Bài 3 cảm giác ánh sáng Cơ quan phân tích thị giác gồm bộ fận nhận

cảm là mắt, đường d/t TƯ và TKhu thị giác ở vùng chẩm.

I- cấu trúc chức năng của mắt: gồm hệ thống quang học và võng mạc

1- Hệ thống quang học:

hội tụ a/s và hình ảnh của vật vào đúng võng mạc, gồm:

1.1- Các diện khúc xạ Tia sáng qua các diện k/x sau: - Giác mạc (diện k/x trước và sau) - Nhân mắt - Thuỷ tinh dịch

Đường đi của tia sáng phụ thuộc vào chỉ

số k/x, đường kính, độ cong của giác mạc, nhân mắt và thuỷ dịch.

Lực k/x biểu thị bằng Dioptri (D): D= Chỉ số kx (kkhí=1) / Tiêu cự (=1m) Khi lực k/x tăng thì tiêu cự giảm. Lực k/x quang học của mắt bình thường là 59 D- khi nhìn vật ở xa và 70,5 D- khi nhìn vật ở gần (t/cự mắt=15mm).

1.2- Điều tiết khúc xạ Muốn nhìn rõ vật, thì tia sáng từ mỗi điểm

của vật phải tập trung vào tiêu điểm và hình ảnh gom đúng võng mạc.

Mắt nhìn rõ vật có k/cách khác nhau gọi là k/năng điều tiết của mắtnhờ thay đổi độ cong nhân mắt, qua đó thay đổi trị số k/xạ.

Cơ chế điều tiết: nhờ co cơ thể mi làm thay đổi độ cong nhân mắt ( fó giao cảm chi fối).

Người trẻ, mắt nhìn vật xa vô cực, không cần

điều tiết.

D viễn điểm = 1/ = 0. Cận điểm ở k/cách 0,1m: D cận điểm = 1/ 0,1 = 10D

Lực điều tiết k/x = Dcđ - Dvđ= 10D Như vậy knăng điều tiết chính là D cận điểm. Tuổi già, lực điều tiết kém, cận điểm lùi xa do

nhân mắt kém đàn hồi và dây chằng mi yếu.

1.3- Rối loạn k/x mắt: là do trục mắt không bình thường. * Cận thị: trục mắt quá dài, tiêu cự nằm trước

võng mạc  không nhìn được vật ở xa (phải đeo kính fân kì).

* Viễn thị: trục mắt quá ngắn, ảnh tập trung

fía sau võng mạc (fải đeo kính hội tụ)

* Loạn thị: do rối loạn k/x -chỉ số k/x của giác

mạc không đều)

Rối loạn k/x mắt

1.4- Đồng tử và fx đồng tử. Đồng tử là cửa sổ của màng tia (mống mắt), hình ảnh qua đây vào võng mạc. Nó chỉ cho tia trung tâm đi qua, ngăn tia ngoại biên.

Cơ của màng tia có k/năng làm thay đổi độ lớn

đồng tử điều hoà a/s vào mắt-đó là fx đồng tử. Màng tia có 2 loại cơ: vòng và dọc (TKTV

điều hoà).

2- Võng mạc 2.1- Cấu trúc vong mạc Gồm các lớp sau: * Lớp ngoài cùng: có liên bào sắc tố, chứa

Fucsin màu đen- có vai trò hấp thụ a/s, cản tản xạ, ảnh của vật được thu nhận rõ ràng

* Lớp TB thụ cảm quang học: TB nón, TB gậy.

TB sắc tố bao quanh các TB này. Mỗi TB thụ cảm có 2 phần: + Phần ngoài chứa sắc tố (rodopsin và

iodopsin) nhậy cảm với a/s.

+ Phần trong chứa hạt, ti lạp thể để cung cấp

năng lượng trong QT thụ cảm.

Phần trong cùng thon lại thành nhánh tiếp xúc

với TB lưỡng cực. TB nón: 6-7 triệu tập trung ở ttâm võng mạc. TB gậy: 110-125 triệu- ở ngoại biên.

* Lớp TB lưỡng cực:

Phía ngoài, tiếp xúc với TB thụ cảm (không rõ

CTGHH), phía trong txúc với TB hạch (qua Acetylcholin)

* Lớp trong cùng là TB hạch  sợi trục gom

thành dây TK thị giác (dây II)- điểm mù.

Vùng trung tâm là điẻm vàng: 1 TB nón tiếp

xúc 1 TB lưỡng cực, sau đó là 1 TB hạch.

Vùng ngoại vi: nhiều TB nón và gậy txúc 1

TB lưỡng cực, sau đó là1 TB hạch.

TB nhận cảm tiếp xúc với 1 TB hạch tạo thành 1 diện nhận cảm. Các diện nhận cảm liên hệ chặt chẽ nhờ TB ngang và TB Amacrin.

2.2- Khả năng nhận cảm quang học của TB

thụ cảm

TB nón nhận cảm a/s ban ngày, và màu sắc,

nhưng độ nhậy kém TB gậy.

TB gậy nhận cảm a/s hoàng hôn (TB này tổn

thương-do thiếu Vt. A) quáng gà.

2.3- Các phản ứng quang học ở TB thụ cảm

ánh sáng trước hết lọt vào TB sắc tố, rồi hắt

ngược lại TB quang học.

Khi a/s tác động vào TB thụ cảm, ở fía ngoài

TB nón và gậy xẩy ra QT biến đổi sắc tố gây hưng phấn TCT

TB thụ cảm bị khử cực tạo điện thế Hf. Như vậy quang năng hoá năng điện năng. TB gậy của người, đ/v chứa rodopsin bị fgiải

bởi ánh sáng có  = 500nm.

TB nón có chứa iodopsin (ở chim câu) bị fgiải

bởi ánh sáng có  = 560nm.

Rodopsin và iodopsin là hợp chất có PTL lớn,

tạo từ Retinen (aldehyt của Vt.A) và Opsin (protein). Sắc tố khác nhau, có Opsin khác nhau, nên hấp thu a/s cũng khác nhau.

Khi có a/s chiếu vào, Retinen chuyển thành dạng đồng phân (trans-retinen) làm cho mối liên kết với opsin bị phá vỡ.

Dưới t/d men khử: retinen-reductase, retinen

Vit.A. Vt.A từ ngoài vào trong TB thụ cảm.

Tổng hợp rodopsin diễn ra trong tối, có sự

tham gia của Vt.A và hệ thống men oxy hoá. Iodopsin cũng được tạo ra tương tự như rodopsin nhưng opsin ở đây là protein khác.

AS Opsin (protein)

Rodopsin Trans-

Retinen

Retinen- reductase

Retinen-opsin Cis-Vt.A

Opsin

Trong tối

2.4- Thị lực

Là khả năng nhận cảm của TB quang học. Diện nhận cảm gồm có TB nón và TB gậy cùng

tiếp xúc với TB lưỡng cực, cuối cùng tiếp xúc với TB hạch.

Bình thường,để thu nhận được 2 điểm riêng biệt của vật, 2 điểm đó phải in trên 2 diện nhận cảm, tạo 1 góc nhìn  là 60 phút (1o):

Thị lực = 1/ 

Do đó góc nhìn càng hẹp, thị lực càng cao.

II- tổ chức trung ương của cơ quan phân

tích thị giác

1- Đường dần truyền Sợi trục TB hạch gom thành dây TK thị giác

(dây II).Dây II có 2 bó:

- Bó ngoài tới thể gối ngoài cùng bên. - Bó trong bắt chéo, tạo chéo thị giác tới thể

gối ngoài bên đối diện.

Sau chéo thị là giải thị.

Trên đường đi, các sợi TK có nhánh đến củ não

sinh tư trên tham gia vào fx định hướng,

Một số sợi tới nhân TKTV fx đồng tử và đ/hoà độ cong nhân mắt, 1số sợi nhân vận nhãn VĐ nhãn cầu.

Thể gối ngoài coi là TKhu thị giác dưới vỏ. Sợi trục NR từ thể gối ngoài tạo tia thị lên vỏ

não.

2- Vỏ não thị giác Xung từ thể gối tới vùng chẩm vỏ não, diện

17, 18, 19. Diện 17 trung khu cấp I phân tích đại thể

Diện 18, 19 (quanh khe cựa) trung khu cấp II, diện 18 fân tích tinh tế. Diện 19 ức chế không cho xung TK lan toả, giúp hình ảnh được rõ nét.

3- Một số rối loạn thị giác: RL dẫn truyền thị giácxđịnh bằng thị

trường kế. Tuỳ vị trí tthương mất hoàn toàn (tổn thương dây II), hoặc 1 phần (bán manh đồng bên, đối bên)- hình...

III- thị giác màu Mắt người fân biệt màu sắc là nhờ TB nón

nhận cảm a/s có bước sóng: 400-800nm.

Theo thuyết Lomonoxop: TB nón thu nhận 3

màu CB là: đỏ, lục, tím. Màu sắc ta thu nhận được là do sự t/động của 3 loại TB nón nhận cảm màu sắc khác nhau:

Tím-lục-lam-vàng-da cam-đỏ

Cực tím < 400nm  800nm

Mù màu là do thiếu hụt gen trong cặp NST

sinh dục nam (nam bị: 8%, nữ: 0,5%)

Có thể mù hoàn toàn, mù1 màu, 2 màu. Mù màu đỏ gọi là Protanopie. Mù màu lục - Deiteranopie. Mù màu tím - Tritanopie. Thường gặp là giảm thị giác màu. Xác định thị giác màu bằng bảng Rapkin