18

nghiªn cøu trung quèc sè 1(65) - 2006

TrÞnh ThÞ Thanh Thuû*

Râ rµng, viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhanh sÏ t¹o kh¶ n¨ng “sím” ®em l¹i lîi Ých cho c¶ nhµ xuÊt khÈu còng nh− nhµ nhËp khÈu, cho ng−êi s¶n xuÊt còng nh− ng−êi tiªu dïng, ®iÒu ®ã gióp t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ngµnh kinh doanh nµy ë mçi n−íc thµnh viªn n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng hãa trao ®æi trong ACFTA hiÖn t¹i còng nh− t−¬ng lai. Cã thÓ nãi, EHP lµ mét b−íc ®i quan träng ban ®Çu nÕu nh− thùc hiÖn thµnh c«ng còng sÏ lµ mét tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho sù h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do. Theo tháa thuËn c¾t gi¶m thuÕ trong EHP, Trung Quèc vµ c¸c n−íc ASEAN- 6 sÏ hoµn thµnh lé tr×nh vµo thêi ®iÓm 1/1/2006, ViÖt Nam sÏ hoµn thµnh vµo 1/1/2008. Thùc hiÖn EHP, b¾t ®Çu tõ 01/01/2004, Trung Quèc ®· c¾t gi¶m 536 dßng thuÕ ®èi víi hµng nhËp tõ ViÖt Nam. VÒ phÝa ViÖt Nam, tõ ngµy 01/01/2004 còng b¾t ®Çu c¾t gi¶m 484 dßng thuÕ vµ cã 26 mÆt hµng thuéc danh môc lo¹i trõ khái viÖc tham gia EHP. §ã lµ nh÷ng mÆt hµng trong danh môc "nh¹y c¶m" nh− thÞt gia cÇm, trøng, qu¶ cã mói…

* Th¹c sÜ, ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i - Bé

BiÓu 1 sÏ cho thÊy lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ suÊt trong EHP:

Th−¬ng m¹i

Ch−¬ng tr×nh Thu ho¹ch sím (Early Harvest Program - EHP) lµ bé phËn quan träng cña HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn ASEAN – Trung Quèc, ®· ®−îc nªu trong §iÒu VI cña HiÖp ®Þnh. §©y lµ Ch−¬ng tr×nh nh»m ®Èy nhanh h¬n tiÕn tr×nh hîp t¸c vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tù do hãa th−¬ng m¹i gi÷a c¸c bªn ®èi t¸c. Ch−¬ng tr×nh Thu ho¹ch sím thùc chÊt lµ c¬ chÕ −u ®·i vÒ thuÕ quan ®−îc ®Þnh ra nh»m ®¹t ®−îc sím nh÷ng lîi Ých tõ thuÕ quan −u ®·i th«ng qua viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt theo nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. C¸c mÆt hµng tham gia EHP gåm nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n vµ thuû s¶n ®−îc liÖt kª tõ Ch−¬ng 1 ®Õn Ch−¬ng 8 cña biÓu thuÕ nhËp khÈu −u ®·i. §©y lµ nh÷ng mÆt hµng ®−îc coi lµ cã lîi thÕ vÒ xuÊt khÈu cña c¸c bªn tham gia Ch−¬ng tr×nh thu ho¹ch sím, cã tÝnh bæ sung cho nhau gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ë mçi n−íc ®èi t¸c. Bªn c¹nh ®ã, mçi n−íc thµnh viªn ASEAN còng cã thÓ tho¶ thuËn riªng víi Trung Quèc bæ sung thªm nh÷ng mÆt hµng ngoµi c¸c ch−¬ng hµng hãa ®· ®−îc nªu ë trªn ®Ó b¶o ®¶m sù c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu víi Trung Quèc.

19

Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho ViÖt Nam…

C¸c nhãm mÆt hµng vµ lé tr×nh c¾t gi¶m trong EHP

N−íc 01/01/04 01/01/05 01/01/06 01/01/07 01/01/08 01/01/09 01/01/10

C¸c s¶n phÈm nhãm 1

0% 0% 0% 0% 0% ASEAN 6 +TQ 10% 5%

0% 0% 0% 10% 5% ViÖt Nam 20% 15%

0% 0% 20% 14% 8% Lµo vµ Myanmar 20% 15%

0% 20% 15% 10% Campuchia 20% 15% 5%

C¸c s¶n phÈm nhãm 2

0% 0% 0% 0% 0% 0% ASEAN 6 +TQ 5%

0% 0% 0% 5% 5% ViÖt Nam 10% 10%

0% 0% 10% 10% 5% Lµo vµ Myanmar 10% 10%

0% 10% 10% 5% Campuchia 10% 10% 5%

C¸c s¶n phÈm nhãm 3

0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% ASEAN 6 +TQ

0% 0% 0 – 5% 0 – 5% 0% ViÖt Nam 5% 5%

0% 0% Lµo vµ Myanmar 5% 5% 5% 5% 0 - 5%

(ASEAN- 6 gåm: Brunei, In®«nªxia, Malaixia, Philippin, Singapore, vµ Th¸i Lan; 4

n−íc thµnh viªn míi cña ASEAN: Campuchia, Lµo, Myanmar vµViÖt Nam )

0% Campuchia 5% 5% 5% 5% 0 - 5% 0 - 5%

doanh nghiÖp còng ch−a cã ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ nhËn thøc mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ mäi khÝa c¹nh cña Ch−¬ng tr×nh nµy. Tuy nhiªn, trªn mét ph−¬ng diÖn kh¸c, còng cã thÓ thÊy, HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do song ph−¬ng Trung Quèc - Th¸i Lan vÒ nhãm hµng rau qu¶ ®−îc ký kÕt vµ ®−a vµo thùc hiÖn tõ th¸ng 10/2003 ®· g©y nhiÒu t¸c ®éng bÊt lîi ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc vÒ nhãm hµng rau qu¶.

MÆc dï ®· ®i vµo thùc hiÖn, nh−ng xung quanh viÖc thùc hiÖn EHP vÉn cã nh÷ng c¸ch nh×n nhËn kh«ng hoµn toµn gièng nhau vÒ c¬ héi vµ th¸ch thøc. VÊn ®Ò lµ ë chç, c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng thuéc EHP ch−a thËt sù cã ®ñ thêi gian chuÈn bÞ cÇn thiÕt ®Ó vµo cuéc mét c¸ch cã hiÖu qu¶, do vËy kh¶ n¨ng ®¸p øng c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng hµng ho¸ trao ®æi theo EHP cßn bÞ h¹n chÕ, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trao ®æi ch−a cao. Bªn c¹nh ®ã, phÇn lín c¸c Thêi gian thùc hiÖn EHP ®Õn nay ®· ®−îc gÇn 2 n¨m, tøc ®· ®i hÕt mét nöa

20

nghiªn cøu trung quèc sè 1(65) - 2006

s¶n, c«ng nhËn lÉn nhau vÒ tiªu chuÈn chÊt l−îng, vÖ sinh an toµn thùc phÈm, kiÓm ®Þnh, kiÓm dÞch hµng ho¸, nh»m gióp khai th«ng xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam sang Trung Quèc. Cã thÓ coi ®©y lµ mét rµo c¶n th−¬ng m¹i v« h×nh mµ c¶ hai bªn cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p th¸o gì kÞp thêi. ViÖc nµy cµng ®Ó chËm trÔ, cµng g©y nhiÒu bÊt lîi kh«ng nh÷ng cho viÖc thùc hiÖn EHP mµ cßn cho c¶ quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc.

thêi gian, nh−ng nh÷ng g× gÆt h¸i ®−îc cña ViÖt Nam tõ EHP kh«ng thùc sù ®−îc nh− kú väng ban ®Çu, thËm chÝ trong thêi gian ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n vµ thñy s¶n cña ViÖt Nam sang Trung Quèc còng kh«ng ®¹t ®−îc sù t¨ng tr−ëng nµo. Ch¼ng h¹n, n¨m 2004 b¾t ®Çu thùc hiÖn EHP, mÆc dï thuÕ suÊt ®· ®−îc c¾t gi¶m, nh−ng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng rau qu¶ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng Trung Quèc chØ ®¹t 24,9 triÖu USD, b»ng 37% cña n¨m 2003. Mét c¸ch t−¬ng øng, kim ng¹ch xuÊt khÈu h¶i s¶n còng chØ ®¹t 48 triÖu USD, b»ng 62% n¨m 2003. T×nh h×nh n¨m 2005 tuy ®· cã c¶i thiÖn h¬n nh−ng còng ch−a kh¾c phôc ®−îc xu h−íng gi¶m thiÓu.

- Hai n−íc ViÖt - Trung nªn cã sù phèi hîp vµ hç trî lÉn nhau trong viÖc thóc ®Èy x©y dùng vµ n©ng cÊp hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô cho ho¹t ®éng th−¬ng m¹i mét c¸ch thuËn lîi, ®Æc biÖt lµ h¹ tÇng giao th«ng vµ c«ng nghÖ th«ng tin. Sù l¹c hËu dï cña bªn nµo vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng còng g©y c¶n trë chung cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ sù bÊt lîi thiÖt thßi sÏ thuéc vÒ bªn cã kÕt cÊu h¹ tÇng l¹c hËu h¬n.

Tuy vËy, nh÷ng ®iÒu nãi trªn ®©y còng cã thÓ chØ mang tÝnh chÊt ng¾n h¹n mµ th«i, bëi v× mét khi c¸c doanh nghiÖp cña chóng ta ®· nhËn râ thùc chÊt cña vÊn ®Ò th× sÏ biÕt c¸ch cÇn ph¶i lµm g× ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu theo cam kÕt. Quan träng h¬n, EHP lµ b−íc khëi ®Çu cã ý nghÜa lµm tiÒn ®Ò cho viÖc h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do réng lín ASEAN- Trung Quèc.

- Trong bèi c¶nh l·nh ®¹o cÊp cao hai n−íc ®· tháa thuËn vÒ viÖc triÓn khai x©y dùng hai Hµnh lang vµ mét Vµnh ®ai kinh tÕ, chóng ta cÇn chñ ®éng nghiªn cøu x©y dùng c¸c tæ hîp kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i trªn c¸c tuyÕn Hµnh lang nµy nh»m khai th¸c lîi thÕ ®Þa- kinh tÕ phôc vô cho viÖc thùc hiÖn EHP vµ ACFTA.

§Ó cã thÓ ®¹t ®−îc kÕt qu¶ tèt h¬n tõ EHP trong thêi gian cßn l¹i cña HiÖp ®Þnh ®· ®−îc ký kÕt vµ tham gia mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµo khu vùc mËu dÞch tù do trong t−¬ng lai, cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt mét sè gi¶i ph¸p sau ®©y:

- ViÖt Nam vµ Trung Quèc cÇn sím bµn b¹c vµ ®i ®Õn ký kÕt hiÖp ®Þnh vÒ kiÓm dÞch hµng ho¸ n«ng s¶n vµ thñy - Hai bªn cÇn t¨ng c−êng trao ®æi vµ hîp t¸c víi nhau ®Ó gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý cöa khÈu, biªn giíi chung trong bèi c¶nh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ toµn cÇu hãa ®ang t¨ng tèc, ®iÒu nµy cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong thùc hiÖn EHP vµ

21

Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho ViÖt Nam…

chän vµ lai t¹o gièng, kü thuËt nu«i trång, thu ho¹ch, b¶o qu¶n ®Õn kh©u chÕ biÕn, bao b×, ®ãng gãi vµ xuÊt khÈu.

ACFTA. Thùc tiÔn cho thÊy, viÖc di chuyÓn hµng ho¸, dÞch vô vµ qu¸ c¶nh ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò bøc thiÕt ®ßi hái ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt sím.

- Hµng ho¸ trao ®æi theo EHP còng nh− Ch−¬ng tr×nh xuÊt khÈu kh¸c thuéc khu«n khæ ACFTA cÇn ®−îc tæ chøc s¶n xuÊt tËp trung, tr¸nh t×nh tr¹ng “thu, gom h¸i l−îm” nh− l©u nay vÉn x¶y ra.

