§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1A-2008
43
mét sè kÕt qu¶ CñA viÖc Bæ SUNG BéT S¾N
VµO KHÈU PHÇN ¡N vµ kh¶ n¨ng TiªU Hãa thøc ¨n,
HIÖU QU¶ CH¡N NU«I ë Bß LAISIND
NguyÔn H÷u Minh
(a)
,
NguyÔn Kim §−êng
(a)
, NguyÔn H÷u V¨n
(b)
Tãm t¾t. Nghiªn cøu ®−îc triÓn khai trªn 20 bß Laisind kh«ng thiÕn (15-18 th¸ng tuæi,
khèi l−îng trung b×nh 150-180), ®−îc nu«i thÓ trong 5 thÝ nghiÖm (I, II, III, IV V).
KhÈu phÇn ¨n cña I khÈu phÇn (§C): cá voi t−¬i (1,25% BW, DM), II §C +
0,33% bét s¾n (trén 2% urª), III §C + 0,66% t s¾n, IV §C + 1,32% bét s¾n
V lµ §C + 1,98% bét s¾n. ThÝ nghiÖm kÐo dµi trong 3 th¸ng. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu thu ®−îc
®· cho thÊy: (i) Kh¶ n¨ng tiªu hãa thøc ¨n cña ë c¸c thÝ nghiÖm cao h¬n §C (<0,05)
t¨ng dÇn II ®Õn IV, h¬i gi¶m ë l« V. (ii) Kh«ng kh¸c nhau tiªu hãa CP
n¨ng l−îng cña bß gi÷a c¸c l«. (iii) Tiªu hãa NDF cña bß ®−îc bæ sung bét s¾n ë møc thÊp h¬n
0,33% BW kh«ng ¶nh h−ëng. (iv) TÝch lòy Nit¬ cña ë c¸c thÝ nghiÖm cao h¬n §C.
(v) sung bét s¾n (víi 2% urª) vµo khÈu phÇn ¨n c¬ së cña bß thÞt ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh
tÕ cao h¬n so víi bß ¨n khÈu phÇn kh«ng ®−îc bæ sung bét s¾n.
I. §ÆT VÊN §Ò
Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh ch¨n ni Vt Nam ®· nh÷ng b−íc ph¸t trn
nh l−îng ®µn vËt nu«i l−îng s¶n phÈm s¶n xt. Nãi chung, nguån thøc
¨n chÝnh cho gia sóc nhai l¹i ë c¸c n−íc nhiÖt ®íi vÉn dùa vµo nhiªn phô
phÕ phÈm n«ng nghiÖp giµu (Koakhunthod cs., 2001; trÝch dÉn bëi NguyÔn
Xu©n B¶, 2006). DiÖn tÝch trång cá bÞ h¹n chÕ nªn bß chñ yÕu ®−îc ch¨n th¶ trªn ®Êt
c«ng céng nh− ven ®−êng, ruéng, ®Êt trèng cho ¨n thªm c¸c s¶n phÈm phô
ngµnh n«ng nghiÖp, do vËy t¨ng träng thÊp (Hassall cs., 1991; trÝch dÉn bëi
ChÝ C−¬ng, 2002; NguyÔn Xu©n B¶, 2006). Nguyªn nh©n chñ yÕu do hµm l−îng
nit¬ cña c¸c lo¹i thøc ¨n nµy thÊp (Jackson M. G., 1978; trÝch dÉn bëi Vò ChÝ C−¬ng,
2002; NguyÔn Xu©n B¶, 2006) tiªu hãa thÊp (Orskov cs., 1985; trÝch dÉn
bëi Vò ChÝ C−¬ng, 2002; NguyÔn Xu©n B¶, 2006).
§Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß bÒn v÷ng, ph−¬ng thøc ch¨n nu«i bß chñ yÕu dùa vµo
nguån thøc ¨n n cÇn ®−îc coi mét −u tiªn hµng ®Çu trong nghiªn cøu dinh
d−ìng gia sóc nhai l¹i kh«ng nh÷ng ë ViÖt Nam (Hassall cs., 1991; Lª ViÕt Ly,
1995; trÝch dÉn bëi ChÝ C−¬ng, 2002) mµ ë cc¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung
(Delgalo vµ cs., 1999; trÝch dÉn bëi NguyÔn Xu©n B¶, 2006; Vò ChÝ C−¬ng, 2002).
Theo liÖu cña Tæng côc thèng (2006) diÖn ch trång s¾n cña n−íc
kho¶ng 420 ngµn ha i s¶n l−îng 6,6 triÖu n t−¬i. Nh÷ng m gÇn ®©y s¶n
l−îng lóa a n−íc ta ngµy mét t¨ng nªn vai trß l−¬ng thùc cña c©y s¾n gi¶m dÇn.
y, s¾n trë thµnh lo¹i c©y cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ lµm thøc
¨n cho vËt nu«i.
Trong c¸c nguån thøc ¨n tinh bæ sung, bét s¾n lµ lo¹i thøc ¨n giµu tinh bét, s½n
NhËn bµi ngµy 03/12/2007. Söa ch÷a xong 24/01/2008.
N. H. Minh, N. K. §−êng, N. H. V¨n ... CH¡N NU«I ë Bß LAISIND, tr. 43-50
44
rÎ tiÒn, nh−ng hµm l−îng protein th« t−¬ng ®èi thÊp. Do hµm l−îng tinh bét
cao nªn nã cã c¸c ¶nh h−ëng ©m tÝnh nÕu cho bß ¨n víi l−îng lín. Bëi v× nã lµm gi¶m
tiªu hãa c¸c thµnh phÇn dinh d−ìng trong thøc ¨n th«, ®Æc biÖt tiªu hãa
x¬ (Huhtanen P., 1991; Mould F. L., Orskov R. R., vµ Mann S. O., 1983b).
Cho ®Õn nay, ë n−íc ta vÉn ch−a nhiÒu nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña
sung bét s¾n vµo khÈu phÇn ®Õn tiªu hãa thøc ¨n vµ hiÖu qu¶ cña ®èi víi sinh
tr−ëng cña bß. Do vËy chóng t«i triÓn khai nghiªn cøu nµy nh»m x¸c ®Þnh 2 vÊn ®Ò
®ã ë bß Laisind (Red Shindhi x bß vµng) nu«i lÊy thÞt.
II. VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
2.1. Gia sóc thÝ nghiÖm
ThÝ nghiÖm tiÕn hµnh trªn 20 ®ùc Laisind (kh«ng thiÕn) 15-18 th¸ng tuæi,
khèi l−îng trung b×nh 156 kg, chia lµm 5 l«, 4 con/l«. Bß ®−îc nu«i mçi con mét «,
m¸ng thøc ¨n tinh m¸ng thøc ¨n th« riªng, 2 « chung mét m¸ng n−íc uèng.
Tr−íc khi vµo thÝ nghiÖm ®−îc nu«i 2 tuÇn ®Ó lµm quen víi khÈu phÇn thÝ
nghiÖm. Tr−íc khi vµo thÝ nghiÖm ®−îc tÈy sinh trïng ®−êng ruét s¸n
gan, tiªm phßng v¾c xin huyÕt trïng. C©n ®Ó kiÓm tra khèi l−îng 2 ngµy liªn tiÕp
tr−íc khi b¾t ®Çu vµ kÕt thóc thÝ nghiÖm vµ 1 lÇn/tuÇn trong thêi gian thÝ nghiÖm vµ
sau khi kÕt thóc thÝ nghiÖm tiªu hãa. ViÖc c©n ®−îc thùc hiÖn vµo 06h30 07h30,
tr−íc khi cho bß ¨n.
ThÝ nghiÖm ®−îc thùc hiÖn t¹i Trung t©m Nghiªn cøu VËt nu«i Thñy An - khoa
Ch¨n nu«i Thó y, tr−êng §¹i häc N«ng L©m HuÕ tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 6/2006.
2.2. Thøc ¨n cho bß
trong thÝ nghiÖm ®−îc trÝ theo ph−¬ng ph¸p CRD trong 5 víi ¨n 5
khÈu phÇn ¨n kh¸c nhau nh− sau:
- L« I: KhÈu phÇn c¬ së (§C): cá voi 1,25% (DM) khèi l−îng sèng (BW).
- II: §C + bétn 0,33% khèi l−îngng cña bß + r¬m ¨n tù do.
- III: §C + bétn 0,66% khèi l−îng sèng a bß + r¬m ¨n tù do.
- IV: §C + bétn 1,32% khèi l−îngng cña bß + r¬m ¨n tù do
- V: §C + t s¾n 1,98% khèi l−îngnga + r¬m ¨n tù do
Bét s¾n dïng trong thÝ nghiÖm ®· ®−îc trén thªm 2% urª.
®−îc cho ¨n bét s¾n cá voi 07h30 ®Õn 18h00 víi l−îng b÷a ¨n kh¸c
nhau; r¬m lóa cho ¨n tù do tõ 18h30 ®Õn 07h s¸ng h«m sau.
L−îng bét s¾n bæ sung ®−îc ®iÒu chØnh hµng tuÇn theo sù t¨ng tr−ëng cña tõng
con bß. L−îng bét s¾n ë II vµ l« III ®−îc cho ¨n 2 b÷a vµo lóc 07h15 vµ 13h00; ë l«
IV V cho ¨n 3 b÷a vµo lóc 07h15, 13h00 16h30. L−îng bét s¾n d− thõa
®−îc thu l¹i vµ c©n vµo 06h00 h«m sau.
voi ®−îc c¾t ng¾n (5-10cm) tr−íc khi cho ¨n. L−îng cho ¨n ®−îc
®iÒu chØnh theo t¨ng tr−ëng cña bß hµng tuÇn víi møc 1,25% (DM) khèi l−îng sèng.
§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1A-2008
45
®−îc cho ¨n 2 b÷a: 07h30 13h15 hµng ngµy. m ®îcm nn (10cm) cho
bß ¨n tù do 18h30 h«m tríc ®Õn 07h30 h«m sau.
TÊt ®−îc cung p ng liÕm khng vµ n−íc ng do suèt thêi gian thÝ
nghiÖm.
C¸c ph©n tÝch thµnh phÇn hãa häc cña thøc ¨n theo AOAC (1990) vµ ®−îc thùc
hiÖn t¹i c¸c phßng thÝ nghiÖm khoa Ch¨n nu«i Thó y, tr−êng §¹i häc N«ng L©m
HuÕ, phßng ph©n tÝch thøc ¨n gia sóc s¶n phÈm ch¨n nu«i thuéc ViÖn Ch¨n
nu«i Quèc gia, Hµ Néi. C¸c kÕt qu¶ thu ®−îc tr×nh bµy trªn B¶ng 1 sau ®©y.
B¶ng 1. Thµnh phÇn hãa häc cña c¸c lo¹i thøc ¨n dïng cho thÝ nghiÖm
Lo¹i thøc ¨n VCK
(%)
OM
(%)
NDF
(%)
CP
(%)
EE
(%)
Ash
(%)
GE
(Kcal/kgVCK)
R¬m lóa 88,0 88,5 77,1 5,1 1,6 11,5
4129
Cá voi 17,1 89,0 71,5 10,8
2,3 11,0
4199
Bét s¾n 85,7 97,3 8,4 1,7 0,3 2,7 4071
Bét s¾n / (+2%
u) 86,0 96,9 8,2 8,5 0,3 3,1 3977
KÕt qu¶ ph©n tÝch trªn b¶ng 1 cho thÊy kh«ng biÕn ®éng ®¸ng
thµnh phÇn dinh d−ìng c¸c lo¹i thøc ¨n ®−îc dïng cho qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm.
