Bài giảng Cơ sở văn hóa Việt Nam (6 chương)

Nghiên cứu văn hóa học và văn hóa Việt Nam là một lĩnh vực thiết yếu để thấu hiểu sâu sắc bản sắc dân tộc và con đường phát triển của đất nước. Tài liệu này cung cấp một tổng quan toàn diện về khái niệm văn hóa, các đặc trưng và chức năng cơ bản, đồng thời định vị và phân tích tiến trình lịch sử văn hóa Việt Nam. Việc khám phá những giá trị cốt lõi, từ cấu trúc nhận thức vũ trụ đến tổ chức đời sống xã hội và cá nhân, là chìa khóa để nhận diện những yếu tố đã định hình nên nền văn hóa phong phú và đa dạng của Việt Nam qua hàng ngàn năm lịch sử, đặc biệt trong bối cảnh giao lưu và hội nhập không ngừng.

Sinh viên, học giả, nhà nghiên cứu về văn hóa, lịch sử và xã hội học Việt Nam, cũng như những người quan tâm đến bản sắc văn hóa dân tộc.

Tài liệu trình bày một cách hệ thống về văn hóa học và văn hóa Việt Nam, bắt đầu bằng việc định nghĩa văn hóa như một hệ thống giá trị vật chất và tinh thần do con người tạo ra, với các đặc trưng như tính hệ thống, giá trị, nhân sinh, lịch sử và các chức năng tổ chức, điều chỉnh, giao tiếp, giáo dục. Nó phân biệt văn hóa với văn vật, văn hiến, và văn minh, đồng thời phân tích cấu trúc hệ thống văn hóa qua các yếu tố nhận thức, tổ chức cộng đồng và ứng xử với môi trường tự nhiên, xã hội. Phần định vị văn hóa Việt Nam tập trung vào loại hình văn hóa gốc nông nghiệp, chủ thể và thời gian hình thành, cùng với địa lý và không gian văn hóa, chia thành sáu vùng văn hóa đặc trưng. Tiến trình lịch sử văn hóa được chia thành ba lớp: văn hóa bản địa (tiền sử, Văn Lang-Âu Lạc với văn hóa Đông Sơn, Sa Huỳnh, Đồng Nai), văn hóa giao lưu với Trung Hoa và khu vực (thời Bắc thuộc, Đại Việt), và văn hóa giao lưu với phương Tây (thời Pháp thuộc, hiện đại). Đặc biệt, tài liệu đi sâu vào văn hóa nhận thức với triết lý âm dương và ngũ hành, tổ chức đời sống tập thể qua gia tộc, nông thôn, quốc gia, và đô thị, cùng văn hóa tổ chức đời sống cá nhân bao gồm tín ngưỡng (phồn thực, sùng bái tự nhiên, sùng bái con người), phong tục (hôn nhân, tang ma), lễ tết và lễ hội. Cuối cùng, tài liệu làm rõ đặc điểm giao tiếp, nghệ thuật ngôn từ và nghệ thuật thanh sắc, hình khối của người Việt, đồng thời phân tích tính dung hợp của văn hóa Việt Nam trong quá trình tiếp biến văn hóa với Ấn Độ, Trung Hoa và phương Tây, kết luận về sự hình thành, phát triển và chuyển mình của văn hóa Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại.