Bài giảng Siêu âm chẩn đoán bệnh lý gan-mật-thận

HÌNH ẢNH SIÊU ÂM CẤU TRÚC CƠ BẢN CỦA MÔ ĐẶC BÌNH THƯỜNG VÀ MỘT SỐ BỆNH LÝ CHÍNH

MÔ BÌNH THƯỜNG Có hồi âm với những mật độ khác nhau:

– Echo mỏng < Tủy thận < Vỏ thận < Lách < Gan <

Tụy < Xoang thận < Echo dầy.

11/1/2014 1

SIÊU ÂM CHẨN ĐOÁN VÀI BỆNH LÝ CHÍNH

Khối đặc

Khối dịch

Khối viêm Khối hoại

tử

Đốm vôi hóa

Bệnh lý

U GAN

NANG

ABSCESS

SỎI

VIÊM TỤY CẤP

Hội chứng Choán chỗ Choán chỗ

Choán chỗ

Choán chỗ Không

choán chỗ

Độ hồi âm Echo dầy

Echo trống

Echo mỏng Echo hỗn

Echo dày

hợp

Sau khối u Không tăng

Có tăng âm Tăng âm

âm

nhẹ

Tăng âm nhẹ

Có bóng lưng

Mờ

Bờ

Mờ

Bờ trước rõ

Viền rõ, echo mỏng

Rõ trước sau, mờ 2 bên

Hình ảnh

11/1/2014 2

SIÊU ÂM CHẨN ĐOÁN BỆNH LÝ GAN-MẬT-THẬN

BS NGUYỄN QUÝ KHOÁNG BS NGUYỄN QUANG TRỌNG BS TRẦN VĨNH NGUYÊN DUNG

November 1, 2014 3

SIEÂU AÂM CHẨN ĐOÁN BỆNH LÝ GAN

November 1, 2014 4

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

(cid:1) Gan laø taïng lôùn nhaát trong cô theå con ngöôøi,naèm trong khoang maøng buïng (intraperitoneal space).

(cid:1) Theå tích gan:Nam(cid:2) 1500-1600 cm3.

Nöõ(cid:2)1400-1500 cm3.

(cid:1) Tyû troïng gan # 1(cid:2)Troïng löôïng gan #

1500g.

November 1, 2014 5

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 6

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM PHAÂN CHIA CAÙC PHAÂN THUØY GAN

(cid:1) Gan ñöôïc bao boïc bôûi bao Glisson. (cid:1) ÔÛ roán gan,bao Glisson boïc laáy 3 thaønh phaàn (Portal triad: TM cöûa,ñoäng maïch gan,oáng maät),ñeå töø ñoù phaân nhaùnh khaép gan.

(cid:1) Bao Glisson bieåu hieän laø 1 ñöôøng echo

daøy treân Sieâu aâm.

November 1, 2014 7

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM PHAÂN CHIA CAÙC PHAÂN THUØY GAN

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 8

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

(cid:1) Maët tröôùc gan coù raõnh cuûa daây chaèng lieàm (falciform ligament),raõnh naøy chaïy xuoáng bôø döôùi gan,nôi maø daây chaèng troøn (ligamentum teres) chaïy töø roán leân vaø tieáp tuïc ñi vaøo nhu moâ gan ñeán tieáp noái vôùi nhaùnh (T) cuûa TM cöûa.

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 9

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 10

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

(cid:1) TM gan: goàm coù 3 TM gan (P),(T) vaø

giöõa.Ba TM gan ñoå veà TMCD.

(cid:1) TM gan (T) vaø giöõa thöôøng hôïp löu

thaønh moät thaân chung tröôùc khi ñoå vaøo maët tröôùc TMCD.

November 1, 2014 11

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

November 1, 2014 12

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

(cid:1) Tónh maïch MTTD hôïp doøng vôùi TM laùch (TM laùch naèm ngang,chaïy sau thaân vaø ñuoâi tuïy) roài môùi hôïp doøng vôùi tónh maïch MMTT ñeå taïo thaønh TM cöûa. (cid:1) TM cöûa chaïy leân

treân vaø sang (P),taïo 1 goùc 450 vôùi TMCD.

(cid:1) Khaåu kính TM cöûa thay ñoåi theo nhòp thôû.

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 13

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

(cid:1) Bình thöôøng khaåu kính TM cöûa <13 mm (ño ôû vò trí hôïp doøng TM laùch-TMMTTT).

(cid:1) Khi ñeán roán gan thì TM cöûa chia laøm 2

nhaùnh (P) vaø (T).

