Vi khuẩn gây đợt kịch phát COPD nhiễm khuẩn nhập viện

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> VI KHUẨN GÂY ÐỢT KỊCH PHÁT COPD NHIỄM KHUẨN NHẬP VIỆN<br /> Lê Tiến Dũng *<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm vi khuẩn gây đợt kịch phát COPD nhiễm khuẩn tại Bệnh viện Đại học Y<br /> Dược TPHCM .<br /> Phương pháp: Các bệnh nhân người lớn được chẩn đoán đợt kịch phát COPD điều trị nội trú tại Bệnh<br /> viện Ðại học Y Dược TPHCM thời gian 10/2014 đến 11/2015 , gồm 182 bệnh nhân với 122 nam và 60 nữ, có<br /> kết quả cấy đàm hay dịch rửa phế quản (BAL) tìm thấy vi khuẩn gây bệnh.<br /> Kết quả: Vi khuẩn gram âm (VKGA) chiếm đa số (71,5%) so với vi khuẩn gram dương (VKGD) (28,5%).<br /> Trong các tác nhân gây đợt kịch phát COPD, VKGA thường gặp nhất là vi khuẩn Pseudomonas<br /> aeruginosa (16,5%); Klebsiella spp. (12,6%) ; Acinetobacter baumannii (9,9%); H. influenza (9,9%). Ít gặp hơn<br /> là các chủng E. coli, M. catarrhalic, P. mirabilis, Providencia spp.. Các VKGD chiếm tỉ lệ thấp hơn (28,5%),<br /> với S. pneumonia (17,6%) và S. aureus (11%).<br /> Kết luận: Vi khuẩn gram âm chiếm đa số so với vi khuẩn gram dương.Thường gặp nhất là chủng<br /> Pseudomonas aeruginosa, S. pneumoniae và Klebsiella spp..<br /> Từ khóa: đợt kịch phát COPD, vi khuẩn gram dương, vi khuẩn gram âm.<br /> SUMMARY<br /> CHARACTERISTICS OF BACTERIA CAUSING ACUTE EXACERBATION OF COPD<br /> Le Tien Dung * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 259 - 262<br /> <br /> Objective: Investigating characteristics of bacteria causing acute exacerbations of COPD at HCMC<br /> University Medical Center .<br /> Methods: 188 adult patients, including122 males and 60 females, with acute exacerbation of COPD who<br /> received inpatient treatment at HCMC University Medical Center from October 2014 to November 2015 were<br /> determined to have sputum or BAL cultures positive for bacteria.<br /> Results: We found GNB (71.5%) are superior to GPB (28.5%). Among the bacteria causing acute<br /> exacerbation of COPD, the most common strain is P. aeruginosa (16.5%); Klebsiella spp. (12.6%);<br /> Acinetobacter baumannii (9.9%); H. influenza (9.9%). The less common strains are E. coli, M. catarrhalic, P.<br /> mirabilis, Providencia spp. Gram positive bacteria are inferior (22%) , including S. pneumonia (17.6%) and S.<br /> aureus (11%).<br /> Conclusion: Gram- negative bacteria have a greater proportion to gram- positive bacteria. The most<br /> popular strains are Pseudomonas aeruginosa, S. pneumoniae and Klebsiella spp..<br /> Keywords: acute exacerbation of COPD, gram-positive bacteria, gram-negative bacteria<br /> ÐẶT VẤN ÐỀ chiếm đa số. Trong các đợt kịch phát COPD do<br /> nhiễm khuẩn, có sự gia tăng tác nhân gây<br /> Đợt kịch phát COPD làm gia tăng tử vong<br /> nhiễm khuẩn là các vi khuẩn gram âm, đặc biệt<br /> và sụt giảm sức khỏe người bệnh. Trong các đợt các chủng kháng thuốc mạnh, nhất là ở bệnh<br /> kịch phát COPD, nguyên nhân nhiễm khuẩn nhân đợt kịch phát mức độ trung bình hay<br /> <br /> * Khoa Hô hấp, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: TS.BS Lê Tiến Dũng ĐT: 0962265264 Email: ledungcuc@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 259<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> nặng. Tình hình vi khuẩn gia tăng đề kháng được lập trình . Các số liệu, tỉ lệ phần trăm đựợc<br /> kháng sinh đang trở thành một vấn đề toàn cầu thể hiện ở các bảng. Các số liệu được xử lý<br /> và làm cho việc điều trị các bệnh nhiễm trùng thống kê bằng phần mềm SPSS 16.0.