Báo cáo nghiên cứu khoa học " Trung Quốc với việc tham gia hợp tác tiểu vùng sông Mê Công mở rộng "

44

§ç TiÕn S©m*

Tãm t¾t: Mª C«ng lµ con s«ng quèc tÕ quan träng, viÖc khai th¸c nã cÇn cã quy ho¹ch tæng thÓ, chó ý ®Õn lîi Ých toµn diÖn vµ l©u dµi cña c¸c n−íc, nhÊt lµ c¸c n−íc vïng h¹ l−u. Ngoµi c¸c ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ®· cã, ®· ®Õn lóc cÇn triÓn khai ch−¬ng tr×nh hîp t¸c nghiªn cøu KHXH vµ NV vÒ GMS.

Tõ kbãa: Trung Quèc, TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng..

nghiªn cøu trung quèc sè 5(63) - 2005

I. Më ®Çu

Mª C«ng lµ con s«ng quèc tÕ quan träng ë ch©u ¸, cã tæng chiÒu dµi 4.800km ch¶y qua l·nh thæ 6 n−íc Trung Quèc, My-an-ma, Lµo, Th¸i Lan, C¨m-pu-chia, ViÖt Nam vµ ®æ ra BiÓn §«ng, víi tæng diÖn tÝch l−u vùc lµ h¬n 810.000 km2(1).

Hîp t¸c khai th¸c cã hiÖu qu¶ s«ng Mª C«ng ®Ó cïng nhau ph¸t triÓn lµ nguyÖn väng chung cña nh©n d©n c¸c n−íc trong khu vùc.

Tuy nhiªn, theo quan niÖm cña Trung Quèc hiÖn nay, tiÕp gi¸p víi 5 n−íc GMS, vÒ phÝa Trung Quèc kh«ng chØ cã tØnh V©n Nam n¬i s«ng Lan Th−¬ng ch¶y qua mµ cßn bao gåm c¶ khu tù trÞ d©n téc Choang Qu¶ng T©y. Theo thèng kª, tØnh V©n Nam cã ®−êng biªn giíi chung víi c¸c n−íc My-an-ma, Lµo vµ ViÖt Nam dµi 4060 km, lµ chiÕc cÇu lôc ®Þa th«ng sang §«ng Nam ¸, ®−îc vÝ nh− “con ®−êng t¬ lôa phÝa Nam”cña Trung Quèc. Cßn Qu¶ng T©y lµ tØnh cã ®−êng biªn giíi tiÕp gi¸p víi ViÖt Nam dµi 637 km, ®−îc xem lµ ®Þa ph−¬ng duy nhÊt cña Trung Quèc tiÕp gi¸p víi §«ng Nam ¸ c¶ ®−êng bé lÉn ®−êng biÓn(3).

Trung Quèc lµ quèc gia ®Çu nguån cña s«ng Mª C«ng. V× vËy, viÖc Trung Quèc tham gia vµo hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng (GMS) lµ rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng.

* TS. ViÖn Nghiªn cøu Trung Quèc.

II. Trung Quèc víi viÖc hîp t¸c VÒ mÆt diÖn tÝch vµ d©n sè, V©n Nam vµ Qu¶ng T©y cã tæng diÖn tÝch 630.000 km2, d©n sè tæng céng 97 triÖu ng−êi, trong ®ã d©n téc thiÓu sè chiÕm 36% (4). TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng

1. Quan niÖm cña Trung Quèc vÒ hîp

t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng

VÒ mÆt kinh tÕ, tr¶i qua 1/4 thÕ kû thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa, cïng víi nh÷ng thµnh tùu chung cña c¶ n−íc, bé mÆt kinh tÕ x· héi cña hai tØnh V©n Nam vµ Qu¶ng T©y còng ®· thay ®æi nhanh chãng. Theo thèng kª n¨m 2004, GDP cña hai tØnh ®¹t 75,87 tû NDT (≈ §o¹n s«ng Mª C«ng trªn l·nh thæ Trung Quèc cã tªn gäi lµ s«ng Lan Th−¬ng dµi 2161 km(2), b¾t nguån tõ nói §−êng Cæ La thuéc cao nguyªn Thanh T¹ng, ch¶y qua c¸c tØnh vµ khu tù trÞ Thanh H¶i, T©y T¹ng vµ V©n Nam.

Trung Quèc víi viÖc tham gia hîp t¸c…

45

9,2 tû USD), trong ®ã V©n Nam ®¹t 35,76 tû NDT (≈ 4,9 tû USD) vµ Qu¶ng T©y ®¹t 40,11 tû USD (≈4,9 tû USD) (5) .

nay, quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc víi c¸c n−íc GMS còng t¨ng nhanh chãng. Theo thèng kª, n¨m 2004 tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hai bªn ®¹t 25,82 tû USD, t¨ng gÇn 2 lÇn so víi n¨m 2002, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng tr−ëng 41%; trong ®ã Trung Quèc xuÊt khÈu ®¹t 11,55 tû USD, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 37%, nhËp khÈu 14,27 tû USD, b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 44% (xem b¶ng 1).

Nh− vËy, sù hîp t¸c cña Trung Quèc sau nµy víi c¸c n−íc GMS chñ yÕu sÏ lµ sù hîp t¸c gi÷a 2 tØnh V©n Nam vµ Qu¶ng T©y. Trong thùc tÕ, cã thÓ cã c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c còng tham gia vµo sù hîp t¸c víi c¸c n−íc GMS nh−ng ph¶i th«ng qua V©n Nam vµ Qu¶ng T©y n¬i ®−îc vÝ nh− chiÕc cÇu nèi liÒn Trung Quèc lôc ®Þa víi §«ng Nam ¸.

2. Nguyªn t¾c hîp t¸c

Hîp t¸c ph¸t triÓn víi GMS ®−îc coi lµ bé phËn hîp thµnh quan träng cña chÝnh s¸ch ngo¹i giao l¸ng giÒng cña Trung Quèc vµ ®−îc dùa trªn nguyªn t¾c c¬ b¶n sau ®©y:

- B×nh ®¼ng hiÖp th−¬ng - Cïng −u ®·i cïng cã lîi - Cïng ph¸t triÓn

V©n Nam vµ Qu¶ng T©y lµ hai tØnh “®Çu cÇu” nèi Trung Quèc ®¹i lôc víi c¸c n−íc GMS. Quan hÖ th−¬ng m¹i song ph−¬ng còng t¨ng nhanh chãng. N¨m 2004, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai tØnh víi 5 n−íc GMS ®¹t 1,87 tû USD, b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 21,4% (xem b¶ng 2). Ngoµi th−¬ng m¹i chÝnh ng¹ch, mËu dÞch biªn giíi víi c¸c n−íc l¸ng giÒng ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña V©n Nam vµ Qu¶ng T©y. N¨m 2004 mËu dÞch biªn giíi cña V©n Nam víi Mianma, Lµo vµ ViÖt Nam ®¹t 520 triÖu USD, t¨ng 24,9% so víi n¨m tr−íc; cßn cña Qu¶ng T©y víi ViÖt Nam ®¹t 550 triÖu USD, t¨ng 3,6% so víi n¨m 2003.

Trªn c¬ së nguyªn t¾c nµy, nh÷ng n¨m qua, Trung Quèc ®· tÝch cùc tham gia hîp t¸c víi GMS trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau nh− chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi vµ v¨n ho¸.

3. Quan hÖ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− gi÷a

Trung Quèc víi c¸c n−íc GMS(6)

B¶ng 1: Kim ng¹ch th−¬ng m¹i Trung Quèc

vµ c¸c thµnh viªn GMS giai ®o¹n 2002 - 2004

VÒ mÆt ®Çu t−, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2003 ®Çu t− trùc tiÕp (FDI) cña Trung Quèc víi 5 n−íc GMS ®¹t 260 triÖu USD; ng−îc l¹i FDI cña 5 n−íc thµnh viªn GMS t¹i Trung Quèc còng t¨ng tr−ëng æn ®Þnh, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2004 ®¹t 214 triÖu USD, trong ®ã nhiÒu nhÊt lµ Th¸i Lan ®¹t 179 triÖu USD (xem b¶ng 3 vµ 4). VÒ th−¬ng m¹i, mÊy n¨m gÇn ®©y do kinh tÕ Trung Quèc tiÕp tôc t¨ng tr−ëng nhanh, nªn xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc còng ph¸t triÓn nhanh chãng. Riªng ®èi víi c¸c n−íc GMS, tõ Héi nghÞ cÊp cao GMS lÇn thø nhÊt n¨m 2002 ®Õn

46

§¬n vÞ: TriÖu USD

nghiªn cøu trung quèc sè 5(63) - 2005

Quèc gia Tæng kim ng¹ch XuÊt khÈu NhËp khÈu Chªnh lÖch N¨m

2002 280 250 20 230 C¨m- pu - chia

2003 2004 320 480 290 450 30 30 260 420

Lµo 2002 2003 60 110 50 100 10 10 40 90

My-an-ma

Th¸i Lan

2004 2002 2003 2004 2002 2003 2004 2002 110 860 1080 1150 8560 12660 17340 3260 100 720 910 940 2960 3860 5800 2150 10 140 170 210 5600 8830 11.540 1110 90 580 740 730 - 2640 - 5000 - 5740 1040 ViÖt Nam

2003 2004 4640 6740 3180 4260 1460 2480 1720 1780

Tæng céng 2002 2003 13.020 18.800 6140 8310 6880 10.490 - 7400 - 2180

Nguån: Uû ban c¶i c¸ch ph¸t triÓn nhµ n−íc, “B¸o c¸o nhµ n−íc vÒ viÖc Trung Quèc tham

gia hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng”, n¨m 2005.

B¶ng 2: Kim ng¹ch th−¬ng m¹i V©n Nam, Qu¶ng T©y víi c¸c thµnh viªn GMS n¨m 2004

§¬n vÞ tÝnh: TriÖu USD

2004 25.820 11.550 14.270 - 2720

Quèc gia Tæng kim ng¹ch XuÊt khÈu NhËp khÈu

Lµo 33,79 26,66 7,13

My-an-ma 552 387,5 164,5

Th¸i Lan 188,34 166,8 21,54

C¨m-pu-chia 5,39 4,67 0,72

ViÖt Nam 1090,23 740,82 349,41

Nguån: Uû ban c¶i c¸ch ph¸t triÓn nhµ n−íc, “B¸o c¸o nhµ n−íc vÒ viÖc Trung Quèc

tham gia hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng”, n¨m 2005.

