Xử trí ban đầu co giật

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

ộng kinh và rối loạn co giật là các từ đồng nghĩa chỉ rối loạn thần kinh mạn tính đặc trưng bởi các cơn co giật tự nhiên và tái phát. Co giật cũng được phân loại là cục bộ hoặc toàn thân dựa trên mức độ ảnh hưởng lên giải phẫu thần kinh hoặc được phân loại là đơn giản hay phức tạp dựa trên ảnh hưởng của co giật lên tình trạng ý thức. Co giật phức tạp ảnh hưởng lên tình trạng ý thức của bệnh nhân trong khi đó co giật đơn giản thì không. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Xử trí ban đầu co giật

Co giËt I. Giíi thiÖu: - §éng kinh vµ rèi lo¹n co giËt lµ c¸c tõ ®ång nghÜa chØ rèi lo¹n thÇn kinh m¹n tÝnh ®Æc trng bëi c¸c c¬n co giËt tù nhiªn vµ t¸i ph¸t. Co giËt còng ®îc ph©n lo¹i lµ côc bé hoÆc toµn th©n dùa trªn møc ®é ¶nh hëng lªn gi¶i phÉu thÇn kinh hoÆc ®îc ph©n lo¹i lµ ®¬n gi¶n hay phøc t¹p dùa trªn ¶nh hëng cña co giËt lªn t×nh tr¹ng ý thøc. Co giËt phøc t¹p ¶nh hëng lªn t×nh tr¹ng ý thøc cña bÖnh nh©n trong khi ®ã co giËt ®¬n gi¶n th× kh«ng. Tr¹ng th¸i ®éng kinh ®îc ®Þnh nghÜa lµ ho¹t ®é ng co giËt liªn tôc trong thêi gian trªn 30 phót, hoÆc trong thêi gian gi÷a hai c¬n co giËt liªn tiÕp ý thøc cña bÖnh nh©n kh«ng håi phôc ®îc hoµn toµn. - Co giËt cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n g©y nªn. - TÝnh chÊt co giËt: + Co giËt do ngé ®éc cã tÝnh chÊt phøc t¹p, bÖnh nh©n cã rèi lo¹n ý thøc, ho¹t ®éng co giËt t¨ng tr¬ng lùc, giËt rung, toµn thÓ ho¸. + C¸c rèi lo¹n chuyÓn ho¸ nh h¹ ®êng m¸u, t¨ng urª m¸u vµ c¸c t×nh tr¹ng t¨ng thÈm thÊu kh¸c cã thÓ g©y co giËt ®Þnh khu trong khi kh«ng cã tæn th¬ng côc bé trªn n·o. + Co giËt côc bé ®Æc biÖt thêng gÆp trong c¸c t×nh tr¹ng t¨ng thÈm thÊu v× n·o bÞ co l¹i g©y r¸ch c¸c m¹ch m¸u nhá, dÉn tíi nhiÒu æ tæn th¬ng trªn vi thÓ. II. BÖnh sinh: - Co giËt xuÊt hiÖn mét phÇn do mÊt c©n b»ng gi÷a qu¸ tr×nh kÝch thÝch vµ øc chÕ ë c¸c vïng nhÊt ®Þnh cña n·o. Glutamat lµ mét chÊt dÉn truyÒn thÇn kinh kÝch thÝch chÝnh ë n·o. ChÊt nµy ®îc enzym glutamic acid decarboxylase (GAD) khö nhãm carboxyl ®Ó t¹o thµnh acid gamma-aminobutyric (GABA), ®©y lµ mét chÊt dÉn truyÒn thÇn kinh øc chÕ chÝnh cña n·o. ë c¸c m« h×nh ®éng vËt thùc nghiÖm g©y co giËt, ngêi ta thÊy tÊt c¶ c¸c chÊt chñ vËn thô thÓ glutamat vµ c¸c chÊt ®èi kh¸ng GABA ®Òu g©y ra c¸c ®¸p øng kÝch thÝch tÕ bµo thÇn kinh côc bé trªn n·o. C¸c nguyªn nh©n chÝnh g©y co giËt: 1. Ngé ®éc: • Thuèc b¶o vÖ thùc vËt: thuèc diÖt chuét, thuèc trõ s©u Organophosphate/carbamate, diÖt cá. • øc chÕ trÇm c¶m 3 vµ 4 vßng (laroxyl, carbamazepine) • KÝch thÇn: cocaine, amphetamines • Kh¸ng cholinergic, kh¸ng histamine • Theophylline • Isoniazid • Lithium • Salicylates • An thÇn-g©y ngñ: seduxen, barbiturate HC cai rîu, cai nghiÖn ma tuý 1
• Opioids (propoxyphene, meperidine) • Gamma-hydroxybutyrate • Metaldehyde • Camphor • Iron • 4-Aminopyridine 2. ChuyÓn ho¸: - Thõa hoÆc thiÕu glucose. - ThiÕu « xy. - T¨ng urª m¸u. - Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ khi sinh (®éng kinh phô thuéc vitamin B6). - Rèi lo¹n ®iÖn gi¶i (h¹ natri m¸u, t¨ng natri m¸u, h¹ canxi m¸u). - BÖnh lý néi tiÕt (nhiÔm ®éc gi¸p). 3. NhiÔm trïng: - Viªm mµng n·o. - ¸p xe n·o. - S¸n n·o. - C¸c nhiÔm trïng ë n·o ë liªn quan ®Õn AIDS. 4. C¸c tæn th¬ng cÊu tróc: - Nhåi m¸u n·o. - XuÊt huyÕt n·o. - ChÊn th¬ng sä n·o. - U n·o. 5. C¸c nguyªn nh©n kh¸c: - Sèc. - S¶n giËt. GABA øc chÕ dÉn truyÒn thÇn kinh ë møc ®é tÕ bµo b»ng c¸ch më c¸c kªnh clo ë trªn mµng tÕ bµo, t¸c dông nµy ®îc ®iÒu hoµ bëi viÖc g¾n víi c¸c thô thÓ GABAA ®Æc hiÖu. Do ®ã, lîng clo ®i vµo trong tÕ bµo t¨ng lªn, nhê vËy lµm h¹ thÊp ®iÖn thÕ nghØ cña mµng vµ gi¶m bít tÝnh kÝch thÝch cña tÕ bµo. C¸c thuèc chèng co giËt thuéc nhãm benzodiazepine vµ barbiturate lµm cho GABA ph¸t huy ®îc t¸c dông b»ng viÖc g¾n vµo c¸c vÞ trÝ cËn kÒ víi c¸c thô thÓ GABAA ë trªn phøc hîp ®¹i ph©n tö a ion clo cña bao myelin. Adenosin lµ tiÒn chÊt cña ATP, ®©y lµ mét chÊt ®iÒu hoµ thÇn kinh vµ ho¹t ®éng nh lµ mét chÊt chèng co giËt néi sinh b»ng c¸ch g¾n vµo c¸c thô thÓ adenosin ®Æc hiÖu ë tiÒn synape vµ lµm gi¶m gi¶i phãng chÊt dÉn truyÒn thÇn kinh. Tr¹ng th¸i ®éng kinh lµm t¨ng chuyÓn ho¸ ë n·o, dÉn tíi t¨ng s¶n xuÊt vµ tÝch tô adenosin ë khoang ngoµi tÕ bµo, t¹i ®©y chÊt nµy cã t¸c dông øc chÕ l¹i ®èi víi thÇn kinh. Adenosin còng g©y gi·n m¹ch n·o vµ t¨ng lu lîng m¸u n·o ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cao h¬n vÒ chuyÓn ho¸ trong tr¹ng th¸i ®éng kinh. Dipyridamole lµm ph¸t huy t¸c dông øc chÕ thÇn kinh cña adenosin do ®ã cã tÝnh chÊt b¶o vÖ, trong khi c¸c methylxanthine nh thephylline l¹i ®èi kh¸ng víi adenosin. 2
III.C¸c c¬ chÕ co giËt: Cã 4 c¬ chÕ bÖnh sinh chñ yÕu g©y co giËt ®Òu qua c¸c qu¸ tr×nh sinh ho¸: - Ho¹t ®éng øc chÕ cña GABA bÞ gi¶m. - C¸c thô thÓ glutamate bÞ kÝch thÝch qu¸ møc. - Rèi lo¹n trong c¸c hÖ thèng ®iÒu hoµ chøc n¨ng kÝch thÝch vµ øc chÕ. - Rèi lo¹n c¸c kªnh ion cña bao myelin. 1. Ho¹t ®éng øc chÕ cña GABA bÞ gi¶m. - C¸c chÊt øc chÕ phøc hîp a ion clo - thô thÓ GABAA ®Òu cã kh¶ n¨ng g©y co giËt. C¸c chÊt nµy bao gåm tetramethylene disulfotetramine (mét lo¹i ho¸ chÊt diÖt chuét Trung Quèc nhËp lËu, t¸c dông rÊt m¹nh), c¸c thuèc chèng trÇm c¶m vßng, ciprofloxacin, imipenem, penicillin, bicuculline, picrotoxin vµ c¸c chÊt øc chÕ monoamine oxidase (IMAO) nh tranylcypromine. - Ngêi nghiÖn rîu: t¸c dông øc chÕ tÕ bµo n·o cña GABA bÞ gi¶m do uèng rîu kÐo dµi lµm thay ®æi tû träng vµ tÝnh nh¹y c¶m cña c¸c thô thÓ víi GABA. - Flumazenil: lµm co giËt dÔ xuÊt hiÖn ë c¸c bÖnh nh©n qu¸ liÒu ®ång thêi benzodiazepine vµ thuèc chèng trÇm c¶m vßng hoÆc bÖnh nh©n ®éng kinh qu¸ liÒu benzodiazepine. - C¸c chÊt hoÆc c¸c t×nh tr¹ng g©y thiÕu GABA còng dÉn tíi co giËt. ViÖc tæng hîp GABA nhê enzym GAD cÇn ph¶i cã pyridoxal 5-phosphate (PLP), ®©y lµ mét d¹ng ho¹t ho¸ cña pyridoxine (vitamin B6) ®îc h×nh thµnh tõ pyridoxine nhê enzym pyridoxine phosphokinase. C¸c hydrazine nh INH hoÆc monomethylhydrazine (trong nÊm Gyromitra esculenta) øc chÕ tæng hîp GABA b»ng c¸ch phong to¶ tæng hîp PLP. C¸c chÊt nµy còng trùc tiÕp g¾n, bÊt ho¹t vµ lµm t¨ng ®µo th¶i PLP qua thËn. §éng kinh phô thuéc vitamin B6 lµ mét bÖnh lý di truyÒn nhiÔm s¾c thÓ lÆn cã liªn quan tíi viÖc gi¶m ®¸ng kÓ ho¹t tÝnh cña GAD. BÖnh nµy xuÊt hiÖn ë trÎ nhá víi biÓu hiÖn co giËt kh«ng ®¸p øng víi c¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ th«ng thêng, trong dÞch n·o tuû nång ®é acid glutamic cao vµ nång ®é GABA gi¶m thÊp. Khi dïng vitamin B6 liÒu cao sÏ lµm mÊt ®i rèi lo¹n chuyÓn ho¸ nµy vµ bÖnh nh©n hÕt co giËt. - C¸c t×nh tr¹ng g©y thiÕu hôt c¸c tiÒn chÊt cña GABA còng cã thÓ g©y nªn thiÕu GABA. Co giËt hiÕm khi x¶y ra trong nhiÔm toan xª t«n do ®¸i th¸o ®êng do cã s½n c¸c thÓ xª t«n cung cÊp cho chuyÓn ho¸. Tuy nhiªn, c¸c bÖnh nh©n h«n mª t¨ng thÈm thÊu do ®¸i th¸o ®êng kh«ng t¹o ra ®îc ®ñ sè lîng c¸c thÓ xª t«n, mét nguån n¨ng lîng quan träng cho n·o. §iÒu nµy dÉn ® Õn n·o ph¶i t¨ng cêng sö dông c¸c acid amin nh GABA vµ c¸c tiÒn chÊt cña nã ®Ó t¹o ra n¨ng lîng th«ng qua con ®êng t¾t cña GABA vµ chu tr×nh Kreb dÉn ®Õn thiÕu hôt GABA (con ®êng t¾t cña GABA liªn kÕt chuyÓn ho¸ cña GABA víi chu tr×nh Kreb). Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh thêng, enzym GABA -oxoglutarate transaminase (GABA- T), mét enzym träng trong con ®êng t¾t cña GABA, gióp cho viÖc s¶n xuÊt ®ñ sè lîng GABA víi ®iÒu kiÖn lîng -ketoglutarate ph¶i ®ñ. Khi nång ®é - ketoglutarate thÊp, GABA vèn ®· ®îc tæng hîp kh«ng ®ñ l¹i ®îc chuyÓn thµnh succinic semialdehyde, chÊt nµy sau ®ã ®i vµo chu tr×nh Kreb nh lµ acid succinic, nh vËy lîng GABA ®· bÞ thiÕu hôt. 3
