Bài giảng Thiết bị xét nghiệm sinh hóa

Ế

Ệ

Ị

THI T B XÉT NGHI M SINH HÓA

I.L CH S : Ử Ị

t b xét nghi m sinh hóa là m t ệ ế ị ộ

ủ

c ch t o t

ổ ổ ượ ự

- Các thi d ng c a máy quang ph chuyên dùng cho ạ ngành y, máy quang ph đ ế ạ ừ nh ng năm đ u th k 19 d a trên c s ơ ở ế ỷ ầ đ nh lu t h p th Bouger Lambert Beer ậ ấ ữ ị ụ

c Bouger và ị ấ

c Lambert b xung năm 1800,

• - Đ nh lu n h p th d ậ ồ ượ ồ ấ ẽ ượ ộ

ổ ộ ậ ộ ự

c ộ ấ c ướ ụ ủ ớ

ụ ượ Lambert đ ng phát minh vào năm 1728, sau đó d theo đó n ng đ cúa m t ch t s đ tính toán d a trên m t đ quang ( đ h p th ) c a ch t đó v i ánh sáng có b sóng cho tr ấ cướ

II.NGUYÊN LÝ HO T Đ NG:

Ạ Ộ

1. C u t o: ấ ạ • Caùc maùy phaân tích Sinh Hoùa

ñeàu coù 3 thaønh phaàn chính laø:

• Nguoàn saùng • Boä phaän taùn saéc (taïo tia ñôn

saéc)

• Boä phaän ghi ño quang ñieän

• Nguoàn saùng laø caùc ñeøn chieáu saùng coù daûi soùng töông ñoái roäng tuyø theo böôùc soùng cuûa pheùp ño maø ngöôøi ta coù theå söû duïng caùc loaïi nguoàn khaùc nhau. Thí duï ngöôøi ta thöôøng duøng ñeøn halogen cho vuøng khaû kieán, ñeøn thuyû ngaân,v.v… cho vuøng töû ngoaïi.

• Boä phaän taùn laø caùc laêng kính hoaëc caùch söû duïng ñeå taïo ra caùc tia coù böôùc soùng khaùc nhau. Ñoái vôùi maùy quang saéc boä phaän naøy thöôøng laø kính loïc.

• Boä phaän ghi ño quang ñieän coù

khaû naêng bieán aùnh saùng thaønh ñieän vaø khueách taùn leân (neáu caàn) vaø ñöôïc daãn qua ñoàng hoà baèng kim hoaëc hieän soá töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc noàng ñoä thoâng qua caùc bieán ñoåi veà cöôøng ñoä (ñöôïc phaûn aûnh baèng caùc bieán ñoåi veà ñieän) döïa treân cô sôû xaùc ñònh söï haáp thuï aùnh saùng.

ng pháp phân tích: ươ

• 2.Ph • Ngöôøi ta coøn duøng phöông phaùp phoå haáp thuï ñeå phaân tích ñònh löôïng, töùc laø xaùc ñònh noàng ñoä caùc chaát.

• Ñònh luaät Bouguer – Lambert – Beer

khaù chính xaùc ñoái vôùi caùc noàng ñoä thaáp, do ñoù trong tröôøng hôïp dung dòch loaõng ta coù theå öùng duïng toát ñònh luaät ñeå xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch.

• Nhö ñaõ bieát maät ñoä quang D, tæ leä vôùi noàng ñoä C cuûa dung dòch theo bieåu thöùc: c.I.

D e=

• Töø bieåu thöùc naøy ta coù theå

tieán haønh ñònh löôïng dung dòch loaõng theo hai phöông phaùp sau:

D e=

c.I.

• Phöông phaùp ño tröïc tieáp: • Ñaàu tieân ta laäp phoå haáp thuï ñeå tìm max. Töø ñoù xaùc ñònh maät ñoä quang Dmax töông öùng : DM = M C

• Vôùi M: giaù trò cuûa öùng vôùi

böôùc soùng max

• Suy ra:

Phöông phaùp ño tröïc tieáp:

Ñaàu tieân ta laäp phoå haáp thuï ñeå

tìm max. Töø ñoù xaùc ñònh maät ñoä quang Dmax töông öùng

• DM = e Mlc • Vôùi M: giaù trò cuûa öùng vôùi

böôùc soùng max = CM e

M

Dx . 

• Giaù trò cuûa moãi chaát coù theå vieát ñöôïc baèng caùch tra baûng (giaù trò thì duøng thöôùc vi caáp ñeå ño) nhö vaäy ta tính ñöôïc C. • Phöông phaùp naøy ít ñöôïc duøng thieáu chính xaùc ño caùc chaát loûng phaûi ñöôïc chöùa trong cuvet neân xaûy ra caùc hieän töôïng phaûn xaï vaø haáp thuï treân thanh bình.

• Phöông phaùp pha chuaån so saùnh: • Ñaàu tieân ta pha moät dung dòch

chuaån cuøng chaát vôùi dung dòch caàn ño theo moät noàng ñoä Co naøo ñoù. Ño maät ñoä quang Do cuûa dung dòch chuaån naøy, ta coù:

• Do = Co (1)

Phöông phaùp pha chuaån so saùnh:

• Ñaàu tieân ta pha moät dung dòch chuaån cuøng chaát vôùi dung dòch caàn ño theo moät noàng ñoä Co naøo ñoù. Ño maät ñoä quang Do cuûa dung dòch chuaån naøy, ta coù:

• Do=e lco • Sau ñoù ño maät ñoä quang Dx cuûa dung dòch chöa bieát noàng ñoä noùi treân, goïi Cx laø noàng ñoä dung dòch naøy ta coù:

• Dx=e lcx

• Ñoái vôùi dung dòch ñaäm ñaëc: • Ñoái vôùi dung dòch ñaäm ñaëc thì

ñònh luaät Bouguer – Lambert – Beer khoâng coøn chính xaùc nöõa, luùc ñoù D khoâng coøn tuyeán tính vôùi C nöõa (maëc daàu coá ñònh). Do ñoù ñeå xaùc ñònh noàng ñoä caùc dung dòch ñaäm ñaëc ta duøng caùc phöông phaùp sau:

• Phöông phaùp pha loaõng: • Ta pha loaõng coù tính toaùn dung

dòch naøy cho ñeán khi naøo noàng ñoä giaûm xuoáng vaøo trong khoaûng tuyeán tính cuûa haøm . Sau ñoù thöïc hieän pheùp ño gioáng nhö ñoái vôùi dung dòch pha loaõng sau khi xaùc ñònh ñöôïc noàng ñoä pha loaõng naøy ta tính toaùn ngöôïc laïi ñeå suy ra noàng ñoä ban ñaàu cuûa noù.

• Phöông phaùp laäp ñöôøng chuaån: • Ta pha dung dòch cuøng chaát vôùi dung dòch caàn ño thaønh nhieàu noàng ñoä chuaån ñaõ bieát töø thaáp ñeán cao: Co, C1, C2,…..C­n sao cho öôùc löôïng noàng ñoä Cx cuûa dung dòch chöa bieát naèm trong khoaûng caùc noàng ñoä naøy (töùc laø nhaém chöøng sao cho Co>C x).

D

.

Dn

Dx

D3

D2

D1

O

C1 C2 C3 Cn

Cx

Cx

C

D

.

Dn

Dx

D3

D2

D1

O

C1 C2 C3 Cn

Cx

C

• Laàn löôït ño caùc maät ñoä quang D1, D2 …Dn cuûa caùc dung dòch chuaån naøy. Töø ñoù veõ ñöôøng bieåu dieãn D = f( C )baèng caùch noái caùc caëp ñieåm (D1, C1) töông öùng treân hai truïc ñoà thò D, C.

• Keå töø ñoù ta ño maät ñoä quang Lx

cuûa dung dòch chöa bieát naøy.

• Töø giaù trò D x ta chieáu leân ñoà

thò vaø haï thaúng goùc xuoáng truïc ghi noàng ñoä C, töø ñoù suy ra ñöôïc giaù trò Cx. Lö u y ù k h i v e õ ñ o à t h ò c a à n b ie á t t ín h t o a ù n s a i s o á v a ø la ä p c a ù c o â s a i s o á .

• P h ö ô n g p h a ù p p h a â n t íc h q u a n g p h o å h a á p t h u ï ñ ö ô ïc ö ù n g d u ïn g ro ä n g ra õ i t ro n g n h ie à u ló n h v ö ïc . Tro n g y h o ïc d ö ô ïc h o ïc n g ö ô ø i t a s ö û d u ïn g p h ö ô n g p h a ù p n a ø y ñ e å n h a ä n b ie á t v a ø x a ù c ñ ò n h n o à n g ñ o ä c a ù c c h a á t t ro n g m a ù u , h u y e á t t ö ô n g c a ù c d ò c h c h a á t t ro n g c ô t h e å c a ù c t h a ø n h p h a à n d ö ô ïc p h a à n d ö ô ïc c h a á t t ro n g t h u o á c …v . v . . .

ườ

• III.CÁC LO I MÁY SINH HÓA: Ạ • 1.Máy sinh hóa thông th ng: • - Các dung d ch chu n đ ượ ẩ ị

c pha ch ế ượ ậ

ệ ể ằ

ệ ừ ế

, các qui trình v n hành đ đ n l c ơ ẻ đi u khi n b ng tay, vi c đo đ c và ạ ề tính toán k t qu th c hi n t ng m u ẫ ả ự m tộ

• 2.Máy sinh hóa bán t ự ộ • - Các dung d ch chu n đ ẩ đ ng: ượ ị

c pha ch ế ượ ậ

ệ ể

ệ ự ộ

c , các qui trình v n hành đ đ n l ơ ẻ đi u khi n b ng tay, vi c đo đ c và ạ ằ ề đ ng tính toán k t qu th c hi n t ả ự ế trên nhi u m u m t lúc ộ ẫ ề

đ ng: 3.Máy sinh hóa t ự ộ - Các dung d ch chu n đ ẩ ị ượ

ậ

ộ ề ể ự ộ ệ

ệ ự ộ

c pha t ự c đ ng, các qui trình v n hành đ ượ đ ng, vi c đo đ c và đi u khi n t ạ tính toán k t qu th c hi n t đ ng ế trên nhi u m u m t lúc ẫ ả ự ộ ề

IV.S D NG VÀ B O QU N:

Ử Ụ

Ả

Ả

t máy: ầ ệ ồ

ị ế

ể ị

ả ứ

ừ ể ấ

• 1. Khi b t, t ậ ắ - Khi m t đi n c n ph i t t máy ngay, đ n ế ả ắ ệ ấ khi b t đ u có đi n nên đ ngu n đi n n ể ắ ầ ệ ổ 3 d n 5 phút ta m i b t máy. Nên đ nh t ớ ậ ừ dùng n áp đ có đi n áp n đ nh. ổ ệ ổ - Chú ý không b t máy luôn sau khi v a ậ t máy, vì dòng đi n c m ng có th gây t ệ ắ . Sau ít nh t 30 h i cho các m ch đi n t ệ ử ạ giây đ máy n đ nh m i b t máy. ị ạ ổ ớ ậ ể

• 2. Khi làm xét nghi m:ệ c khi làm xét nghi m nên b t máy ệ 5 đ n 10 phút cho máy n đ nh ậ ổ ị

ệ nên đ 15 ỏ ủ ể

t đ phòng. - Tr ướ và đ i t ế ợ ừ r i m i b t đ u làm xét nghi m. ớ ắ ầ ồ - Hoá ch t m i l y ra kh i t ớ ấ ấ nhi đ n 20 phút ở ệ ộ ế

ệ ươ

ố ng đ ủ ủ ố ớ ể

ờ

t đ cho phép. ệ ộ ầ ủ ầ

ệ ẩ

ư ậ

ị ậ ơ ể ế ế

• - Đ i v i các xét nghi m dùng ph pháp đi m cu i (ENDPOINT) nên th i gian và đúng nhi - Tránh lau đ u côn, đ u hút c a máy và ng nghi m b ng bông hay khăn b n. Vi ố nh v y s d sót bông, d v t có th làm t c trong bu ng đo, dây b m d n đ n k t ẫ ắ qu xét nghi m không chính xác. ằ ẽ ễ ồ ệ ả

• - N u máy có hi n t

ế

ế

ệ

ậ ể

ng hút ch m, k t qu xét ả ng có th do m t s ộ ố ườ

ẩ

ệ

ị

ư

ệ

ấ

ẩ

t

ả

ấ

ồ

ệ ượ nghi m không bình th nguyên nhân sau: + L y m u b nh ph m đã đúng qui đ nh hay ẫ ấ ch aư + Cách hút và pha hoá ch t, b nh ph m ch a đúng + Cách b o qu n và s d ng hoá ch t ch a t ư ố ử ụ + Đã có thay đ i v cài đ t hay bu ng đo, dây ặ b m b t c ho c do m t s lý do khác ộ ố

ả ổ ề ặ

ị ắ

ơ

ậ ặ

c c t ho c n ả ng h p máy hút ch m thì c ấ ằ ặ

ướ ầ

ơ ướ

ng hút ch m ị ậ

• - Khi g p tr ợ ườ ph i hút, r a b ng n ướ ướ ử javen pha loãng 10 l n. Sau đó có th ể ầ dùng kim b m lu n vào đ u b m r i ồ ồ dùng xilanh 10ml b m m nh n c c t vào ấ ạ ơ đ đ y d v t. N u hi n t ậ ệ ượ ể ẩ v n x y ra thì g i cho k s . ỹ ư ả ẫ ế ọ

•

ả

ặ

ế

ợ ườ ng, ta nên làm l

ạ

ệ

ế

ế

ạ

i b ng hoá ch t m i. N u hi n t

ng h p k t qu xét nghi m không bình ệ i xét nghi m vài l n n u k t qu ả ầ i cách pha hoá ch t ấ ng trên v n ẫ

ệ ượ

ể ớ

ể ế

ượ

ẩ

ầ

i các xét nghi m theo đúng h ệ

c chính xác, hàng tu n nên chu n ng d n s d ng hoá ử ụ ẫ

ướ

- Khi g p tr th ườ v n không chính xác thì ki m tra l ẫ và làm l ế ấ ạ ằ x y ra thì g i cho k s . ỹ ư ọ ả - Đ k t qu đo đ ả l ạ ch t.ấ

ả

ề

ầ t máy ph i r a nhi u b ng ả ử ể

ẩ

ướ ằ c c t, đ y đ u b m đ tránh b b i ị ụ ơ t công t c ngu n. ồ ắ n i khô thoáng, không b ị ở ơ m, b i b m. T t nh t là có máy hút m ấ ố ặ

ế

ệ

• 3. Cách b o qu n máy: ả c khi t - Tr ắ n ậ ấ ướ b n r i m i t ớ ắ ẩ ồ - Nên đ t máy ặ ụ ặ ẩ ho c đi u hoà. ề - Hàng ngày dù không ti n hành làm xét nghi m cũng nên b t máy 30 phút đ ể ậ tránh cho máy b m, m c. ị ẩ ố