B¶ng 3: §Çu t− trùc tiÕp (FDI) cña Trung Quèc

t¹i c¸c n−íc thµnh viªn GMS tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2003

Tæng céng 1869,75 1326,45 543,3

Trung Quèc víi viÖc tham gia hîp t¸c…

47

§¬n vÞ: TriÖu USD

Quèc gia

Riªng n¨m 2003 21,95 Tæng céng ®Õn cuèi n¨m 2003 59,49 C¨m-pu-chia

0,8 9,11 Lµo

0 10,22 My-an-ma

57,31 150,77 Th¸i Lan

12,75 28,73 ViÖt Nam

Nguån: Uû ban c¶i c¸ch ph¸t triÓn nhµ n−íc, “B¸o c¸o nhµ n−íc vÒ viÖc Trung Quèc tham

gia hîp t¸c TiÓu vïng Mª C«ng më réng”, n¨m 2005.

B¶ng 4: FDI cña c¸c thµnh viªn GMS t¹i Trung Quèc giai ®o¹n 2002 – 2004

§¬n vÞ: 1 triÖu USD

92,81 258,32 Tæng céng

Quèc gia

Sè h¹ng môc 15 §Çu t− theo hîp ®ång 15 Sè vèn thùc tÕ 14 N¨m 2002 C¨m-pu-chia

Lµo

2003 2004 2002 2003 2004 2002 14 17 3 2 1 12 12 67 3 14 2 25 13 21 5 1 4 17 My-an-ma

2003 2004 13 13 13 4 4 9

Th¸i Lan 2002 2003 161 194 360 612 188 174

2004 2002 162 5 794 2 179 3 ViÖt Nam

2003 2004 16 12 17 10 3 1

Tæng céng 2002 2003 196 239 405 668 227 194

Nguån: Uû ban c¶i c¸ch ph¸t triÓn nhµ n−íc, “B¸o c¸o nhµ n−íc vÒ viÖc Trung Quèc tham

gia hîp t¸c TiÓu vïng Mª C«ng më réng”, n¨m 2005.

2004 205 877 214

4. Nh÷ng tiÕn triÓn trong hîp t¸c

Trung Quèc – GMS

48

nghiªn cøu trung quèc sè 5(63) - 2005

Quèc tham gia hîp t¸c TiÓu vïng Mª C«ng më réng n¨m 2005, phÝa Trung Quèc ®· nªu lªn mét sè ý t−ëng hîp t¸c míi nh− sau(8):

VÒ giao th«ng vËn t¶i N¨m 1994, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· thµnh lËp Tæ ®iÒu phèi nghiªn cøu ph¸t triÓn khu vùc s«ng Lan Th−¬ng – Mª C«ng nhµ n−íc, phô tr¸ch c«ng t¸c ®iÒu phèi c¸c c«ng viÖc cã liªn quan ë trong n−íc.

Hîp t¸c ®−êng bé, phÝa Trung Quèc cho biÕt, ®−êng bé nèi liÒn C«n Minh (Trung Quèc) ®i qua l·nh thæ Lµo ®Õn B¨ng Cèc (Th¸i Lan) ®· b¾t ®Çu ®−îc thi c«ng. Riªng ®o¹n ®i qua l·nh thæ Lµo do Trung Quèc viÖn trî x©y dùng, phÊn ®Êu ®Õn quý 2 n¨m 2006 sÏ hoµn thµnh. Cßn ®o¹n ®−êng trªn ®Êt Trung Quèc dµi 701 km sÏ võa x©y dùng míi, võa c¶i t¹o n©ng cÊp thµnh ®−êng cao tèc vµ ®−êng cao cÊp cÊp 2 trë lªn, theo kÕ ho¹ch ®Õn n¨m 2007 sÏ hoµn thµnh toµn bé.

Hîp t¸c ®−êng s¾t, Trung Quèc sÏ tÝch cùc phèi hîp víi c¸c n−íc ASEAN thùc hiÖn kÕ ho¹ch x©y dùng ®−êng s¾t xuyªn ¸ trªn ®Êt Trung Quèc, ®o¹n tõ C«n Minh – Ngäc Khª sÏ tËn dông ®−êng s¾t cò ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, x©y dùng míi ®o¹n Ngäc Khª – M«ng Tù, cßn ®o¹n M«ng Tù – Hµ KhÈu sÏ kÕt hîp võa c¶i t¹o ®−êng cò võa x©y dùng ®−êng míi. Tæng céng x©y dùng míi 141 km víi tæng ®Çu t− 4,5 tû NDT.