- VÒ phÝa ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp tham gia thùc hiÖn EHP vµ ACFTA, cÇn cã sù quan t©m nghiªn cøu s©u s¾c thÞ tr−êng réng lín vµ ®Çy tiÒm n¨ng cña Trung Quèc ®· lµ n−íc thµnh viªn cña WTO mÊy n¨m nay, trong khi ®ã ViÖt Nam còng ®ang cè g¾ng ®Ó sím gia nhËp tæ chøc quèc tÕ

§Ó kÕt luËn, cã thÓ nãi r»ng n«ng nghiÖp lµ mét vÊn ®Ò thùc sù khã kh¨n trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i quèc tÕ, do vËy viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng EHP nh− ®· tho¶ thuËn th× còng ®· mang trong nã nh÷ng ý nghÜa to lín vµ thiÕt thùc trªn nhiÒu ph−¬ng diÖn, ®Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh ASEAN ®ang ngµy cµng trë thµnh nh©n tè quan träng trong sù ph¸t triÓn §«ng ¸. nµy. §iÒu nµy hÕt søc cã ý nghÜa, v× ®ã lµ c¬ héi rÊt tèt ®Ó ViÖt Nam thÊy ®−îc c¸c luËt ch¬i vÒ tù do hãa th−¬ng m¹i cña WTO ®· ®−îc hiÖn thùc hãa nh− thÕ nµo ë thÞ tr−êng Trung Quèc – mét ®èi t¸c quan träng cña ViÖt Nam.

1. Tuyªn bè chung cÊp cao ViÖt Nam –

Trung Quèc (Hµ Néi, th¸ng 11/2005)

2. HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ

toµn diÖn ASEAN- Trung Quèc

3. Kû yÕu héi th¶o quèc tÕ vÒ: Quan hÖ ASEAN- Trung Quèc víi ph¸t triÓn thÞ tr−êng vµ th−¬ng m¹i ViÖt Nam, Hµ Néi, th¸ng 10- 2005

Tµi liÖu tham kh¶o

4. ThS. TrÞnh ThÞ Thanh Thuû: “C¸c gi¶i ph¸p ®Ó ViÖt Nam khai th¸c tèi ®a nh÷ng lîi Ých th−¬ng m¹i tõ ch−¬ng tr×nh thu ho¹ch sím trong khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN – Trung Quèc”, §Ò tµi NCKH cÊp Bé - Bé Th−¬ng m¹i, Hµ Néi- 2005

- V× thêi gian thùc hiÖn EHP kh«ng cßn nhiÒu, c¸c cÊp qu¶n lý còng nh− doanh nghiÖp cÇn cã ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng thËt cô thÓ ®Ó khai th¸c ®−îc nh÷ng lîi Ých th−¬ng m¹i tõ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ th«ng qua viÖc tæ chøc luång hµng xuÊt khÈu, giao hµng ®óng thêi h¹n, tæ chøc tèt l−u th«ng hµng ho¸ trong n−íc. §Ó lµm tèt viÖc nµy, cÇn cã sù hîp t¸c liªn doanh liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp cña c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc.

5. TS. NguyÔn V¨n LÞch: “Ph¸t triÓn th−¬ng m¹i khu vùc hµnh lang kinh tÕ H¶i Phßng – Lµo Cai – C«n Minh”, §Ò tµi NCKH cÊp Bé - Bé Th−¬ng m¹i, Hµ Néi - 2004.

- Nh»m môc ®Ých phôc vô lîi Ých tr−íc m¾t vµ l©u dµi trong xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n vµ thuû s¶n, cÇn ph¶i cã sù quan t©m ®Çy ®ñ trong viÖc n©ng cao chÊt l−îng vµ mÉu m· cña nhãm hµng nµy, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i quan t©m ®Õn c¸c nh©n tè cña qu¸ tr×nh t¹o gi¸ trÞ sö dông hµng n«ng thuû s¶n tõ kh©u