November 1, 2014 14

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

(cid:1) TM cöûa (T) chaïy höôùng ra tröôùc,leân treân vaø sang (T) treân moät ñoaïn

ngang qua phía tröôùc cuûa thuøy ñuoâi-ñaây chính laø moác giaûi phaãu ñeå xaùc ñònh thuøy ñuoâi-sau ñoù môùi phaân ra 3 nhaùnh chính cho caùc haï phaân thuøy II,III,IV.

November 1, 2014 15

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

(cid:1) TM cöûa (T) cuõng phaân nhaùnh ñeán haï phaân thuøy I (thuøy ñuoâi).

November 1, 2014 16

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM GAN

(cid:1) Gan nhaän maùu töø 2

nguoàn TM cöûa vaø ñoäng maïch gan,trong ñoù 75% löu löôïng maùu ñeán töø TM cöûa. (cid:1) Do öu theá troäi cuûa doøng chaûy khi hôïp doøng TMMTTT vaø TM laùch(cid:2)Gan (P) nhaän phaàn lôùn maùu ñeán töø TMMTTT.

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 17

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM PHAÂN BIEÄT GIÖÕA TM CÖÛA VAØ TM GAN

(cid:1) TM cöûa coù vaùch echo daøy do thaønh phaàn collagen trong vaùch taïo neân. (cid:1) TM cöûa phaân nhaùnh ngang vaø hoäi tuï veà roán gan.Trong khi TM gan phaân

nhaùnh doïc vaø hoäi tuï veà TMCD.

Rumack CM. Diagnostic Ultrasound. 2nd ed. 1998.

November 1, 2014 18

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM PHAÂN CHIA CAÙC HAÏ PHAÂN THUØY GAN (COUINAUD)

Prof. Dr. Holger Strunk.Limitations and Pitfalls of Couinaud`s Segmentation of the Liver in Transaxial Imaging.Last Update 9/12/2004.http://www.uni-bonn.de/~umm705/quiz0403.htm

November 1, 2014 19

11/1/2014 20

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM KÍCH THÖÔÙC GAN

(cid:1) Gan ñöôïc ño kích thöôùc baèng caùc laùt caét

doïc: – Gan (P):ño treân ñöôøng trung ñoøn(cid:2) Ñöôïc xem laø gan to khi >15 cm. – Gan (T):ño treân ñöôøng doïc giöõa(cid:2) Ñöôïc xem laø gan to khi >10 cm.

November 1, 2014 21

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM KÍCH THÖÔÙC GAN

November 1, 2014 22

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM KÍCH THÖÔÙC GAN

November 1, 2014 23

MỘT SỐ BỆNH LÝ GAN TRÊN SIÊU ÂM

Gan nhiễm mỡ

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005

11/1/2014 24

TỤ DỊCH Ở KHOANG MORISON

11/1/2014 25

NANG GAN

November 1, 2014 26

Áp-xe gan

Joseph K.T.Lee. Lee computed body tomography with MRI correlation. 1998. 11/1/2014 27

Nấm Candida ở gan và lách

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005

11/1/2014 28

Khối đồng hồi âm (isoecho), chèn ép mạch máu, túi mật.

Mạch máu trung tâm với các nhánh tỏa ra theo hình nan hoa.

TĂNG SINH CỦ NỐT (FOCAL NODULAR HYPERPLASIA)

1 November 2014 29

Thì ĐM

Siêu âm 2D

BƯỚU MÁU Ở GAN ( HEPATIC HEMANGIOMA)

Thì TMC

1 November 2014 30

K GAN NGUYÊN PHÁT (HCC)

11/1/2014 31

K GAN (HCC)

Khối u có viền hồi âm kém ở gan (P).

Thì ĐM-MIP

Thì TMC

Wash-out (cid:2) HCC

1 November 2014 32

Huyết khối TM cửa. Doppler cho thấy có phổ động mạch (cid:2) U xâm lấn TM cửa.

CT có chích thuốc cho thấy mạch máu tân sinh trong khối u xâm lấn.

1 November 2014 33

K GAN ĐA Ổ TRÊN NỀN XƠ GAN

11/1/2014 34

Ung thư ống tiêu hóa di căn gan

11/1/2014 35

Siêu âm 2D: chỉ thấy 1 nốt hồi âm kém

Siêu âm tương phản: bộc lộ nhiều nốt di căn.

1 November 2014 36

SIEÂU AÂM CHẨN ĐOÁN BỆNH LÝ HỆ MẬT

November 1, 2014 37

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM TUÙI MAÄT

(cid:1) Tuùi maät coù hình quaû leâ,kích thöôùc to ra luùc ñoùi vaø co nhoû sau böõa aên,do vaäy ta chæ khaûo saùt toát tuùi maät khi beänh nhaân ñoùi.

(cid:1) Ñieàu caàn löu yù laø ta khoâng ñöôïc noùi tuùi maät caêng to moät caùch chung chung,vì bình thöôøng kích thöôùc tuùi maät cho pheùp < 5 x 10 cm.Vaùch TM daøy < 3mm.

(cid:1) Khi nhòn ñoùi maø kích thöôùc tuùi maät < 3 x 4,5cm thì phaûi nghó ñeán tình traïng co thaét tröôøng dieãn cuûa Vieâm tuùi maät maïn tính.

Matthias Hofer et al. Ultrasound Teaching Manual.Thieme.1999. November 1, 2014 38

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM TUÙI MAÄT

(cid:1) TM ñöôïc chia laøm 3 phaàn: Ñaùy thaân vaø coå TM.Ñaùy TM laø nôi phình nhaát sau ñoù thon nhoû daàn ñeán thaân vaø coå TM.Maát ñi söï thon nhoû naøy laø daáu hieäu giaõn TM.

(cid:1) ÔÛ coå TM coù moät neáp gaáp taïo thaønh tuùi Hartmann,khi soûi bò keït vaøo ñaây deã

laøm bít taéc TM.

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 39

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM TUÙI MAÄT

(cid:1) TM naèm ôû giöôøng TM,ngay raõnh lieân thuøy chính (main lobar fissure) ôû maët döôùi gan (maët caét soá III),chia gan ra laøm thuøy gan (P) vaø(T).

(cid:1) Ta coøn duøng maët caét lieân söôøn (P) ñeå

khaûo saùt TM.

November 1, 2014 40

MAËT CAÉT SOÁ III

Rumack CM. Diagnostic Ultrasound. 2nd ed. 1998.

November 1, 2014 41

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM ÑÖÔØNG MAÄT

(cid:1) Ñöôøng maät trong gan: Bình thöôøng ta khoù khoâng thaáy ñöôïc ñöôøng maät trong gan,maëc duø chuùng ñi song song vôùi TMC.Thoâng thöôøng ta thaáy ñöôïc oáng gan (P) vaø (T) ôû maët caét soá II coù kích thöôùc töø 1-2mm, nhoû hôn nhieàu so vôùi TMC.

November 1, 2014 42

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM ÑÖÔØNG MAÄT

November 1, 2014 43

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM CAÙCH ÑO KÍCH THÖÔÙC OÁNG MAÄT CHUÛ

(cid:1) Ñöôøng maät ngoaøi gan: Bình thöôøng OMC coù kích thöôùc töø 4-8mm (taêng daàn theo tuoåi-ñoái vôùi ngöôøi treân 60 tuoåi,coù theå chaáp nhaän ≤12mm).Ta duøng ñöôøng caét vai (P)-roán ñeå khaûo saùt OMC.

(cid:1) OMC seõ taêng khaåu kính sau caét boû tuùi maät.

Matthias Hofer et al. Ultrasound Teaching Manual.Thieme.1999. November 1, 2014 44

MỘT VÀI BỆNH LÝ HỆ MẬT TRÊN SIÊU ÂM

DÃN ĐƯỜNG MẬT

11/1/2014 45

KHÍ TRONG ĐƯỜNG MẬT (PNEUMOBILIA) VÀ TÚI MẬT

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005

11/1/2014 46

11/1/2014 47

11/1/2014 48

SỎI TÚI MẬT + CẶN BÙN TÚI MẬT

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005

11/1/2014 49

Nhiều sỏi nhỏ lấp đầy TM

11/1/2014 50

Sỏi to lấp đầy TM

Frank J. Rybicki, MD, PhD.The WES Sign. (Radiology. 2000;214:881-882.) 11/1/2014 51

SIEÂU AÂM CHẨN ĐOÁN BỆNH LÝ THẬN

November 1, 2014 52

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM THAÄN

(cid:1) Thaän laø cô quan naèm sau phuùc maïc. Truïc doïc cuûa hai thaän gaàn nhö song song vôùi bôø trong cuûa cô thaên (psoas muscle).Thaän (P) naèm thaáp hôn so vôùi thaän (T).

(cid:1) Thaän coù hình quaû ñaäu vôùi kích thöôùc

< 12x6x4cm.

November 1, 2014 53

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM THAÄN

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 54

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM CAÙCH ÑO KÍCH THÖÔÙC THAÄN

November 1, 2014 55

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM CAÙCH ÑO KÍCH THÖÔÙC THAÄN

November 1, 2014 56

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM THAÄN

(cid:1) Vuøng nhu moâ thaän (parenchyma) coù beà

roäng # 2cm.

(cid:1) Löu yù raèng vuøng nhu moâ thaän bao goàm voû thaän (cortex),thaùp Malpighi (medulla) vaø cột Bertin (renal column).

(cid:1) Tyû leä nhu moâ / xoang thaän (sinus):

– <30 tuoåi: ≥1,6/1 – >60 tuoåi: ≥1,1/1

November 1, 2014 57

Phân tích các thành phần thận

Sự phân biệt tủy vỏ

Vỏ thận

Tủy thận

Xoang thận

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM THAÄN

Weissleder.Diagnostic Imaging Expert.1998. November 1, 2014 59

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM THAÄN – Truï BERTIN phì ñaïi: Coù caáu truùc gioáng voû thaän,khoâng laøm

bieán daïng ñöôøng vieàn ngoaøi thaän.Thöôøng thaáy ôû vò trí tieáp noái 1/3 treân vaø 1/3 giöõa cuûa thaän.

BÖÔÙU THAÄN

November 1, 2014 60

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM THAÄN

TRUÏ BERTIN PHÌ ÑAÏI (normal variant)

November 1, 2014 61

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM THAÄN

BÔØ NGOAØI THAÄN TAÏO MUÙI (normal variant)

November 1, 2014 62

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM BAØNG QUANG

(cid:1) Baøng quang laø 1 taïng roãng chöùa nöôùc

tieåu coù theå tích thay ñoåi tuøy theo luùc maéc tieåu hay sau khi ñi tieåu.

(cid:1) Bình thöôøng:

– Nam, V < 550ml. – Nöõ, V < 750ml.

November 1, 2014 63

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM BAØNG QUANG

(cid:1) Vaùch BQ cuõng thay ñoåi beà daøy tuøy theo

löôïng nöôùc tieåu,ta caàn chuù yù ñieàu naøy khi thaêm khaùm: – Luùc maéc tieåu < 4mm. – Sau khi ñi tieåu < 8mm.

Matthias Hofer et al. Ultrasound Teaching Manual.Thieme.1999. November 1, 2014 64

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM CAÙCH ÑO THEÅ TÍCH NÖÔÙC TIEÅU TOÀN LÖU

(cid:1) Theå tích BQ ñöôïc tính theo coâng thöùc: V = ½ L(cm)xW(cm)xH(cm) (cid:1) Bình thöôøng khoâng hoaëc coù raát ít nöôùc

tieåu toàn löu.

(cid:1) Theå tích nöôùc tieåu toàn löu coù yù nghóa

beänh lyù khi > 60ml.

November 1, 2014 65

GIAÛI PHAÃU SIEÂU AÂM CAÙCH ÑO THEÅ TÍCH TIEÀN LIEÄT TUYEÁN

Frank Netter. Interactive Atlas of Clinical Anatomy. 1998.

November 1, 2014 66

MỘT VÀI BỆNH LÝ HỆ NiỆU TRÊN SIÊU ÂM

Các nang kích thước thay đổi : thận đa nang

Viêm đài bể thận khu trú

ÁP-XE THẬN

Thành tăng sinh mạch máu

Nang nhiễm trùng

(cid:1) Chọc dò dưới siêu âm một sang thương giảm âm. (cid:1) Kim đặt tại vị trí đầu mũi tên, dẫn lưu ra dịch đục(cid:2) BK+

LAO THẬN

Sỏi niệu là một vấn đề của sức khỏe cộng đồng

-Sỏi niệu: 5% -10% dân số toàn cầu -Vị trí: đoạn nối bể thận- niệu quản:

90%

-Các yếu tố thuận lợi:

khí hậu (mất nước ), dinh dưỡng, do dùng thuốc : triamtérène, silicates, indinavir (điều trị SIDA)

-Tái phát : 40-70%

Thành phần hóa học của sỏi niệu -oxalate de Calcium chiếm đa số (>75%) -phosphate de Calcium -acide urique (8%) -cystine, xanthine(1%)

Tính chất vật lý của sỏi niệu -Sỏi cản quang chiếm 91%: oxalate, phosphate, struvite

-Sỏi thấu quang chiếm 9%:

acide urique, cystine, xanthine

Kỹ thuật Chẩn đoán hình ảnh trong Sỏi niệu

(cid:1) Chụp bụng không sửa soạn (ASP) (cid:1) Echographie (Echo) (cid:1) Urographie intra-veineuse (UIV) (cid:1) CT scanner (cid:1) Cộng hưởng từ (IRM)