<br /> ngày càng khó khăn và tốn kém. Theo nghiên KẾT QUẢ<br /> cứu của ANSORP, vùng Châu Á (Việt Nam,<br /> Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Hồng Kông) có Tần suất vi khuẩn gây đợt kịch phát COPD<br /> tỉ lệ phế cầu kháng thuốc rất cao(8). Một số (n = 182)<br /> nghiên cứu trong nước cũng cho thấy tình hình Bảng 1:<br /> vi khuẩn gây bệnh cũng thay đổi đặc điểm và Vi khuẩn n %<br /> gia tăng đề kháng kháng sinh rất trầm Pseudomonas aeruginosa 30 16,5<br /> Acinetobacter baumannii 18 9,9<br /> trọng(1,4,5,2,7).<br /> Providencia spp. 6 3,3<br /> Nghiên cứu của chúng tôi nhằm mục đích E. coli 14 7,7<br /> VI KHUẨN<br /> khảo sát đặc điểm vi khuẩn gây đợt kịch phát GRAM ÂM<br /> Klebsiella pneumonia 23 12,6<br /> COPD nhiễm khuẩn tại Bệnh viện Đại học Y Proteus mirabilis 10 5,5<br /> M.catarrhalis 11 6<br /> Dược TPHCM.<br /> H. influenza 18 9,9<br /> ÐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU TỔNG VK GRAM ÂM 130 71,5<br /> VI KHUẨN S. pneumonia 32 17,6<br /> Ðối tượng GRAM S. aureus 20 11<br /> Các bệnh nhân người lớn được chẩn đóan DƯƠNG TỔNG VK GRAM DƯƠNG 52 28,5<br /> đợt kịch phát COPD và điều trị nội trú tại Bệnh TỔNG SỐ 182 100<br /> <br /> viện Ðại học Y Dược TPHCM thời gian 10/2014 BÀN LUẬN<br /> đến 11/2015, gồm 182 bệnh nhân với 122 nam và<br /> Chúng tôi ghi nhận vi khuẩn gram âm<br /> 60 nữ, có kết quả cấy đàm hay dịch rửa phế<br /> (VKGA) chiếm đa số (71,5%) so với vi khuẩn<br /> quản (BAL) tìm thấy vi khuẩn gây bệnh,<br /> gram dương (VKGD) (28,5%) .<br /> Phương pháp nghiên cứu Trong các tác nhân gây đợt kịch phát COPD,<br /> Ðây là nghiên cứu tiền cứu, cắt ngang. VKGA thường gặp nhất là vi<br /> Phương pháp lấy mẫu thuận tiện. khuẩn Pseudomonas aeruginosa (16,5%); Klebsiella<br /> Xử lý mẫu bệnh phẩm spp. (12,6%) ; Acinetobacter baumannii (9,9%); H.<br /> Bệnh phẩm là mẫu đàm được lấy bằng cách influenza (9,9%). Ít gặp hơn là các chủng E. coli,<br /> vỗ lưng và hướng dẫn bệnh nhân khạc đàm, có M. catarrhalic, P. mirabilis, Providencia spp.. Các<br /> khi phải hổ trợ bằng cách cho bệnh nhân xông VKGD chiếm tỉ lệ thấp hơn (28,5%), với S.<br /> khí dung với NaCl 0,9% trước khạc đàm hay soi pneumonia (17,6%) và S. aureus (11%).<br /> phế quản và cấy dịch rửa phế quản (BAL). Bệnh Trong nghiên cứu tại BV Nguyễn Tri<br /> phẩm được đựng ở lọ nhựa trong và gởi đến Phương 2006(4) , VKGA chiếm đa số (69%) so với<br /> ngay phòng xét nghiệm vi sinh . Mẫu đàm được VK khác (28%) và đa tác nhân (2,6%). Thường<br /> chọn cấy khi đủ độ tin cậy: < 10 tế bào biểu bì, > gặp nhất là chủng Pseudomonas spp. (27%)<br /> 25 bạch cầu / quang trường × 100. Bệnh phẩm và Acinetobacter spp. (5%); S. pneumonia (20,5%).<br /> được cấy định lượng và làm kháng sinh đồ. Sau đó là các chủng Klebsiella spp.