2. KÝch thÝch qu¸ møc c¸c thô thÓ glutamate: - Co giËt do sèt ë trÎ em cã thÓ lµ hËu qu¶ cña t¨ng s¶n xuÊt glutamate ®i liÒn víi t¨ng tèc ®é chuyÓn ho¸ ë n·o do t¨ng nhiÖt ®é. C¸c nghiªn cøu trªn ®éng vËt cho thÊy t¨ng nång ®é glutamate xuÊt hiÖn trong khi t¨ng th©n nhiÖt vµ lµm cho con vËt dÔ bÞ co giËt. - C¸c chÊt kÝch thÝch thô thÓ acid glutamic còng cã thÓ g©y co giËt, vÝ dô acid domoic cã trong mét lo¹i trai sß, cã thÓ g©y ngé ®éc vµ co giËt. 3. Rèi lo¹n trong c¸c hÖ thèng ®iÒu chØnh chøc n¨ng kÝch thÝch vµ øc chÕ: øc chÕ adenosine. - Theopylline vµ c¸c methylxanthine kh¸c khi ë nång ®é cao lµm phong to¶ t¸c dông øc chÕ cña adenosine, g©y ra t×nh tr¹ng co giËt liªn tôc vµ kh«ng ®¸p øng víi ®iÒu trÞ. Theopylline còng lµm gi¶m t¸c dông gi·n m¹ch n·o cña adenosine, dÉn tíi gi¶m lu lîng m¸u n·o vµ thiÕu m¸u n·o trong khi co giËt. C¸c t¸c dông nµy cña theopylline ®èi víi vai trß ®iÒu hoµ thÇn kinh cña adenosine gãp phÇn lµm t¨ng møc ®é nÆng vµ tû lÖ tö vong cña co giËt do ngé ®éc theopylline. Tû lÖ tö vong cã thÓ lªn ®Õn 29% ë nh÷ng bÖnh nh©n qu¸ liÒu theopylline cã co giËt. 4. Rèi lo¹n c¸c kªnh ion cña bao myelin: - Mét chÊt ®îc dïng trong ®iÒu trÞ x¬ ho¸ r¶i r¸c lµ 4- Aminopyridine cã thÓ g©y co giËt nÕu dïng qu¸ liÒu. ChÊt nµy cã t¸c dông chÑn kªnh kali, lµm t¨ng gi¶i phãng c¸c chÊt dÉn truyÒn thÇn kinh vµ t¨ng nång ®é canxi ë tiÒn synape. III. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt: - Co giËt cã thÓ do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n vÒ ngé ®éc, chuyÓn ho¸, nhiÔm trïng hoÆc bÊt thêng vÒ cÊu tróc g©y nªn. Trong ph¹m vÞ bµi nµy xin ®Ò cËp ®Õn c¸c nguyªn nh©n ngé ®éc. - Lu«n lu«n ph¶i lo¹i trõ c¸c nguyªn nh©n ®e do¹ tÝnh m¹ng cÇn ph¶i ®îc chÈn ®o¸n vµ xö trÝ ngay nh nhiÔm trïng thÇn kinh trung ¬ng, h¹ ®êng m¸u, h¹ natri m¸u, h¹ canxi m¸u. Co giËt ë bÖnh nh©n cã thai 3 th¸ng cuèi hoÆc cã tiÒn sö míi mang thai cã thÓ lµ s¶n giËt. CÇn nghi ngê chÊn th¬ng sä n·o kÝn ®Æc biÖt khi bÖnh nh©n cã tr¹ng th¸i ®éng kinh hoÆc t×nh tr¹ng ý thøc cña bÖnh nh©n sau co giËt kh«ng c¶i thiÖn nhanh chãng. - C¸c nguyªn nh©n thêng gÆp thêng kh«ng ®e do¹ tÝnh m¹ng lµ ®éng kinh m¹n tÝnh (chronic epilepsy) vµ co giËt do héi chøng cai rîu. 1. Co giËt do ngé ®éc: - Ho¸ chÊt diÖt chuét Trung Quèc s¶n xuÊt vµ lu hµnh lËu: + Tetramethylene disulfotetramine (Dushuqiang, meishuming, shanbudao, tetramine, NSC 172824, four-two-four), lµ mét lo¹i thuèc diÖt chuét Trung Quèc d¹ng bét tr¾ng, cùc ®éc, uèng 6-12mg ®ñ g©y chÕt ngêi, sau uèng vµi phót ®Õn 30 phót (tèi ®a 13 giê) bÖnh nh©n biÓu hiÖn nÕu nhÑ th× ®au ®Çu, chãng mÆt, mÖt, n«n, ®au bông, tª m«i, nÆng th× rèi lo¹n ý thøc, co giËt (c¬n lín, toµn thÓ, cã thÓ kÐo dµi 1-6 phót, lÆp l¹i nhiÒu lÇn sau vµi phót), miÖng nhiÒu níc bät, tiÓu tiÖn kh«ng tù chñ, h«n mª, rèi lo¹n trªn ®iÖn tim, ®iÖn n·o, chÕt v× suy h« hÊp. 4
+ Natri monofluoroacetate (1080), natri fluoroacetamide (1081): lo¹i ho¸ chÊt diÖt chuét cã ë d¹ng h¹t g¹o hång, c¸c lo¹i èng nhùa, thuû tinh dung dÞch kh«ng mµu, mµu hång. ChÊt nµy cùc ®éc, liÒu g©y chÕt ë ngêi 2 - 10mg/kg. Nhê cÊu tróc gièng acetate, c¸c chÊt nµy ®îc c¬ thÓ ®a vµo chu tr×nh axit tricarboxylic víi sù trî gióp cña acetylcoenzym A, fluoroacetate g¾n víi citrate ®Ó t¹o thµnh fluorocitrate, chÊt nµy øc chÕ aconitase vµ succinate dehydrogenase lµm ngõng chu tr×nh nµy, ngõng h« hÊp tÕ bµo, chÕt tÕ bµo lan réng, c¸c tæ chøc cã nhu cÇu chuyÓn ho¸ cao nh tim vµ n·o bÞ ¶nh hëng ngay lËp tøc. §éc tÝnh ®Æc biÖt víi thÇn kinh trung ¬ng vµ tim m¹ch, biÓu hiÖn kÝch thÝch, ngñ lÞm, co giËt vµ h«n mª, nhÞp tim nhanh, ngo¹i t©m thu, thay ®æi ST, nhanh thÊt, rung thÊt, tôt huyÕt ¸p. - Phosphua kÏm: Lo¹i ho¸ chÊt diÖt chuét d¹ng bét mµu gièng nh tro, khi gÆp níc t¹o ra phosphine, chÊt khÝ g©y ®éc vµ cã mïi c¸ ¬n. Kho¶ng 0,5 gam phosphua kÏm cã thÓ g©y chÕt ngêi. C¬ chÕ cha hoµn toµn râ, rÊt cã thÓ lµ øc chÕ kh«ng c¹nh tranh cytochrome oxidase, g©y ®éc víi tÕ bµo, huû ho¹i tÕ bµo ®Æc biÖt c¸c tæ chøc cã nhu cÇu chuyÓn ho¸ cao. BiÓu hiÖn ngé ®éc: n«n, buån n«n, ®au bô ng, ho, khã thë, phï phæi cÊp kh«ng do tim, thay ®æi ST, QRS gi·n, block nh¸nh, block nhÜ thÊt, nhanh thÊt, ®au ®Çu, ngñ lÞm, bÖnh lý n·o, co giËt, viªm gan, dÔ tö vong. - Strychnin: t¸c dông ë tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ cña hÖ thÇn kinh trung ¬ng. Thùc tÕ chÊt nµy kh«ng g©y co giËt (seizure) mµ g©y co cøng c¬, t¨ng ph¶n x¹ g©n x¬ng, t¨ng tr¬ng lùc c¬, xo¾n vÆn, giËt c¸c bã c¬, tuy nhiªn hËu qu¶ còng gièng nh co giËt, c¬ chÕ cña hiÖn tîng nµy do strychnin øc chÕ c¹nh tranh víi glycin ë mµng hËu synape ®Ó t¸c dông lªn c¸c thô thÓ. Glycin lµ mét chÊt dÉn truyÒn thÇn kinh øc chÕ ë tuû sèng. Sau uèng 15-30phót, biÓu hiÖn rÊt ®Æc trng, bÖnh nh©n rÊt dÔ bÞ kÝch thÝch (tiÕng ®éng, ©m thanh, ¸nh s¸ng, ), c¸c biÓu hiÖn vÒ c¬ nh trªn, cã thÓ co cøng toµn th©n, c¬ miÖng co cøng dÉn ®Õn nãi khã, h¸ miÖng khã, vÉn tØnh t¸o, chÕt v× suy h« hÊp hoÆc liÖt hµnh tuû. - Co giËt do cocain vµ c¸c chÊt kÝch thÝch kh¸c, do héi chøng cai c¸c thuèc an thÇn g©y ngñ, cai ethanol, do diphenhydramine cã xu híng nhanh hÕt vµ nhÑ. MÆc dï ®a sè c¸c trêng hîp co giËt do qu¸ liÒu c¸c thuèc chèng trÇm c¶m vßng còng thêng nhanh hÕt nhng 20-30% c¸c trêng hîp cã tÝnh chÊt kÐo dµi, lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn hoÆc lµ tr¹ng th¸i ®éng kinh. Co giËt do theopylline, c¸c thuèc chèng lo¹n nhÞp vµ INH thêng dÉn ®Õn tr¹ng th¸i ®éng kinh. Nh÷ng bÖnh nh©n qu¸ liÒu sè lîng lín cocain, ®Æc biÖt uèng c¸c bao gãi cocain còng cã thÓ cã tr¹ng th¸i ®éng kinh do chÊt nµy ®îc gi¶i phãng chËm, liªn tôc. Co giËt do ngé ®éc salycilate, lithium, monoxit carbon, cyanua vµ sunphua hydr« chøng tá møc ®é ngé ®éc nÆng ®e do¹ tö vong. - Meperidine vµ propoxyphene lµ c¸c opiat kinh ®iÓn g©y co giËt. Hai chÊt nµy qua gan ®îc khö nhãm methyl ®Ó t¹o thµnh tiÒn chÊt g©y co giËt lµ normeperidine vµ norpropoxyphene. - GÇn ®©y viÖc l¹m dông axit gamma-hydroxybutyric (GHB) ®· trë nªn phæ biÕn ë c¸c qu¸n rîu vµ sµn nh¶y. ChÊt nµy ®îc qu¶ng c¸o cã t¸c dông cao gióp c¬ thÓ cêng tr¸ng vµ cã thÓ nhiÒu vËn ®éng viªn thÓ h×nh ®· l¹m dông. Ban ®Çu, ngêi ta tæng hîp nªn GHB lµ mét chÊt chñ vËn GABA, nhng khi trén chÊt nµy víi ethanol hoÆc dïng qu¸ liÒu th× cã t¸c dông an thÇn vµ co giËt, c¶ hai triÖu chøng nµy ®Òu kÕt 5
thóc nhanh vµ cha thÊy cã th«ng b¸o vÒ trêng hîp tö vong nµo. GHB ®îc chuyÓn ho¸ thµnh CO2 vµ H2O, b»ng c¸c ph¬ng ph¸p xÐt nghiÖm ®éc chÊt th«ng thêng kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc nªn chÈn ®o¸n thêng chØ dùa vµo bÖnh sö. C¬ chÕ g©y ngé ®éc cha râ. - Metaldehyde (lµ mét polymer cña acetaldehyde) dïng ®Ó diÖt c¸c ®éng vËt th©n mÒm lo¹i cã vá cøng. G©y co giËt, toan chuyÓn ho¸ nÆng. Cã thÓ metaldehyde g©y co giËt b»ng c¸ch lµm gi¶m nång ®é GABA ë n·o. - Sèc ph¶n vÖ vµ c¸c ph¶n øng ph¶n vÖ do dÞ øng hoÆc ph¶n øng cã h¹i do thuèc còng cã thÓ g©y co giËt thø ph¸t do gi¶m tíi m¸u vµ/hoÆc thiÕu « xy. C¸c chÊt g©y t¨ng thÈm thÊu nh c¸c thuèc c¶n quang còng cã thÓ g©y co giËt. Tû lÖ co giËt do c¸c nguyªn nh©n nµy thÊp. 2. Sö dông cocain: - Cocain thêng g©y co giËt v× ®©y lµ mét biÓu hiÖn cña t¸c dông g©y ®éc. Nh÷ng bÖnh nh©n dïng cocain còng cã nguy c¬ dÔ bÞ c¸c bÖnh lý vÒ m¹ch m¸u nh ®ét tai biÕn m¹ch n·o do xuÊt huyÕt hoÆc t¾c m¹ch do huyÕt khèi. C¸c bÖnh nh©n dïng coain ®êng tÜnh m¹ch cã nguy c¬ bÞ c¸c biÕn chøng nhiÔm trïng nh viªm mµng n·o, ¸p xe n·o vµ c¸c nhiÔm trïng thÇn kinh trung ¬ng liªn quan ®Õn AIDS. Mét bÖnh nh©n dïng cocain xuÊt hiÖn co giËt kiÓu tr¹ng th¸i ®éng kinh th× rÊt cã thÓ mét lîng cocain lín trong ®êng tiªu ho¸ ë d¹ng gi¶i phãng chËm (bao, gãi, ). Ngay c¶ c¸c bÖnh nh©n xuÊt hiÖn co giËt lÇn ®Çu tiªn khi dïng cocain còng cã thÓ cã c¶ vai trß cña mét bÖnh lý kh¸c cã tõ tríc (®Æc biÖt tæn th¬ng thÇn kinh trung ¬ng) v× cocain lµm h¹ thÊp ngìng co giËt ë nh÷ng ®èi tîng nµy. V× vËy tÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n cã co giËt cÇn ®îc ®¸nh gi¸ chÈn ®o¸n ®Çy ®ñ bÊt kÓ nghi ngê nguyªn nh©n g×. 