Bài giảng Chẩn đoán đau đầu nguyên phát

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Bài giảng Chẩn đoán đau đầu nguyên phát" tìm hiểu mối liên hệ đau đầu dạng căng thẳng và đau đầu mãn khác; phân loại đau đầu; hệ mạch máu thần kinh tam thoa; đau nửa đầu liên tục; đau đầu đau nhói nguyên phát...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Chẩn đoán đau đầu nguyên phát

CHẨN ĐOÁN ĐAU ĐẦU NGUYÊN PHÁT PGS TS VŨ ANH NHI 2014 1
Mối liên hệ đau đầu dạng căng thẳng và đau đầu mãn khác Đau đầu căng thẳng Migraine mãn Mãn tính Migraine chuyển dạng Đau đầu hàng ngày mãn tính Hội chứng đau đầu Đau đầu dai dẳng đáp ứng indomethacin hàng ngày thể mới 2
ĐAU ĐẦU • Đau đầu là triệu chứng hơn là bệnh • Đau đầu rất thường gặp trong các phòng khám, và một vấn đề khó đối với các thầy thuốc. • Thuật ngữ “Đau đầu – Headache” bao hàn các loại đau ở đầu. • Có bao nhiêu kiểu đau đầu ? • Đau đầu : điều trị như thế nào ? • Có nên một danh từ “Hội chứng đau đầu”? 3
Tần xuất • Đau đầu nguyên phát chiếm 90% các trường hợp đau đầu • Đau đầu thức phát chiếm khoảng 10% 4
CÓ MẤY LOẠI ĐÂU ĐẦU Đau đầu nguyên phát Đau không thực thể, vô căn, không do căn nguyên cấu trúc Đau đầu thứ phát Đau do bệnh lý thực thể Hay tổn thương cấu trúc Đau đầu 5
Đau đầu nguyên phát Đau đầu kinh điển Migraine hay chưa Đau đầu chuyển Đau đầu dạng căng thẳng nguyên dạng phát Đau đầu mãn tính hàng ngày 6
Migraine là gì? 1. Là hội chứng mạch máu thần kinh do rối loạn nguyên phát của não bộ 2. Thường gặp, mãn tính, phức tạp, khó chịu 3. Đặc trưng bởi: - Đau đầu - RL thần kinh thực vật - Triệu chứng thần kinh 4. Có nhiều biểu hiện lâm sàng - HC đau đầu kết hợp 5. Biểu lộ thay đổi trên từng bệnh nhân 6. Thậm chí thay đổi trên từng cơn 7
Yếu tố gen - Migraine liệt nửa người có tiền sử gia đình 8
Hệ mạch máu thần kinh tam thoa 9
Tình trạng đau đầu do migraine thường tăng lên do các yếu tố kích như tiếng ồn, ánh sáng, và các hoạt động khác 10
Dấu hiệu báo trước Đau đầu • Trước đau đầu 24h • Thường 1 bên • Hưng cảm • Dạng đập • Kích thích • Buồn nôn hoặc ói • Thay đổi cảm giác • Sợ ánh sáng và sợ • Yếu khu trú tiếng động • Triệu chứng thực thể Migraine – • Kéo dài 72h những điều Tiền triệu căn bản Dấu hiệu theo sau • Thị ̣ giác • Có thể kéo dài hàng giờ đến • Cảm giác hàng ngày • Vận động • Kiệt sức hoặc cực kỳ vui sướng • Ói mửa • Giải tỏa thần kinh mạch máu • Cảm giác bất thường • Mất trong 60 ph 11
Đau nửa đầu liên tục • Như tên gọi, đau nửa đầu liên tục (continuous hemicrania) được đặc trưng bởi đau đầu một bên và liên tục. • Trong một nghiên cứu 34 bệnh nhân, tuổi khởi phát dao động từ 1-58 tuổi (trung bình 34 tuổi), tỉ lệ nữ:nam=1,8:1. • Đau đầu chỉ một bên và được mô tả như: đau nhói, mạch đập và mặc dù cường độ đau trung bình nhưng đau âm ỉ kéo dài bị gián đoạn bởi đau nặng lên trầm trọng có thể kéo dài nhiều giờ đến nhiều ngày. • Các đặc điểm thần kinh tự chủ thường đi kèm đau đầu, đặc biệt trong suốt giai đoạn nặng lên, nhưng các đặc điểm này thường kém nổi bật so với đau nửa đầu kịch phát. • Ngoài các triệu chứng thần kinh tự chủ ở đầu, những triệu chứng liên quan migrain thường xảy ra trong đau nửa đầu liên tục (continuous hemicrania), đặc biệt trong giai đoạn đau nặng lên. 12