(10%); S.<br /> Chúng tôi không tiến hành xét nghiệm vi khuẩn aureus (7,5%); H. influenza (6,7%) và M.<br /> không điển hình. catarrhalis (6,7%). Ít gặp hơn là các chủng P.<br /> Xử lý số liệu và tính toán thống kê mirabilis, Enterobacter spp., Serratia spp.. Như vậy<br /> tại BV Nguyễn Tri Phương trong năm 2006, các<br /> Tất cả bệnh nhân nghiên cứu được thu thập<br /> số liệu theo một biểu mẫu thống nhất có sẵn đã<br /> <br /> <br /> 260 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> chủng VKGA là đa số và đa số là Pseudomonas sau: S. pneumoniae 10,8%; S. viridans 21,6%; S.<br /> spp. , S. pneumonia và Klebsiella spp. aureus 5,4%; E. coli 5,4%; M. catarrhalis 19%; P.<br /> Nghiên cứu tại BV Nguyễn Tri Phương năm cepacie 5,4%; P. aeruginosae 5,4%;<br /> 2008 (5) ghi nhận VKGA chiếm đa số (94,6%) so Acinetobacter 8%; khác 19%; cấy âm tính<br /> với VKGD (5,4%). Trong các tác nhân gây đợt 56,5%(7). Theo Song JH (2005), tác nhân gây<br /> kịch phát COPD, thường gặp nhất là viêm phổi cộng đồng ở Châu Á như sau: S.<br /> chủng Pseudomonas spp. (36,5%) và nếu kết hợp pneumoniae 29,2%; K. pneumonia 15,4%; H.<br /> với chủng Acinetobacter spp. (4,3%) thì tỉ lệ này influenzae 15,1%; P. aeruginosae 6,7%; S.<br /> rất cao (41%); Klebsiella spp. (29%) ; sau đó là các aureus 4,9%; M. catarrhalis 3,1%; M.<br /> chủng Providencia spp. (8,6%), M. tuberculosis 3%; không rõ 36,5%, vi khuẩn<br /> catarrhalis (6,5%). Ít gặp hơn là các chủng P. không điển hình 25%; nhiễm trùng phối hợp<br /> mirabilis, E. coli, H. influenza. Các VKGD chiếm tỉ 15-20%(8). Theo Ðinh Ngọc Sỹ và cs, nghiên<br /> lệ rất thấp (5,4%), với S. aureus (2,2%) và S. cứu tại Viện Lao và Bệnh phổi TW, vi khuẩn<br /> pneumonia (3,2%). gây bệnh chủ yếu thuộc nhóm<br /> Enterobacteriacae (72%), sau đó là M.<br /> Tại BV Nguyễn Tri Phương năm 2010 (3) ghi<br /> catarrhalis (14%), S. aureus (7%), S.<br /> nhận VKGA chiếm đa số (78%) so với VKGD<br /> (22%). Vi khuẩn thường gặp nhất ở đợt kịch pneumoniae và H. influenzae chiếm tỉ lệ thấp<br /> (6% và 2%)(7).<br /> phát COPD là chủng Pseudomonas<br /> spp. (19,7%); Klebsiella spp. (15,6%) ; sau đó là các KẾT LUẬN<br /> chủng H. influenza (12%) , M. catarrhalis (7,8%). Ít VKGA chiếm đa số so với VKGD.<br /> gặp hơn là các chủng Providencia spp., P.<br /> Trong các tác nhân vi khuẩn gây đợt kịch<br /> mirabilis, E. coli. Các VKGD chiếm tỉ lệ thấp<br /> phát COPD nhiễm khuẩn, thường gặp nhất là<br /> (22%), với S. pneumonia (12,7%) và S.<br /> chủng P. aeruginosa , S. pneumonia và Klebsiella<br /> aureus (9,3%).<br /> pneumonia ; sau đó là Acinetobacter spp. (9,9%), H.<br /> Như vậy, kết quả nghiên cứu này cũng cho influenza (9,9%) và các vi khuẩn khác. VKGD<br /> thấy vi khuẩn thường gây đợt kịch phát COPD chiếm đến 28,5%, trong đó nổi trội là S.<br /> là VKGA, và tỉ lệ thì phù hợp hơn với nghiên pneumonia (17,6%).<br /> cứu năm 2010 tại BV Nguyễn Tri Phương với<br /> VKGA khoảng 71,5%. Vi khuẩn thường gặp vẫn<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Barlett JG (1999)., Pneumonia, Management of Respiratory<br /> là P. aeruginosa, S. pneumonia và Klebsiella tract infections, Lippincott Williams & Wilkins, 2nd edition, p<br /> pneumonia; nhưng sau đó là Acinetobacter 42-45.