ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN
HUỲNH THỊ NGỌC TUYẾT
KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HÓA HỌC
VÀ HOẠT TÍNH SINH HỌC CỦA HAI LOÀI
Placolobium vietnamense, họ Đậu (Fabaceae) v
Bougainvillea spectabilis, họ Bông phấn
(Nyctaginaceae)
TÓM TẮT LUẬN N TIẾN SĨ HÓA HỮU CƠ
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2025
2
Công trình được hoàn thành tại Trường Đại Học Sài Gòn
Tập thể người hướng dẫn:
1. PGS.TS. Đỗ Thị Mỹ Liên; Nơi công tác: Trường Đại học Sài Gòn
2. TS. Phùng Văn Trung ; Nơi công tác: Trung tâm Nghiên cứu và
Chuyển giao Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ
Việt Nam.
Luận án được đánh giá trước Hội đồng đánh giá luận án cấp
Trường tại Trường Đại Học Sài Gòn vào ngày 22/7/2025.
1
MỞ ĐẦU
L do chọn đ ti
Loài Placolobium vietnamense (Ràng ràng Việt) thuộc họ Đậu
(Fabaceae), là loài cây đặc hữu của Việt Nam, đã được người đồng bào ở
vùng Tây Nguyên sử dụng để trị rắn cắn, hồi phục sức khỏe cho phụ nữ sau
sinh và chữa một số bệnh khác. Nhưng đến nay, trên thế giới và ở Việt Nam
vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào báo cáo về thành phần hóa học và
dược tính của loài này.
Loài Bougainvillea spectabilis (Bông giấy tía) thuộc họ Bông phấn
(Nyctaginaceae), là loài cây được trồng phổ biến ở Việt Nam chủ yếu để làm
cảnh. Cây rất dễ trồng, dễ phát triển và thu hoạch, tuy nhiên cây chưa được
nghiên cứu sâu về thành phần hóa học và dược tính. Khảo sát sơ bộ bằng
phương pháp Harbone cho thấy thành phần hóa học của cây khá đa dạng gồm
các hợp chất flavonoid, alkaloid, saponin, triterpenoid, tannin,
anthraquinone, furanoid, và các hợp chất phenol [2].
T các yếu tố trên, chúng tôi nhận thấy cần phải tìm hiểu sâu hơn về
thành phần hóa học của loài P. vietnamense và B. spectabilis nhằm tìm kiếm
những hợp chất có hoạt tnh sinh học tiềm năng. Vì vậy, chúng tôi thc hiện
đề tài “Khảo sát thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của hai loài
Placolobium vietnamense, họ Đậu (Fabaceae) và Bougainvillea
spectabilis, họ Bông phấn (Nyctaginaceae)”. Kết quả nghiên cứu s đóng
góp thông tin về thành phần hóa thc vật và hoạt tnh sinh học của hai loài
cây khảo sát, góp phần làm phong ph danh mục các hợp chất thiên nhiên
Việt Nam, khng định giá trị tài nguyên thc vật nước ta, là tiền đề khoa học
cho các nghiên cứu tiếp theo về dược tnh. Đây là một đề tài nghiên cứu có
hệ thống để tạo ra cơ sở dữ liệu khoa học về các hợp chất t nhiên và tác
2
dụng sinh học t hai loài thuộc chi Placolobium và Bougainvillea.
Mục đích v nhiệm vụ nghiên cứu
a. Mục đích nghiên cứu
Trong luận án này, chúng tôi tiến hành phân lập và xác định cấu trúc hóa
học của các hợp chất t nhiên có trong thân, lá của loài P. vietnamense và
trong thân của loài B. spectabilis được thu hái ở Việt Nam nhằm khảo sát
thành phần hóa học của hai loài này. Ngoài ra, chng tôi cũng khảo sát hoạt
tính sinh học của các hợp chất phân lập được để tìm kiếm các chất có hoạt
tnh gây độc trên một số dòng tế bào ung thư và hoạt tính kháng viêm.
b. Nhiệm vụ nghiên cứu
▪ Phân lập các hợp chất t bộ phận thân, lá của loài P. vietnamense và t
thân của loài B. spectabilis.
▪ Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được.
▪ Đánh giá hoạt tnh gây độc trên một số dòng tế bào ung thư và hoạt tính
kháng viêm đối với các hợp chất phân lập.
▪ Với các kết quả đạt được s viết thành các bài báo gửi đăng trong các tạp
ch chuyên ngành trong và ngoài nước, nhằm đạt đủ các điều kiện để bảo vệ
luận án tiến sĩ cấp trường.
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN
1.1. Gii thiệu v loi Placolobium vietnamense (Ràng ràng Việt)
1.1.1. Đặc điểm thực vật
P. vietnamense được mô tả là cây thân đại mộc; nhánh to 6-7 cm, vỏ
có rãnh mịn, nâu hung. Lá không lông; sóng chung 15 cm; lá bầu dục 8 × 3,5
cm, lá phụ dưới xoan, nhỏ hơn, mặt trên xám lục, láng, mặt dưới lu. Phát hoa
ở chót nhánh. Trái xoan dẹp, to 5,5 × 5,5 cm; quả bì dày 2-3 mm. Loài này
3
được phân bố ở tinh Đắk Nông, Việt Nam [3]
1.1.2. Tnh hnh nghiên cứu v thành phần hóa học
Năm 2020, Đỗ Thị Mỹ Liên và cộng s đã phân lập được sáu hợp chất
thuộc khung isoflavone lần lượt là 7-hydroxy-6,4'-dimethoxyisoflavone (1),
7-hydroxy-6,3′,4′-trimethoxyisoflavone (2), 8-O-methylretusin (3),
millesianin C (4), barbigerone (5) và durallone (6) [4].
1.1.3. Tnh hnh nghiên cứu v hoạt tính sinh học
Các hợp chất đã phân lập được đánh giá hoạt tnh gây độc trên các
dòng tế bào ung thư gan (Hep-G2), ung thư phổi (NCI-H460), ung thư biểu
mô (KB) và ung thư v (MCF-7) với chất chứng dương là camptothecin, các
chất đều thể hiện khả năng ức chế t trung bình đến mạnh. Trong đó, hợp
chất 7-hydroxy-6,4'-dimethoxyisoflavone (1) và 8-O-methylretusin (3) là có
hoạt tính ức chế đáng kể đối với dòng tế bào ung thư phổi (NCI-H460) [4]
1.2. Gii thiệu v loi Bougainvillea spectabilis (Bông giấy tía)
1.2.1. Đặc điểm thực vật
Theo tác giả Phạm Hoàng Hộ mô tả trong sách Cây cỏ Việt Nam, loài B.
spectabilis là loài tiểu mộc trườn, to; gai ở nách lá, ngay nhọn. Phiến lá có
lông mịn. Tụ tán ba hoa, hoa màu trắng, mỗi hoa gắn trên một lá bắc có màu
cam, hồng; ống đài phù, vàng ở trong; tiểu nhụy 7-8; noãn sào không lông,
trên một thư đài ngắn [3]
1.2.2. Tnh hnh nghiên cứu v thành phần hóa học
Khảo sát sơ bộ bằng phương pháp Harbone cho thấy thành phần hóa học
của cây khá đa dạng gồm các hợp chất flavonoid, alkaloid, saponin,
triterpenoid, tannin, anthraquinone, furanoid, và các hợp chất phenol [2].
1.2.3. Tnh hnh nghiên cứu v hoạt tính sinh học
Đỗ Thị Mỹ Liên và cộng s đã tiến hành đánh giá khả năng gây độc tế