Đau đầu do nghiệm pháp Valsalva (Valsalva-induced headache): • “Đau đầu do ho” được định nghĩa như đau đầu trầm trọng thoáng qua xảy ra khi ho, hắt hơi, cử tạ, cúi người, rặn đi cầu. • Rooke đưa ra thuật ngữ rộng hơn là “đau đầu gắng sức lành tính” để chỉ bất kỳ đau đầu nào bị gây ra bởi gắng sức, có khởi phát cấp và không kết hợp với bệnh lý cấu trúc của hệ thần kinh trung ương; vì vậy, thuật ngữ này bao gồm cả đau đầu do ho và đau đầu gắng sức. • Theo một nghiên cứu dựa vào cộng đồng gần đây, tỷ lệ hiện mắc của đau đầu do ho (cough headache) lành tính và đau đầu gắng sức lành tính xấp xỉ 1%. • Về mặt lâm sàng nên xem những rối loạn đau đầu này là đau đầu do nghiệm pháp Valsalva (Valsalva-induced headache) vì nó đáp ứng với indomethacin. • Tuy nhiên, Hội đau đầu thế giới phân loại thành đau đầu do ho lành tính, đau đầu gắng sức lành tính và đau đầu do hoạt động tình dục (sexual headache) lành tính vì chúng có đặc điểm lâm sàng khác nhau và chẩn đoán phân biệt khác nhau. 13
Đau đầu đau nhói (ĐÂM CHỌC)nguyên phát (Primary stabbing headache): • Đau đầu đau nhói nguyên phát hay vô căn là rối loạn phổ biến nhưng biểu hiện khác lạ, đặc trưng bởi cơn đau như dao đâm cực ngắn (1-2 giây) ở một bên hoặc hai bên thay đổi từ vùng này sang vùng khác ở đầu. Đó là rối loạn đau đầu nguyên phát lành tính, thông thường khởi đầu trong đoạn trung niên đến lớn tuổi (tuổi khởi phát trung bình 47 tuổi). Những đặc điểm lâm sàng chính: 1. 1. Đau kịch phát ngắn tại một hoặc nhiều vị trí trên đầu, đau thường thay đổi vị trí. 2. 2. Tần số cơn thay đổi đáng kể. 3. 3. Kiểu diễn tiến thời gian trong hầu hết trường hợp là không đều hay từng đợt 4. 4. Rất ít các triệu chứng hoặc các dấu hiệu đi kèm. 5. 5. Cùng tồn tại với các đau đầu khác (migrain, đau đầu cụm (cluster headache), đau nửa đầu kịch phát mạn tính, đau nửa đầu liên tục (trong hơn 50% trường hợp, 2 dạng đau đầu có thể xuất hiện cùng lúc hay không) 6. 6. Nữ chiếm đa số. 7. 7. Đáp ứng một phần hoặc hoàn toàn với indomethacin. • Trong trường hợp hiếm, các loạt đau đầu lặp đi lặp lại và kéo dài, được được gọi là trạng thái đau đầu gắp đá, ĐÂM CHỌC , có thể xuât hiện. 14
Đau đầu khi ngủ (hypnic headache): • Hội chứng đau đầu khi ngủ (hypnic headache) là rối loạn đau đầu ngắn, tái phát, lành tính chỉ xảy ra trong suốt giấc ngủ và thường sau 50 tuổi. • Đau đầu xảy ra ít nhất bốn đêm trong tuần và thời gian thường cố định mỗi đêm. Đau đầu với cường độ trung bình, có thể hai bên hoặc một bên, và phổ biến nhất ở giới nữ (3:1). • Nhìn chung, đau đầu kéo dài dưới 60 phút, mặc dù vài bệnh nhân mô tả đau đầu kéo dài tới 6 giờ. • Các bệnh nhân thường nhận thấy rằng nằm đầu cao làm giảm đau, ngược lại nằm ngửa làm tăng đau và có thể đau kéo dài. • Lithium luôn luôn điều trị hiệu quả, nhưng không phải tất cả bệnh nhân, đặc biệt là những người lớn tuổi, có thể dung nạp được tác dụng phụ của thuốc. Ca-phê-in, flunarizin và atenolol cũng cho thấy có hiệu quả điều trị cho vài bệnh nhân. • Gần đây, indomethacin được nhận thấy có hiệu quả điều trị cho nhiều bệnh nhân đau đầu khi ngủ. 15
MIGRAIN CHUYỂN DẠNG • Migraine chuyển dạng là 1 dạng thường gặp của đau đầu hàng ngày mạn tính, và có thể xảy ra có hoặc không lạm dụng thuốc cấp tính • Vào năm 1994 Silberstein và Lipton định nghĩa lạm dụng thuốc dựa trên các chất bị lạm dụng • Hội đau đầu quốc tế đưa ra các tiêu chuẩn khác cho đau đầu do lạm dụng thuốc 16
Dịch tễ học đau đầu mãn tinh và lạm dụng thuốc • Lạm dụng thuốc gặp ở migraine chuyển dạng (66%) phổ biến hơn là ở đau đầu căng thẳng mạn tính (27%). • Tỉ lệ hiện mắc đau đầu hàng ngày mạn tính kèm lạm dụng thuốc trong dân số trong 1 nghiên cứu là 1.4% nói chung, với tỉ lệ hiện mắc ở phụ nữ là 2,6%. • Tỉ lệ hiện mắc của đau đầu hàng ngày mạn tính kèm lạm dụng thuốc được nhận thấy là tăng theo tuổi, và đạt tối đa vào khoảng tuổi 60, trong đó 5% phụ nử thỏa mãn tiêu chuẩn. • Tỉ lệ hiện mắc của migraine chuyển dạng trong 6 nghiên cứu dịch tể học vào khoảng từ 1,0-2,4%. 17
Tiêu chuẩn cho migraine chuyển dạng • Đau đầu hằng ngày hoặc gần như hằng ngày(>15 ngày/tháng) hơn 1 tháng • Đau đầu kéo dài trung bình > 4 giờ/ngày (nếu không điều trị) • Có ít nhất 1 trong những điều sau: - Tiền sử của migraine từng đợt thoã mãn tiêu chuẩn Hội đau đầu quốc tế - Tiền sử của đau đầu tăng về tần số và giảm về độ nặng của các đặc điểm migraine trong ít nhất hơn 3 tháng. Theo Silberstein và cs, có thế có hoặc không lạm dụng thuốc ; một chẩn đoán của migraine chuyển dạng loại trừ chẩn đoán của migraine từng đợt hoặc đau đầu căng cơ mạn tính.Hội đau đầu quốc tế (IHS) 18
Tiêu chuẩn của Hội đau đầu quốc tế về đau đầu do lạm dụng thuốc • Đau đầu > 15 ngày/tháng thoả mãn tiêu chuẩn C và D (các đặc trưng phụ thuộc vào thuốc) • Sự lạm dụng thường xuyên các thuốc điều trị cấp tính:Ergotamine hoặc triptans 10 ngày/tháng trong khoảng thời gian 3 tháng • Á Phiện (Opioids) 10 ngày/tháng trong khoảng thời gian 3 tháng • Các thuốc giảm đau đơn giản 15 ngày/tháng ; 3 thángCác thuốc giảm đau phối hợp 10ngày/tháng ; 3 tháng • Đau đầu ngày càng tiến triển hoặc xấu hơn đáng kể, trong suốt quá trình sử dụng thuốcHết đau đầu hoặc trở về trạng thái ban đầu trong vòng 2 tháng sau khi không còn lạm dụng thuốc 19
ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG • “Migraine chuyển dạng là 1 hội chứng lâm sàng với bệnh sử tự nhiên đặc trưng: • Các bệnh nhân với migraine chuyển dạng có 1 tiền sử migraine. • Đau đầu tương tự đau đầu căng cơ xảy ra hàng ngày hoặc hầu như mỗi ngày, và có thể chồng lên nền của đau đầu này là cơn migraine phát triển mạnh. • Các đặc điểm khác của migraine có thể tồn tại, bao gồm sự nặng lên bởi chu kỳ kinh nguyệt, có thể xác định được yếu tố gây khởi phát, và đau 1 bên”. • Hầu hết các bệnh nhân với migraine chuyển dạng là phụ nữ, và thường có tiền sử gia đình migraine, một vài bệnh nhân không thể nhớ lại khi nào tình trạng đau đầu của họ nặng lên hoặc nặng lên đã bao lâu. 20