KẾT CẤU - CÔNG NGHỆ XÂY DỰNG
Tạp chí KHCN Xây dựng - số 4/2024 23
BÃO SỐ 3 (YAGI) NĂM 2024 VÀ CÁC DẠNG PHÁ HOẠI ĐỐI VỚI
CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG TẠI VIỆT NAM
TYPHOON NO. 3 (YAGI) IN 2024 AND SOME DAMAGES AND DESTRUCTIONS
OF THE BUILDINGS AND STRUCTURES IN VIETNAM
VŨ THÀNH TRUNGa,*, ĐỖ VĂN MẠNHa, HỒ HỮU THẮNGa, TỐNG SỸ BIỂNa, PHAN ĐĂNG DŨNGa,
NGUYỄN NGỌC HUYa
aViện Khoa học công nghệ xây dựng
*Tác giả đại diện: Email: trungvuthanh1975@gmail.com
Ngày nhận 3/12/2024, Ngày sửa 25/12/2024, Chấp nhận 31/12/2024
https://doi.org/10.59382/j-ibst.2024.vi.vol4-4
Tóm tắt: Bão số 3 (Yagi) là cơn bão mạnh nhất
trong 30 năm qua trên Biển Đông và trong 78 năm
qua trên đất liền Việt Nam, với nhiều đặc điểm chưa
từng có tiền lệ, là siêu bão với cường độ rất mạnh
(gió giật trên cấp 17, thang bão Beaufort); sức tàn
phá rất lớn; thời gian tàn phá trên đất liền và duy trì
cường độ bão dài; phạm vi ảnh hưởng rất rộng. Bài
báo trình bày về bão số 3 (Yagi) và các dạng hư hỏng
và phá hoại đối với các công trình xây dựng tại các
tỉnh Quảng Ninh và TP. Hải Phòng và đưa ra các kiến
nghị để giảm thiểu thiệt hại do gió bão gây ra đối với
công trình xây dựng.
Từ khóa: Bão, thang bão Beaufort, thang bão
Saffir–Simpson, công trình xây dựng.
Abstract: Typhoon No. 3 (Yagi) is the strongest
typhoon in the past 30 years in the East Sea and in
the past 78 years in land in Vietnam, with many un-
precedented characteristics, being a super typhoon
with very strong intensity (wind gusts above level 17,
Beaufort scale); very large destructive power; long
duration of destruction on land and maintaining ty-
phoon intensity in long time; very wide range of influ-
ence. This paper presents the overview on typhoon
No. 3 (Yagi) as well as some damages and destruc-
tions of the buildings and structures in Quang Ninh
province and Hai Phong city; recommendations to
minimize the damages caused by typhoon to build-
ings and structures are also given.
Keywords: Typhoon, Beaufort scale, Saffir–
Simpson scale, construction works.
1. Giới thiệu
Bài báo trình bày về bão số 3 (Yagi) và các dạng
phá hoại đối với nhà cửa và các công trình xây dựng
do cơn bão này tại tỉnh Quảng Ninh và TP. Hải
Phòng.
Bão số 3 là cơn bão mạnh nhất trong 30 năm qua
trên Biển Đông và trong 78 năm qua trên đất liền, với
nhiều đặc điểm chưa từng có tiền lệ, là siêu bão với
cường độ rất mạnh (gió giật trên cấp 17, thang bão
Beaufort); sức tàn phá rất lớn; thời gian tàn phá trên
đất liền và duy trì cường độ bão dài; phạm vi ảnh
hưởng rất rộng, bao phủ toàn bộ 26 địa phương khu
vực miền Bắc và Thanh Hóa; đối tượng chịu tác động
nhiều; gây ra mưa lớn dài ngày, dẫn đến thảm họa
thiên tai về lũ, lụt và sạt lở nghiêm trọng tại nhiều địa
phương.
2. Bão số 3 (Yagi)
2.1 Toàn cảnh diễn biến bão số 3 (Yagi)
Về nguồn gốc của bão số 3 (Yagi) [1] có thể quay
ngược về ngày 30 tháng 8 năm 2024, khi Cục Khí
tượng Nhật Bản (JMA) thông báo có một vùng áp
thấp đã hình thành cách khoảng 540 km về phía Tây
Bắc của Palau, Philipines.