<br /> spp. (9,9%), H. influenza (9,9%) và các vi khuẩn 2. Ðinh Ngọc Sỹ, Nguyễn Văn Hưng, Trần Bích Thủy (2005)<br /> Tìm hiểu độ nhạy cảm với kháng sinh của một số loài vi<br /> khác. VKGD chiếm đến 28,5% , trong đó nổi trội khuẩn có khả năng gây nhiễm trùng hô hấp phân lập tại<br /> là S. pneumonia (17,6%). Với đặc điểm vi khuẩn Bệnh viện Lao và bệnh phổi trung ương (2000 – 2004), Tạp<br /> chí Y học thực hành, Công trình nghiên cứu khoa học Hội<br /> này cho thấy tác nhân gây bệnh thường là<br /> nghị bệnh phổi toàn quốc, Cần Thơ 6-2005, Bộ Y Tế, số<br /> những vi khuẩn kháng thuốc cao. 513/2005, trang 112-116.<br /> 3. Le Tien Dung (2013), Investigating characteristics of bacteria<br /> Theo Ngô Quý Châu và cs(6), nghiên cứu causing acute exacerbation of COPD in Nguyen Tri Phuong<br /> tại BV Bạch Mai, Hà Nội, cho thấy K. hospital 2009 – 2010. 4th Asia Pacific Region Conference of the<br /> pneumoniae là nguyên nhân gặp nhiều nhất International Union Against Tuberculosis and Lung Disease,<br /> April 2013, Vietnam Association Against Tuberculosis and<br /> (42,1%), các nguyên nhân khác ít gặp hơn Lung Disease, Hanoi, Vietnam. PS6-199<br /> là P. aeruginosae (13,2%); H. 4. Lê Tiến Dũng, (2007) Ðặc điểm và sự đề kháng in-vitro vi<br /> khuẩn gây viêm phổi đợt kịch phát COPD tại BV Đại học Y<br /> influenzae (10,5%); S. pneumoniae (10,5%)(2).<br /> Dược TPHCM 2005-2006. Y học TPHCM, hội nghị khoa học<br /> Theo P.H Vân và cs (2003-2005), tác nhân như<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 261<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> kỹ thuật trường ÐH YD TPHCM , phụ bản số 1, 2007, trang sinh của các vi khuẩn gây nhiễm trùng hô hấp cấp, Tạp chí Y<br /> 40- 45. học thực hành, Công trình nghiên cứu khoa học Hội nghị<br /> 5. Lê Tiến Dũng (2010) Đề kháng in-vitro vi khuẩn gây viêm bệnh phổi toàn quốc, Cần Thơ 6-2005, Bộ Y Tế, số 513/2005,<br /> phổi đợt kịch phát COPD tại BV Đại học Y Dược TPHCM trang 117-125.<br /> 2008. Y học TPHCM, hội nghị khoa học kỹ thuật trường ÐH 8. Song JH (2001) Global crisis of Pneumococcal resistance:<br /> YD TPHCM , phụ bản số 1, 2010, trang 55 - 61. alarm calls from the East,Drug Resistance in the 21st Century<br /> 6. Ngô Quý Châu, Nguyễn Thanh Hồi, Trần Thu Thủy (2005), ANSORP, 3rd International Symposium on Antimicrobial<br /> Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng viêm phổi mắc phải cộng Agents and Resistance, p 53 – 67 .<br /> đồng điều trị tại khoa hô hấp Bệnh viện Bạch Mai, Tạp chí Y<br /> học thực hành, Công trình nghiên cứu khoa học Hội nghị<br /> bệnh phổi toàn quốc, Cần Thơ 6-2005, Bộ Y Tế, số 513/2005, Ngày nhận bài báo: 06//03/2016<br /> trang 126-131.<br /> 7. Phạm Hùng Vân, Nguyễn Phạm Thanh Nhân, Phạm Thái<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 21/03/2016<br /> Bình (2005) Khảo sát tình hình đề kháng in-vitro các kháng Ngày bài báo được đăng:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 262 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br />