3. Ngêi nghiÖn rîu: - Héi chøng cai rîu vµ cai c¸c thuèc an thÇn g©y ngñ lµ c¸c nguyªn nh©n thêng g©y co giËt, tuy nhiªn hiÕm khi g©y tr¹ng th¸i ®éng kinh. CÇn ph¶i ®îc lo¹i trõ cÈn thËn tÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n kh¸c g©y co giËt ë c¸c bÖnh nh©n nghiÖn rîu cã tr¹ng th¸i ®éng kinh hoÆc t×nh tr¹ng tri gi¸c kh«ng trë vÒ b×nh thêng sau c¬n co giËt. ChÊn th¬ng sä n·o kÝn ®¸o thêng lµ mét vÊn ®Ò ë c¸c bÖnh nh©n nghiÖn rîu trong khi c¸c ®èi tîng nµy l¹i thêng kh«ng kÓ l¹i vÒ diÔn biÕn chÊn th¬ng cña b¶n th©n. 4. C¸c rèi lo¹n chuyÓn ho¸: - H¹ ®êng m¸u do v« t×nh hay cè ý qu¸ liÒu c¸c thuèc h¹ ®êng m¸u cã thÓ g©y co giËt. - 20-25% c¸c bÖnh nh©n h«n mª t¨ng thÈm thÊu do ®¸i th¸o ®êng kh«ng nhiÔm xª t«n cã co giËt vËn ®éng, 75% c¸c co giËt nµy lµ côc bé. - C¸c rèi lo¹n chuyÓn ho¸ kh¸c nh thiÕu « xy, h¹ canxi m¸u, h¹ natri m¸u, t¨ng natri m¸u còng cã thÓ g©y co giËt. BÖnh nh©n suy thËn m¹n cã thÓ cã co giËt thø ph¸t sau t¨ng urª m¸u. Héi chøng mÊt c©n b»ng sau läc m¸u còng cã thÓ cã co giËt. 5. Tæn th¬ng n·o: - ChÊn th¬ng sä n·o thêng dÉn tíi co giËt. Nguy c¬ co giËt do chÊn th¬ng t¨ng cao khi ®iÓm Glasgow thÊp vµ bÖnh nh©n cã bÊt thêng néi sä trªn phim CT n·o. Co giËt còng cã thÓ do xuÊt huyÕt néi sä tù ph¸t. XuÊt huyÕt néi sä do dÞ d¹ng m¹ch m¸u hoÆc tæn th¬ng ung th cã tû lÖ co giËt cao h¬n nhiÒu. MÆc dï co giËt thêng cã 6
víi xuÊt huyÕt néi sä, nhng bÊt kú rèi lo¹n m¹ch m¸u n·o nµo bao gåm nhåi m¸u kh«ng xuÊt huyÕt, t¾c m¹ch n·o hoÆc xuÊt huyÕt díi nhÖn còng cã thÓ g©y co giËt. 6. Co giËt ë bÖnh nh©n sèt: - Sèt vµ t¨ng th©n nhiÖt lµm co giËt dÔ xuÊt hiÖn ë trÎ em. 2-5 % trÎ bÞ sèt ë ®é tuæi 3 th¸ng ®Õn 5 tuæi biÓu hiÖn co giËt ®¬n thuÇn mµ kh«ng cã bÖnh lý thÇn kinh trung ¬ng nµo. MÆc dï co giËt do sèt thêng xuÊt hiÖn ë nhãm tuæi nµy nhng lu«n lu«n cÇn c©n nh¾c ®Õn kh¶ n¨ng nhiÔm trïng thÇn kinh trung ¬ng. IV. BiÓu hiÖn l©m sµng: - C¸c ®Çu mèi quan träng gióp chÈn ®o¸n nguyªn nh©n co giËt lµ sù viÖc dÉn tíi co giËt, hoµn c¶nh co giËt xuÊt hiÖn vµ th¨m kh¸m thùc thÓ. - Hái bÖnh sö tõ bÖnh nh©n, c¸c nh©n viªn cÊp cøu ngo¹i viÖn, gia ®×nh bÖnh nh©n vµ c¸c nh©n chøng kh¸c. - C¸c dÊu hiÖu chøng tá co giËt ®· xuÊt hiÖn: mÊt ý thøc, c¸c cö ®éng kiÓu giËt rung- t¨ng tr¬ng lùc, ®¹i tiÓu tiÖn kh«ng tù chñ, c¾n ph¶i lìi hoÆc cã b»ng chøng cña tr¹ng th¸i sau kÝch thÝch. - C¸c dÊu hiÖu bÖnh sö quan träng kh¸c lµ ý ®Þnh tù tö, c¸c thuèc bÖnh nh©n mµ bÖnh nh©n cã, chÊn th¬ng sä n·o cã tõ tríc, ®au ®Çu, sèt hoÆc tiÒn sö co giËt. B¹n bÌ, gia ®×nh bÖnh nh©n, c«ng an, b¶o vÖ vµ c¸c nh©n viªn cÊp cøu cã thÓ gióp t×m t¹i nhµ cña bÖnh nh©n, xe « t«, c¸c t trang ®Ó ph¸t hiÖn c¸c thuèc, chai, lä cßn l¹i, c¸c chÊt ma tuý, c¸c giÊy tê, vËt dông liªn quan ®Õn thuèc, c©y cá, nÊm vµ c¸c dông cô chøa ®ùng ho¸ chÊt. - BÖnh nh©n hoÆc cã ngêi trong gia ®×nh ®ang dïng thuèc ch÷a bÖnh kh¸c: cÇn hái tiÒn sö, bÖnh sö vµ qu¸ tr×nh dïng thuèc cña bÖnh nh©n vµ gia ®×nh bÖnh nh©n. TiÒn sö co giËt, rèi lo¹n t©m thÇn, hen phÕ qu¶n vµ lao cho thÊy kh¶ n¨ng bÖnh nh©n dïng c¸c thuèc carbamazepine, c¸c thuèc chèng trÇm c¶m vßng, lithium, theophylline hoÆc INH. ViÖc dïng thêng xuyªn c¸c thuèc chèng ®éng kinh chøng tá bÖnh nh©n bÞ ®éng kinh. NÕu bÖnh nh©n míi gi¶m liÒu hoÆc ngõng c¸c thuèc an thÇn g©y ngñ cho thÊy kh¶ n¨ng bÖnh nh©n cã thÓ cã héi chøng cai c¸c thuèc nµy. BÖnh nh©n ®îc dïng theophylline kÐo dµi khi dïng thªm c¸c thuèc nh kh¸ng sinh nhãm macrolide, quinolone, c¸c thuèc chèng nÊm toµn th©n nh ketoconazole, cimetidine cã thÓ dÉn tíi gi¶m ®é thanh th¶i cña theophylline vµ t¨ng nång ®é thuèc nµy ®¹t ®Õn nång ®é g©y ®éc. - VÒ tiÒn sö cÇn chó ý c¸c bÖnh trÇm c¶m, tù tö hoÆc ®e do¹ tö tö, nghiÖn rîu, l¹m dông thuèc, c¸c bÖnh lý t©m thÇn kh¸c, ®éng kinh, chÊn th¬ng sä n·o, phÉu thuËt thÇn kinh, tai biÕn m¹ch n·o, ®¸i th¸o ®êng, t¨ng huyÕt ¸p, míi cã thai, suy thËn, läc m¸u, ung th, lao vµ nhiÔm HIV. - Kh¸m: tËp trung vµo c¸c dÊu hiÖu sinh tån, tiÕn hµnh th¨m kh¸m ®Çy ®ñ vÒ thÇn kinh, ®¸nh gi¸ c¸c dÊu hiÖu chÊn th¬ng, ®¹i tiÓu tiÖn kh«ng tù chñ, ph× ®¹i lîi, c¸c dÊu hiÖu trªn da vÒ viÖc l¹m dông thuèc. Ph¸t hiÖn c¸c héi chøng ngé ®éc do c¸c thuèc g©y ra nh c¸c thuèc cholinergic, anticholinergic vµ c¸c chÊt gièng giao c¶m gióp tËp trung chÈn ®o¸n ph©n biÖt vµo c¸c nguyªn nh©n lµ thuèc g©y co giËt. V. CËn l©m sµng: 7