Bão số 3 (Yagi) sau đó chuyển hướng Tây Bắc
dọc theo rìa phía Tây Nam của áp cao cận nhiệt đới
mức trung khiến các dải đối lưu của nó bị cắt về phía
Bắc và để lộ trung tâm tuần hoàn mức thấp. Vào lúc
06:00 UTC ngày 2 tháng 9, bão đổ bộ vào Casiguran,
Aurora, Philipines. Trong sáu giờ tiếp theo, bão số 3
(Yagi) di chuyển sâu hơn vào Luzon và suy yếu khi
tương tác với đất liền. Vào lúc 04:00 ngày 3 tháng 9
(21:00 UTC ngày 2 tháng 9), nó đi vào Biển Đông.
Vào khoảng 06:00 UTC ngày 3 tháng 9, JMA thông
báo bão số 3 (Yagi) đã mạnh lên thành bão nhiệt đới
dữ dội nhờ vào nhiệt độ bề mặt biển ấm và nhiệt
lượng đại dương cao. Vào ngày 5 tháng 9 năm 2024,
JTWC tăng cấp hệ thống lên thành siêu bão với vận
tốc gió duy trì trong một phút tối đa 260 km/h - trở
thành cơn bão thứ tư như vậy ở Biển Đông, sau
Pamela năm 1954, Rammasun năm 2014 và Rai
năm 2021 – với mắt bão sắc nét có đường kính 27,8
km. Trong khi đó, JMA nâng cấp Yagi lên thành cơn
bão rất mạnh, ước tính nó đạt đỉnh cường độ với áp
suất trung tâm tối thiểu là 915 mb (27,0 inHg) và vận
tốc gió duy trì trong 10 phút tối đa 195 km/h
KẾT CẤU - CÔNG NGHỆ XÂY DỰNG
24 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 4/2024
.
Hình 1. Hình ảnh diễn biến bão số 3 (Yagi) [1]
2.2 Diễn biến đường đi và cấp độ của bão số 3 (Yagi)
Ngày 3/9/2024, sau khi vào Biển Đông bão số 3
(Yagi) di chuyển chủ yếu theo hướng giữa Tây và
Tây Tây Bắc; đến ngày 5/9, bão tăng 8 cấp trong 48
giờ (từ cấp 8 lên cấp 16, cấp siêu bão).
Bão số 3 duy trì cấp siêu bão hơn 24 giờ trước
khi đổ bộ vào đảo Hải Nam (Trung Quốc) vào tối ngày
06/9/2024.
Đêm 6/9/2024, bão số 3 đi vào vùng biển phía
Đông của khu vực Bắc Vịnh Bắc Bộ, cường độ bão
giảm xuống cấp 14, giật cấp trên 17.
Chiều 7/9/2024, bão số 3 đổ bộ vào tỉnh Quảng
Ninh và Hải Phòng với cường độ cấp 12-13, giật cấp
trên 17, tại khu vực Bãi Cháy, Quảng Ninh ghi nhận
vận tốc gió giật đo được là 62 m/s)[2].
4h sáng 8/9/2024, bão số 3 suy yếu thành áp
thấp nhiệt đới trên khu vực phía Tây Bắc Bộ; sau đó
tiếp tục suy yếu thành vùng thấp và tan dần.
11h ngày 8/9/2024, Trung tâm dự báo KTTV
quốc gia phát tin cuối về áp thấp nhiệt đới.
Hình 2. Đường đi của bão số 3 (Yagi) [3]
2.3 Đặc điểm của bão số 3 (Yagi)
Cơn bão có cường độ tăng nhanh (trong 24 giờ
cường độ bão tăng 8 cấp) và duy trì cấp siêu bão trong
thời gian dài, khi đổ bộ vào phía Đông của đảo Hải Nam
(Trung Quốc) vẫn còn giữ cường độ siêu bão.
Đây là cơn bão mạnh nhất trong vòng 30 năm
qua trên khu vực Biển Đông.
Mức độ giảm cấp trên đường đi không theo quy
luật thông thường. Thông thường khi đi qua đảo Hải
Nam (Trung Quốc) vào Vịnh Bắc Bộ, các cơn bão
thường yếu đi nhanh, nhưng với bão số 3 (Yagi)
cường độ không giảm nhanh. Khi áp sát bờ biển
Quảng Ninh - Hải Phòng, bão vẫn giữ cường độ cấp
12-13 và giật cấp trên 17 tại khu vực Bãi Cháy,
Quảng Ninh (vận tốc gió giật 62 m/s)[2].