HCN trong c¸c mÉu bét s¾n dïng trong thÝ nghiÖm nµy ë møc 37mg/kg cña DM.
2.3. ThÝ nghiÖm tiªu hãa
T nghiÖm tiªu hãa ®−îc tiÕn hµnh 3 ®ît, mçi ®ît 7 ngµy: ®ît 1 vµo tn t 4, ®ît
2 vµo tuÇn thø 8, vµ ®ît 3o tuÇn thø 12 khi b¾t ®Çu thÝ nghiÖm. Thøc ¨n cho ¨n
dthõa ®−îc thu gom hµng ngµy, sÊy vµ b¶o qu¶n ®Ó ph©n tÝch thµnh phÇn hãa
häc. Ph©n ®−îc thu gom ngay sau khi gia sóc th¶i ra ®Ó trong thïng nhùa cã n¾p
®Ëy. Ph©n cña tõng con (sau 1 ngµy) ®−îc trén ®Òu lÊy mÉu kho¶ng 5% l−îng
ph©n thu ®−îc. Mét nöa (cña 5%) ®−îc sÊy ngay ë 135
o
C ®Ó x¸c ®Þnh DM, nöa cßn l¹i
cho vµo tói nilon buéc kÝn vµ b¶o qu¶n trong tñ l¹nh -20
o
C. Cuèi mçi ®ît thÝ nghiÖm,
ph©n cña tõng con ®−îc trén ®Òu lÊy kho¶ng 500g ®Ó sÊy kh« ë nhiÖt ®é 60
o
C
ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn hãa häc. N−íc tiÓu còng ®−îc thu gom hµng ngµy b»ng
dông høng ngay khi ®¸i. N−íc tiÓu thu ®−îc cho ngay vµo nhùa chøa
kho¶ng 100ml dung dÞch H
2
SO
4
20%. Th−êng xuyªn kiÓm tra pH cña n−íc tiÓu trong
nÕu pH xuèng thÊp d−íi 4 th× sung axit ®Ó tr¸nh thÊt tho¸t NH
3
. Sau 1
ngµy, n−íc tiÓu cña tõng con ®−îc trén ®Òu lÊy mÉu kho¶ng 5% cho vµo thÈu
nhùa b¶o qu¶n trong l¹nh -20
o
C. Cuèi mçi ®ît thÝ nghiÖm n−íc tiÓu cña mçi con
®−îc trén ®Òu vµ lÊy mÉu ®Ó ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn hãa häc.
2.4. TËp hîp vµ tÝnh to¸n sè liÖu
L−îng thøc ¨n thu nhËn ®−îc ghi chÐp hµng ngµy vµ tÝnh to¸n b»ng l−îng thøc
¨n cung cÊp cho bß ®i l−îng cßn thõa cña mçi lo¹i thøc ¨n.
N. H. Minh, N. K. §−êng, N. H. V¨n ... CH¡N NU«I ë Bß LAISIND, tr. 43-50
46
Tiªu tèn thøc ¨n/kg t¨ng träng ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc tæng qu¸t nh−
sau:
L−îng thøc ¨n thu nhËn (kg/con/ngµy)
TTT¡/kgTT =
T¨ng träng (kg/con/ngµy)
T¨ng träng cña ®−îc tÝnh b»ng c¸ch ph©n tÝch håi qui tuyÕn tÝnh dùa trªn
kÕt qu¶ cña 28 lÇn c©n cho mçi bß kÓ tõ khi b¾t ®Çu cho ®Õn lóc kÕt thóc thÝ nghiÖm.
liÖu ®−îc ph©n tÝch thèng sinh häc trªn phÇn mÒm Microsoft Excel 2003
vµ Minitab version 13.0.
III. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN
3.1.
nh h−ëng cña viÖc dông bét s¾n trong khÈu phÇn ®Õn kh¶
n¨ng tiªu hãa c¸c thµnh phÇn trong thøc ¨n cña bß
KÕt qu¶ theo dâi tû tiªu hãa c¸c chÊt dinh d−ìng khÈu phÇn cña b×nh
qu©n 3 ®ît thÝ nghiÖm ®−îc thÓ hiÖn trªn b¶ng 2.
B¶ng 2. Tû lÖ tiªu hãa c¸c chÊt dinh d−ìng trong khÈu phÇn cña bß
ChØ tiªu I II III IV V SEM P
DM 53,98
a
60,60
b
61,89
bc
66,75
d
64,94
cd
1,046 0,001
OM 56,73
a
63,15
b
64,46
b
68,84
c
67,11
bc
0,972 0,001
NDF 62,49
a
61,21
a
58,58
a
46,13
b
40,95
b
1,931 0,001
CP 49,49
a
59,23
b
55,11
b
58,13
b
57,24
b
1,219 0,001
GE 66,48 66,26 66,31 65,91 66,01 0,161 0,109
Trong cïng hµng ngang, ch÷ c¸i kh¸c nhau cã sù sai kh¸c víi P<0,05
KÕt qu¶ trªn b¶ng 2 cho thÊy, khi sung bét s¾n vµo khÈu phÇn ¨n cña ®·
¶nh h−ëng ®Õn tiªu hãa vËt chÊt kh«, vËt chÊt h÷u c¬, protein th«.
tiªu hãa vËt chÊt kh« cña trong toµn thÝ nghiÖm t¨ng dÇn I ®Õn IV;
gi¶m ë l« V. Sai kh¸c gi÷a l« I víi c¸c l« cßn l¹i, gi÷a l« II víi l« IV vµ l« V, gi÷a l« III
víi IV ý nghÜa (P<0,05). KÕt qu¶ nµy thÓ do khi t¨ng møc bét s¾n trong
khÈu phÇn ¨n ®· t¸c dông kÝch thÝch tiªu hãa, nh−ng ë møc hµm l−îng bét s¾n
cao (1,98%) cã thÓ ®· v−ît ng−ìng nªn lµm cho tû lÖ tiªu hãa gi¶m xuèng.
T−¬ng quan gi÷a bét s¾n trong khÈu phÇn ¨n lÖ tiªu hãa vËt chÊt
kh« lµ chÆt chÏ (r = 0,9442), thÓ hiÖn qua ph−¬ng tr×nh sau:
y = -2,9514x
2
+ 11,739x + 54,169. R
2
= 0,8917 (hÖ sè t−¬ng quan béi)
Trong ®ã: y tiªu hãa DM; x l−îng t s¾n ¨n vµo; r lµ t−¬ng
quan.
T−¬ng tù nh− tû lÖ tiªu hãa vËt chÊt kh«, tiªu hãa chÊt h÷u c¬ trong khÈu
phÇn còng t¨ng I ®Õn IV gi¶m nhÑ ë V, sai kh¸c gi÷a I IV so
víi c¸c l« cßn l¹i víi P<0,05.
§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1A-2008
47
tiªu hãa NDF gi¶m 62,49% (l« §C) xuèng 40,95% (l« V) khi l−îng bét
s¾n t¨ng lªn. nhiÒu dÉn liÖu cho r»ng tiªu hãa NDF ë nhiÒu loµi giµ
thÓ gi¶m h¬n mét nöa so víi t−¬i khi m«i tr−êng thay ®æi bëi cho thøc ¨n
tinh. pH trong trung b×nh ë møc 6,8, nÕu gi¶m xuèng d−íi møc 6,2 hoÆc 6,0
lµm gi¶m tiªu hãa carbohydrates cÊu tróc. Trong qu¸ tr×nh tiªu hãa ë cá, bét
s¾n t¹o ra mét l−îng lín axit lactic do ®ã lµm gi¶m pH cá. thÓ ®©y
nguyªn nh©n lµm gi¶m tiªu hãa NDF. Tû lÖ tiªu hãa NDF gi¶m do t¸c ®éng cña bét
s¾n trong thÝ nghiÖm nµy cao h¬n rÊt nhiÒu so víi kÕt qu¶ c«ng ë Holstein
Friesian trong ®é tuæi sinh tr−ëng ®−îc cho ¨n ryegrass ñ chua trén víi lóa m¹ch
ë møc 280 hoÆc 560 g/kg DM ¨n vµo (tû lÖ tiªu hãa NDF gi¶m tõ 65% xuèng 56%).