- C¸c xÐt nghiÖm ®éc chÊt cô thÓ ®îc chØ ®Þnh dùa theo c¸c biÓu hiÖn l©m sµng, xÐt nghiÖm ®éc chÊt m¸u hoÆc níc tiÓu ®Þnh tÝnh hoÆc ®Þnh lîng phô thuéc vµo nguyªn nh©n nghi ngê. - C¸c xÐt nghiÖm h÷u Ých gióp chÈn ®o¸n gåm: c¸c ®iÖn gi¶i, canxi, magiª, urª, glucose, xÐt nghiÖm chÈn ®o¸n cã thai, khÝ m¸u ®éng m¹ch cïng víi ®o CO - «xy b»ng ph¬ng ph¬ng ph¸p m¹ch n¶y ®Ó x¸c ®Þnh nång ®é carboxyhemoglobin and methemoglobin, chäc dÞch n·o tuû. CÇn lo¹i trõ kh¶ n¨ng cã thai ë phô n÷ ®ang tuæi sinh ®Î. - C¸c th¨m dß kh¸c gåm chôp CT hoÆc MRI sä n·o, chôp x quang bông, ngùc, ®iÖn tim, ®iÖn n·o vµ héi chÈn chuyªn khoa thÇn kinh. Héi chøng nhiÔm ®éc c¸c chÊt g©y co giËt C¸c dÊu hiÖu h÷u Ých kh¸c vµ c¸c ChÊt ®éc Héi chøng nhiÔm ®éc test chÈn ®o¸n Cocaine vµ c¸c Gièng giao c¶m: - vµ Co giËt thêng ng¾n, tù thuyªn gi¶m amphetamine -adrenergic C¸c vÕt trÝch C¶m gi¸c kiÕn bß Môn mñ, chèc loÐt C¸c vËt dông gióp cho viÖc dïng thuèc C¸c thuèc chèng trÇm Anticholinergic Co giËt thêng ng¾n, tù thuyªn gi¶m, c¶m vßng tuy nhiªn, 20–30% cã tr¹ng th¸i ®éng kinh QRS kÐo dµi (>100 msec) Sãng R næi bËt ë aVR Trôc lÖch ph¶i 40 msec H¹ huyÕt ¸p H«n mª, co giËt, suy tuÇn hoµn Diphenhydramine, c¸c Anticholinergic Co giËt thêng ng¾n, tù thuyªn gi¶m, c©y hä cµ ®éc dîc Ýt khi cã tr¹ng th¸i ®éng kinh Héi chøng cai rîu vµ Gièng giao c¶m: - vµ Co giËt thêng ng¾n, tù h¹n chÕ cai c¸c thuèc an thÇn -adrenergic C¸c d©u hiÖu s¶ng, run g©y ngñ C¸c dÊu hiÖu nhiÔm toan xª t«n do rîu nh n«n, mÊt níc, h¬i thë mïi xª t«n 8
Héi chøng nhiÔm ®éc c¸c chÊt g©y co giËt C¸c dÊu hiÖu h÷u Ých kh¸c vµ c¸c ChÊt ®éc Héi chøng nhiÔm ®éc test chÈn ®o¸n C¸c dÊu hiÖu cña bÖnh lý gan do rîu nh cæ chíng, sao m¹ch, dÊu hiÖu vç c¸nh (asterixis), fetor hepaticus, gan bµn tay ®á vµ sao m¹ch. Isoniazid Tr¹ng th¸i ®éng kinh Thêng co giËt liªn tôc hoÆc t¸i diÔn nhiÒu lÇn (tr¹ng th¸i ®éng kinh), kh«ng ®¸p øng víi c¸c thuèc benzodiazepine, barbiturate, nhng ®¸p øng víi vitamin B6. Profound lactic acidosis Phospho h÷u c¬ Cholinergic: muscarinic Mïi h¾c gièng mïi tái and nicotinic Theophylline Gièng giao c¶m, næi bËt Co giËt t¸i diÔn nhiÒu lÇn hoÆc liªn tôc (tr¹ng th¸i ®éng kinh), kh«ng ®¸p lµ -Adrenergic. øng víi liÒu th«ng thêng c¸c thuèc benzodiazepine vµ barbiturate, cã thÓ ®¸p øng víi vitamin B6. Toan chuyÓn ho¸ cã t¨ng kho¶ng trèng anion, t¨ng ®êng m¸u, h¹ kali m¸u trong ngé ®éc cÊp. Toan lactic nÆng 1. Co giËt lÇn ®Çu tiªn: - §¸nh gi¸ bÖnh nh©n co giËt lÇn ®Çu tiªn c¨n cø vµo bÖnh sö vµ biÓu hiÖn khi ®Õn viÖn. Mét bÖnh nh©n tríc ®ã khoÎ m¹nh, hiÖn t¹i c¸c dÊu hiÖu sinh tån b×nh thêng, kh«ng cã dÊu hiÖu kÝch thÝch mµng n·o, kh«ng ®au ®Çu, t×nh tr¹ng tri gi¸c nhanh chãng trë vÒ b×nh thêng cÇn ®îc khÈn tr¬ng chôp CT hoÆc MRI sä n·o vµ lµm ®iÖn n·o. XÐt nghiÖm níc tiÓu sµng läc t×m c¸c chÊt nghi ngê g©y co giËt, cã thÓ chØ ®Þnh tuú theo ®Þnh híng l©m sµng. - C¸c bÖnh nh©n phøc t¹p h¬n cã co giËt lÇn ®Çu tiªn cÇn ®îc kh¸m, ®¸nh gi¸ chÈn ®o¸n khÈn cÊp vµ ®Çy ®ñ h¬n. Trêng hîp nµy gåm c¸c bÖnh nh©n cã tr¹ng th¸i ®éng kinh, nghi ngê uèng chÊt ®éc, sèt kh«ng râ nguyªn nh©n, ®au ®Çu nhiÒu sau co giËt, cã dÊu hiÖu thÇn kinh khu tró, hoÆc cã biÓu hiÖn t¨ng kÝch thÝch thÇn kinh -vËn ®éng nh giËt rung, m¸y c¬, rèi lo¹n ý thøc hoÆc lÉn lén sau co giËt, tiÒn sö bÞ mét bÖnh lý ®¸ng kÓ, tiÒn sö ®au ®Çu, tiÒn sö sôt c©n nhiÒu, thêng xuyªn sèt. CÇn ®o 9
SpO2, glucose m¸u, c¸c ®iÖn gi¶i, canxi, magiª vµ urª m¸u. C¨n cøu vµo bÖnh sö vµ c¸c dÊu hiÖu thùc thÓ ®Ó quyÕt ®Þnh viÖc xÐt nghiÖm nång ®é c¸c chÊt ®éc ®îc biÕt cã thÓ g©y co giËt nh monoxit carbon, theopylline, lithium, c¸c salycilate. Víi c¸c thanh thiÕu niªn cã co giËt kh«ng gi¶i thÝch ®îc vµ thËm chÝ víi c¶ c¸c trÎ nhá cã kh¶ n¨ng dïng ph¶i c¸c thuèc l¹m dông cña cha mÑ khi c¸c cha mÑ kh«ng ®Ó ý, tÊt c¶ c¸c ®èi tîng nµy cÇn ®îc lµm xÐt nghiÖm níc tiÓu ®Ó sµng läc c¸c thuèc l¹m dông. Lµm ®iÖn tim nÕu nghi ngê nguyªn nh©n lµ c¸c thuèc cã thÓ ®éc víi tim nh thuèc chèng trÇm c¶m vßng, thuèc chèng lo¹n nhÞp tim hoÆc c¸c thuèc neuroleptic. Víi bÖnh nh©n nghi ngê nuèt cocain d¹ng bao gãi th× cÇn chôp xquang bông. Khi nghi ngê bÖnh nh©n cã u n·o do di c¨n th× cÇn chôp x quang phæi. ChØ ®Þnh chôp CT hoÆc MRI cho c¸c bÖnh nh©n cã tiÒn sö ®au ®Çu, chÊn th¬ng sä n·o, rèi lo¹n ý thøc kÐo dµi hoÆc nÆng thªm hoÆc kh¸m thÊy dÊu hiÖu thÇn kinh khu tró. BÖnh nh©n ®au ®Çu, rèi lo¹n ý thøc, sèt kh«ng râ nguyªn nh©n hoÆc suy gi¶m miÔn dÞch khi kh«ng cã nghi ngê vÒ tæn th¬ng khu tró hoÆc t¨ng ¸p lùc néi sä th× cÇn chäc dÞch n·o tuû, cÇn chØ ®Þnh dïng kh¸ng sinh sím h¬n so víi chôp CT. khi c hôp CT sä n·o thÊy b×nh thêng, nÕu nghi ngê xuÊt huyÕt díi nhÖn th× cÇn chäc dÞch n·o tuû. BÖnh nh©n cã tr¹ng th¸i ®éng kinh vµ/hoÆc cã t¨ng th©n nhiÖt th× cÇn xÐt nghiÖm níc tiÓu b»ng que thñ t×m myoglobin, xÐt nghiÖm ®iÖn gi¶i, creatinin, CPK ®Ó ph¸t hiÖn tiªu c¬ v©n. Nh÷ng bÖnh nh©n cã tr¹ng th¸i ®éng kinh ®ßi hái ph¶i dïng thuèc gi·n c¬ th× cÇn ®îc héi chÈn thÇn kinh vµ theo dâi ®iÖn n·o liªn tôc t¹i giêng. C¸c bÖnh nh©n cã ®éng kinh tõ tríc ®ang ®îc dïng thuèc khi ®Õn viÖn v× co giËt th× ban ®Çu chØ cÇn xÐt nghiÖm ®êng m¸u nhanh t¹i giêng vµ ®o nång ®é c¸c thuèc chèng ®éng kinh nÕu kh«ng nghi ngê bÖnh nh©n cã biÕn chøng hoÆc bÊt thêng g× kh¸c. 2. C¸c thay ®æi trªn xÐt nghiÖm do co giËt: T¨ng b¹ch cÇu thêng gÆp trong co giËt. Toan h« hÊp còng thêng gÆp ®Æc biÖt lµ trong tr¹ng th¸i ®éng kinh. Toan lac tic còng thêng gÆp, ®Æc biÖt víi c¸c bÖnh nh©n cã bÖnh sö kh«ng râ rµng th× sù cã mÆt cña toan lactic cho thÊy cã thÓ bÖnh nh©n ®· bÞ co giËt. BÖnh nh©n tr¹ng th¸i ®éng kinh cã thÓ bÞ nhiÔm toan lactic nÆng, t×nh tr¹ng nhiÔm toan nµy sÏ nhanh chãng c¶i thiÖn khi c¸c vËn ®éng cña c¬ ®îc kiÓm so¸t. Khi t×nh tr¹ng nhiÔm toan kh«ng c¶i thiÖn râ trong vßng 1 giê sau khi bÖnh nh©n ®· ngõng co giËt hay t¨ng tr¬ng lùc c¬ th× cÇn c©n nh¾c kh¶ n¨ng bÖnh n h©n bÞ nhiÔm toan xªt«n, t¨ng urª m¸u, toan lac tic do nhiÔm trïng hoÆc ngé ®éc c¸c rîu, glycol, salycilate, theophylline, s¾t, monoxit carbon hoÆc cyanua. VI. Xö trÝ: 1. Khi bÖnh nh©n ®ang cã co giËt: Benzodiazepines 10
Benzodiazepine lµ c¸c thuèc ®îc lùa chän ban ®Çu ®Ó c¾t c¬n co giËt. C¸c thuèc diazepam, lorazepam, midazolam ®Òu ®· ®îc dïng cã hiÖu qu¶ tèt. C¬ chÕ t¸c dông gièng nhau nhng dîc ®éng häc kh¸c nhau. Diazepam tan tèt trong níc vµ vµo n·o nhanh (trong vßng 10 gi©y), nhng g¾n víi receptor yÕu nªn nång ®é gi¶m nhanh, do vËy b¾t ®Çu t¸c dông nhanh nhng thêi gian t¸c dông ng¾n (kiÓm so¸t co giËt trªn ®iÖn n·o 20-30ph) h¬n so víi lorazepam. Tuy nhiªn c¸c nghiªn cøu cßn kh«ng thèng nhÊt. Ngoµi ®êng tÜnh m¹ch, c¶ lorazepam vµ diazepam cßn cã d¹ng dïng ®êng trùc trµng vµ t¸c dông còng rÊt tèt. Midazolam víi trÎ em cã thÓ dïng ®êng miÖng (ngoµi cung r¨ng) còng cã hiÖu qu¶ tèt. Barbiturates Lµ thuèc ®îc lùa chän thø hai sau benzodiazepine: khi benzodiazepin kh«ng c¾t ®îc c¬n co giËt hoÆc nÕu co giËt t¸i xuÊt hiÖn sau khi ®· tiªm benzodiazepin, c¸c bÖnh nh©n ngé ®éc INH, theophylline vµ c¸c methylxanthine kh¸c thêng cã tr¹ng th¸i ®éng kinh vµ thêng cÇn ®Õn barbiturate. Phenobarbital (Luminal èng tiªm tÜnh m¹ch hoÆc gacdenal: viªn): lo¹i tiªm liÒu 20mg/kg, tiªm víi tèc ®é 50mg/ph víi ngêi lín víi trÎ em 1mg/kg/ph víi trÎ em trong tr¹ng th¸i ®éng kinh. ChuÈn bÞ s½n sµng ®èi phã víi t¸c dông g©y thë yÕu, chËm hoÆc ngõng thë, tôt huyÕt ¸p do thuèc. Dïng thuèc ®iÒu trÞ co giËt Thêi gian b¾t ®Çu Nöa Chèng chØ t¸c ®êi LiÒu tÜnh m¹ch * Thuèc ChØ ®Þnh ®Þnh dông sèng Diazepam Co giËt hoÆc héi Kh«ng thÓ Ngêi lín: 10mg/lÇn, 0–5 43 h chøng cai (thuèc hµng kiÓm so¸t TM chËm, nh¾c l¹i ph ®Çu) ®îc h« hÊp sau 5-10ph nªu kh«ng BÖnh nh©n ®ang co cã t¸c dông, cã thÓ 3 giËt cÇn tiªm tÜnh lÇn m¹ch TrÎ em: 0.2–0.5 mg/kg, cã thÓ nh¾c l¹i. Lorazepam Co giËt hoÆc héi Kh«ng thÓ Ngêi lín: 2-8mg 0–5 14 h so¸t tiªm chËm † chøng cai (thuèc hµng kiÓm ph ®Çu) ®îc h« hÊp TrÎ em: 0.05–0.1 mg/kg 11
Dïng thuèc ®iÒu trÞ co giËt Thêi gian b¾t ®Çu Nöa Chèng chØ t¸c ®êi LiÒu tÜnh m¹ch * Thuèc ChØ ®Þnh ®Þnh dông sèng Midazolam Co giËt hoÆc héi Kh«ng thÓ Ngêi lín: 5 mg tiªm 0–2 2h chøng cai (thuèc hµng kiÓm so¸t chËm ph ®Çu) ®îc h« hÊp TrÎ em: 0.2 mg/kg Phenobarbital Co giËt t¸i diÔn hoÆc Sèc Ngêi lín vµ trÎ em 5–10 99 h kÐo dµi(thuèc thø hai) Porphyria truyÒn TM 20 mg/kg ph víi tèc ®é tíi 50 Kh«ng thÓ mg/ph (víi ngêi lín) kiÓm so¸t hoÆc tíi 1 mg/kg/min ®îc h« hÊp (trÎ em) Pyridoxine Isoniazid (INH) Kh«ng 5 g víi ngêi lín hoÆc Kh«ng 2–3 (vitamin B6 ) C¸c nÊm cã chøa 70 mg/ kg víi trÎ em cã tuÇn Cã thÓ cho 1 g VTM th«ng Monomethylhydrazine B6 cho mçi gam INH tin (e.g., Gyromitra spp.) uèng vµo nÕu biÕt râ Hydrazine (nhiªn liÖu sè lîng uèng. tªn löa) Theophylline ‡ † Lorazepam vµ diazepam cã thÓ dïng tiªm b¾p khi cha ®Æt ®îc ®êng tiªm TM. - Khi bÖnh nh©n ®ang cã co giËt nÕu tiªm th× cÇn tiªm tÜnh m¹ch. 2. Khi bÖnh nh©n kh«ng co giËt, cã nguy c¬ co giËt (vÝ dô ph¶n x¹ g©n x¬ng t¨ng):  Seduxen: èng 10mg, ngêi lín,1 èng TB. TE: 1 mg/kg.  Gardenal: viªn 0,1: ngêi lín: 2-4 viªn/ngµy. TE viªn 0,01g: 3-10 viªn/ngµy (theo ®¸p øng l©m sµng cña BN). 3. Pyridoxine BÖnh nh©n co giËt do INH, hydrazine, or monomethylhydrazine (Gyromitra species) cÇn ®îc dïng VTM B6 tÜnh m¹ch bªn c¹nh viÖc dïng benzodiazepine. 12
VTM B6 còng cã Ých trong ®iÒu trÞ co giËt tr¬ víi c¸c thuèc chèng co giËt do theophylline hoÆc c¸c methylxanthine kh¸c (®ang nghiªn cøu).] 4. Dïng thuèc g©y liÖt c¬, g©y mª: Khi c¸c thuèc trªn kh«ng c¾t ®îc co giËt, ®Æc biÖt tr¹ng th¸i ®éng kinh th× cÇn dïng c¸c thuèc phong to¶ thÇn kinh c¬ hoÆc g©y mª toµn th©n. BiÖn ph¸p g©y liÖt c¬ b»ng thuèc cã t¸c dông lµm ngõng c¸c biÓu hiÖn co giËt trªn c¬, tr¸nh tiªu c¬ v©n, toan lactic vµ t¨ng th©n nhiÖt nhng c¸c ho¹t ®éng co giËt vµ rèi lo¹n chuyÓn ho¸ trªn n·o vÉn cßn nªn bÖnh nh©n vÉn cã thÓ bÞ tæn th¬ng n·o. CÇn theo dâi ®iÖn n·o khi ®ang dïng thuèc phong to¶ thÇn kinh c¬ cho bÖnh nh©n. C¸c thuèc phong to¶ thÇn kinh c¬: cã thÓ dïng atracuronium (Tracrium), pancuronium (Pavulon),... C¸c thuèc g©y mª toµn th©n: cã thÓ dïng Thiopental, Propofol hoÆc ketamine. 5. B¶o ®¶m h« hÊp  Thë oxy nÕu tù thë tèt.  Bãp bãng cã oxy 100% qua mask.  Hót ®êm d·i, ®Æt canun hÇu, t thÕ n»m nghiªng ®Çu tr¸nh tôt lìi.  Xem xÐt chØ ®Þnh ®Æt NKQ, thë m¸y. 6. B¶o ®¶m tuÇn hoµn  TruyÒn ®ñ dÞch  NÕu tôt HA: cho Dopamin vµ dobutamine.  NÕu cã lo¹n nhÞp: cho thuèc chèng lo¹n nhÞp. 7. H¹n chÕ hÊp thu  Röa DD 3-5 l pha muèi 5g/1lÝt níc. Chó ý ®Ò phßng co giËt trong khi röa DD, nÕu nguy c¬ co giËt, cha co giËt th× cÇn tiªm b¾p diazepam tríc khi röa. C©n nh¾c ®¶m b¶o h« hÊp ®Çy ®ñ tríc khi röa d¹ dµy.  Than ho¹t: 50 g: 1-2 lÇn/ngµy. + Sorbitol 1-2 mg/kg hoÆc Antipois (25 g than ho¹t + 48 g sorbitol) 1-2 lä/ngµy.  Dïng cocain d¹ng bao gãi gi¶i phãng chËm g©y tr¹ng th¸i ®éng kinh hoÆc co giËt t¸i diÔn nhiÒu lÇn: röa ruét toµn bé cho bÖnh nh©n. 8. Thuèc gi¶i ®éc: Glucose: cÇn lo¹i trõ kh¶ n¨ng h¹ ®êng huyÕt trªn bÖnh nh©n co giËt (xÐt nghiÖm nhanh ®êng m¸u mao m¹ch b»ng que thö), cho thªm vitamin B1 khi cho glucose. C¸c thuèc gi¶i ®éc kh¸c: tuú theo nguyªn nh©n g©y nªn co giËt. 13
9. T¨ng th©n nhiÖt: Tr¹ng th¸i ®éng kinh cã thÓ g©y t¨ng th©n nhiÖt ¸c tÝnh do s¶n xuÊt nhiÖt tõ c¬. Th©n nhiÖt 41C hoÆc h¬n cã thÓ g©y tæn th¬ng cho c¸c c¬ quan quan träng. Ngay khi th©n nhiÖt b¾t ®Çu t¨ng cao, nÕu c¸c thuèc trªn kh«ng c¾t ®îc co giËt th× cÇn dïng c¸c thuèc phong to¶ thÇn kinh c¬ hoÆc g©y mª toµn th©n nh trªn. Xö trÝ t¨ng th©n nhiÖt ¸c tÝnh: biÖn ph¸p g©y bèc h¬i níc (chêm níc + giã) cã t¸c dông nhÊt kÕt hîp thªo dâi liªn tôc th©n nhiÖt (nhiÖt kÕt hËu m«n) cho ®Õn khi h¹ xuèng 38,5 ®Õn 39C. 10. §iÒu trÞ STC do tiªu c¬ v©n (nÕu cã)  ChÈn ®o¸n: CK> 1000 UI/l, NT ®á, urª, creatinin t¨ng.  TruyÒn dÞch: 4000-6000 ml/24 h  Lasic: èng 20 mg cho ®Ó ®¹t lîng NT  4000 ml/h. 11. Dinh dìng vµ ch¨m sãc  ®ñ calo 50 Kcal/kg/ngµy  Chèng loÐt, tr¸nh nhiÔm khuÈn BV. 12. ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chÈn ®o¸n nguyªn nh©n  Hái, kh¸m bÖnh kiÓm tra l¹i khi t×nh tr¹ng bÖnh nh©n æn ®Þnh.  Thu thËp bÖnh phÈm , lµm XN ®éc chÊt. 14