Bài giảng Sinh học 10 phần 1 chương 1 bài 11: Vận chuyển các chất qua màng sinh chất

́ ́ ̀ ̀ ́ư

̀ ̉

ả

Tri nh ba y câ u tru c, ch c năng ́ ạ cua ma ng sinh châ t? T i sao nói : ấ ượ ấ c c u trúc theo Màng sinh ch t đ ộ ạ d ng “kh m đ ng” ?

̀ BA I 11 :

Ơ Ả

Ộ

N I DUNG C B N

ậ ậ

ậ

ấ

ể ụ ộ I . V n chuy n th đ ng. ủ ộ ể II. V n chuy n ch đ ng. III. Nh p bào, xu t bào.

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

̣ I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG ́ 1. Kha i niêm:

́

́ Quan sa t thi nghiêm sau:

ệ ượ

ậ

ệ ụ ộ

ể

ấ

ỏ ng v n Thí nghi m mô ph ng hi n t chuy n th đ ng các ch t qua màng sinh ch tấ

ự ướ M c n ban đ uầ

ị

Dung d ch CuSO4 20%

Màng sinh ch tấ

ướ ấ N c c t

ệ ượ

ỏ

ể

ậ

Thí nghi m mô ph ng hi n t

ng v n chuy n

ấ

ệ ụ ộ

ấ th đ ng các ch t qua màng sinh ch t

Sau 3 ngày

Sau 7 ngày

ố

ừ ễ ư ậ ể ứ ậ 3. Theo em hình th c v n chuy n nh v y có tiêu t n ễ ậ ướ c ngoài ch u đi vào ph u và CuSO 2. Vì sao n ́ ̃ ế ả ̣ ượ ng đã x y ra ? 1. Ha y quan sa t và cho bi t hiên t ủ ế ơ ể ượ bào c th không ? ng c a t năng l ph u ra ngoài ? t

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

̣ I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG ́ 1. Kha i niêm:

́ ươ ư ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ̉

̀ ̀ ̣ ̉ ̣ ̀ ́ ề ̣

̣ ượ  Vân chuyên thu đông là ph ng th c vân chuyên các ́ ́ Thê na o la vân chuyên thu châ t qua màng sinh châ t xuôi chi u gradien nô ng đô, đông? ́ ng. không tiêu tô n năng l

ự ̣ ̉ ̣ ̣

̀ ́ Vân chuyên thu đông d a trên nguyên ly na o?

ệ ượ

ỏ

ể

ậ

Thí nghi m mô ph ng hi n t

ng v n chuy n

ấ

ệ ụ ộ

ấ th đ ng các ch t qua màng sinh ch t

S a u 3 n g a ø y

S a u 7 n g a ø y

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

́ ̣ I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG 1. Kha i niêm:

ươ ư ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ̉

́ ̀ ́ ng th c vân chuyên các ̣, không tiêu ề

́ ượ  Vân chuyên thu đông là ph ́ châ t qua màng sinh châ t xuôi chi u nô ng đô tô n năng l ng.

* Nguyên li :́

Các châ t đi ́ ́ ̀ ̀ ̀ ̀ ư ơ n i có nô ng đô cao ề ơ ̣ ̣ ́ (xuôi chi u nô ng đô). ́  Khuê ch tán : đê n n i có nô ng đô thâ p

́ ế ướ ̀ ư ơ n i có th n c cao đê n ấ N

ế ướ  Th m th u : ẩ ơ n i có th n ́ ươ c đi t ́ c thâ p .

́ ượ ̣ ̉ ̣

ườ ̃ư c vân chuyên thu Các châ t đ ̀ ấ đông qua màng sinh ch t bă ng ng nào ? ng con đ nh

Hình 11.1 SGK/47

Màng sinh ch t ấ

Ộ

Ồ

N NG Đ CAO

Ộ Ấ

Ồ

N NG Đ TH P

( photpholipit kép )

CO2 O2

NGƯỜ

Prôtêin Xuyên màng

H2O

Ế

BÊN TRONG T BÀO

Ế

BÊN NGOÀI T BÀO

ặ

ệ Prôtêin đ t bi t (Aquaporin)

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

̣ I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG ́ 1. Kha i niêm:

ườ ̣ ̉ ̣ ̣ 2. Con đ ng vân chuyên thu đông

ườ

ể

ậ

ấ ượ ậ

TT Con đ

ng v n chuy n

Các ch t đ

ể c v n chuy n

ự

́ươ

́ c phân t

́ ́ Khuê ch ta n tr c tiê p ́ ́ ơ qua l p ke p phôtpholipit: ́ Khuê ch ta n qua kênh prôtêin xuyên ma ng:

̀ ự Ca c châ t không phân c c va ́ ́ ư c nho nh châ t co ki ch th CO2, O2. ́ ự Các châ t phân c c, ca c ion, ́ươ ́ ử châ t co ki ch th ́ơ ơ ư l n nh Glucôz .

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

́ ́ ́ ng vân chuyên thu đông ́ ưở ́ ơ ̉ ̣ ng t i tô c đô khuê ch ta n

́ ̀ ́ I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG ́ 1. Kha i niêm: ườ 2. Con đ ́ 3. Ca c yê u tô anh h qua ma ng sinh châ t:

́ ́

ể ̉ ́ ́ ́ ̣ ̃ ̀ ư ng yê u tô na o có th anh ng đê n tô c đô khuê ch ta n các

ấ

Nh ́ ưở h ̀ ấ ch t qua ma ng sinh ch t?

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

́ ́ ́ ́ ́ ng vân chuyên thu đông: ưở ́ ơ ̉ ̣ ng t i tô c đô khuê ch ta n

́ ̀ ̀ ự ươ ̣ ̣ ̃ ư a môi tr ng

́ ̣ ̉

ươ ̣ ̣ I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG ́ 1. Kha i niêm: ườ 2. Con đ ́ 3. Ca c yê u tô anh h ́ qua ma ng sinh châ t:  S chênh lêch vê nô ng đô các châ t gi ̀ trong và ngoài tê bào. ́  Kích th ươ c, đăc tính lý hoá cua châ t tan  Nhiêt đô môi tr ̀ ng …..

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

́

̀

̀ ươ

Tê ba o đê trong ba môi tr

ng

Tê ́́ ba ò

ươ ượ ươ ̉ Ư ươ u tr ng Đăng tr ng Nh c tr ng

́ Châ t tan

ườ

ạ Các lo i môi tr

MT nh

c ượ

MT uư ngươ

MT đ ngẳ ngươ

ngươ

Y u tế ố

ồ

ộ ấ

ấ Cao h nơ ơ Th p h n B ngằ

ớ ế

N ng đ ch t bào

tan so v i t

Ra > vào Ra = vào Ra < vào

ự S di chuy n ủ ướ c a n

ể c

ặ

T bào

ả K t qu khi đ t bào vào

ế ế t

ế bình th ngườ T bàoế iạ co l

ế T bào ươ có ng ể ị ỡ th b v

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

́

̀

̀ ươ

Tê ba o đê trong ba môi tr

ng

ươ ượ ươ ̉ Ư ươ u tr ng Đăng tr ng Nh c tr ng

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̉ ̣

THAO LUÂN

̣ ượ

Ha y giai thi ch môt sô hiên t

ng ? ́

̉ ̣

́ ̣ ươ

́ 1. Khi muô i rau cai, lu c đâ u rau bi quă t lai sau ̀ va i nga y lai tr

ươ

ơ ́

ng to lên. ̀ ọ

̉ ơ

̀ ươ

̉ ̣ ̣

ng, sau 1 th i ́ c cu ng co vi

̣ ̣

̉ ơ 2. Ngâm qua m chua va o đ ́ gian qua m co vi chua ng t, n ngot chua.

ố

ể c mu i pha loãng đ

ẩ

3. Ngâm rau s ng b ng n sát khu n và tiêu di

ố ướ ằ ệ ứ t tr ng giun sán

ự ấ

ở

S h p th glucoz và đào th i urê

ụ ả ơ ậ ả ầ ế bào qu n c u th n t

Máu [urê] = 1 l nầ ơ [glucoz ] = 1,2g/l

ướ ể N c ti u [urê] = 65 l nầ [glucoz ] = ơ 0,9g/l

Vây thê na o la vân chuyên chu đông ?

̀ ̀ Mµng TB qu¶n cÇu thËn

̣ ̣ ̉ ̉ ̣

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

̣ ̉ ̉ ̣

ươ

́ ̣ I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG II. VÂN CHUYÊN CHU ĐÔNG 1. Kha i niêm:

̣ ̉

 La ph ̀ ́

ng th c vân chuyên ca c châ t qua ̀ ́

c ượ

́ ư ̀ ấ ư ơ n i co nô ng đô châ t tan ma ng sinh ch t t ̀ ́ thâ p đê n n i có nô ng đô châ t tan cao ̀̀ ượ chiê u nô ng đô)

̣ va tiêu tô n năng l

́ ́ (ng ng.

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

̣ ̉ ̉ ̣

I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG II. VÂN CHUYÊN CHU ĐÔNG ́ 1. Kha i niêm: 2. C chê :́ ơ

ấ ượ ậ

ể

Các ch t đ ủ ộ

c v n chuy n ấ

ch đ ng qua màng sinh ch t ơ ế ằ b ng c ch nào?

ượ

ế

ổ

ng ATP làm Prôtêin bi n đ i

ổ ấ

ấ ừ

ngoài

ế ặ ẩ

ế

 C n có năng l ầ ấ c u hình . ́  Prôtêin bi n đ i c u hình đ a ca c ch t t ỏ ế bào ho c đ y chúng ra kh i t vào t

bào.

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̣

̣ ̉ ̉ ̣

̀ ̀ ́ ̀ ̣ I. VÂN CHUYÊN THU ÐÔNG II. VÂN CHUYÊN CHU ĐÔNG III. NHÂP BA O VA XUÂ T BA O

́ ́ ̣

́ ư Quan sát đoan phim sau và cho ́ư nhâp biê t thê nào là hình th bào ? hình th c ́ c xuâ t bào?

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

THU ÐÔNG

̣ ̉ ̣ ̣

̣ ̉ ̉ ̣

̀ ̀ ̀ ́ ̣

́ ́ ́

́ ́ ̣ ̀ ́ ́ ̉ ̉

ử ̣ ̉

ng. ̀ ươ ̣ ̣

́ ̀ ́ ơ ̉ ̉

́ ư ́ ử ̉ ̉ ̣ ̉ ́ nho dang long I. VÂN CHUYÊN II. VÂN CHUYÊN CHU ĐÔNG III. NHÂP BA O VA XUÂ T BA O 1. Nhâp bào:  Là ph ́ ươ ư ư ́ ng th c tê bào đ a các châ t vào bên trong tê 2. Xuâ t ba o: ́ ̀ bào bă ng cách biê n dang màng sinh châ t và tiêu tô n ́ ́  Là bài xuâ t các châ t ra khoi tê bào (dùng đê tiê t các ượ năng l ra khoi tê bào). Protein và các đai phân t ̀ i ta chia nhâp ba o tha nh hai loai: Ng + Th c ba o:̀ ́ ́ ́ ́ ơ ươ ử ự co ki ch th c l n: Lâ y ca c phân t ̀ ̃ nh vi khuân, manh v tê ba o… + Âm ba o:̀ ́ Lâ y ca c phân t

̀ Ba i 11

́ : VÂN CHUYÊN CA C CHÂ T QUA MA NG SINH CHÂ T

̣ ̉

ượ

ậ ứ ậ ạ ấ ộ ủ ộ Theo em xu t bào và nh p bào có c coi là m t hình th c v n đ ể chuy n ch đ ng không? T i sao?

̣ ̉

̣ ̉ ̣ ̉ ủ i vân chuyên ch Phân bi

t vân chuyên th đông v ấ ấ ̣

́ Ba i tâp cung cô ́ ệ ơ ụ ̣ đông các ch t qua màng sinh ch t ?

ể

Đi m phân bi

̉ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣

ệ t

V.chuyên thu đông

V.chuyên chu đông

ồ

ầ ủ ế

Do nhu c u c a t

bào

ượ

ệ Do chênh l ch n ng độ ̀ Không câ n cung ng câ p năng l

́ Câ n cung câ p năng ngượ

ậ

ồ

ượ

ồ

c chi u n ng

Nguyên nhân

ề Thu n chi u n ng độ

ề độ

ầ Nhu c u năng ngượ l ậ ướ H ng v n chuy nể

? ?

ĐA 1 ĐA 2

HCẾU K H ? ? ? ? ? ? ? T H

ĐA 3

ĐA 4

Ậ ?

? G

? V

? ? N C

ĐA 5

M À ? ?

ĐA 6

NÁT ? ? ? ? ÀBCỰ ? ? ? O HTMẨ UẤ T H ? ? ? ? ? ? ? ? Đ Ộ N ?ỤHTN ỂYUH ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? Đ Ẳ GNƠƯ RTGN ? ? ? ? ? ? ? ? Ấ T SGN I ? ? ? ? ? ? ? ? ÀBTẤ X U ? ? ? ?

? ? HCHN ? ? O ?

ĐA 7

ậ ấ ể ủ ộ ấ ậ ồ ườ ứ ậ ượ ớ ả ấ ấ ươ ự ậ ử ướ ủ ế ự ấ ạ ế ế ệ ượ ừ ơ ể ủ ể Xu t bào và nh p bào là ki u v n chuy n c a Đây là s v n chuy n c a các ch t tan t ng mà n ng đ ch t tan ngo Đây là môi tr c v i Qúa trình này x y ra hoàn toàn ng Hi n t n ể các ch t qua ng th c v n chuy Đây là ph c qua n S khu ch tán c a các phân t bào bi n d ng bao l y ng màng t n i ài ế ủ ộ ấ ồ ằ ấ ế ự ế ộ ậ ố ượ ọ ấ ạ ế ộ ấ ư ấ ắ ồ ớ ơ ồ bào? bào b ng n ng đ ch t tan trong t Các ch t thông qua s bi n d ng c a… t quá trình nh p bào? có n ng đ cao t màng không tiêu t n năng l c g i là:… màng bán th m đ bào các ch t r n và đ a vào trong t i n i có n ng đ th p? ượ ng?

GI IẢ ĐÁP Ô CHỮ

CÊ

C Ư

HÂ

V Y