Thời gian lưu bão trên đất liền kéo dài (12 giờ).
KẾT CẤU - CÔNG NGHỆ XÂY DỰNG
Tạp chí KHCN Xây dựng - số 4/2024 25
Hình 3. Đường đi của bão số 3 (Yagi) khi đổ bộ vào Quảng Ninh (hình con bên phải),
ảnh mây vùng tâm bão (hình con bên trái) và hình ảnh không ảnh (từ vệ tinh)
3. Các cơn bão mạnh tác động đến Việt Nam
trong 78 năm qua
Trong 78 năm qua (1946-2024), tổng số có 29 trận
bão mạnh (từ cấp 2 trở lên theo thang bão Saffir–
Simpson [4], vận tốc gió duy trì trong 1 phút từ 154
km/h) (xem Hình 4) và cơn bão số 3 (bão Yagi) là cơn
bão mạnh nhất đổ bộ vào đất liền Việt Nam (xem Bảng
1).
Hình 4. Các cơn bão mạnh (từ cấp 13, thang Beaufort)(từ cấp 1, thang bão Saffir–Simpson)
đổ bộ vào đất liền Việt Nam trong 78 năm qua (1946-2024) [5]
Bảng 1. Các cơn bão mạnh (từ cấp 13, thang Beaufort)(từ cấp 1, thang bão Saffir–Simpson)
đổ bộ vào đất liền Việt Nam trong 78 năm qua (1946-2024)[5]
STT
Tên cơn bão
Ngày đổ bộ vào
đất liền
Vận tốc gió lớn
nhất (duy trì trong
1 phút) (m/s (km/h))
Cấp bão thang
Saffir–
Simpson
1
WANDA 1951
25/11/1951
46 (167)
2
2
CHARLOTTE 1956
01/9/1956
46 (167)
2
3
TILDA 1964
22/9/1964
41 (148)
1
4
HARRIET 1971
06/07/1971
46 (167)
2
5
THERESE 1972
10/12/1972
49 (176)
2
6
AGNES 1984
07/11/1984
44 (157)
2
7
CECIL 1985
16/10/1985
46 (167)
2
8
ANGELA 1989
10/10/1989
41 (148)
1
9
KYLE 1993
23/11/1993
44 (157)
2
10
LOLA 1993
08/12/1993
49 (176)
2
11
ZACK 1995
01/11/1995
51 (185)
3
KẾT CẤU - CÔNG NGHỆ XÂY DỰNG
26 Tạp chí KHCN Xây dựng - số 4/2024
STT
Tên cơn bão
Ngày đổ bộ vào
đất liền
Vận tốc gió lớn
nhất (duy trì trong
1 phút) (m/s (km/h))
Cấp bão thang
Saffir–
Simpson
Cấp bão
thang
Beaufort 1)
12
FRANKIE 1996
23/7/1996
46 (167)
2
15
13
LINGLING 2001
11/11/2001
49 (176)
2
15
14
KROVANH 2003
25/08/2003
46 (167)
2
15
15
XANGSANE 2006
01/10/2006
44 (157)
2
14
16
KETSANA 2009
29/09/2009
46 (167)
2
15
17
SON-TINH 2012
28/10/2012
46 (167)
2
15
18
WUTIP 2013
30/9/2013
49 (176)
2
15
19
DOKSURI 2017
15/9/2017
49 (176)
2
15
20
DAMREY 2017
04/11/2017
44 (157)
2
14
21
VAMCO 2020
15/11/2020
39 (139)
1
13
22
MOLAVE 2020
28/10/2020
41 (148)
1
13
23
NORU 2022
27/09/2022
44 (157)
2
14
24
YAGI 20242)
07/09/2024
51 ( 184)
3
18
1) Cấp bão thang Beaufort được đổi từ cấp bão thang Saffir–Simpson
2) Bão số 3 (Yagi) năm 2024 cập nhật từ số liệu đo của Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia [2]
4. Kết quả khảo sát
Sau khi bão số 3 (Yagi) đổ bộ vào Việt Nam, nhóm
công tác của Viện KHCN Xây dựng đã đi khảo sát thực
địa sau bão tại một số khu vực ở tỉnh Quảng Ninh và
TP. Hải Phòng. Sau đây là các kết quả khảo sát của
nhóm công tác [6] và của Sở Xây dựng tỉnh Quảng
Ninh [7] và Sở Xây dựng thành phố Hải Phòng [8].
