Bài giảng Bài 1: Một số vấn đề lí luận về Luật Kinh doanh quốc tế

Ộ Ố Ấ

Ậ

LU T KINH DOANH QU C T

Bài 1 Ề Ề Ậ M T S V N Đ LÍ LU N V Ố Ế

GV: MAI XUÂN MINH GV: MAI XUÂN MINH

Ộ Ố Ấ Ậ Ậ Ề

Ề M T S V N Đ LÍ LU N V LU T KINH Ố Ế DOANH QU C T .

Ố Ề Ế

ƯƠ KHÁI QUÁT V TH NG MAI QU C T VÀ Ế Ố KINH DOANH QU C T .

Ố Ồ Ủ Ậ Ế II. NGU N C A LU T KINH DOANH QU C T .

III. M T S NGUYÊN T C C B N TRONG

Ơ Ả

Ố Ạ Ộ ƯƠ TH Ắ Ố Ế NG M I QU C T .

IV. GI

Ớ Ế Ơ Ả Ố Ệ Ế

I THI U M T S THI T CH C B N Ố Ộ Ế TRONG KINH DOANH QU C T .

ƯƠ

Ề

Ố

Ạ

NG M I QU C

Ế

I. KHÁI QUÁT V TH Ố Ế T VÀ KINH DOANH QU C T .

ệ

ươ

ạ

ạ ộ ượ

ể

ằ ứ

ụ ị

ạ ộ

ụ ụ

ươ

ạ

ằ

ợ

ng m i: 1.1. Khái ni m ho t đ ng th  Ho t đ ng TM đ ộ ạ ộ c hi u là ho t đ ng nh m m c đích ồ i, bao g m: mua bán hàng hóa, cung ng d ch v , ế , xúc ti n th ng m i và các ho t đ ng nh m m c i khác.

ạ ợ sinh l ầ ư đ u t đích sinh l

ấ

ệ

ậ

ẩ

ượ

ổ

ặ

ự

ặ ự

ượ

ổ

 Mua bán hàng hóa qu c tố ế là vi c xu t, nh p kh u hàng c đ a ra, vào lãnh th VN ho c c coi là khu v c

ủ

ể

ng mai qu c t

ố ế ượ ỏ t ra kh i biên gi

c hi u là các ố ớ i qu c gia

hóa theo đó hàng hóa đ khu v c đ c bi riêng theo qui đ nh c a PL.  Nh v y: ươ ư ậ Ho t đ ng th ạ ượ ạ ng m i v ặ

ệ ằ t n m trên lãnh th VN đ ị ạ ộ ươ ớ ả i h i quan.

ộ ho t đ ng th ho c biên gi

ệ

ng mai qu c t

ố ế

ươ 1.2. Khái ni m th ố ế . và kinh doanh qu c t

ệ

 Vi

t Nam:

ượ

TMQT ( international trade) và KDQT ể ườ c hi u chung ng đ ố ế . ng mai qu c t

ế ớ

(international comercer) th ươ ộ ớ v i nhau m t nghĩa là th  Th gi

i:

Th

ộ

ng mai qu c t ự ố ế: là ho t đ ng TMQT ạ ệ ươ ố ớ do các qu c gia th c hi n v i nhau.

Kinh doanh qu c tố ế: là ho t đ ng TMQT do

ạ ộ

ươ ế các th ng nhân ti n hành.

ậ

ố ế

ậ (lu t

ươ

ố ế

ạ

ng m i qu c t

). ổ

ậ

ể

ắ

1.3. Lu t kinh doanh qu c t th  Lu t kinh doanh qu c t ề

ệ ữ

ạ

ậ

ạ ộ

ạ

ố ế là t ng th các nguyên t c, các ủ ể ỉ quy ph m pháp lu t đi u ch nh quan h gi a các ch th trong ho t đ ng kinh doanh th

ố ế . ng m i qu c t ế

ươ ạ

ố

ế

ộ là ho t đ ng có y u t

ố ướ n

c

 Kinh doanh qu c t

ngoài:

ụ ở ươ

ặ

ạ ở

ướ

 Ch th có qu c t ch ho c tr s th ố ị

ng m i

các n

ủ ể khác nhau.

ự ệ

ứ

ấ

 S ki n làm phát sinh, thay đ i ho c ch m d t quan h ệ

ươ

ạ

ng m i (hàng hóa,

ặ ổ ở ướ ạ ả ng m i x y ra c ngoài. n ệ ng c a quan h kinh doanh th c ngoài.

kinh doanh th ủ ở ướ n

 Đ i t ố ượ ụ ị d ch v …)

ố

ủ ể

ề ủ ể

ề

ệ

ườ

ữ

ố

1.4. Ch th trong kinh doanh qu c :ế t  Cá nhân: ệ ề Đi u ki n v nhân thân: ự Năng l c ch th ỗ ủ ạ Tình tr ng nhân thân (các đi u ki n khác nhau c a m i ề c quy n kinh

ị i không b tòa án t

ướ ạ

ấ

qu c gia… nh ng ng ặ doanh, ho c không đang ch p hành hình ph t tù…

ề

ệ

ề

ề Đi u ki n v ngh nghi p:

ệ PL. m i n ộ

ệ

ề

ị

ứ

ạ

ỗ ướ c khác nhau ư ệ ề ố ề quy đ nh đi u ki n v m t s ngh nghi p nh công ạ ộ ượ ậ ư c tham gia vào ho t đ ng ch c, lu t s , bác sĩ không đ ố ế ươ . ng m i qu c t kinh doanh th

ượ ậ ặ

* Pháp nhân:  Pháp nhân là t ứ ổ ch c đ ộ ủ

ệ

ủ ị c NN thành l p ho c ề ậ công nh n khi h i đ các đi u ki n pháp lý theo quy đ nh c a PL.

 Khi tham gia vào quan h KDTM qu c t ọ

ố ế pháp

ượ ườ ệ ươ c g i là th ng nhân. nhân th ng đ

 Đ 6,Lu t TM 2005:

ươ ổ ng nhân là t

“Th ợ ạ

ươ ạ i các hình th c, ph

ứ ậ ch c kinh ề ậ ế ượ đ c thành l p h p pháp và có quy n ho t t ị ề ạ ộ đ ng trong ph m vi ngành ngh t i các đ a bàn, ứ ứ ướ ng th c mà PL không d c m.”ấ

ệ ệ t trong quan h kinh

ươ ạ

ố * Qu c gia:  Qu c gia là ch th đ c bi ố ế .

ủ ể ặ ng m i qu c t ố doanh th

ể

ể ủ ộ ố ừ ố

 Khi tham gia vào ho t đ ng KDTM qu c t ố ế ớ ộ ạ v i ố các ch th khác qu c gia có th không tuân ừ theo m t s nguyên tác sau (tr khi qu c gia t b nó):

ỏ

ẳ ượ qu c gia đ c ắ V Nguyên t c bình đ ng:

ủ ễ ề h

ố ừ ề ng quy n mi n tr v ch quy n. ọ ề ậ ẽ ậ lu t qu c gia s ố

ề ưở ề ượ ự ụ ọ ắ V nguyên t c ch n lu t: c l a ch n áp d ng. đ

Ủ

Ậ

Ồ IINGU N C A LU T KINH DOANH Ố Ế QU C T .

ố

ắ

ợ

ổ

ủ

ạ

ậ 2.1. Pháp lu t qu c gia: a. Khái ni m: ệ ươ ậ ng Pháp lu t qu c gia trong kinh doanh th ạ ố ế là t ng h p các quy nguyên t c, quy ph m mai qu c t ỉ ể ộ ề ậ pháp lu t đi u ch nh các ho t đ ng c a các ch th ố ế ạ ươ . ng m i qu c t trong kinh doanh th

ậ

ệ

ề

ố

ố ế ỏ

ậ

ụ

ậ

ụ b. Đi u ki n áp d ng lu t qu c gia:  Các bên ch th trong kinh doanh qu c t ủ ể ể ố ậ ủ

ậ ủ ố

ể

ặ

th a thu n áp ố d ng lu t qu c gia (lu t qu c gia có th là lu t c a các ứ ố qu c gia các bên ho c có th là lu t c a qu c gia th ba).

ụ

ế

ạ

c áp d ng n u có quy ph m xung

ậ ộ ẫ

ẽ ượ ế

ế

 Lu t qu c gia s đ ố đ t d n chi u đ n.

