Chöông 1

TOÅNG QUAN VEÀ DÖÏ BAÙO TRONG KINH DOANH TRONG KINH DOANH

1

Giôùi thieäu

(cid:132) Döï bao la moät vieäc kho, ñaëc bieät la döï bao ve (cid:132) Dö baùo laø moät vieäc khoù ñaëc bieät laø dö baùo veà

töông lai.

Victor Borge Victor Borge

(cid:132) Döï baùo gioáng nhö bò bòt maét maø coá gaéng laùi xe vaø theo nhöõng chæ daãn cuûa moät ngöôøi nhìn vaøo kính haäu.

Voâ danh

2

Giôùi thieäu

(cid:132) Tö co xöa döï bao ña ñöôïc ap duïng trong cuoäc song (cid:132) Töø coå xöa dö baùo ñaõ ñöôc aùp dung trong cuoäc soáng

haøng ngaøy, nhöng mang naëng maøu saéc thaàn bí toân giaùo, theå hieän ôû caùc caâu tieân tri, lôøi boùi toaùn.

(cid:132) Ngaøy nay, con ngöôøi vaãn luoân laøm vaø söû duïng döï baùo, caû trong coâng vieäc laãn trong cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa hoï. Ñeå thöïc hieän nhöõng döï baùo naøy, ngöôøi ta coù theå å tính ñeán hai loaïi thoâng tin: h â

Nh

á h

(cid:132) Nhöõng nhaân toá hoaëc ñieàu kieän hieän haønh ñi à ki ä hi ä h ø h (cid:132) Kinh nghieäm trong quaù khöù ôû trong moät hoaøn caûnh töông töï (cid:132) Ñoi khi ngöôi ta döïa nhieu vao thong tin nay hôn thong tin (cid:132) Ñoâi khi ngöôøi ta döa nhieàu vaøo thoâng tin naøy hôn thoâng tin kia, tuøy thuoäc vaøo caùch tieáp caän naøo coù veû thích ñaùng hôn vaøo luùc ñoù.

3

å

Giôùi thieäu

(cid:132) Döï bao nham nhöng muïc ñích kinh doanh gom nhöng (cid:132) Dö baùo nhaèm nhöõng muc ñích kinh doanh goàm nhöõng phöông phaùp töông töï. Tuy nhieân trong kinh doanh nhöõng phöông phaùp chính thöùc hôn ñöôïc söû duïng ñeå thöïc hieän döï baùo vaø ñaùnh giaù ñoä chính xaùc cuûa döï baùo.

4

Döï baùo laø gì?

(cid:132) Döï bao la ngheä thuaät va khoa hoïc tien ñoan (cid:132) Dö baùo laø ngheä thuaät vaø khoa hoc tieân ñoaùn nhöõng söï kieän seõ xaûy ra trong töông lai.

á

(cid:132) Chuùng ta coù theå coi döï baùo nhö moät taäp hôïp caùc coâng cuï giuùp ngöôøi ra quyeát ñònh ñöa ra caùc phaùn ñoaùn toát nhaát coù theå veà caùc söï kieän töông lai.

l

5

Döï baùo laø gì?

(cid:132) Döï bao la söï tien ñoan co can cö khoa hoïc, (cid:132) Dö baùo laø sö tieân ñoaùn coù caên cöù khoa hoc

mang tính chaát xaùc suaát veà möùc ñoä, noäi dung, cac moi quan heä, traïng thai, xu höông phat caùc moái quan heä trang thaùi xu höôùng phaùt trieån cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu hoaëc veà caùch thöc va thôi haïn ñaït ñöôïc cac muïc tieu nhat thöùc vaø thôøi han ñat ñöôc caùc muc tieâu nhaát ñònh ñaõ ñeà ra trong töông lai.

â dö b ù Kh K á h ø Ph ùt t i å h

6

Boä mon döï bao, Khoa Ke hoaïch va Phat trien, B ä Tröôøng ÑH Kinh teá quoác daân, trang 7.

Muïc tieâu vaø muïc ñích cuûa döï baùo

(cid:132) Öôùc ñoaùn moät caùch toát nhaát laø muïc tieâu chính cuûa döï

b ùbaùo.

(cid:132) Muïc ñích cuûa vieäc döï baùo laø ñeå söû duïng chuùng nhö laø ñaàu vaøo trong quy trình ra quyeát ñònh naøo ñoù. Coù 2 ñ à ø ñ ù C ù 2 caùch söû duïng döï baùo: hoaïch ñònh heä thoáng vaø laäp keá hoaïch sö duïng heä thong. hoach söû dung heä thoáng

(cid:132) Döï baùo laø cô sôû ñeå döï thaûo ngaân saùch, hoaïch ñònh

át ñò h t ì h t ø

7

cong suat, doanh so, san xuat va döï trö, nhan söï, mua coâng suaát, doanh soá, saûn xuaát vaø dö tröõ, nhaân sö, mua haøng, vaø v.v.. Döï baùo ñoùng vai troø quan troïng trong tieán trình hoaïch ñònh vì chuùng laøm cho caùc nhaø quaûn lyù coù khaû naêng ñoaùn tröôùc töông lai ñeå hoï coù theå laäp keá hoaïch sao cho phuø hôïp.

Moái quan heä giöõa döï baùo vôùi coâng taùc laäp keá hoaïch va ra quyet ñònh quan ly hoach vaø ra quyeát ñònh quaûn lyù

8

So saùnh giöõa döï baùo vaø hoaïch ñònh

DÖÏ BAO DÖ BAÙO

ï p

Saûn phaåm Tieân ñoaùn coù cô sôû khoa hoc ï Khaû naêng Nhöõng keát quaû döï baùo

ï

HOAÏCH ÑÒNH HOACH ÑÒNH Heä thoáng chính saùch vaø muc tieâu phaùt trieån Löïa choïn moät phöông ï aùn toái öu ñaït muïc tieâu phaùt trieån

coù theå xaûy ra vôùi y nhieàu phöông aùn khaùc nhau

Raøng buoäc Keát quaû döï baùo coù theå

9

tham khaûo cho nhieàu chuû theå quaûn lyù h û h å l ù û Hoaïch ñònh coù ñòa chæ coá ñònh cho moät chuû theå quaûn lyù h å l ù û

Moät soá ví duï veà caùc söû duïng döï baùo trong cac to chöc kinh doanh caùc toå chöùc kinh doanh

Haàu nhö moïi lónh vöïc chöùc naêng cuûa doanh nghieäp deàu söû duïng moät loaïi döï bao nao ño. Ví duï: moät loai dö baùo naøo ñoù Ví du: (cid:132) Caùc keá toaùn vieân döïa vaøo caùc döï baùo veà chi phí vaø thu nhaäp

trong vieäc laäp keá hoaïch thueá.

äp

g

ä

ï

(cid:132) Phoøng nhaân söï döïa vaøo caùc döï baùo khi laäp keá hoaïch tuyeån duïng nhaân vieân môùi vaø nhöõng thay ñoåi khaùc trong löïc löôïng lao ñoäng. (cid:132) Caùc chuyeân gia taøi chính phaûi döï baùo ngaân löu nhaèm duy trì khaû û

è

û

naêng thanh toaùn

(cid:132) Caùc nhaø quaûn lyù saûn xuaát döa vaøo caùc dö baùo ñeå xaùc ñònh nhu (cid:132) Cac nha quan ly san xuat döïa vao cac döï bao ñe xac ñònh nhu caàu veà nguyeân vaät lieäu vaø möùc döï tröõ mong muoán veà thaønh phaåm.

(cid:132) Caùc nhaø quaûn lyù marketing duøng döï baùo doanh soá ñeå thieát laäp

á

å

á

caùc ngaân saùch quaûng caùo.

10

Moät soá ví duï veà caùc söû duïng döï baùo trong cac to chöc kinh doanh caùc toå chöùc kinh doanh

(cid:132) Trong phan lôn nhöng cach sö duïng nay, cac quyet (cid:132) Trong phaàn lôùn nhöõng caùch söû dung naøy caùc quyeát ñònh trong moät lónh vöïc coù nhöõng haäu quaû, keát quaû trong caùc lónh vöïc khaùc.

(cid:132) → ?

11

Nhöõng ñaëc ñieåm chung ñoi vôi tat ca cac döï bao ñoái vôùi taát caû caùc dö baùo

(cid:132) Caùc kyõ thuaät döï baùo thöôøng giaû ñònh raèng cuøng moät heä thoáng nhaân quaû cô baûn toàn taïi trong quaù khöù seõ tieáp tuïc toàn taïi trong töông lai

(cid:132) Döï baùo ít khi ñöôïc hoaøn haûo.

(cid:132) Moät döï bao tot khong chæ la moät con so ñôn le. (cid:132) Moät dö baùo toát khoâng chæ laø moät con soá ñôn leû

(cid:132) Nhöõng döï baùo cho caùc nhoùm saûn phaåm hay chính xaùc

(cid:132) Taàm xa döï baùo caøng daøi, döï baùo seõ caøng keùm chính

hôn nhöng döï bao cho cac san pham rieng le. hôn nhöõng dö baùo cho caùc saûn phaåm rieâng leû

12

(cid:132) Khoâng neân söû duïng döï baùo ñeå loaïi boû thoâng tin ñaõ bieát.

xaùc hôn. ù h

Döï baùo chaúng maáy khi hoaøn haûo

ù h kh h h h ûi l ø d b ù kh

ät ø ñ ù ø ñ ù ñ à thôøi t õ ñ

(cid:132) Maëc duø söû duïng maùy tính vaø caùc moâ hình toaùn phöùc taïp, döï baùo khoâng phaûi laø moät khoa hoïc chính xaùc. (cid:132) Moãi ñoái töôïng döï baùo ñeàu vaän ñoäng theo moät quy luaät naøo ñoù, moät quyõ ñaïo nhaát ñònh naøo ñoù, ñoàng thôøi trong h át ñò h quaù trình phaùt trieån noù luoân luoân chòu söï taùc ñoäng cuûa moi tröông hay cac yeu to ben ngoai. Ban than moi moâi tröôøng hay caùc yeáu toá beân ngoaøi Baûn thaân moâi tröôøng hay caùc yeáu toá taùc ñoäng khoâng phaûi ñöùng im maø luoân luoân trong traïng thaùi vaän ñoäng vaø phaùt trieån khoâng ngöøng.

(cid:132) Veà phía chuû theå döï baùo, nhöõng thoâng tin vaø hieåu bieát veà ñoái töôïng ôû töông lai bao giôø cuõng ngheøo naøn hôn hieän taïi.

13

ä g ï g g p ä

Döï baùo chaúng maáy khi hoaøn haûo

oät cau o ña g

d ã ñ á å Ñi à t öôù ì õ ù

14

cCa t y ( a göô ñe (cid:132) Moät caâu noùi ñaùng nhôù cuûa McCarthy (laø ngöôøi ñeà ô cua xuaát 4P trong Marketing): “Caùc döï ñoaùn sai coù theå daãn ñeán chieán löôïc yeáu keùm, coøn khoâng döï ñoaùn gì heát thì qua ngu xuan. Ñieu nay tröôc sau gì cung dan ñen thì ø phaù saûn.” (Nguyen Tan Phöôc, Phöông phap thöïc hieän Luaän van tot (Nguyeãn Taán Phöôùc Phöông phaùp thöc hieän Luaän vaên toát nghieäp & Tieåu luaän baùo caùo thöïc taäp, tr. 62)

Taàm xa döï baùo caøng daøi, döï baùo seõ caøng kem chính xac hôn keùm chính xaùc hôn

(cid:132) Döï bao ngan haïn co khuynh höông chính xac hôn döï (cid:132) Dö baùo ngaén han coù khuynh höôùng chính xaùc hôn dö baùo daøi haïn. Lyù do laø coù raát nhieàu nhaân toá aûnh höôûng ñeán nhu caàu thay ñoåi haøng ngaøy, neáu keùo daøi thôøi gian döï baùo, ñoä chính xaùc coù khaû naêng giaûm ñi. Do vaäy, caàn phaûi thöông xuyeân caäp nhaät vaø hoaøn thieän caùc phöông phaùp döï baùo

15

h ù d b ù h ù

Caùc yeáu toá cuûa moät döï baùo toát

(cid:132) Döï baùo neân tieán haønh ñuùng luùc (timely).

(cid:132) Döï baùo caàn phaûi chính xaùc (accurate) vaø möùc ñoä

h ûi h h ù ñ b ù ( ) ø à

(cid:132) Döï baùo caàn phaûi ñaùng tin caäy (reliable); noù caàn phaûi h ûi

chính xaùc neân ñöôïc noùi roõ.

li bl ) h ûi ñ ù ( i à à ä

(cid:132) Döï baùo caàn phaûi dieãn ñaït baèng nhöõng ñôn vò (ñeå tính

ù D b ù laøm moät caùch nhaát quaùn, tröôùc sau nhö moät.

å à è ã û

(cid:132) Döï baùo caàn phaûi vieát ra giaáy (in writing).

toaùn) coù yù nghóa (meaningful units).

(cid:132) Kyõ thuaät döï baùo caàn phaûi deã hieåu vaø deã söû duïng.

(cid:132) Döï baùo caàn phaûi sinh lôïi: Nhöõng lôïi ích phaûi coù nhieàu

16

à

giaù trò hôn chi phí

Phaân loaïi döï baùo

(cid:132) Theo ñoái töôïng döï baùo: döï baùo kinh teá, döï baùo tieán

boä khoa hoïc cong ngheä, döï bao dan so va nguon nhan boä khoa hoc coâng ngheä dö baùo daân soá vaø nguoàn nhaân löïc, döï baùo xaõ hoäi vaø döï baùo moâi tröôøng sinh thaùi (cid:132) Theo tam xa döï bao: döï bao tac nghieäp, döï bao ngan (cid:132) Theo taàm xa dö baùo: dö baùo taùc nghieäp dö baùo ngaén

(cid:132) Theo quy moâ, caáp ñoä cuûa ñoái töôïng döï baùo: döï baùo vó

haïn, döï baùo trung haïn vaø döï baùo daøi haïn Theo chöc nang cua döï bao: döï bao ñònh möc, döï bao (cid:132) Theo chöùc naêng cuûa dö baùo: dö baùo ñònh möùc, dö baùo nghieân cöùu vaø döï baùo toång hôïp

q y ï g p , ï ï ä

(cid:132) Theo hình thöùc bieåu hieän cuûa keát quaû döï baùo: döï baùo

moâ vaø döï baùo vi moâ

q

17

(cid:132) Theo keát quaû: döï baùo ñieåm vaø döï baùo khoaûng

soá löôïng vaø döï baùo chaát löôïng

Döï baùo trong kinh doanh

hí h h û) á i à ø û

(cid:132) Döï bao trong kinh doanh noi ñen khong chæ döï bao (cid:132) Dö baùo trong kinh doanh noùi ñeán khoâng chæ dö baùo nhu caàu. Döï baùo coøn ñöôïc söû duïng ñeå tieân ñoaùn lôïi nhuaän, thu nhaäp, chi phí, thay ñoåi naêng suaát, giaù caû vaø khaû naêng coù ñöôïc naêng löôïng vaø nguyeân vaät lieäu thoâ, laõi suaát, bieán ñoäng cuûa caùc chæ baùo kinh teá then choát (GDP l (GDP, laïm phaùt, soá tieàn vay cuûa chính phuû) vaø giaù i ù h ù caùc coå phieáu vaø traùi phieáu. (cid:132) Cac to chöc thöông dung 3 loaïi döï bao chính ñe laäp 3 l C ù keá hoaïch vaän haønh töông lai cuûa mình: döï baùo kinh te, döï bao cong ngheä va döï bao nhu cau. teá dö baùo coâng ngheä vaø dö baùo nhu caàu

18

hí h ñ å l ä i dö b ù t å höù thöôø d ø

Traùch nhieäm chuaån bò döï baùo nhu caàu

(cid:132) Noi chung, trach nhieäm chuan bò döï bao nhu cau (cid:132) Noùi chung traùch nhieäm chuaån bò dö baùo nhu caàu

trong caùc toå chöùc kinh doanh laø vieäc cuûa boä phaän tieáp thò hay baùn haøng chöù khoâng phaûi boä phaän vaän haønh.

(cid:132) Nhöõng döï baùo do boä phaän vaän haønh taïo ra thöôøng laø döï baùo nhu caàu haøng döï tröõ, nhu caàu nguoàn löïc, yeâu caàu thôøi gian, vaø v.v…

19

ï y g g ï ï

Moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán döï baùo

(cid:132) Thôi ñoaïn döï bao (cid:132) Thôøi ñoan dö baùo

(cid:132) ngaøy, tuaàn, thaùng, quyù, naêm

(cid:132) Taàm xa döï baùo

dö b ù

T à

(cid:132) = f(muïc ñích duøng döï baùo) (cid:132) ngaén haïn, trung haïn, daøi haïn

(cid:132) Voøng ñôøi cuûa saûn phaåm

(cid:132) Giôùi thieäu, taêng tröôûng, baõo hoaø, suy thoaùi

20

é

Thôøi ñoaïn döï baùo

(cid:132) laø taàn suaát thôøi gian maø soá lieäu phuïc vuï cho döï baùo

(cid:132) coù theå laø ngaøy, tuaàn, thaùng, quyù, naêm (cid:132) phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa ñoái töôïng ta taàn thu thaäp

ñöôïc thu thaäp ñöôc th thaäp

û ñ ái ø b û h ä h á h à h

ä h thoâng tin

(cid:132) Ty gia ngoaïi teä: theo ngay vì ty gia thay ñoi töng ngay Tyû giaù ngoai teä: theo ngaøy vì tyû giaù thay ñoåi töøng ngaøy (cid:132) GDP: theo naêm vì GDP ñöôïc ñònh nghóa theo naêm (cid:132) Neu ta sö duïng ky thuaät döï bao ñònh löôïng thì cac so (cid:132) Neáu ta söû dung kyõ thuaät dö baùo ñònh löông thì caùc soá lieäu lòch söû phaûi ôû cuøng thôøi ñoaïn. Neáu khoâng baïn g p phaûi coù nhöõng phöông phaùp xöû lyù thích hôïp ñeå p chuyeån döõ lieäu veà thôøi ñoaïn phuø hôïp.

21

g p ïp y p

Taàm xa döï baùo

(cid:132) laø khoaûng caùch thôøi gian toái ña töø hieän taïi ñeán thôøi

(cid:132) coù theå goàm moät hoaëc nhieàu thôøi ñoaïn döï baùo. Ví duï

ñieåm phaùt bieåu döï baùo. ñi å h ù bi å d b ù

dö b ù dö b ù thì t à l ø t

(cid:132) Nhìn chung ngöôøi ta phaân loaïi taàm xa döï baùo moät

nhö thôøi ñoaïn döï baùo laø tuaàn thì taàm xa döï baùo coù theå ù th å à hö thôøi ñ laø moät tuaàn keá tieáp (döï baùo tröôùc 1 thôøi kyø), hoaëc taàm xa döï bao la hai tuan ke tiep (döï bao tröôc 2 thôi ky) xa dö baùo laø hai tuaàn keá tieáp (dö baùo tröôùc 2 thôøi kyø)

g

g

(cid:132) Döï baùo ngaén haïn: töø 1 thaùng ñeán 3 thaùng (cid:132) Döï baùo trung haïn: 3 thaùng ñeán 2 naêm (cid:132) Döï baùo daøi haïn: 2 naêm trôû leân

22

cach töông ñoi nhö sau: caùch töông ñoái nhö sau:

Voøng ñôøi saûn phaåm

Doanh so ($) Doanh soá ($)

0

t

Giôùi thieäu

Taêng tröôûng

Baûo hoaø

Suy thoaùi

23

Voøng ñôøi saûn phaåm & döï baùo

(cid:132) Nhöng san pham nam trong hai giai ñoaïn ñau cua (cid:132) Nhöõng saûn phaåm naèm trong hai giai ñoan ñaàu cuûa

(cid:132) Trong giai ñoaïn ñaàu coù raát ít hoaëc haàu nhö khoâng coù san so lieäu nen can dung döï bao ñònh tính nhieu hôn saün soá lieäu neân caàn duøng dö baùo ñònh tính nhieàu hôn laø ñònh löôïng.

(cid:132) Ô giai ñoaïn suy thoai co rat nhieu so lieäu nhöng (cid:132) ÔÛ giai ñoan suy thoaùi coù raát nhieàu soá lieäu nhöng

voøng ñôøi saûn phaåm caàn ñöôïc döï baùo daøi haïn hôn khi chuùng ñang ôû caùc giai ñoaïn baûo hoaø vaø suy thoaùi.

24

chuùng laïi khoâng theå giuùp ta tieân ñoaùn kieåu suy thoaùi xaûy ra nhö theá naøo. y

Caùc phöông phaùp döï baùo

Ñònh löôïng Ñònh löông (döïa treân döõ lieäu)

Ñònh tính Ñònh tính (döïa treân phaùn ñoaùn) (cid:132) Lay y kien cua ban quan (cid:132) Laáy yù kieán cuûa ban quaûn

f

(cid:132) Chuoi thôi gian (cid:132) Chuoãi thôøi gian =

lyù ñieàu haønh

)

t

t

−

Y , Y , Y , 1 2 −

K

(cid:132) Toång hôïp yù kieán cuûa löïc

ïp y g ï

y

g

(cid:132) Phöông phaùp Delphi (cid:132) Ñieàu tra thò tröôøng ngöôøi

löôïng baùn haøng

,

,

f f=

ˆY ( 1 t t + (cid:132) bình quan di ñoäng bình q aân di ñoäng (cid:132) san baèng muõ g (cid:132) ñöôøng xu höôùng tuyeán tính (cid:132) Nhaân quaû ˆY ( (

tieâu duøng

) )

X , X , X , , 3 3 2 2

1 1

K

25

26

Ví duï

(cid:132) Neu ta muon döï bao so may cha lua ban ra trong tuan (cid:132) Neáu ta muoán dö baùo soá maùy chaø luùa baùn ra trong tuaàn naøy, ta duøng soá löôïng maùy chaø luùa baùn ra ñöôïc trong tuaàn roài ñeå laøm döï baùo.

(cid:132) Moâ hình nhaân quaû duøng döï baùo soá maùy chaø luùa ñöôïc baùn ra coù theå bao goàm caùc yeáu toá nhö saûn löôïng thu hoaïch vuï muøa naêm nay, ngaân saùch quaûng caùo, giaù baùn cuûa ñoái thuû caïnh tranh.

27

ï g y g

Caùc phöông phaùp döï baùo ñònh löôïng

(cid:132) ña chöng to la höu ích trong vieäc ñöa ra nhöng tien (cid:132) ñaõ chöùng toû laø höõu ích trong vieäc ñöa ra nhöõng tieân ñoaùn toát hôn veà quaù trình dieãn bieán cuûa caùc söï kieän trong töông lai.

Â

(cid:132) Taàm quan troïng cuûa caùc phöông phaùp ñònh löôïng trong döï baùo ñaõ ñöôïc Charles W. Chase, Jr. nhaán maïnh. OÂng noùi: “Döï baùo laø söï keát hôïp giöõa khoa hoïc vaø ngheä thuaät. Gioáng nhö haàu heát moïi vieäc trong kinh doanh, quy tac 80/20 cung ap duïng vao vieäc döï bao. d Noùi chung caùc döï baùo ñöôïc xaây döïng döïa treân toaùn hoïc la 80% va döïa tren phan ñoan la 20%. hoc laø 80% vaø döa treân phaùn ñoaùn laø 20% ”

28

t é 80/20 i ä dö b ù ù d h ø õ

Söû duïng maùy tính vaø döï baùo ñònh löôïng

(cid:132) May vi tính hieän la cong cuï tính toan chu yeu trong (cid:132) Maùy vi tính hieän laø coâng cu tính toaùn chuû yeáu trong

(cid:132) Nhöng thay ñoi nhanh chong ve cong ngheä ña lam (cid:132) Nhöõng thay ñoåi nhanh choùng veà coâng ngheä ñaõ laøm

vieäc chuaån bò caùc döï baùo.

cho caùc maùy tính ñeå baøn (hay xaùch tay) coù theå löu tröõ va xö ly nhöng khoi löôïng lôn dö lieäu rat nhanh. Phan vaø xöû lyù nhöõng khoái löông lôùn döõ lieäu raát nhanh. Phaàn meàm deã söû duïng laøm cho ta deã daøng vaø mau choùng söû duïng thaønh thaïo caùc chöông trình döï baùo.

(cid:132) Tuy nhieân, coù moät söï nguy hieåm trong vieäc söû duïng p phaàn meàm döï baùo ñoùng hoäp, tröø phi baïn bieát roõ caùc khaùi nieäm maø chöông trình döïa vaøo.

29

äp, p g ï ï

Caùc phöông phaùp döï baùo

(cid:132) Ít co phöông phap nao vöôït troäi hôn ca. (cid:132) Ít coù phöông phaùp naøo vöôt troäi hôn caû

(cid:132) Caùc moâ hình ñònh löôïng coù veû nhaát quaùn vaø chính xaùc hôn do tính khach quan von co cua chung, trong hôn do “tính khaùch quan” voán coù cuûa chuùng trong thöïc teá keát quaû coøn tuøy tröôøng hôïp. Caùc phöông phaùp ñònh löôïng thöôøng ñöôïc söû duïng cho caùc döï baùo ngaén vaø trung haïn.

ï g ï g g g ò ï ï

(cid:132) Vôùi taàm döï baùo daøi hôn hoaëc trong hoaøn caûnh khoâng g oån ñònh (khaû naêng xaûy ra moät cuoäc chieán, thay ñoåi chính phuû, ñoåi môùi coâng ngheä chuû yeáu, …) phöông phaùp luaän döï baùo ñònh tính thöôøng coù theå toát hôn.

ï g ë

30

á å

Söû duïng nhieàu döï baùo

(cid:132) Döï baùo thaønh coâng thöôøng ñoøi hoûi moät söï keát hôïp

û h h h hi l ù i h ø kh

(cid:132) Haún seõ laø khoân ngoan khi “ñi nöôùc ñoâi”, baèng caùch söû duïng hai hay nhieàu döï baùo. Ñieàu naøy coù theå daãn ñeán vieäc ñöa ra moät döï baùo “laïc quan nhaát”, moät döï baùo “bi quan nhaát” vaø moät döï baùo “coù khaû naêng nhaát”.

31

kh ù kheùo leùo cuûa ngheä thuaät vaø khoa hoïc. Kinh nghieäm, oùc phaùn ñoaùn vaø yù kieán cuûa giôùi chuyeân moân ñeàu giöõ moät vai tro trong vieäc phat trien cac döï bao höu ích. moät vai troø trong vieäc phaùt trieån caùc dö baùo höõu ích (cid:132) Chuùng ta coù theå phoái hôïp hai phöông phaùp döï baùo ñònh tính va ñònh löôïng vôi nhau. Co nghóa la dung ñònh tính vaø ñònh löông vôùi nhau Coù nghóa laø duøng moâ hình toaùn hoïc roài duøng phaùn xeùt kinh nghieäm cuûa ngöôøi quaûn trò ñeå ñieàu chænh laïi. g q ò ï

Toång quan caùc phöông phaùp ñònh tính

(cid:132) Lay y kien cua ban quan ly ñieu hanh (cid:132) Laáy yù kieán cuûa ban quaûn lyù ñieàu haønh

(cid:132) Caùc nhaø quaûn lyù ñieàu haønh cao caáp cuøng nhau hoäi yù, ñoâi

khi suy roäng (augment) nhôø caùc moâ hình thoáng keâ

(cid:132) Toång hôïp yù kieán cuûa löïc löôïng baùn haøng

(cid:132) Caùc soá löôïng haøng baùn öôùc ñoaùn cuûa töøng ngöôøi baùn

å

à

å

é

haøng ñöôïc thaåm ñònh ñeå ñoan chaéc laø noù hieän thöïc, roài ñöôïc keát hôïp laïi

(cid:132) Ñieu tra thò tröông ngöôi tieu dung (cid:132) Ñieàu tra thò tröôøng ngöôøi tieâu duøng

(cid:132) Hoûi khaùch haøng (cid:132) Phöông phap Delphi (cid:132) Phöông phaùp Delphi

(cid:132) Nhoùm chuyeân gia, ñöôïchoûi laëp ñi laëp laïi

32

Laáy yù kieán cuûa ban quaûn lyù ñieàu haønh

o cac (cid:132) Goàm coù moät nhoùm nhoû caùc nhaø quaûn trò cao caáp a qua t ò cao cap oät o

(cid:132) Öôùc ñoaùn theo nhoùm nhu caàu baèng caùch laøm vieäc

cung nhau

h

ø

(cid:132) Keát hôïp kinh nghieäm quaûn lyù vôùi caùc moâ hình

co Go tham gia

(cid:132) Khaù nhanh

(cid:132) Söï baát lôïi ‘Tö duy

thong ke thoáng keâ

© 1995 Corel Corp.

33

theo nhoùm’

Toång hôïp yù kieán cuûa löïc löôïng baùn haøng

Doanh soá Doanh soá

(cid:132) Moi moät ngöôi ban hang döï (cid:132) Moãi moät ngöôøi baùn haøng dö kieán soá löôïng haøng baùn ra cuûa mình

(cid:132) Ñöôïc keát hôïp ôû caáp quaän/ huyeän & caáp quoác gia

(cid:132) Caùc ñaïi dieän baùn haøng bieát öôùc muoán cuûa khaùch haøng (cid:132) Coù khuynh höôùng laïc quan

© 1995 Corel Corp.

34

quaù möùc

Ñieàu tra thò tröôøng ngöôøi tieâu duøng

(cid:132) Hoi khach hang ve cac (cid:132) Hoûi khaùch haøng veà caùc keá hoaïch mua saém

Tuaàn tôùi, anh seõ söû duïng Internet bao nhieâu giôø? nhieâu giôø?

öôøi ti â

(cid:132) Nhöng gì ngöôi tieu ì

Nhöõ duøng noùi, vaø nhöõng gì hoï thöïc söï lam thöông ho thöc sö laøm thöôøng khaùc nhau

(cid:132) Ñoâi khi khoù traû lôøi û l øi

Ñ âi khi kh ù t

© 1995 Corel Corp.

35

Phöông phaùp Delphi

(cid:132) Nhom qua trình laëp ñi (cid:132) Nhoùm quaù trình laëp ñi

laëp laïi 3 oaï

Ngöôøi ra quyeát ñònh Ngöôøi ra quyeát ñònh (Doanh soá?) (Doanh soá seõ laø 50!) á

quyeát ñònh

göô (cid:132) 3 loai ngöôøi (cid:132) Nhöõng ngöôøi ra

Ñieàu phoái vieân Ñieàu phoái vieân (ñieàu tra Doanh soá seõ laø bao nhieâu?)

(cid:132) Nhöõng nhaân vieân, ñieàu phoái vieân (cid:132) Nhöng chuyen gia Nhöõng chuyeân gia

h h

i i

â â

Caùc chuyeân gia C ù Caùc chuyeân gia C ù (Doanh soá seõ laø 45, 50, 55)

(cid:132) Giaûm ‘tö duy theo nhom (group think) nhoùm (group-think)’

36

Phöông phaùp Delphi

(cid:132) Phöông phap Delphi do hai ky sö ngöôi My O. h ù D l hi d h i k õ ö

h û b ø õi h ë i ûi ù ä á

(cid:132) Delphi la moät vung ñat ñaïo (thanh ñòa) cua Hy Laïp (cid:132) Delphi laø moät vuøng ñaát ñao (thaùnh ñòa) cuûa Hy Lap coå ñaïi, ôû ñoù coù nhöõng nhaø hieàn trieát hay tieân ñoaùn töông lai, chuyeân cung caáp cho caùc baäc vua chuùa luùc baáy giôø nhöõng lôøi khuyeân (treân cô sôû tieân ñoaùn) trong vieäc trò vì, ñaëc bieät laø trong caùc cuoäc taán coâng quaân söï, phoøng thuû bôø coõi hoaëc giaûi quyeát caùc cuoäc xung h ø ñoät xaõ hoäi. Phöô Helmer vaø N. Dalkey ñeà xuaát vaø coâng boá vaøo naêm 1964. no ña ñöôïc sö duïng ñe tien ñoan nhöng thanh 1964 noù ñaõ ñöôc söû dung ñeå tieân ñoaùn nhöõng thaønh töïu khoa hoï lôùn seõ xuaát hieän vaøo cuoái theá kyû 20.

37

öôøi M õ O

Öu ñieåm cuûa caùc phöông phaùp ñònh tính

(cid:132) Cac phöông phap döï bao ñònh tính ñoi khi ñöôïc coi la (cid:132) Caùc phöông phaùp dö baùo ñònh tính ñoâi khi ñöôc coi laø ñaùng mong muoán vì chuùng khoâng caàn ñeán baát kyø kieán thöùc ñaëc bieät veà toaùn cuûa caù nhaân coù lieân quan.

(cid:132) Caùc phöông phaùp chuû quan ñaõ ñöôïc nhöõng ngöôøi söû

(cid:132) Thöôøng coù haøm löôïng thoâng tin quan troïng trong caùc

duïng chap thuaän roäng rai. dung chaáp thuaän roäng raõi.

38

phöông phap chu quan. phöông phaùp chuû quan

Nhöôïc ñieåm cuûa caùc phöông phaùp ñònh tính

(cid:132) Chung hau nhö luon luon cheäch. (cid:132) Chuùng haàu nhö luoân luoân cheäch

(cid:132) Chuùng khoâng phaûi luùc naøo cuõng chính xaùc qua thôøi

(cid:132) Moät ngöôøi caàn coù nhieàu naêm kinh nghieäm môùi bieát d

giangian.

i ù h ø h h õ ù h h ä å

39

caùch chuyeån nhaän xeùt theo tröïc giaùc thaønh nhöõng döï ù h h baùo toát.

Nhöõng tröôøng hôïp söû duïng phöông phaùp ñònh tính ñònh tính

(cid:132) Co ít hay khong co dö lieäu qua khö ve hieän töôïng can (cid:132) Coù ít hay khoâng coù döõ lieäu quaù khöù veà hieän töông caàn döï baùo. Ví duï nhö döï baùo nhu caàu saûn phaåm môùi.

(cid:132) Moi tröông lien quan co the khong on ñònh trong tam (cid:132) Moâi tröôøng lieân quan coù theå khoâng oån ñònh trong taàm

xa döï baùo.

(cid:132) Nhöõng döï baùo coù taàm xa daøi, chaúng haïn nhö treân 3 â 3

d b ù d øi h ú h h à ù

40

Nh õ naêm ñeán 5 naêm.

Caùch caûi tieán döï baùo ñònh tính

(cid:132) Tieu chuan hoa quy trình (cid:132) Tieâu chuaån hoaù quy trình

(cid:132) Giaùm saùt caùc döï baùo

(cid:132) Taïo ra nhöõng khích leä ñeå döï baùo chính xaùc

41

Nguoàn döõ lieäu

(cid:132) Tuyø vaøo phöông phaùp döï baùo ñöôïc choïn:

(cid:132) Phöông phap naive, phan tích chuoi thôi gian, san bang (cid:132) Phöông phaùp naive phaân tích chuoãi thôøi gian san baèng

muõ vaø caùc moâ hình ARIMA chæ caàn chuoãi soá lieäu seõ ñöôïc döï baùo.

(cid:132) Phöông phaùp hoài quy boäi ñoøi hoûi phaûi coù chuoãi soá lieäu

ã

á

à

û

û

cho moãi bieán ñöôïc ñöa vaøo moâ hình döï baùo. (cid:132) Nguon dö lieäu hien nhien nhat la ho sô noäi boä cua (cid:132) Nguoàn döõ lieäu hieån nhieân nhaát laø hoà sô noäi boä cuûa

(cid:132) Tuy nhieân, caùc toå chöùc laïi thöôøng khoâng löu tröõ soá lieäu l i h

å h ù

kh â

á li ä

l

ù

ø

(cid:132) Doanh soá saûn phaåm, hoà sô veà coâng vieäc vaø saûn xuaát, toång Doanh so san pham, ho sô ve cong vieäc va san xuat, tong thu nhaäp, haøng guûi, caùc ñôn ñaët haøng ñaõ nhaän, hoà sô toàn kho, vaø v.v… T hi â döôùi daïng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån caùc moâ hình döï baùo. 42

chính toå chöùc

Nguoàn döõ lieäu

l Thöôøng thì döõ lieäu theo thaùng vaø/hoaëc quyù bò vöùt boû sau ba hay

boáân naêm.

l Nhaän ñöôïc söï hôïp taùc caàn thieát ñeå coù ñöôïc döõ lieäu noäi boä döôùi

daïng höõu ích vaø ñuùng luùc cuõng laø moät vaán ñeà.

(cid:132) Döõ lieäu caàn thieát ñeán töø beân ngoaøi doanh nghieäp: caùc hieäp hoäi nghieäp chu, cac dòch vuï cua chính phu va hieäp hoäi nghieäp chuû, caùc dòch vu cuûa chính phuû vaø cuûa hieäp hoäi.

(cid:132) Internet (cid:132) Internet

43