4.1 Đối với hệ mặt dựng nhôm kính, cửa sổ, cửa
đi, lan can và trần treo
Bão số 3 (Yagi) đã gây nhiều thiệt hại cho mặt
dựng nhôm kính, cửa sổ, cửa đi, lan can và trần treo.
Phá hoại chủ yếu trong nhà cao tầng là ở kết cấu
bao che: hệ mặt dựng nhôm kính, cửa sổ, cửa đi
(xem các Hình 5, 6), hệ lan can (xem Hình 7), hệ trần
treo (xem Hình 8).
Nguyên nhân: Các hệ mặt dựng nhôm kính, cửa
sổ, cửa đi, trần treo không được thiết kế, thử nghiệm,
thi công, bảo trì đảm bảo theo yêu cầu kỹ thuật.
Các biện pháp giảm thiểu thiệt hại: Đối với các
trận bão lớn như trận bão này và thời gian tác động
lâu thì các hệ mặt dựng nhôm kính, cửa sổ, cửa đi,
trần treo cần được thiết kế và thử nghiệm để đảm
bảo về khả năng chịu tải trọng gió, độ kín nước, độ
lọt khí… (xem các Hình 9 và 10). Tại Việt Nam mới
có tiêu chuẩn về thi công và lắp dựng [9], hướng dẫn
[10, 11, 12, 13] và dự thảo tiêu chuẩn về thiết kế hệ
mặt dựng nhôm kính [14] và một số tiêu chuẩn về thử
nghiệm cửa sổ, cửa đi [15, 16, 17, 18, 19, 20].
Hình 5. Hệ mặt dựng nhôm kính bị phá hoại
tại Khách sạn The Watson, TP. Hạ Long, tỉnh Quảng
Ninh
Hình 6. Hệ mặt dựng nhôm kính của nhà cầu bị phá hoại
tại Thư viện, bảo tàng Quảng Ninh, TP. Hạ Long, tỉnh
Quảng Ninh
KẾT CẤU - CÔNG NGHỆ XÂY DỰNG
Tạp chí KHCN Xây dựng - số 4/2024 27
Hình 7. Hệ lan can kính bị phá hoại
tại Thư viện, bảo tàng Quảng Ninh, TP. Hạ Long,
tỉnh Quảng Ninh
Hình 8. Trần treo bị phá hoại tại Bệnh viện Bãi Cháy,
TP. Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh
Hình 9. Thử nghiệm hệ mặt dựng nhôm kính
tại Viện KHCN Xây dựng – Bộ Xây dựng
Hình 10. Thử nghiệm hệ lan can
tại Viện KHCN Xây dựng – Bộ Xây dựng
4.2 Đối với hệ khung chịu lực và hệ bao che kim
loại cho nhà công nghiệp và công trình công
cộng
Bão số 3 (Yagi) đã gây nhiều thiệt hại cho hệ
khung chịu lực và hệ bao che kim loại cho nhà công
nghiệp và công trình công cộng.
Các dạng phá hoại chủ yếu:
- Phá hoại khung chịu lực (xem các Hình 11, 12
và 13);
- Phá hoại tấm bao che (xem các Hình 11, 12, 13
và 14).
Nguyên nhân:
- Đối với hệ khung chịu lực: Phá hoại khung chịu
lực xảy ra do khung chịu lực không được thiết kế đảm
bảo an toàn: thiếu hệ giằng khung dọc và ngang nhà
(hệ giằng chống gió, xem Hình 15(a) và hệ giằng cột,
xem Hình 15(b)). Nên dẫn đến các hệ khung đầu hồi
bị sụp đổ (xem các Hình 11, 12 và 13).
Hình 11. Hệ khung chịu lực của một nhà công
nghiệp bị phá hoại tại Nhà máy đóng tàu Nam Phát,
thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh
Hình 12. Hệ khung chịu lực của một nhà công nghiệp bị phá
hoại tại Công ty CP Tập đoàn điện khí Trưởng Thành, thị xã
Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh