Bài giảng Độc học môi trường: Chương 3 Độc chất trong môi trường sinh thái đất, cung cấp cho người học những kiến thức như: tổng quan chất động trong môi trường sinh thái đất; các dạng nhiễm độc trong môi trường đất; các chất độc trong đất ngập nước, yếm khí; các chất độc trong đất phèn; các chất độc sinh ra từ quá trình tích lũy phân bón và thuốc bảo vệ thực vật;...
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Độc học môi trường: Chương 3 - ThS. Nguyễn Thị Thu Hiền
- Chöông 3:
ÑOÄC CHAÁT TRONG MOÂI TRÖÔØNG
SINH THAÙI ÑAÁT
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 1
- Chöông 3: Ñoäc chaát trong moâi tröôøng
sinh thaùi ñaát
„ 3.1. Toång quan chaát ñoäc trong moâi tröôøng sinh thaùi ñaát
„ 3.2. Caùc daïng nhieãm ñoäc trong moâi tröôøng ñaát.
3.3. Caùc chaát ñoäc trong ñaát ngaäp nöôùc, yeám khí ‟ taùc haïi
caùc chaát ñoäc, bieän phaùp phoøng choáng
„ 3.4. Caùc chaát ñoäc trong ñaát pheøn ‟ dieãn bieán trong ñieàu kieän
sinh thaùi moâi tröôøng, caùc bieän phaùp khaéc phuïc
„ 3.5. Caùc chaát ñoäc trong ñaát ngaäp maën ‟ dieãn bieán trong ñieàu
kieän sinh thaùi moâi tröôøng, caùc bieän phaùp baûo veä
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 2
- Chöông 3: Ñoäc chaát trong moâi tröôøng
sinh thaùi ñaát
„ 3.6. Caùc chaát ñoäc trong ñaát do ngoaïi lai xaâm nhieãm (phoùng
xaï, nhieãm baån …)
„ 3.7. Caùc chaát ñoäc sinh ra töø quaù trình tích luõy phaân boùn vaø
thuoác baûo veä thöïc vaät.
„ 3.8. Caùc chaát ñoäc kim loaïi naëng trong ñaát.
„ 3.9. Caùc khí ñoäc töï nhieân trong ñaát thoaùt ra.
„ 3.10. Caùc traàm tích (buøn laéng) gaây ñoäc.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 3
- Ñaát vaø moâi tröôøng ñaát ?
• “Đất là vật thể tự nhiên hòan tòan độc lập, được hình
thành do tác động tổng hợp của các nhân tố: đá mẹ, khí
hậu, sinh vật, tuổi và địa hình” (V.Docusaep)
• “Đất là lớp tơi xốp trên bề mặt lục địa có khả năng cho
thu họach thực vật, đặc trưng cơ bản là độ phì”
(R.William)
• Theo quan điểm sinh thái học thì “đất là một cơ thể
sống” (Winkler, 1968) vì nó tuân thủ những quy luật
sống:phát sinh, phát triển, thóai hóa và già cỗi.
• Các nhà sinh thái học: “đất là vật mang”
• Lớp phủ thổ nhưỡng là lớp đất nằm trên bề mặt lục địa,
tiếp xúc với khí quyển, thạch quyển và sinh quyển.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 4
- Soil vaø Land
Soil coù nghóa laø ñaát.
Land coù nghóa laø ñaát ñai.
Land (ñaát ñai) noùi ñeán khía caïnh taøi nguyeân ñaát, bao haøm
noäi dung maët baèng laõnh thoå ñeå söû duïng cho caùc ngaønh kinh
teá quoác daân, khoâng rieâng gì sinh vaät.
Soil (ñaát) noùi ñeán khía caïnh moâi tröôøng ñaát ‟ laø lôùp phuû thoå
nhöôõng.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 5
- 3.1. Toång quan
3.1.1. Ñoäc chaát trong moâi tröôøng ñaát
3.1.2. Con ñöôøng xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát töø ñaát vaøo cô theå sinh
vaät
3.1.3. Cô cheá xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát vaøo ñaát
3.1.4. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäc chaát trong moâi tröôøng
ñaát.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 6
- 3.1.1. Ñoäc chaát trong moâi tröôøng ñaát
Caùc ñoäc chaát coù theå toàn taò döôùi nhieàu daïng khaùc nhau nhö:
voâ cô, höõu cô, ñôn chaát, ion, chaát loûng, chaát raén, chaát khí …
Trong moâi tröôøng ñaát, caùc chaát ñoäc phoå bieán vaø gaây taùc haïi
nhieàu nhaát thöôøng toàn taïi döôùi daïng ion.
Duø toàn taïi ôû daïng naøo thì caùc ñoäc chaát naøy ñeàu taùc duïng xaáu
ñeán söï sinh tröôûng vaø phaùt duïc cuûa caây troàng vaø sinh vaät
trong ñaát hay tieáp xuùc vôùi ñaát.
Coù 2 daïng ñoäc chaát trong moâi tröôøng ñaát:
Ñoäc chaát theo baûn chaát
Ñoäc chaát theo noàng ñoä ‟ lieàu löôïng.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 7
- 3.1.1. Ñoäc chaát trong moâi tröôøng ñaát
Ñoäc chaát theo baûn chaát:
Laø nhöõng chaát ñoäc coù khaû naêng gaây ñoäc ôû moïi noàng ñoä duø
thaáp hay cao.
VD: H2S, Na2CO3, CuSO4, Pb, Hg, Cd, Be, St, …
Ñoäc chaát theo noàng ñoä, lieàu löôïng:
Ñoäc chaát loaïi naøy ñeàu coù noàng ñoä giôùi haïn cho pheùp ñoái
vôùi moãi loaøi caây noùi rieâng vaø sinh vaät noùi chung. Neáu vöôït quaù
giôùi haïn naøy thì caùc chaát môùi coù khaû naêng gaây ñoäc.
VD: H+, Al3+, Fe2+, SO42-, OH-, Mn2+, Na+, NH3, NH4+, NO2
Khi noàng ñoä Fe2+ vöôït quaù 500 ppm vaø Al3+ vöôït quaù 135
ppm gaây ñoäc cho luùa.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 8
- 3.1.2. Con ñöôøng xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát töø
ñaát vaøo cô theå sinh vaät
„ Ñoäc chaát ñöôïc haáp thuï töø moâi tröôøng ñaát vaøo cô theå sinh
vaät traûi qua 2 giai ñoaïn:
„ - Giai ñoaïn 1: cô theå sinh vaät haïn cheá söï haáp thuï.
„ - Giai ñoaïn 2: haáp thuï bò ñoäng, chaát ñoäc phaù vôõ maøng teá
baøo, ñi vaøo caùc cô quan vaø lan toûa trong cô theå sinh vaät.
„
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 9
- 3.1.2. Con ñöôøng xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát töø
ñaát vaøo cô theå sinh vaät
Ñoái vôùi thöïc vaät:
- TH1: quaù trình ñoäc chaát haáp thuï qua reã chia thaønh 2 giai
ñoaïn: giai ñoaïn ñaàu chuû ñoäng haáp thuï trao ñoåi, ñeán khi caây
coù bieåu hieän nhieãm ñoäc thöïc vaät seõ haïn cheá söï haáp thu ‟
ñaây cuõng laø phaûn öùng töï veä cuûa thöïc vaät khi nhaän ra chaát
ñoäc.
- TH2: söï xaâm nhaäp ñôn thuaàn do khueách taùn töø noàng ñoä ñoäc
chaát cao trong dung dòch ñaát vaøo cô theå thöïc vaät.
Ñoái vôùi ñoäng vaät:
„ - Con ñöôøng giaùn tieáp: thoâng qua thöùc aên, thöïc phaåm trung
gian.
„ - Con ñöôøng tröïc tieáp: qua da.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 10
- „ Cô cheá xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát vaøo ñaát ?
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 11
- Caáu taïo cuûa keo ñaát
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 12
- Caáu taïo cuûa keo ñaát
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 13
- 3.1.3. Cô cheá xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát vaøo ñaát
„ Caáu taïo cuûa keo ñaát:
„ Keo ñaát laø vaät chaát mang ñieän ñöôïc caáu taïo bôûi 4 lôùp töø
trong ra ngoaøi laø:
„ - nhaân.
„ - lôùp ion quyeát ñònh theá thöôøng laø ñieän tích aâm
„ - lôùp ion khoâng di chuyeån mang ñieän traùi daáu vôùi lôùp ion
quyeát ñònh theá.
„ - lôùp ion coù khaû naêng trao ñoåi ñieän tích vôùi moâi tröôøng beân
ngoaøi.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 14
- 3.1.3. Cô cheá xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát vaøo ñaát
„ Cô cheá xaâm nhaäp?
Haáp thuï trao ñoåi ion giöõa beà maët cuûa keo ñaát vôùi dung dòch
ñaát bao quanh noù.
Söï xaâm nhaäp cuûa ñoäc chaát vaøo moâi tröôøng ñaát ñöôïc thöïc
hieän thoâng qua hoaït tính cuûa keo ñaát vaø dung dòch ñaát.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 15
- 3.1.4. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäc chaát
trong moâi tröôøng ñaát
1) Baûn chaát cuûa caùc chaát ñoäc ñoái vôùi loaøi sinh vaät hay coøn
goïi laø tính “kî sinh vaät”:
Ñoäc tính cuûa caùc chaát naøy ñöôïc quyeát ñònh bôûi caáu taïo vaø
hoaït tính cuûa chuùng. Nhöõng chaát khoâng “kî sinh vaät” thì tính
ñoäc bieåu hieän thaáp hôn.
VD: Pb, Hg, CuSO4 ‟ luoân ñoäc ñoái vôùi sinh vaät
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 16
- 3.1.4. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäc chaát
trong moâi tröôøng ñaát
2) Noàng ñoä vaø lieàu löôïng cuûa chaát ñoäc:
Töông quan thuaän vôùi tính ñoäc.
Noàng ñoä vaø lieàu löôïng caøng cao thì caøng ñoäc.
3) Nhieät ñoä
Nhieät ñoä ñaát caøng cao thì tính ñoäc caøng maïnh; tröø khi nhieät
ñoä ñaát quaù cao vaø naèm ôû ñieåm phaân huûy cuûa ñoäc chaát thì seõ
laøm phaân huûy ñoäc chaát.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 17
- 3.1.4. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäc chaát
trong moâi tröôøng ñaát
4) Ngöôõng chòu ñoäc
- Caùc loaøi sinh vaät khaùc nhau coù ngöôõng chòu ñoäc khaùc nhau.
- Tuoåi taùc: sinh vaät non treû thì ngöôõng chòu ñoäc thaáp, sinh vaät
cao tuoåi thì ngöôõng chòu ñoäc cao nhöng tuoåi giaø laïi chòu ñoäc
keùm.
- Giôùi tính: gioáng caùi vaø phaùi nöõ thì deã maãn caûm vôùi chaát ñoäc
hôn laø gioáng ñöïc vaø phaùi nam.
5) Nhöõng ñieàu kieän khaùc cuûa ñaát
Cheá ñoä nöôùc, ñoä aåm, ñoä chua trong ñaát coù aûnh höôûng ñeán söï
cung caáp oxy ñeå giaûi ñoäc vaø phaân boá laïi noàng ñoä cuûa hôi ñoäc.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 18
- 3.1.4. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoäc chaát
trong moâi tröôøng ñaát
6) Khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát
„ Khaû naêng naøy raát lôùn nhöng moãi loaïi ñaát coù khaû naêng khaùc
nhau.
„ FAO phaân loaïi Vieät Nam coù bao nhieâu loaïi ñaát?
„ 14 loaïi ñaát, bao goàm: ñaát caùt bieån, ñaát maën, ñaát pheøn, ñaát
phuø sa, ñaát gley, ñaát than buøn, ñaát ñaù boït, ñaát ñen, ñaát naâu
baùn khoâ haïn, ñaát tích voâi, ñaát xaùm, ñaát ñoû, ñaát alit nuùi cao,
ñaát xoùi moøn maïnh trô soûi ñaù
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 19
- 3.2. Caùc daïng nhieãm ñoäc trong
moâi tröôøng ñaát
1) Nhieãm ñoäc do oâ nhieãm töï nhieân
Nhieãm pheøn: do nöôùc pheøn töø caùc roán pheøn (trung taâm
pheøn) theo doøng nöôùc maët hoaëc nöôùc ngaàm lan ñeán vò trí khaùc
laøm nhieãm pheøn ôû nôi naøy.
Daïng nhieãm pheøn naøy chuû yeáu laø nhieãm caùc chaát ñoäc nhö :
Fe2+, Al3+, SO42- , ñoàng thôøi laøm cho noàng ñoä cuûa chuùng trong
dung dòch ñaát, keo ñaát taêng leân cao pH cuûa moâi tröôøng ñaát
giaûm xuoáng gaây ngoä ñoäc cho caây troàng, sinh vaät trong ñaát.
21-Mar-12 CBGD: ThS.Nguyễn Thị Thu Hiền 20
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
