PH
NG THU C AN TH N
ƯƠ
Ố
Ầ
Th.S Lê Ng c Thanh
ọ
M C TIÊU BÀI GI NG
Ụ
Ả
• Trình bày đ ị ử ụ ạ ượ
c đ nh nghĩa, phân lo i khi s d ng các ầ ố
ự ụ ứ ụ
ng thu c: • Phân tích s ph i ngũ, công d ng và ng d ng lâm ố
bài thu c an th n ố ươ ng b tâm đ n ơ
ng tâm thang d ử ưỡ
sàng c a các ph ủ - Thiên v ổ ươ - Toan táo nhân thang - Bá t - Chu sa an th n hoàn ầ
Đ NH NGHĨA
I. Đ I C
NG –
Ị
Ạ ƯƠ
ồ ầ ụ ố
• Ph ươ ữ ủ ầ
ố ạ ạ ườ ệ
ố ủ ể ố ự ồ
ng thu c an th n g m nh ng bài thu c có tác d ng ữ ch a các tr ng thái r i lo n gi c ng , căng th ng th n ố ẳ ấ ạ ng g p là kinh, r i lo n lo âu v i nh ng bi u hi n th ặ ữ ớ m t ng , lo âu, h i h p, đánh tr ng ng c, b t r t, d ễ ứ ứ ộ gi n d , khó t p trung làm vi c… ệ ữ
ậ • Tr ng thái tinh th n c a con ng ấ ậ ạ ớ
ủ ườ ề ề ế ấ
ủ ầ ơ ể ế
ứ ầ ứ ầ ườ ủ ố
ỏ
i có liên quan v i nhi u t ng ph trong c th , nh ng nhi u nh t là liên quan đ n ư ạ t c a Can và ch c năng tàng ch c năng tàng huy t, s ti ơ ế ủ th n c a Tâm. Do đó nh ng bài thu c an th n th ng có ữ tác d ng nh s Can lý khí, thanh Can h a, thanh Tâm ụ h a hay d ư ơ ng Tâm an th n… ưỡ ầ ỏ
I. Đ I C
NG –
PHÂN LO IẠ
Ạ ƯƠ
dùng đ ch a nh ng ch ng m t ữ ữ ứ ể ấ
• D ng Tâm an th n: ầ ng do âm h , huy t h . ế ư ư • Tr ng tr n an th n: ầ ấ ợ
dùng đ ch a nh ng tr ữ t do nhi ưỡ ủ ọ ấ ủ ả ng h p ườ ữ t c c sinh phong ệ ự ể ậ
m t ng ho c mê s ng, co gi ặ hay âm huy t b t túc sinh phong. ế ấ
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
ầ ề
ụ ầ ấ ẳ
ư
• Bài thu c d ng Tâm an th n có tác d ng đi u tr ố ưỡ ị nh ng tr ng h p m t ng , căng th ng th n kinh, r i ố ủ ợ ườ ữ lo n lo âu do Tâm âm h , Can âm h hay do Tâm ư ạ Th n b t giao. ấ ậ • Các bài thu c th ng b Tâm đ n, Thiên v ươ ổ ơ ườ
ố Toan táo nhân thang, Bá t ng tâm hoàn… ng dùng: d ử ưỡ
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
NG B TÂM ĐAN Ổ
ố :
THIÊN V ƯƠ • Thành ph n bài thu c ầ Sinh đ a 16 – 24 g Huy n sâm 12 - ề
ị 16g ươ ả
ử
ễ
Đ ng quy 12 - 16g Đan sâm 12 – 16g Đ ng sâm 08 – 12g Ph c linh 08 – 12g ụ 12 – 16g Thiên môn 12 – 16g M ch môn ạ 12 - 16g nhân Toan táo nhân 12 – 16g Bá t 12 – 16g Vi n chí 04 - 08g Ngũ v t ị ử Cát cánh 08 – 12g
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
ƯƠ
THIÊN V ấ ả NG B TÂM Đ N ộ Ơ ậ Ổ ị ệ
ể ấ ố ỗ ầ
t, b Tâm an th n • Cách dùng: T t c tán b t m n luy n m t làm hoàn. L y Chu sa làm áo. M i l n u ng 12g. Có th dùng thu c ố thang s c u ng. ắ ư ụ ổ
ố • Công d ng: T âm thanh nhi ệ • Phân tích bài thu c: ố Sinh đ a, Huy n sâm ị ố ợ Đan sâm, Đ ng quy
ng ưỡ ầ
, ề ươ Tâm an th n là Tâm an th nầ . Ngũ v t ễ
ả
ư ổ
ạ c đi lên ầ tệ thanh nhi ho t huy t ng huy t ph i h p l ế ạ ươ ế ử Quân. Bá t ế để cùng d ng huy t d ưỡ nhân, Vi n chí ị ử Toan táo đ nh ị nhân li m ễ Tâm an th nầ là Th n. ầ Đ ng sâm, Ph c linh ụ Tâm khí là Tá. Thiên môn, M ch môn b ích âm t thanh nhi ẫ tệ là Tá. Cát cánh d n d là Sứ ượ
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
NG B TÂM Đ N THIÊN V Ơ Ổ
ƯƠ ng d ng lâm sàng: Ứ
• ụ - YHCT: Tâm âm h ư - YHHĐ: R i lo n gi c ng , r i lo n lo âu … ấ ủ ố ạ ạ ố
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
TOAN TÁO NHÂN THANG
ụ
• Thành ph n bài thu c: ố ầ Toan táo nhân 8 -16g Ph c linh 12g Tri m u 12g ẫ Xuyên khung 8g Cam th o 8g ả
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
ướ ủ
t tr phi n ụ ề ế
D ng huy t an th n, thanh nhi ng
ề
ừ ệ
TOAN TÁO NHÂN THANG • Cách dùng: U ng ngày 1 thang, tr c ng ố • Công d ng: ệ ừ ầ ưỡ • Phân tích bài thu c: ố Toan táo nhân d ưỡ Can an th n ầ là Quân. Xuyên khung đi u hòa huy t, giúp Táo nhân ế đ nh Tâm an tăng tác d ng an th n ầ là Th n. ầ Ph c linh ị ụ ụ th nầ ; Tri m uẫ thanh nhi ề là Tá. Cam th oả t tr phi n ki n ệ Tỳ hòa trung là S . ứ
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
TOAN TÁO NHÂN THANG
ng d ng lâm sàng: ụ Ứ
• - YHCT: Can huy t hế ư - YHHĐ: R i lo n gi c ng , r i lo n lo âu … ấ ố ủ ố ạ ạ
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
BÁ T D NG TÂM HOÀN
Ử ƯỠ • Thành ph n bài thu c: ố ầ
ử
ươ
ụ
ị ả
nhân 16g Bá t M ch môn 12g ạ ng b 8g Th ch x ồ ạ Huy n sâm 8g ề Th c đ a 20g Cam th o 8g 12g K t ỷ ử Đ ng quy 16g ươ Ph c th n 16g ụ ầ
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
BÁ T D ấ ả NG TÂM HOÀN Ử ƯỠ ậ ộ ệ
ỗ ầ ố ố
ỏ ặ ắ ể ố ụ ể ố
• Cách dùng: T t c tán b t m n, luy n m t làm hoàn nh . ị M i l n u ng 8 - 12g dùng thu c thang Đăng tâm ho c Long nhãn nh c đ u ng. Có th dùng thu c thang s c u ngố .
âm. D ng Tâm an th n, b Th n t ưỡ ụ ổ
• Công d ng: • Phân tích bài thu c: ố Bá t ử ậ ư ề
ng Tâm an th n là ầ ưỡ
ụ Quân. Huy n sâm, M ch môn t ị tệ ; Đ ng quy, Th c đ a, Câu k t ươ
ồ
ầ dùng li u cao tác d ng nhân ư ề ạ ỷ ử: b ổ ụ ầ ng b , Ph c th n Th ch x ụ ươ ạ ố ầ là Tá. Cam th oả đi u hòa các v thu c ề ị ị
d âm thanh nhi ích tinh huy tế là Th n. ầ đ nh tâm an th n là Sứ.
II. D
NG TÂM AN TH N
ƯỠ
Ầ
NG TÂM HOÀN Ử ƯỠ
ụ Ứ
ậ
BÁ T D • ng d ng lâm sàng: - YHCT: Tâm Th n b t giao ấ - YHHĐ: R i lo n gi c ng , r i lo n lo âu … ấ ủ ố ạ ạ ố
III. TR NG TR N AN TH N Ấ
Ọ
Ầ
• ọ ấ ầ ụ ữ ề ị
ố ợ ả
ơ ườ ặ ợ t, mê s ng do nhi ả ậ
ng đ ế ế ấ ử ụ ượ ố
Bài thu c tr ng tr n an th n có tác d ng đi u tr nh ng ng h p m t ng , hay h t ho ng, s hãi, hay quên tr ố ủ ấ t c c n ng h n có th d n đ n co gi ệ ự ể ẫ sinh phong hay âm huy t b t túc sinh phong v i nh ng ớ ữ c s d ng là Chu sa an th n hoàn, bài thu c th ầ Chân châu m u hoàn, Hoàng liên A giao thang… ườ ẫ
III. TR NG TR N AN TH N Ấ
Ọ
Ầ
CHU SA AN TH N HOÀN Ầ
• Thành ph n bài thu c: ầ
ị
ố Hoàng liên 08g Sinh đ a 20g Chích th o 06g ả Chu sa 4g Quy thân 20g
• ủ
ỗ ầ ặ ố
Cách dùng: Chu sa th y phi, t t c tán b t m n làm ộ ị ấ ả c c khi đi ng v i n hoàn, m i l n u ng 4 - 12g tr ủ ớ ướ ướ ố nóng ho c k t h p u ng v i thu c thang theo tình hình ố ớ ế ợ b nh lý. ệ
III. TR NG TR N AN TH N Ấ
Ọ
Ầ
Ầ
t tr n kinh an th n. ầ
ụ ầ
ế ị
CHU SA AN TH N HOÀN • Công d ngụ : Thanh nhi ệ ấ • Phân tích bài thu cố : Chu sa có tác d ng an tâm th n, Quân. Hoàng liên có tác d ng thanh ng huy t Th nầ . ụ d ưỡ Tâm h a là ỏ
ỏ ; Sinh đ a, Đ ng qui ươ ng s Chu sa đ t ể ả là Tá Sứ. ng v hòa trung thanh tâm h a là ỏ tâm h a t, t nhi ệ ả t cùng t âmư Chích th oả d ươ ưỡ ử ị
III. TR NG TR N AN TH N
Ọ
Ầ
Ấ
CHU SA AN TH N HOÀN Ầ
Ứ
• ụ - YHCT: Tâm h a v ươ ỏ
ủ ế
làm t n th ổ ầ ạ
ng d ng lâm sàng ng ượ ể ệ ầ ưỡ ỏ - YHHĐ: R i lo n gi c ng , r i lo n lo âu… ấ ng đ n tâm âm ế huy t, lâm sàng bi u hi n tinh th n b t r t, khó ng , ứ ứ đêm hay n m mê, đ u l sác. ế ằ ố i đ , m ch t ủ ố ạ ạ
III. TR NG TR N AN TH N Ấ
Ọ
Ầ
Ẫ
• Thành ph n bài thu c: ầ
ị ươ ụ
12g
12g ử
6g CHÂN CHÂU M U HOÀN ố Chân châu m u 1g ẫ Đ ng quy 16g Th c đ a 12g Nhân sâm 12g Toan táo nhân nhân Bá t Tê giác 2g Ph c th n 6g ầ ụ Tr m h ng 6g ươ ầ Long c tố
Cách dùng: Tán b t, làm hoàn, ngày u ng 40-50 viên ố ộ
III. TR NG TR N AN TH N Ấ
Ọ
Ầ
Ẫ
ị ấ ư
ụ ẫ
ị
ươ ụ
ế
CHÂN CHÂU M U HOÀN • Công d ngụ : T âm, tr n kinh, đ nh quý • Phân tích bài thu cố : Chân châu m u, Tê giác, Ph c ố có tác d ng ụ bình Can tr n ngh ch, an ấ là Quân. Nhân sâm, Đ ng quy, Th c ng âm huy t là Tâm an th n ầ ng Tá . giáng khí ngh ch là ng th n, Long c t ầ th n đ nh quý ị ầ có tác d ng ích nguyên khí, d đ a ị ưỡ ụ d nhân, Toan táo nhân Th nầ ; Bá t ưỡ là Th nầ . Tr m h ị ử ầ ươ
III. TR NG TR N AN TH N
Ọ
Ầ
Ấ
CHÂN CHÂU M U HOÀN Ẫ
ng d ng lâm sàng ụ Ứ
ư ủ
ậ ắ ộ ồ
ạ
• - YHCT: Tâm Can âm huy t đ u h gây đêm ng không ế ề yên, h i h p, chóng m t, hoa m t, có lúc tim đ p ặ m nh, ho ng h t… ả ố - YHHĐ: R i lo n gi c ng , r i lo n lo âu… ấ ủ ố ố ạ ạ
IV. BÀI THU C NAM THAY TH
Ố
Ế
Ế
BÀI THU C AN TH N Ầ ( GS. BÙI CHÍ HI U ) Ố
• Thành ph n bài thu c: ầ ố
ạ
Lá vông L c tiên Lá sen Th o quy t minh ả ế
• Cách dùng: S c u ng ho c dùng d i d ng trà 15g 20g 20g 10g ặ ắ ố ướ ạ
IV. BÀI THU C NAM THAY TH
Ố
Ế
Ế
BÀI THU C AN TH N Ầ ( GS. BÙI CHÍ HI U ) Ố
• Thành ph n bài thu c: ầ ố
ạ
Lá vông L c tiên Lá sen Th o quy t minh ả ế
i d ng trà ắ ố ướ ạ
15g 20g 20g 10g • Cách dùng: S c u ng ho c dùng d ặ • Ch đ nh: m t ng , h i h p, lo l ng ủ ồ ộ ỉ ấ ắ ị
TÀI LI U THAM KH O
Ả
Ệ
ng t ươ ọ
c Kim, Ph h c, NXB Y h c 2011 ễ ọ ng t ượ ễ ọ ươ
1. Ngô Anh Dũng, Ph 2. Nguy n Nh 3. Hoàng B o Châu, Ph ả ươ h c, NXB Y h c 2011 ễ ọ ng thu c c truy n, NXB Y h c, ề ố ổ ọ
1999 ầ ọ ọ ề ổ
4. Tr n Văn Kỳ, 250 bài thu c Đông Y c truy n ch n l c, ố NXB Văn hóa thông tin, 2010 5. Vi n Y h c Trung Y B c Kinh, Ph h c gi ng nghĩa, ng t ễ ọ ươ ệ ắ ả
ọ NXB Y h c, 1994 ọ