ườ

ạ

c quy ph m

ng đ ế ế

ậ ộ ẫ

ượ * Các lu t th xung đ t d n chi u đ n:

 Lu t qu c t ch c a các bên ch th (lex

ủ ủ ể ị ậ

ố nationalis);

 Lu t n i c trú c a các bên ch th (lex

ủ ư ủ ể ậ

 Lu t n i có v t (Lex rei sitae); ậ  Lu t n i ký k t h p đ ng (Lex loci contractus); ồ ế ợ  Lu t n i th c hi n h p đ ng (Lex loci solutioniss) ợ ệ

ự ồ ơ domicilii); ậ ơ ậ ơ ậ ơ

ồ

ậ

ố ế

ậ ủ c. Lu t c a VN – ngu n lu t kinh doanh qu c t

ụ ẩ ậ

 Hi n pháp. ế  B lu t dân s . ự ộ ậ  Lu t th ạ ươ ậ ng m i.  Lu t hàng h i VN. ả ậ  Lu t hàng không dân d ng VN. ậ  Lu t thu xu t nh p kh u. ấ ậ  Các ngh đ nh c a chính ph . ủ ị  …

ế ị ủ

ề ướ

c qu c t

ố ế :

ố ạ ộ

2.2. Đi u a. Khái ni m:ệ ế ặ ạ ươ

là văn b n pháp lý do qu c gia tham gia ỉ ho c ký k t nh m đi u ch nh các ho t đ ng kinh doanh c ngoài. th

ả ề ằ ế ố ướ n

ng m i có y u t

ạ

ề ướ

ứ ố ượ

ố ế : ng ch th tham gia c a đi u

c qu c t ủ ể ươ

ế

ủ ề ướ ng và Đi u

ề ướ Đi u ề c: đa c quôc t

b. Phân lo i đi u  Căn c s l ố c qu c t ươ

ướ ph

ế song ph ụ ng. Ví d :

ứ

ấ

ỉ

 Căn c vào tính ch t đi u ch nh:

Đi u ị

ề ướ ị ề c quy đ nh ắ ụ ể ộ ề ướ c quy đ nh m t cách c th nguyên t c chung và đi u ề ế ể ủ ụ ụ các quy n và nghĩa v c th c a các b n trong kinh ươ doanh th

ạ ng m i.

ạ

ệ ề ướ

ụ ề c. Đi u ki n áp d ng các quy ph m ố ế ủ c a đi u :

c qu c t

 Các ch th có qu c t ch ho c n i c trú ố ị

ướ ặ ủ ơ ư ề ướ c thành viên c a đi u ở các ố ế c qu c t

ủ ể ố qu c gia là n đó.

ữ

 Trong tr ự ợ ườ ậ ố ế ề ướ c qu c t đi u ậ ủ ị quy đ nh c a lu t qu c t

ụ ị ng h p có s quy đ nh khác nhau gi a ố và lu t qu c gia thành viên thì c u tiên áp d ng. ố ế ượ ư đ

 N u các bên có th a thu n áp d ng đi u ề ướ ỏ ơ ư

ụ ậ

ố ị ọ c n u h không có qu c t ch và n i c trú

ế ố ế ế qu c t ố là qu c gia thành viên.

ậ

ố ế :

ố

T p quán qu c t

ộ

c hình thành t

ụ

ượ ấ

ươ

ậ

ờ c áp d ng liên t c và đ ạ ng m i qu c t

là thói quen trong kinh ừ lâu đ i, có n i dung ủ ụ c các ch ộ ố ế ch p nh n m t

ổ ế

2.3. T p quán qu c t ậ a. Khái ni m:ệ ế ạ ượ ươ ng m i đ doanh th ượ ụ ể c th , rõ ràng, đ ể th trong kinh doanh th cách ph bi n.

ệ

ề

ủ ậ

ố ế

:

ụ

ị

ệ ự ậ ố ế liên quan quy đ nh áp d ng.

ụ

ị

ặ

ằ

b. Đi u ki n có hi u l c pháp lý c a t p quán qu c t  Khi các bên th a thu n áp d ng. ỏ  Khi đi u ề ướ c qu c t  Khi lu t qu c gia quy đ nh áp d ng. ố ậ  Khi c quan xét x cho r ng các bên đã m c nhiên thùa ơ

ử ụ

ậ

ị

ử nh n và s d ng trong giao d ch đó.

ớ

ệ

c. Gi

i thi u INCOTERMS năm 2000

 INCOTERMS (International Commercial Terms) – ạ

ố ế ươ ề ệ các đi u ki n th ng m i qu c t .

ợ

ả ậ ấ ậ ố ả i ng

 INCOTERMS là văn b n t p h p các quy t c gi ắ ươ thích m t cách th ng nh t các t p quan th m i qu c t

ạ ộ ố ế

 do Phòng th

ươ ạ

ICC (International ả ố ế ạ ng m i qu c t Chamber of Commerce) so n th o ban hành.

 Phiên b n m i nh t hi n nay là năm 2000.

ệ ấ ả ớ

ề

ủ

ệ

ị

* Đi u ki n có giá tr pháp lý c a INCOTERMS.

ị ắ ủ

 INCOTERMS có giá tr b t bu c các bên c a khi các bên

ộ ố ế ồ

ợ ỏ ụ ể ậ h p đ ng mua bán hàng hóa qu c t th a thu n áp d ng. (đi m 2 Incoterms 2000).

ề ữ ả

ồ ợ ơ ị

 Nh ng đi u kho n riêng do các bên ch th gi ủ ể ả i ả ọ thích trong h p đ ng có giá tr cao h n m i gi i thích c a INCOTERMS (đi m 6 Incoterms 2000).

ủ ể

ồ

ấ ạ ệ

ề

* C u t o INCOTERMS 2000 (g m 13 đi u ki n chia làm 4 nhóm).

ề

ệ

ng.

ạ ưở i x

ạ ủ

i s đ nh đo t c a

ườ ng

i mua ngay t

ướ ự ị i bán.

ủ ng c a ng

ườ

ở

ườ

1. Nhóm E: (1 đi u ki n).  EXW (Ex Works) giao t ụ ặ i bán có nghĩa v đ t hàng hóa d * Ng ườ ạ ưở ườ i x ệ ề 2. Nhóm F: (3 đi u ki n)  FCA (Free Carrer) giao cho ng ở i chuyên ch .  FAS (Free Alongside Ship) giao d c m n tàu. ạ ọ  FOB (Free On Board) giao trên tàu. ườ * Ng

i bán ph i giao hàng cho ng

i chuyên ch do ng

ị

ả ườ ỉ mua ch đ nh.

ề

ệ

ề

c phí.

ể

ề

ả

3. Nhóm C (4 đi u ki n).  CFR (Cost and Freight) Ti n hàng và c ướ  CIF (Cost, Insurance and Feight) Ti n hàng, phí b o hi m

ướ

và c

c phí.

ả ớ i.

ướ

ả

 CPT (Carriage Paid To) C c phí tr t ướ  CIP (Carriage and Insurace Paid to) C c phí và b o

ả ớ

hi m tr t

ả

ộ ợ

ậ ả

* Ng

i bán ph i ký k t m t h p đ ng v n t

ị ủ

ữ

ể ườ ả

ế ề ấ ữ

ả

ượ

ườ

i nh ng không ph i ch u r i ro v m t mát h h ng hàng hóa và nh ng chi phí khác do nh ng tình hu ng khác x y ra sau khi hàng đ

ồ ư ỏ ố ở i chuyên ch .

c giao cho ng

ệ

ề

i biên gi ớ i.

4. Nhóm D (5 đi u ki n).  DAF (Delivered At Frontier) giao t ạ  DES (Delivered Ex Ship) giao t ạ i tàu  DEQ (Delivered Ex Quay) giao t ạ ầ i c u tàu.  DDU (Delivered Duty Unpaid) giao hàng thu ế

ư ả ch a tr .

 DDP (Delivered Duty Paid) giao hàng thu đã tr . ả

ế

ố ớ ủ

ườ * Ng ệ ọ ị ớ ơ ế ả i bán ph i ch u m i chi phí và r i ro đ i v i ư vi c đ a hàng t i n i đ n.

ấ

ủ

ừ

ề

ệ

ạ * C u t o c a t ng đi u ki n INCOTERMS 2000.

ề ệ ỗ

 M i đi u ki n g m 10 tiêu đ , m i tiêu đ qui ề đ nh t ng nghĩa v c a bên bán và bên mua.

ồ ụ ủ ề ừ ỗ ị

 Bên bán đ

ượ ặ ừ c đ t tên là A t ế A1 đ n A10.

 Bên mua đ

ượ ặ ừ c đ t tên là B t ế B1 đ n B10.

Ắ

Ộ Ố Ậ

Ủ

Ơ Ả III M T S NGUYÊN T C C B N Ố Ế. C A LU T KINH DOANH QU C T

ố ử ố

ắ

ố

ệ

i hu qu c (Most Favoured Nation

3.1. Nguyên t c đ i x t Treatment – MFNT):

ộ ướ

ướ

ng m i, m t n

ợ

c dành cho n ẽ

ạ ướ

c c đó đang và s dành cho

ố ướ

c th ba khác trong t

ế ươ i nh t mà n ng lai”.

 ND: “D a trên cam k t th ấ ươ ụ ể

ượ

ủ

ệ

ị

c c th hóa trong các hi p đ nh c a WTO

ự ư đ i tác u đãi có l ứ n  Nguyên t c này đ nh : (C s P.lý)

ắ ơ ở ị

ư ệ

ề

ươ

ạ

 Hi p đ nh chung v thu quan và th

ng m i (Agreement on

ế Tariff and Trade – GATT)

ề ươ

ệ

ạ ị

ụ

 Hi p đ nh v th ị

ng m i d ch v (General Agreement on Trade

ệ

ở ữ

ủ

ề

ệ

ạ

in Services – GATS).  Hi p đ nh v m t s khía c nh c a quy n s h u trí tu liên ộ ố ạ ng m i (Agreement on Trade – Related Aspects

ề ị ươ ế quan đ n th of Intellectual Property Rights – TRIPs)

ử

ố

ắ

3.2. Nguyên t c đ i x qu c gia (National Treatment)

 ND: “D a trên cam k t th ả

ế ự ươ ộ ướ ạ

ng m i, m t n ụ ẩ ấ ị

ư ơ

ữ ướ ướ u đãi mà n ụ ị ẩ ướ ủ ấ ẽ c s ủ dành cho s n ph m, d ch v , nhà cung c p c a ớ c khác nh ng u đãi không kém h n so v i n ả ẽ ư c đó đang và s dành cho s n ph m, d ch v , nhà cung c p c a n c mình”.

ể ệ ạ ề ề i đi u 3 GATT; đi u 6 GATS và

 Đ c th hi n t đi u 3 TRIPs.

ượ ề

ở ử

ắ

ị ườ

ng

3.3. Nguyên t c m c a th tr (Market access).

 M c a th tr

ở ử ượ ự ệ ng đ c th c hi n thông qua

ị ườ ế ề các cam k t v :

 C m áp d ng bi n pháp h n ch s l ệ

ế ố ượ ụ ạ ấ ng.

 Gi m và ti n t

ế ớ ả ế ỏ i xóa b hàng rào thu quan.

 Gi m d n và ti n t ầ

ế ớ ỏ ế i xóa b hàng rào phi thu

ả quan.

ắ

ạ ng m i công

ằ

ươ

ạ

ố

ươ 3.4. Nguyên t c th b ng ( Fair Trade).  N i dung c a nguyên t c này là th ắ ủ

ng m i qu c t

ệ

ế

ề

ẳ

ạ

ế ư c ti n hành trong đi u ki n c nh tranh bình đ ng nh

ệ

ế ố ố

ự ệ v .

ả

ướ ậ ố ớ

ẩ ỷ

ươ

ả

ạ ng m i.

ệ

ị

ộ ượ đ nhau. ệ ệ ệ ệ ệ ệ ệ ệ

ị ị ị ị ị ị ị ị

ễ . ậ

ấ

ẩ

ề ố 1. Hi p đ nh v ch ng phá giá và thu đ i kháng. ề ợ ấ 2. Hi p đ nh v tr c p và bi n pháp đ i kháng. ệ ề 3. Hi p đ nh v các bi n pháp t ề ị 4. Hi p đ nh v đ nh giá h i quan. ố ả ể c khi xu ng tàu. 5. Hi p đ nh ki m tra s n ph m tr ề 6. Hi p đ nh v các rào c n k thu t đ i v i th ề ệ 7. Hi p đ nh v bi n pháp v sinh d ch t ấ ề ủ ụ 8. Hi p đ nh v th t c c p gi y phép nh p kh u,

ắ

ạ

3.5. Nguyên t c minh b ch (Transparency).

ộ ắ

ướ ệ

ố ớ ộ

ế ụ ươ ế ạ ố

ặ

ế ị ổ

ế ế ạ ố ng m i qu c t

 N i dung c a nguyên t c: ủ ả Các n c thành viên ph i công b s m các bi n ặ ế pháp liên quan đ n ho c tác đ ng đ n kinh , có nghĩa v thông ng m i qu c t doanh th ề ậ ệ ớ báo nhanh chóng v lu t l m i thông qua ho c ư ữ pháp, hành chính liên s a đ i, các quy t đ nh t ươ cho quan đ n kinh doanh th ủ các c quan giám sát c a WTO.

Ộ Ố

Ế Ế Ơ Ả IV – M T S THI T CH C B N Ố Ế TRONG KINH DOANH QU C T .

ế 4.1. Khái ni m:ệ

ạ ể ơ ng m i qu c t đ

ừ ậ

ươ ệ ề

ươ ứ ằ ạ ữ ữ ế t ch trong kinh doanh Các thi ố ế ượ ổ c hi u là các c quan, t th ậ ặ ỏ ố ch c do các qu c gia th a thu n ho c th a nh n ỉ nh m đi u ch nh các quan h kinh doanh th ng m i gi a các bên h u quan.

ứ ch c.

ữ ế ế t ch kinh

ươ ể ặ 4.2. Đ c đi m: ứ ổ ề ạ Đa d ng v hình th c t ạ ề Đa d ng v thành viên. ế ệ ắ ố Có m i quan h g n k t gi a các thi ố ế ạ . ng m i qu c t doanh th

t ch kinh doanh

ươ

ạ

ầ

4.3. Các thi th

ợ

ế ế ng m i toàn c u. ố (UN)

ố

ạ ộ

4.3.1. Liên h p qu c: ợ ủ M t s c quan c a Liên h p qu c ho t đ ng trong lĩnh

xã h i (ECOSOC)

 H i đ ng kinh t 

Ủ

ế ề ậ

ạ

(UNCITRAL).

ng m i qu c t

ề ươ

ố ế ủ ể ng m i và phát tri n c a LHQ (UNCTAD)

ể

ế ớ

ươ

ứ

ủ ạ ng m i th gi

i (WTO):

ề

ệ

ộ ố ơ ế ự : v c kinh t ộ ộ ồ ươ y ban LHQ v lu t th  C quan v th ạ ơ  Ch ươ ng trình phát tri n c a LHQ (UNDP) ổ 4.3.2. T ch c th ạ Ti n thân c a WTO là GATT 1947. Ngày 15/4/1994 t i ậ ị ướ c đã ký hi p đ nh thành l p

ứ

ủ Marrakesh (Maroc) các n ạ ộ WTO (chính th c ho t đ ng 1/1/1995)

t ch kinh doanh

ươ

ự

ạ

4.4. Các thi th

ế ế ng m i khu v c.

ợ ế 4.4.1. Di n đàn h p tác kinh t châu Á – Thái

ễ ươ Bình D ng (APEC).

ủ ế Ra đ i theo sáng ki n c a Australia tháng

ứ ấ

ờ 11/1989. ủ ứ ơ ấ ổ ch c c a APEC: C c u t  H i ngh th ỉ ị ượ ộ ng đ nh.  H i ngh b tr ị ộ ưở ộ ng.  H i ngh các quan ch c cao c p. ị ộ  Ban th ký. ư  Các y ban chuyên môn. ủ

ệ ướ ệ ự ậ

4.4.2. Liên minh châu Âu (EU):  Đ c thành l p theo Hi p

c Mastric có hi u l c

ộ ưở ng liên minh châu Âu.

ị ệ

ượ ừ ngày 1/1/1993.  C c u t ứ ơ ấ ổ ch c:  U ban châu Âu. ỷ  H i đ ng châu Âu. ộ ồ  H i đ ng các b tr ộ ồ  Ngh vi n châu Âu.  Tòa án c ng đ ng châu Âu. ồ ộ  Tòa ki m toán. ể  Ban th ký. ư