Bài 4: Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng cộng sản Việt Nam
NEU_PHH_Bai4_v1.0013101215 53
BÀI 4 TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
Hướng dẫn học
Để học tốt bài này, học viên cần tham khảo các phương pháp học sau:
Học đúng lịch trình của môn học theo tuần, làm các bài luyện tập đầy đủ và tham gi
a
thảo luận trên diễn đàn.
Đọc tài liệu:
1. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2011.
2. Văn kiện Đại hội Đảng VIII, IX, X, XI.
3. Đường cách mệnh. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, trang
289 – 280.
4. Ba mươi năm hoạt động của Đảng. Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị
quốc gia, trang 7 – 22.
5. PGS. TS. Nguyễn Khánh Bật (Chủ biên) "Sự vận dụng và phát triển sáng tạo ch
ủ
nghĩa Mác - Lênin của Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt Nam trong cách mạng
giải phóng dân tộc". Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2010.
Học viên làm việc theo nhóm và trao đổi với giảng viên trực tiếp tại lớp học hoặc qua email.
Trang Web môn học.
Nội dung
Bài này gồm hai nội dung lớn:
Quan niệm của Hồ Chí Minh về vai trò, bản chất của Đảng cộng sản Việt Nam.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng cộng sản Việt Nam trong sạch, vững mạnh.
Mục tiêu
Luận giải tính tất yếu thành lập Đảng cộng sản và vai trò, tính sáng tạo của Hồ Chí
Minh trong việc tổ chức thành lập Đảng cộng sản Việt Nam.
Nắm vững quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò, bản chất của Đảng cộng sản Việt Nam
Nắm vững quan điểm của Hồ Chí Minh về Đảng cầm quyền, mối quan hệ giữa Đảng
và Dân.
Hiểu và liên hệ thực tiễn những vấn đề cơ bản trong quan điểm Hồ Chí Minh về công
tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong điều kiện hiện nay.
Bài 4: Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng cộng sản Việt Nam
54 NEU_PHH_Bai4_v1.0013101215
Tình huống dẫn nhập
Tình huống 1:
Trong sự nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân, có ba điều kiện quan trọng đảm bảo thắng
lợi, đó là:
Có lý luận ( chủ nghĩa Mác - Lênin);
Có tổ chức lãnh đạo ( Đảng cộng sản);
Có lực lượng.
Trong ba điều kiện trên, sự lãnh đạo của Đảng cộng sản là vấn đề quan trọng, có ý nghĩa quyết
định nhất đảm bảo thành công của sự nghiệp cách mạng. Tại sao vậy?
Tình huống 2:
Trong mọi hoàn cảnh, mọi giai đoạn cách mạng, lúc khó khăn, lúc phát triển, lúc thắng lợi, Hồ
Chí Minh luôn khẳng định: "Việc cần làm trước tiên là phải xây dựng, chỉnh đốn Đảng". Trong
sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay, Đảng ta khẳng định nhiệm vụ xây dựng kinh tế là trọng
tâm, xây dựng Đảng là then chốt. Tại sao vậy?
Tất cả những vấn đề trên được làm rõ trong bài này.
Để giải quyết tình huống này cần làm rõ: Tính tất yếu thành lập, vai trò lãnh đạo củ
a
Đảng cộng sản đối với sự nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân và của cả dân tộc.
Để giải quyết tình huống trên cần làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác xây
dựng chỉnh đốn Đảng và sự vận dụng của Đảng ta trong giai đoạn hiện nay.
Bài 4: Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng cộng sản Việt Nam
NEU_PHH_Bai4_v1.0013101215 55
4.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò, bản chất của Đảng cộng sản Việt Nam
4.1.1. Sự ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam
Quan điểm của Mác – Ăngghen
Sự hình thành Đảng cộng sản nằm trong quy luật đấu tranh của giai cấp công nhân.
Bởi vì, xuất phát từ địa vị kinh tế - xã hội của mình, giai cấp công nhân giữ vai trò
lịch sử lãnh đạo toàn xã hội thực hiện thành công nhiệm vụ cách mạng xã hội chủ
nghĩa. Tuy nhiên, để hoàn thành vai trò lịch sử, cần thiết phải có ba điều kiện
quyết định, đó là:
Có lý luận phù hợp;
Có tổ chức lãnh đạo;
Có lực lượng đoàn kết.
Trong đó, Đảng cộng sản là điều kiện quan trọng, có ý nghĩa quyết định hàng đầu,
đảm bảo phong trào công nhân đi tới thắng lợi. Bởi vì, Đảng cộng sản là lực lượng
lãnh đạo chính trị, bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân, có sứ mệnh
truyền bá lý luận, hình thành ý thức chính trị tự giác của giai cấp công nhân và trực
tiếp lãnh đạo phong trào công nhân đi tới thắng lợi. Mác khẳng định: "Trong cuộc
đấu tranh chống quyền lực liên hiệp của giai cấp hữu sản, giai cấp công nhân chỉ
có thể tổ chức thành chính đảng độc lập, có như vậy, giai cấp công nhân mới đấu
tranh với tính cách là một giai cấp".
Quan điểm của Lê nin về sự ra đời của Đảng cộng sản
Theo Lê nin, Đảng cộng sản là sản phẩm của sự kết hợp
giữa chủ nghĩa Mác với phong trào công nhân. Đây là
sự kết hợp giữa lý luận và thực tiễn đấu tranh cách mạng
của giai cấp công nhân.
Sự kết hợp này tạo cơ sở vững chắc cho cả hai: "Chủ nghĩa
Mác cần phong trào công nhân với tư cách là lực lượng để
thực hiện chủ nghĩa của mình và phong trào công nhân cần
chủ nghĩa Mác để soi đường, dẫn lối đấu tranh".
Quan điểm của Hồ Chí Minh
Khi tiếp thu quan điểm trên của Lê nin, Hồ Chí Minh đã khẳng định tính đúng đắn của
nó, nhưng đồng thời cũng thấy rằng luận điểm này chưa đề cập một cách cụ thể đến
các nước thuộc địa, nơi có phong trào yêu nước diễn ra mạnh mẽ và chiếm ưu thế.
Hồ Chí Minh bằng nhãn quan chính trị sắc bén và sự hiểu biết sâu sắc về bản chất
của chủ nghĩa Mác - Lênin và yêu cầu của phong trào yêu nước nên đã thấy rằng,
ở Việt Nam, chủ nghĩa Mác - Lênin nếu chỉ kết hợp với phong trào công nhân
không thôi thì chưa đủ điều kiện hình thành nên Đảng cộng sản mà còn phải kết
hợp với cả phong trào yêu nước. Tức là chủ nghĩa Mác - Lênin không chỉ được
truyền bá vào phong trào công nhân mà còn phải được truyền bá rộng rãi vào các
tầng lớp dân cư. Bởi vì phong trào yêu nước thu hút được quần chúng đông đảo
hơn, đa dạng hơn. Công nhân ra đời từ nông dân. Giữa họ có một kẻ thù chung
trước mắt là bọn đế quốc, thực dân. Bản thân Hồ Chí Minh ra đi tìm đường cứu
nước từ một người yêu nước, các lãnh tụ, các đảng viên tiền bối của Đảng cộng
Bài 4: Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng cộng sản Việt Nam
56 NEU_PHH_Bai4_v1.0013101215
sản Việt Nam cũng vậy. Sự kết hợp này tạo cơ sở vững chắc cho cả ba cùng phát
triển mà trước hết là phong trào yêu nước, bởi nó giúp phong trào yêu nước vượt
qua giới hạn yêu nước truyền thống để trở thành chủ nghĩa yêu nước mới: Yêu
nước gắn với yêu chủ nghĩa xã hội. Chính sự kết hợp ấy tạo ra sự bùng nổ về lòng
yêu nước, trí thông minh, sự dũng cảm của mỗi người cách mạng, làm cho phong
trào yêu nước có sự chuyển biến về chất: yêu nước là yêu chủ nghĩa xã hội, yêu
chủ nghĩa xã hội, càng phải nâng cao lòng yêu nước, yêu nhân dân.
4.1.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của Đảng cộng sản
"Cách mạng trước hết cần có Đảng"
Đối với Mác, Ăng ghen và Lê nin, sự ra đời của Đảng cộng sản trước hết là đáp ứng
đòi hỏi của sự nghiệp giải phóng giai cấp công nhân. Đối với Hồ Chí Minh, Đảng
cộng sản Việt Nam ra đời, trước hết vì sự nghiệp giải phóng của dân tộc. Người
khẳng định, sự bóc lột tàn bạo của chủ nghĩa thực dân đã đẩy các dân tộc thuộc địa,
trong đó có Việt Nam đến tình trạng "hấp hối trong vòng tử địa". Người viết: "Vì áp
bức mà sinh ra cách mạng, trước sự diệt vong của giống nòi, do sự thống trị đô hộ
đưa lại, người dân Việt nam ngày càng ý thức được rằng có cách mạng thì sống,
không có cách mạng thì chết, do vậy, muốn sống phải làm cách mệnh"1.
Sự ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam không phải chỉ vì lợi ích của giai cấp công
nhân hay những người cộng sản mà trước hết để cứu lấy con Lạc, cháu Hồng. Đây
là quan điểm mới mẻ, sáng tạo của Hồ Chí Minh về vai trò của Đảng ở một nước
thuộc địa.
Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân, nhưng nhân dân chỉ có thể phát
huy vai trò thực sự của mình khi họ được giác ngộ về lý tưởng, hành động tự giác,
đoàn kết thống nhất. Đảng cộng sản ra đời thực hiện nhiệm vụ đó.
Hồ Chí Minh khẳng định: "Cách mạng Việt Nam là một bộ phận của cách mạng
thế giới". Do vậy, để đảm bảo thắng lợi của sự nghiệp cách mạng cần phải tổ chức
đoàn kết quốc tế. Đảng cộng sản thực hiện nhiệm vụ cao cả này.
Năm 1927, Hồ Chí Minh đã đặt ra câu hỏi lớn "Cách mệnh trước hết cần có gì”và
Người khẳng định: "Trước hết phải có Đảng, để trong thì vận động quần chúng,
1 Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 2, trang 267
Trên cơ sở phân tích lý luận và thực tiễn, Hồ Chí Minh đã đi đến tổng kết: Sự ra đời
của Đảng cộng sản Việt Nam là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác - Lênin
với phong trào công nhân và phong trào yêu nước Việt Nam. Đây là sự đóng góp to
lớn của Hồ Chí Minh vào lý luận về Đảng cộng sản của chủ nghĩa Mác – Lênin.
Bài 4: Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng cộng sản Việt Nam
NEU_PHH_Bai4_v1.0013101215 57
ngoài thì liên lạc với dân tộc bị áp bức và vô sản giai cấp khắp nơi. Đảng có vững thì
cách mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thì thuyền mới chạy"2.
Theo Hồ Chí Minh, những cơ sở quan trọng đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng
cộng sản đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam đó là:
Đảng được trang bị bởi học thuyết Mác – Lê nin.
Đảng viên Đảng cộng sản là những người ưu tú,
tiến bộ của giai cấp và dân tộc.
Đảng cộng sản được nhân dân tin cậy và ủng hộ.
4.1.3. Bản chất của Đảng cộng sản Việt Nam
4.1.3.1. Đảng cộng sản Việt Nam mang bản chất giai cấp công nhân:
Hồ Chí Minh nhiều lần khẳng định Đảng cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của
giai cấp công nhân, mang bản chất giai cấp công nhân. Trong Sách lược vắn tắt,
Chương trình tóm tắt, của Đảng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo, được thông qua tại
Hội nghị hợp nhất ngày 3/2/1930 khẳng định, Đảng là đội tiên phong của vô sản giai
cấp, là đội tiên phong của đạo quân vô sản. Tư tưởng trên tiếp tục được Hồ Chí Minh
nhắc lại trong những năm 50, 60 của thế kỷ trước. Năm 1953, Hồ Chí Minh viết:
"Đảng lao động là tổ chức cao nhất của giai cấp cần lao"3. Năm 1960, Người khẳng
định: "Đảng ta là Đảng của giai cấp công nhân..., gồm những người giác ngộ, tiên
tiến, gương mẫu, dũng cảm, hy sinh nhất"4. Đây là quan điểm cơ bản, nhất quán của
Hồ Chí Minh về bản chất giai cấp của Đảng cộng sản. Bản chất giai cấp công nhân
của Đảng được thể hiện trên ba phương diện chủ yếu:
Về lý luận: Hồ Chí Minh luôn chủ trương Đảng
phải lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, hệ tư tưởng của
giai cấp công nhân làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ
nam cho hành động.
Về mục tiêu, lý tưởng: Xây dựng thành công chủ
nghĩa xã hội.
Về tổ chức: Tuân thủ chặt chẽ những nguyên tắc
sinh hoạt đảng kiểu mới của giai cấp vô sản, đặc
biệt là nguyên tắc tập trung dân chủ.
4.1.3.2. Đảng của nhân dân lao động và của toàn dân tộc
Trong Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng (Tháng
2/1951), Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: "Trong giai đoạn này quyền lợi của giai cấp công
nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc là một. Chính vì Đảng Lao động Việt Nam
là Đảng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, cho nên nó phải là Đảng của
dân tộc Việt Nam"5. Năm 1957, Hồ Chí Minh khẳng định: Đảng là đội tiên phong của
2 Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 2, trang 268
3 Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 7, trang 230
4 Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 10, trang 217
5 Hồ Chí Minh, toàn tập, tập 6, trang 175
Hồ Chí Minh, Báo cáo chính trị
đọc tại Đại hội II của Đảng
(2/1951)