KÓ tõ khi khëi ®éng c¬ chÕ hîp t¸c kinh tÕ TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng ®Õn nay, Trung Quèc ®· tÝch cùc tham gia hîp t¸c víi c¸c n−íc trong TiÓu vïng trªn c¸c lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i, n¨ng l−îng, m«i tr−êng, du lÞch, b−u chÝnh viÔn th«ng, th−¬ng m¹i, ®Çu t−, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. C¸c lÜnh vùc hîp t¸c nµy tiÕp tôc ®−îc phÝa Trung Quèc ®Èy m¹nh kÓ tõ sau Héi nghÞ th−îng ®Ønh GMS lÇn thø nhÊt. T¹i Héi nghÞ Th−îng ®Ønh GMS lÇn thø hai tæ chøc t¹i C«n Minh tØnh V©n Nam, Trung Quèc vµo ®Çu th¸ng 7 n¨m 2005 võa qua, Thñ t−íng Trung Quèc «n Gia B¶o ®¸nh gi¸: “Trung Quèc võa ®−îc lîi trong hîp t¸c TiÓu vïng, ®ång thêi còng ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn cña TiÓu vïng. Trung Quèc ®· cung cÊp vèn cho c¸c h¹ng môc nh− c¶i thiÖn ®−êng quèc lé C«n Minh, tuyÕn ®−êng vËn chuyÓn th−îng nguån s«ng Mª C«ng, triÓn khai båi d−ìng tËp huÊn cho h¬n 500 l−ît ng−êi trªn c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, h¶i quan, viÔn th«ng. N¨m 2004, Trung Quèc ®· thiÕt lËp Quü ®Æc biÖt 20 triÖu USD t¹i Ng©n hµng ch©u ¸ cho viÖc hîp t¸c, ph¸t triÓn tµi nguyªn nh©n lùc vµ gi¶m bít ®ãi nghÌo t¹i c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸”(7) . Hîp t¸c vËn t¶i hµng ho¸, phÝa Trung Quèc nhÊn m¹nh coi träng viÖc khai th¸c ph¸t triÓn vËn t¶i hµng ho¸ trªn s«ng Lan Th−¬ng – Mª C«ng, xem ®©y nh− lµ “sîi d©y” nèi liÒn nh©n d©n c¸c n−íc ven bê s«ng nµy. §ång thêi, Trung Quèc sÏ cè g¾ng cïng c¸c n−íc h÷u quan hiÖp th−¬ng h÷u nghÞ nh»m t¹o m«i tr−êng thuËn lîi vµ an toµn cho viÖc vËn t¶i xuyªn quèc gia.

Trªn c¬ së nh÷ng thµnh qu¶ ®· ®¹t ®−îc, trong b¶n B¸o c¸o vÒ viÖc Trung

Trung Quèc víi viÖc tham gia hîp t¸c…

49

t¶i 3 tû kw ®iÖn tõ Trung Quèc sang Th¸i Lan…

MÆt kh¸c, Trung Quèc sÏ tÝch cùc thóc ®Èy triÓn khai vËn t¶i trªn biÓn gi÷a c¸c h¶i c¶ng ven biÓn Qu¶ng T©y víi c¸c n−íc h÷u quan, tõ ®ã h×nh thµnh sù bæ sung lÉn nhau trong vËn t¶i hµng ho¸ víi s«ng Lan Th−¬ng – Mª C«ng.

Hîp t¸c hµng kh«ng, hiÖn t¹i Trung Quèc ®· thiÕt lËp c¸c chuyÕn bay ®Þnh kú tõ Trung Quèc ®Õn c¸c n−íc GMS. Trong B¸o c¸o nµy, Trung Quèc ®· bµy tá mong muèn cïng víi c¸c doanh nghiÖp hµng kh«ng c¸c n−íc GMS x©y dùng nhiÒu h¬n c¸c tuyÕn bay vËn t¶i ®Þnh kú nèi Trung Quèc víi GMS; ®ång thêi mong muèn trong khu«n khæ ®a ph−¬ng tõng b−íc më cöa thÞ tr−êng vËn t¶i hµng kh«ng cña GMS, cung cÊp dÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng thuËn tiÖn cho viÖc l−u th«ng ng−êi vµ hµng ho¸ cña c¸c n−íc GMS.

VÒ hîp t¸c trªn lÜnh vùc viÔn th«ng, Trung Quèc cho biÕt, ngoµi viÖc tÝch cùc gióp ®ì c¸c n−íc GMS quy ho¹ch vµ x©y dùng siªu xa lé th«ng tin, hä sÏ tiÕp tôc tÝch cùc tham gia vµo DiÔn ®µn hîp t¸c th«ng tin víi GMS, qua ®ã t¨ng c−êng sù hiÓu biÕt vµ hîp t¸c gi÷a Trung Quèc víi GMS trong lÜnh vùc nµy. Ngoµi ra Trung Quèc sÏ t¨ng c−êng trao ®æi víi c¸c n−íc GMS vÒ chÝnh s¸ch th«ng tin, cïng nhau thóc ®Èy sù ph¸t triÓn viÔn th«ng ë khu vùc n«ng th«n cña GMS. Trung Quèc sÏ th«ng qua ph−¬ng thøc tæ chøc triÓn l·m ph¸t triÓn viÔn th«ng GMS, t¨ng c−êng h¬n n÷a viÖc x©y dùng m¹ng l−íi th«ng tin víi c¸c n−íc thµnh viªn, thóc ®Èy sù giao l−u vµ hîp t¸c trªn lÜnh vùc viÔn th«ng cña GMS.

VÒ hîp t¸c trªn lÜnh vùc n«ng nghiÖp, phÝa Trung Quèc cho biÕt hä sÏ tÝch cùc thóc ®Èy viÖc triÖu tËp Héi nghÞ Bé tr−ëng N«ng nghiÖp GMS. Th«ng qua héi nghÞ nµy, c¸c bªn sÏ trao ®æi, ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh, chØ ®¹o vÜ m« ®èi víi viÖc triÓn khai hîp t¸c, n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ hîp t¸c n«ng nghiÖp gi÷a c¸c n−íc.

VÒ hîp t¸c ®iÖn lùc, trong b¶n B¸o c¸o nµy, phÝa Trung Quèc cho biÕt hä sÏ thùc hiÖn “m¹ng nèi m¹ng”, “vïng nèi vïng” (nèi vïng phÝa Nam Trung Quèc víi khu vùc GMS), tõ ®ã n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ vÒ mÆt kü thuËt cho th−¬ng m¹i ®iÖn lùc gi÷a hai bªn. §ång thêi, Trung Quèc bµy tá mong muèn trªn c¬ së cïng −u ®·i, cïng cã lîi, tÝch cùc ®µm ph¸n víi Lµo, Mi-an-ma vµ Cam-pu- chia vÒ vÊn ®Ò lîi dông vµ khai th¸c tµi nguyªn thuû ®iÖn; cïng víi phÝa ViÖt Nam nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi vµ c¸c biÖn ph¸p lîi dông, khai th¸c tµi nguyªn than vµ khÝ thiªn nhiªn cña ViÖt Nam. Trung Quèc rÊt coi träng h¹ng môc hîp t¸c vËn t¶i ®iÖn víi Th¸i Lan, nhanh chãng cïng víi Th¸i Lan vµ Lµo thµnh lËp Tæ c«ng t¸c kü thuËt liªn hîp, cïng triÓn khai nghiªn cøu h¹ng môc c«ng tr×nh chuyÓn Trung Quèc sÏ nhanh chãng x©y dùng trang Web th«ng tin n«ng nghiÖp, nh»m cung cÊp t×nh h×nh n«ng nghiÖp, nhu cÇu n«ng s¶n phÈm vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cã liªn quan ®Õn n«ng nghiÖp cña c¸c n−íc GMS. Ngoµi ra, trong khu«n khæ v¨n kiÖn hîp t¸c n«ng nghiÖp sÏ ®−a thªm c¸c néi dung hîp t¸c vÒ khoa häc

50

nghiªn cøu trung quèc sè 5(63) - 2005

kü thuËt, gi¸o dôc, ®Çu t− vµ th−¬ng m¹i vµo trong hiÖp ®Þnh hîp t¸c, tõ ®ã n©ng cao toµn diÖn tr×nh ®é vµ tÇng thø hîp t¸c n«ng nghiÖp cña GMS.

§èi víi lÜnh vùc y tÕ, Trung Quèc sÏ tÝch cùc hîp t¸c víi c¸c thµnh viªn GMS n©ng cao n¨ng lùc dù phßng khèng chÕ ®èi víi c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm nghiªm träng, nh− bÖnh cóm gia cÇm, dÞch bÖnh AIDS….Ngoµi ra, Trung Quèc sÏ thóc ®Èy vµ cïng víi c¸c n−íc GMS x©y dùng c¬ chÕ ®èi tho¹i vµ c«ng t¸c chÝnh thøc, ®Þnh kú trong hîp t¸c vÒ y tÕ.

§èi víi viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, Trung Quèc sÏ t¨ng c−êng ®Çu t− cho viÖc ®µo t¹o, riªng n¨m 2005 sÏ më h¬n 20 líp båi d−ìng kü thuËt vµ tiÕn tu cho quan chøc 5 n−íc GMS; ®ång thêi Trung Quèc cßn kiÕn nghÞ x©y dùng m¹ng l−íi gi¸o tr×nh, triÓn khai ®µo t¹o kü thuËt vµ gi¸o dôc h−íng nghiÖp cho c¸c n−íc GMS… VÒ hîp t¸c trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr−êng, Trung Quèc nhÊn m¹nh sÏ t¨ng c−êng x©y dùng sinh th¸i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng, thóc ®Èy hîp t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng víi c¸c n−íc GMS, ®i theo con ®−êng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §èi víi th−îng nguån s«ng Lan Th−¬ng – Mª C«ng, Trung Quèc sÏ lµm tèt c«ng t¸c b¶o hé rõng thiªn nhiªn, khèng chÕ c¬ b¶n viÖc l−u t¸n cña n−íc vµ ®Êt; t¨ng c−êng b¶o vÖ nguån n−íc vµ chÊt l−îng n−íc, tÝch cùc thóc ®Èy ph−¬ng thøc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng s¹ch, khèng chÕ chÆt chÏ l−îng n−íc th¶i ë c¸c thµnh phè phÝa th−îng nguån.

Ngoµi ra, B¸o c¸o nµy cßn kh¼ng ®Þnh, Trung Quèc sÏ cïng c¸c n−íc GMS thóc ®Èy kÕ ho¹ch x©y dùng hµnh lang ®a d¹ng sinh häc vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ; tiÕn hµnh kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ chung vÒ ®a d¹ng sinh häc; x©y dùng m¹ng l−íi tµi nguyªn tù nhiªn, b¶o vÖ c¸c gièng c©y trång vµ vËt nu«i quý hiÕm, thùc hiÖn cïng xö lý « nhiÔm m«i tr−êng, phÊn ®Êu ®¹t ®−îc môc tiªu thóc ®Èy b¶o hé ®a d¹ng sinh häc vµ sö dông l©u dµi tµi nguyªn m«i tr−êng.

VÒ hîp t¸c du lÞch, y tÕ vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, Trung Quèc kh¼ng ®Þnh sÏ t¨ng c−êng h¬n n÷a sù hîp t¸c vÒ du lÞch víi c¸c n−íc GMS, tÝch cùc tham gia thùc hiÖn vµo c¸c h¹ng môc hîp t¸c nh− Khu du lÞch tø gi¸c vµng v.v… VÒ hîp t¸c th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−, Trung Quèc hoan nghªnh doanh nghiÖp c¸c n−íc GMS ®Õn Trung Quèc ®Çu t−; hy väng cïng c¸c n−íc GMS tÝch cùc c¶i c¸ch thÓ chÕ th−¬ng m¹i, c¶i thiÖn m«i tr−êng ®Çu t−, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi lÉn nhau cho th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−; ®ång thêi thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¸c lo¹i cña Trung Quèc ®i ra ngoµi, x©y dùng c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ gia c«ng s¶n phÈm ë c¸c n−íc §«ng Nam ¸ vµ Nam ¸, x©y dùng m¹ng l−íi tiªu thô, cïng c¸c n−íc së t¹i khai th¸c thÞ tr−êng quèc tÕ; thóc ®Èy hîp t¸c ®Çu t− trªn c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuèc l¸, n¨ng l−îng, kho¸ng s¶n, du lÞch, c¬ khÝ, b¶o vÖ m«i tr−êng vµ c«ng nghiÖp gia c«ng v.v…Riªng lÜnh vùc h¶i quan, Trung Quèc sÏ nhanh chãng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë c¸c cöa khÈu biªn giíi; nhanh

Trung Quèc víi viÖc tham gia hîp t¸c…

51

chãng th«ng quan…t¹o thuËn lîi cho th−¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc víi c¸c n−íc GMS. §èi víi cöa khÈu Hµ KhÈu (Trung Quèc) – Lµo Cai (ViÖt Nam) sÏ thùc hiÖn m« h×nh “kiÓm tra mét tr¹m” gièng nh− m« h×nh h¶i quan gi÷a Trung Quèc víi Hång K«ng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc th«ng quan.

n¨m trªn s«ng Mª C«ng cã thÓ lªn tíi 2 triÖu tÊn vµ vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµo kho¶ng nöa triÖu l−ît ng−êi. §ã lµ ch−a tÝnh ®Õn lîi Ých vÒ mÆt kinh tÕ, hµng ho¸ tõ khu vùc T©y Nam, Trung Quèc vËn chuyÓn ®Õn c¸c n−íc §«ng Nam ¸ sÏ rót ng¾n kho¶ng 3.000 km so víi ®i theo ®−êng biÓn, thêi gian vËn chuyÓn tiÕt kiÖm ®−îc h¬n 80% vµ gi¸ thµnh vËn chuyÓn cã thÓ gi¶m tíi h¬n 60%(9).

Nh÷ng ý t−ëng cña b¶n B¸o c¸o trªn ®· ®−îc kh¸i qu¸t thµnh 6 ®iÓm kiÕn nghÞ, thÓ hiÖn trong bµi ph¸t biÓu cña Thñ t−íng ¤n Gia B¶o t¹i Héi nghÞ Th−îng ®Ønh GMS lÇn thø hai tæ chøc ë C«n Minh – Trung Quèc ®Çu th¸ng 7 võa qua. ViÖc Trung Quèc cho c«ng bè B¸o c¸o cïng víi viÖc ®¨ng cai tæ chøc Héi nghÞ Th−îng ®Ønh GMS lÇn thø hai vµ th«ng qua Tuyªn bè chung cña Héi nghÞ, ®iÒu ®ã ®¸nh dÊu sù tham gia cña Trung Quèc vµo viÖc hîp t¸c ph¸t triÓn TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng ®· b−íc vµo mét giai ®o¹n míi, toµn diÖn h¬n vµ cã chiÒu s©u h¬n.

III. NhËn xÐt vµ kÕt luËn

Regional

Qua t×m hiÓu viÖc Trung Quèc tham gia vµo qu¸ tr×nh hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng nªu trªn, chóng t«i rót ra mét sè nhËn xÐt nh− sau:

2. Trong qu¸ tr×nh khai th¸c s«ng Mª C«ng, sù tham gia cña Trung Quèc lµ rÊt cÇn thiÕt. Lµ n−íc th−îng nguån s«ng Mª C«ng, nªn viÖc b¶o vÖ vµ khai th¸c tµi nguyªn hîp lý khu vùc ®Çu nguån con s«ng nµy cña phÝa Trung Quèc lµ rÊt quan träng. Trong c¸c dù ¸n khai th¸c cña phÝa Trung Quèc, d− luËn quèc tÕ rÊt quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng nh÷ng con ®Ëp ®Ó ph¸t triÓn thuû ®iÖn. Tuy ®©y lµ nh÷ng h¹ng môc x©y dùng trªn l·nh thæ Trung Quèc nh−ng nhÊt ®Þnh nã sÏ ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña hµng triÖu c− d©n h¹ l−u con s«ng nµy. Chñ tÞch Nhãm b¶o vÖ m«i sinh TERRA (Towards Ecological Recovery and Alliance) Witoon Permpongsachareon cã v¨n phßng ë B¨ng Cèc c¶nh b¸o: “Nh÷ng con ®Ëp lµ mèi ®e do¹ lín nhÊt ®èi víi con s«ng Mª C«ng vµ sù trong lµnh cña m«i sinh. X©y mét con ®Ëp th× còng gièng nh− kÑp mét ®éng m¹ch trªn mét c¬ thÓ khoÎ m¹nh. NÕu m¸u kh«ng l−u th«ng ch¾c ch¾n c¬ thÓ Êy sÏ bÞ tæn h¹i(10). §iÒu nµy cho thÊy, viÖc khai th¸c s«ng Mª C«ng cÇn ph¶i ®−îc ®Æt trong mét ch−¬ng tr×nh tæng thÓ, chó ý ®Õn lîi Ých l©u dµi vµ 1. Mª C«ng lµ con s«ng quèc tÕ quan träng ®−a l¹i nhiÒu nguån lîi cho c¸c n−íc ch©u ¸, ®Æc biÖt lµ víi c¸c n−íc §«ng Nam ¸. NÕu con s«ng nµy ®−îc b¶o vÖ vµ khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× nã sÏ ®em l¹i lîi Ých rÊt to lín cho c¸c n−íc trong TiÓu vïng. Theo UNDP, chØ riªng vÒ mÆt vËn t¶i, sau khi ®−îc l−u th«ng, kh¶ n¨ng vËn t¶i hµng ho¸ hµng

52

nghiªn cøu trung quèc sè 5(63) - 2005

toµn diÖn cña tÊt c¶ c¸c n−íc trong TiÓu vïng, nhÊt lµ c¸c n−íc vïng h¹ l−u.

nh÷ng ®iÒu kiÖn míi cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy. Nh−ng mÆt kh¸c, nÕu cã bÊt cø mét n−íc lín hoÆc nhá nµo ®ã l¹i bµi trõ lÉn nhau hoÆc cã ý ®å dïng nh÷ng thñ ®o¹n kh¸c ®Ó ®¹t môc ®Ých chÝnh trÞ, th× ¾t sÏ dÉn tíi sù ph¶n øng cña c¸c n−íc. §©y lµ nh÷ng ®iÒu cÇn ph¶i l−êng tr−íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn TiÓu vïng Mª C«ng”(13). §iÒu nµy cho thÊy, c¸c häc gi¶ chóng ta cÇn ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu lµm râ, viÖc c¸c n−íc lín trong khu vùc, nhÊt lµ Trung Quèc vµ NhËt B¶n tham gia hîp t¸c TiÓu vïng lµ cã lîi cho c¶ hai bªn. C¸c n−íc TiÓu vïng ph¸t triÓn, d©n c− giÇu cã sÏ cung cÊp mét thÞ tr−êng réng lín vµ c¬ héi ph¸t triÓn cho c¶ Trung Quèc vµ NhËt B¶n. Mäi sù c¹nh tranh hay bµi trõ lÉn nhau gi÷a hai n−íc sÏ ®−a ®Õn thiÖt h¹i cho nh÷ng n−íc nµy kh«ng chØ vÒ kinh tÕ mµ c¶ vÒ chÝnh trÞ.

3. Do tÇm quan träng cña viÖc khai th¸c s«ng Mª C«ng ®èi víi c¸c n−íc trong TiÓu vïng, nªn nã ®· thu hót sù quan t©m gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c n−íc lín trong khu vùc. Chóng t«i cho r»ng sù gióp ®ì nµy lµ rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng, nhÊt lµ ®a sè c¸c n−íc trong TiÓu vïng lµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ë nh÷ng tr×nh ®é kh¸c nhau. Tuy nhiªn viÖc sö dông c¸c nguån tµi trî sao cho cã hiÖu qu¶, sù phèi kÕt hîp c¸c c¬ chÕ ho¹t ®éng sao cho hîp lý lµ ®iÒu hÕt søc quan träng. GS. Lý ThÇn D−¬ng, Së tr−ëng Së Nghiªn cøu §«ng Nam ¸ Häc viÖn Quan hÖ quèc tÕ V©n Nam, Trung Quèc cho r»ng: “B¶n th©n viÖc cïng tån t¹i nhiÒu c¬ chÕ nãi lªn r»ng, c¬ chÕ hîp t¸c nµy cßn tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò, GMS vÉn ch−a trë thµnh c¬ chÕ chñ ®éng hoµn toµn.”(11).

Ngoµi ra, vÊn ®Ò cã hay kh«ng sù c¹nh tranh gi÷a Trung Quèc vµ NhËt B¶n trong viÖc gióp ®ì khai th¸c TiÓu vïng còng ®ang ®−îc c¸c häc gi¶ quan t©m. GS. Lý ThÇn D−¬ng (Trung Quèc) nhËn ®Þnh: “ViÖc t¨ng ®Çu t− cña NhËt B¶n ®èi víi khu vùc, ®èi víi Trung Quèc võa cã lîi, võa cã h¹i, trong thêi gian ng¾n cã thÓ gi¶m nhÑ g¸nh nÆng cña Trung Quèc, thóc ®Èy hîp t¸c TiÓu vïng h−íng vÒ phÝa tr−íc. Nh−ng nh×n vÒ l©u dµi th× l¹i lµ sù kiÒm chÕ ®èi víi Trung Quèc”(12). Cßn t¸c gi¶ Hoµng Anh (ViÖt Nam) cho r»ng: “ViÖc Trung Quèc vµ NhËt B¶n c¹nh tranh lÉn nhau khai th¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng, sÏ t¹o ra Tãm l¹i, hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng thêi gian qua ®· thu ®−îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ, ®ã lµ c¬ së tèt ®Ñp cho viÖc hîp t¸c trong t−¬ng lai. Tuy nhiªn, viÖc khai th¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng cÇn cã quy ho¹ch tæng thÓ, cÇn tÝnh ®Õn lîi Ých l©u dµi vµ toµn diÖn cña tÊt c¶ c¸c n−íc, kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c¸c n−íc ë vïng h¹ l−u. §©y còng lµ ®iÒu Thñ t−íng ChÝnh phñ ViÖt Nam Phan V¨n Kh¶i ®· nhÊn m¹nh trong bµi ph¸t biÓu t¹i Héi nghÞ Th−îng ®Ønh GMS lÇn thø hai tæ chøc t¹i C«n Minh - Trung Quèc vµo ®Çu th¸ng 7 n¨m 2005 khi cho r»ng: “C¸c n−íc thµnh viªn cÇn cã hµnh ®éng chung nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån tµi nguyªn, nhÊt lµ nguån

Trung Quèc víi viÖc tham gia hîp t¸c…

53

TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng”, n¨m 2005, tµi liÖu ®· dÉn.

(7) Ph¸t biÓu cña Thñ t−íng ¤n Gia B¶o t¹i Héi nghÞ GMS, TTXVN, Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt, ngµy 8 – 7 – 2005.

(8) Theo “B¸o c¸o nhµ n−íc vÒ viÖc Trung Quèc tham gia hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng”, n¨m 2005, tµi liÖu ®· dÉn.

(9) Nh− chó thÝch (2).

(10) Ron Moreau. Richard Ernsberger, “Strangling the MeKong”, Jr. Newsweek International, Mar 19, 2001. DÉn l¹i theo Ng« ThÕ Vinh, “Thªm mét con ®Ëp mÑ Xiaowan: S«ng Mª C«ng tr−íc nguy c¬”, ngµy 20–1–2004, http://www.mekongriver.org/vnxiaowan.htm.

(11) “TuÇn b¸o Liªu Väng §«ng ph−¬ng”,

ngµy 12 – 7 – 2005.

(12) Nh− chó thÝch (11).

(13) Nh− chó thÝch (2).

(14) B¸o Nh©n d©n, ngµy 6–7–2005.

n−íc dßng s«ng Mª C«ng, ®¸p øng tèt lîi Ých vµ yªu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¶ 6 quèc gia trong TiÓu vïng vµ yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng thiªn nhiªn”(14).

Tµi liÖu tham kh¶o

Chóng t«i cho r»ng, ph−¬ng ch©m hîp t¸c ph¸t triÓn TiÓu vïng s«ng Mª C«ng trong thêi gian tíi, nãi mét c¸ch rót gän, nªn lµ: “H÷u nghÞ – Hîp t¸c – Ph¸t triÓn”, theo ®ã: H÷u nghÞ lµ tiÒn ®Ò, Hîp t¸c lµ ®éng lùc, Ph¸t triÓn lµ môc tiªu chung mµ c¸c n−íc trong TiÓu vïng cïng theo ®uæi. V× vËy, ngoµi c¸c ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ®· cã t«i ®Ò nghÞ chóng ta cÇn sím triÓn khai Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c nghiªn cøu KHXH vµ nh©n v¨n vÒ GMS, bao gåm c¸c nhµ nghiªn cøu kinh tÕ häc, x· héi häc, v¨n hãa, d©n téc häc, quan hÖ quèc tÕ…, nh»m cung cÊp luËn cø khoa häc cho ChÝnh phñ c¸c n−íc GMS khi ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng.

(cid:1)

Chó thÝch:

1. Uû ban c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn nhµ n−íc, “B¸o c¸o nhµ n−íc vÒ viÖc Trung Quèc tham gia hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng”, n¨m 2005, tµi liÖu do §¹i sø qu¸n Trung Quèc t¹i ViÖt Nam cung cÊp.

2. “Tuyªn bè chung Héi nghÞ Th−îng ®Ønh TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng”, TTXVN, Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt, ngµy 8–7–2005.

(1) Uû ban c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn nhµ n−íc, “B¸o c¸o nhµ n−íc vÒ viÖc Trung Quèc tham gia hîp t¸c TiÓu vïng s«ng Mª C«ng më réng”, n¨m 2005, tµi liÖu do §¹i sø qu¸n Trung Quèc t¹i ViÖt Nam cung cÊp.

3. Ph¸t biÓu cña Thñ t−íng ¤n Gia B¶o t¹i Héi nghÞ GMS, TTXVN, Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt, ngµy 8 – 7 – 2005.

(2) Hoµng Anh, “Hîp t¸c ASEAN – Trung Quèc ph¸t triÓn TiÓu vïng Mª C«ng”, ngµy 29– 3– 2005, http://www.quandoinhandan. org.vn.

(3), (4), (5) Nh− chó thÝch (1).

4. Hoµng Anh, “Hîp t¸c ASEAN – Trung Quèc ph¸t triÓn TiÓu vïng Mª C«ng”, ngµy 29–3–2005, http://www.quandoinhandan. org.vn.

(6) PhÇn viÕt nµy dùa theo “B¸o c¸o nhµ n−íc vÒ viÖc Trung Quèc tham gia hîp t¸c