L/O/G/O
CH NG 7: ƯƠ
HOÁ H C L P TH ĐNGỌ Ậ Ể Ộ
www.themegallery.com
www.themegallery.com
1. HI U NG L P THỆ Ứ Ậ Ể
Hi u ng l p th là hi u ng do kích th c l n c a các nguyên t ệ ứ ậ ể ệ ứ ướ ớ ủ ử
hay nhóm nguyên t và do bi n d ng c a góc hoá tr hay c a các ử ế ạ ủ ị ủ
liên k t t o nên. Hi u ng l p th đc bi u hi n qua s c n tr ế ạ ệ ứ ậ ể ượ ể ệ ự ả ở
không gian, qua s c căng góc hoá tr hay liên k t làm nh h ng ứ ị ế ả ưở
đn chi u h ng và ti n trình l p th c a ph n ng, đn đ b n ế ề ướ ế ậ ể ủ ả ứ ế ộ ề
c a các đng phân.ủ ồ
1.1. Khái ni m:ệ
1.2. Hi u ng không gian lo i I:ệ ứ ạ
Hi u ng không gian lo i I là hi u ng gây ra b i các nhóm th có ệ ứ ạ ệ ứ ở ế
kích th c t ng đi l n làm c n tr s t ng tác c a tác nhân đi ướ ươ ố ớ ả ở ự ươ ủ ố
v i tâm ph n ng ho c làm thay đi hi u s năng l ng t do gi a ớ ả ứ ặ ổ ệ ố ượ ự ữ
phân t và tr ng thái chuy n ti p.ử ạ ể ế
www.themegallery.com
Ví d : Phân t 2,6-đimetyl-1,4-quinon có hai nhóm cacbonyl ụ ử
nh ng ch có m t nhóm cacbonyl tham gia ph n ng v i ư ỉ ộ ả ứ ớ
hiđroxylamin, còn nhóm cacbonyl th hai b án ng không gian ứ ị ữ
c a hai nhóm metyl nên không tham gia ph n ng đc.ủ ả ứ ượ
Hi u ng không gian lo i I có nh h ng đáng k đn các ệ ứ ạ ả ưở ể ế
ph n ng l ng phân t và đn phân t .ả ứ ưỡ ử ơ ử
O O
CH
3
CH
3
NH
2
OH NH
2
OH
www.themegallery.com
1.2.1. nh h ng c a hi u ng không gian lo i m t đn ph n ng Ả ưở ủ ệ ứ ạ ộ ế ả ứ
l ng phân t :ưỡ ử
Khi trung tâm ph n ng c a phân t có nh ng nguyên t ho c nhóm ả ứ ủ ử ữ ử ặ
nguyên t có kích th c l n thì s làm c n tr h ng t n công c a ử ướ ớ ẽ ả ở ướ ấ ủ
các tác nhân ph n ng vào trung tâm ph n ng và do đó làm gi m ả ứ ả ứ ả
kh năng ph n ng. S án ng không gian c a các nhóm th còn ả ả ứ ự ữ ủ ế
tu thu c vào h ng t n công c a tác nhân: t phía tr c, t phía ỳ ộ ướ ấ ủ ừ ướ ừ
sau ho c th ng góc v i trung tâm ph n ng.ặ ẳ ớ ả ứ
- Ki u t n công t phía sau có th th y rõ trong ph n ng th ể ấ ừ ể ấ ả ứ ế
nucleophin SN2. Ví d ph n ng đi u ch ete t ancolat và d n xu t ụ ả ứ ề ế ừ ẫ ấ
halogen:
RO
-
+
X RO
+X
-
www.themegallery.com
Khi kích th c c a g c ankyl trong d n xu t halogen tăng s gây ra ướ ủ ố ẫ ấ ẽ
hi u ng không gian lo i I l n làm gi m kh năng ph n ng.ệ ứ ạ ớ ả ả ả ứ
Ví d : Kh năng ph n ng iot hoá các ankyl bromua gi m theo th ụ ả ả ứ ả ứ
t sau:ự
H X
H
H
>H
3
C X
H
H
H
3
C X
CH
3
H
>>H
3
C X
CH
3
CH
3
ktđ 145,0 1,0 0,0078 0,0005
- Ki u t n công t phía tr c trong ph n ng t o mu i c a ể ấ ừ ướ ả ứ ạ ố ủ
amin ho c t o ph c c a piriđin. Ví d tính baz gi m theo ặ ạ ứ ủ ụ ơ ả
th t sau:ứ ự
H
2
C
H
2
C
H
2
C
C
H
2
NH
H
3
C
H
3
C
H
2
C
C
H
2
NH
H
3
C CH
2
N
H
2
CH
3
C
CH
2
H
3
C
pKb 2,7 3,0 3,3