T−¬ng quan gi÷a bét s¾n trong khÈu phÇn ¨n tiªu hãa NDF
chÆt chÏ (r = 0,9745) thÓ hiÖn qua ph−¬ng tr×nh sau:
y = -4,6295x
2
+ 1,0114x + 62,233. R
2
= 0,9497 (hÖ sè t−¬ng quan béi).
Trong ®ã: y tiªu hãa NDF; x l−îng bét s¾n ¨n vµo; r t−¬ng
quan.
lÖ tiªu hãa protein ë l« I (§C) chØ lµ 49,9% vµ t¨ng ®¸ng kÓ ë c¸c l« cã bæ sung
bét s¾n. §iÒu nµy chøng vai trß ch cùc cña bét s¾n trong tiªu hãa protein khi
®−îc sung vµo khÈu phÇn giµu x¬, nghÌo ng l−îng hµm l−îng protein thÊp.
Tuy nhiªn, sè liÖu cña l« III, IV vµ V so víi l« II cho thÊy møc sungt s¾n t¨ng cao
th× hiÖu qu¶ y a nã cã xu h−íng gi¶m. §iÒu nµy cã thÓ liªn quan ®Õn thay ®æi
m«i tr−êng d¹ cá vµ ho¹t ®éng cña hÖ vi sinh vËt trong d¹ cá.
ViÖc bæ sung bét s¾n vµo khÈu phÇn ¨n cña bß nu«i thÞt kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng
®Õn kh¶ n¨ng tiªu hãa c¸c thµnh phÇn trong thøc ¨n cña cßn ¶nh h−ëng ®Õn
kh¶ n¨ng tÝch lòy dinh d−ìng cña chóng.
KÕt qu¶ theo dâi kh¶ n¨ng tÝch lòy nit¬ b×nh qu©n trong ba ®ît thÝ nghiÖm cña
bß ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 3.
B¶ng 3. C©n b»ng Nit¬ cña bß thÝ nghiÖm
ChØ tiªu I II III IV V SEM P
N ¨n vµo (g/con/ngµy) 47
a
51
a
56
ab
63
b
62
b
0,002
0,001
N ph©n (g/con/ngµy) 24
ab
21
b
25
ab
26
a
26
a
0,001
0,005
N níc tiÓu (g/con/ngµy) 9
9 8 9 8 0,001
0,310
N tÝch lòy (g/con/ngµy) 14
a
21
b
23
bc
28
c
28
c
0,001
0,001
Tû lÖ nit¬ ph©n (%) 50,5
a
40,8
b
44,9
b
41,9
b
42,8
b
1,22 0,001
Tû lÖ nit¬ n−íc tiÓu (%) 19,7
a
18,4
a
14,0
bc
13,4
bc
12,4
c
1,33 0,001
Tû lÖ nit¬ tÝch lòy (%) 29,8
a
40,8
b
41,1
b
44,7
b
44,8
b
1,95 0,001
Trong cïng hµng ngang, cã mét ch÷ c¸i kh¸c nhau cã sù sai kh¸c víi P<0,05
KÕt qu¶ trªn B¶ng 3 cho thÊy, khi sung møc bét s¾n t¨ng dÇn ®· lµm t¨ng
l−îng nit¬ ¨n vµo cña bß tõ II ®Õn l« IV, gi¶m xuèng ë V. Sai kh¸c gi÷a l« I, l« II
i IV l« V lµ ý nghÜa (P<0,05). §ång thêi l−îng nit¬ th¶i ra trong ph©n ng