Bài giảng Cầu khuẩn Gram dương - ThS. Nguyễn Thị Ngọc Lâm

Tài liệu này cung cấp thông tin về các loại cầu khuẩn Gram dương (Tụ cầu và Liên cầu) và trực khuẩn Gram âm (Enterobacteriaceae, Vibrio cholerae, và Haemophilus influenzae). Mô tả chi tiết về hình thái, đặc điểm nuôi cấy, tính chất sinh hóa, khả năng gây bệnh, và các phương pháp xét nghiệm vi sinh lâm sàng để chẩn đoán các bệnh nhiễm trùng do các vi khuẩn này gây ra.

Tài liệu này dành cho sinh viên ngành y, cán bộ y tế và những người quan tâm đến vi sinh vật học và các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn. Mục tiêu là cung cấp kiến thức cơ bản và cập nhật về các loại vi khuẩn quan trọng trong y học, giúp chẩn đoán và điều trị bệnh hiệu quả.

1. **Tụ Cầu (Staphylococci):**
* Cầu khuẩn Gram dương, thường xếp thành đám như chùm nho.
* Dễ mọc trên các môi trường nuôi cấy, sản xuất catalase, lên men đường không sinh hơi.
* Gây bệnh bằng cách nhân lên và tiết enzyme, độc tố (α-toxin, β-toxin, độc tố gây tróc vảy, độc tố gây sốc, độc tố ruột).
* Vi sinh lâm sàng: Nhuộm Gram, nuôi cấy trên thạch máu và MSA, thử nghiệm catalase và coagulase.
* Điều trị bằng kháng sinh, tuy nhiên tụ cầu kháng kháng sinh rất nhiều.
2. **Liên Cầu (Streptococci):**
* Cầu khuẩn Gram dương, xếp thành chuỗi.
* Hiếu khí hoặc kỵ khí tùy nghi, mọc thành khúm tròn trên môi trường đặc.
* Sản xuất nhiều độc tố và enzyme (streptokinase, streptodornase, hyaluronidase, hemolysin).
* Phân loại theo khả năng tiêu huyết (α, β, γ) và nhóm Lancefield (A đến U).
* Vi sinh lâm sàng: Nhuộm Gram, nuôi cấy trên thạch máu, thử nghiệm catalase, bacitracin, muối NaCl 6.5%, bile esculin, CAMP, optochin.
* Điều trị bằng kháng sinh, nhóm A nhạy cảm với penicillin G.
3. **Trực Khuẩn Đường Ruột (Enterobacteriaceae):**
* Trực khuẩn Gram âm, kỵ khí tùy nghi, lên men glucose, khử nitrate thành nitrite, oxidase âm tính.
* Phân loại dựa trên tính chất sinh hóa và kháng nguyên.
* Mọc tốt trên thạch máu, Mac Conkey, EMB, SS.
* Tính chất khuẩn lạc: Dạng S, R, M.
4. **Escherichia coli:**
* Trực khuẩn Gram âm, kỵ khí tùy nghi, thường trú ở ruột già.
* Phân biệt bằng IMViC (Indole, Methyl Red, Voges-Proskauer, Citrate).
* Gây nhiễm khuẩn tiểu, nhiễm khuẩn huyết, viêm màng não, tiêu chảy (EPEC, ETEC, EIEC, EHEC).
* Vi sinh lâm sàng: Mẫu phân, nước tiểu, dịch não tủy, máu; môi trường MC, EMB; thử nghiệm oxidase, di động, IMViC, lên men đường.
5. **Vibrio Cholerae:**
* Phẩy khuẩn Gram âm, di động nhanh.
* Hiếu khí, ưa pH kiềm, mọc trên môi trường TCBS.
* Gây bệnh tả, lây qua đường tiêu hóa.
* Vi sinh lâm sàng: Nhuộm soi, cấy phân, định danh bằng tính chất sinh hóa.