9/18/2020
1
Chương 3. Tương tác giữa các vi sinh vật
•Phân loại các mối quan hệ chính ở vi sinh vật
•Quan hệ cộng sinh
•Cộng sinh giữa nấm và vi khuẩn
•Tương tác giữa các sinh vật nhân sơ
•Các tương tác giới tính
Giới thiệu chung
- Cùng với sự phát triển của các quần thể vi sinh vật thì nhu cầu về dinh
dưỡng và không gian sống của vi sinh vật cũng ngày càng tăng lên. Điều này
khiến cho các vi sinh vật biến đổi không ngừng để có thể tồn tại được trong
môi trường sống.
-Vi sinh vật không chỉ phản ứng với môi trường hóa học mà chúng còn tương
tác với các vi sinh vật khác trong môi trường trực tiếp của chúng. Bản chất
và mức độ tương tác giữa các vi sinh vật phụ thuộc vào loại vi sinh vật, cũng
như sự lớn mạnh của quần thể vi sinh vật.
-Mối quan hệ giữa các tế bào có thể là hợp tác trong đó một hoặc nhiều cá thể
cùng có lợi, hoặc cũng có thể là sự cạnh tranh khiến cho một hay một số loài
trong cùng môi trường gặp bất lợi.
- Các vi sinh vật thường có xu hướng được phân chia thành các nhóm rõ ràng
dựa vào các hoạt động và mối quan hệ đặc trưng của chúng trong quần thể.
9/18/2020
2
Các mối quan hệ giữa vi sinh vật và vật chủ
Mối quan hệ Đặc điểm Loài A Loài B
Trung
lập
(Neutralism )
Không
tương tác
Không
bị ảnh hưởng
Không
bị
ảnh
hưởng
Cộng
sinh
(Mutualism/
Symbiosis)
Sự
tương tác cần để tồn tại trong môi
trường
sống
, một số loài bắt buộc phải sống theo
hình
thức
này
Có
lợi
Có
lợi
Cộng
sinh không
bình
đẳng
(
Protocoorperation)
Sự
tương tác cần để tồn tại trong môi
trường
sống
, một số loài không bắt buộc
Có
lợi
Có
lợi
Tương
hỗ
(Synergism/
syntrophism
)
Sự
phát triển của sinh vật này sẽ được hỗ
trợ
bởi
sinh vật còn lại
Có
lợi
Có
lợi
Hội
sinh
(Commensalism)
Một
sinh vật có lợi và sinh vật còn lại
không
bị
ảnh hưởng hay tổn hại gì
Có
lợi
Không
bị
ảnh
hưởng
Cạnh
tranh
(Competition)
Sinh
vật tận dụng các nguồn dinh dưỡng
có
trong
môi trường
Bị
hại
Bị
hại
Ký
sinh và săn mồi
(Parasitism and
Predation)
Vật
chủ bị tấn công bởi vi sinh vật khác
Có
lợi
Bị
hại
Đối
kháng
(
Amensalism/
antagonism)
Sinh
vật tác động lên sinh vật khác
Không
bị ảnh
hưởng
và
cũng không có
lợi
Bị
hại
Quan hệ trung lập (Neutralism)
Mối quan hệ độc lập xảy ra khi các vi sinh vật không bị ảnh hưởng bởi các vi sinh
vật khác mặc dù chúng tồn tại và phát triển rất gần nhau.
9/18/2020
3
Quan hệ hội sinh (Commensalism)
- Quan hệ hội sinh giữa hai vi sinh vật là quan hệ mà ở đó một sinh vật sẽ có
lợi, còn sinh vật còn lại (vật chủ) sẽ không bị ảnh hưởng gì.
- Khi vi sinh vật sống hội sinh bị tách ra khỏi vật chủ thì chúng vẫn có thể phát
triển trong các điều kiện vật lý và hóa học thuận lợi.
- Một số trường hợp về quan hệ hội sinh xảy ra giữa các vi sinh vật:
(1) Một loài vi sinh vật không thể sử dụng cơ chất nào đó nhưng lại có khả
năng biến đổi cơ chất này thành thành một hợp chất khác dễ dàng cho loài
vi sinh vật thứ hai sử dụng,
(2) Một vi sinh vật cung cấp các vitamin, axit amin và các yếu tố tăng trưởng
khác cho vi sinh vật còn lại,
(3) Một vi sinh vật làm thay đổi môi trường hóa lý để tạo điều kiện thuận lợi
cho vi sinh vật còn lại phát triển.
9/18/2020
4
Quan hệ cạnh tranh (Competition)
- Khi hai hay nhiều loài vi sinh vật sử dụng cùng chất dinh dưỡng hoặc nơi để
sống thì một số quần thể sẽ bị tổn hại. Sự cạnh tranh giữa các loài vi sinh vật có
thể là do sự sẵn có của nguồn nitơ, cacbon, chất cho và nhận điện tử, vitamin, ánh
sáng và nước.
- Sự cạnh tranh giữa các vi sinh vật có thể dẫn đến việc loại trừ các loài vi sinh vật
khác hoặc dẫn đến việc thành lập một trạng thái ổn định mà ở đó có nhiều loài vi
sinh vật cùng tồn tại.
- Mối quan hệ cạnh tranh có thể thấy dễ dàng trong môi trường thủy sinh, ở đó
hoạt động quang hợp diễn ra mạnh mẽ khiến cho hiện tưởng nở hoa của các loài
tảo cát và vi khuẩn lam xuất hiện.
- Các ví dụ khác về việc loại trừ vi khuẩn thông qua sự cạnh tranh trong quá trình
lên men lactic các sản phẩm thực phẩm (dưa cải bắp, dưa chua) và trong chất thải
mỏ axit (nơi môi trường có tính axit cao)
9/18/2020
5