Bi n đ ng giá cà phê trên th gi iế ế
Cà phê đã tr thành m t lo i đ u ng r t quen thu c và hi n h u trong đ i
s ng hàng ngày c a hàng tri u ng i dân trên th gi i. Không ch ng i ườ ế ườ
dân các n c phát tri n a chu ng th đ u ng này mà nó đang ngày càngướ ư
tr nên ph bi n h n các n c đang phát tri n. Cùng v i xu h ng tiêu ế ơ ướ ướ
dùng cà phê ngày càng gia tăng trên toàn c u giá cà phê cũng có chi u
h ng đi lên trong nh ng năm g n đây đi u này th hi n rõ qua m c giá càướ
phê năm 2012 là 210.39 cent/pound h n g n 5 l n so v i m c giá cách đâyơ
10 năm. Có nhi u y u t khác nhau tác đ ng đ n s gia tăng c a giá cà phê ế ế
trong nh ng năm qua nh ng trong gi i h n bài lu n này tôi s phân tích s ư
t ng tác hai y u t cung và c u cà phê trên th tr ng th gi i đ gi iươ ế ườ ế
thích cho hi n t ng này. ượ
Tr c h t, ta phân tích tình hình s n xu t cà phê trên th gi i trong th iướ ế ế
gian qua. Cũng gi ng nh các s n ph m nông nghi p khác, vi c s n xu t ư
cà phê có tính ch t th i v và ph thu c r t nhi u vào y u t th i ti t. ế ế
Trong nh ng năm g n đây d i tác đ ng c a bi n đ i khí h u d n đ n s ướ ế ế
thay đ i th t th ng v th i ti t nh tình tr ng h n hán kéo dài, s ng ườ ế ư ươ
mu i, m a bão… đã và đang di n ra trên vành đai tr ng cà phê trên th gi i ư ế
đã khi n cho vi c tr ng và thu ho ch cà phê không đ c thu n l i d n đ nế ượ ế
vi c gi m sút v t ng s n l ng cà phê. Đi n hình nh trong mùa v 2011- ượ ư
2012 t i qu c gia xu t kh u cà phê hàng đ u th gi i khi v mùa b t đ u ế
có qu cà phê cu i cùng hình thành nhân thì cũng là th i đi m đ t h n hán
b t đ u t n công vùng tr ng đi m c a Brazil ngay khi cà phê ra hoa đã gây
ra nh h ng nghiêm tr ng khi n s n l ng b gi m xu ng còn 43,484 ưở ế ượ
tri u bao ít h n 4,516 tri u bao so v i năm 2010. Đ c bi t, t i Colombia ơ
qu c gia s n xu t ra lo i cà phê Arabica r a s ch v d u l n nh t th gi i ế
tình tr ng còn kém kh quan h n. Niên v 2011-2012 là năm th 5 liên t c ơ
v s gi m sút v s n l ng cà phê theo s li u chính th c t ICO t ng ượ
s n l ng năm 2011 ch đ t m c 7,8 tri u bao s t gi m h n 8% so v i niên ượ ơ
v tr c đây là m t trong nh ng mùa thu ho ch th p mang tính k l c trong ướ
vòng h n 50 năm qua khi Colombia th ng s n xu t đ c kho ng 11-13ơ ườ ượ
tri u bao/năm .
Hình 1: Tình hình s n xu t cà phê trên th gi i t 2006 – 2011 ế
Đ n v : nghìn baoơ
Ngu n: S li u th ng kê c a ICO tính đ n tháng 10/2012 ế
Theo s li u th ng kê m i nh t c a ICO khi v mùa năm 2011-2012 v a
khép l i vào tháng 10 v a r i,t ng s n l ng cà phê th gi i trong niên v ượ ế
này đ t 131,253 tri u bao ít h n 3 tri u bao so v i s n l ng v 2010 – ơ ượ
2012. S gi m sút này là do s gi m s n l ng cà phê c a n c s n xu t ượ ướ
s 1 th gi i Brazil, dù các n c khác nh Vi t Nam, Peru và Honduras có ế ướ ư
s gia tăng v s n l ng cũng không đ bù đ p đ c s thi u h t này. ượ ượ ế
Cũng theo d báo c a t ch c cà phê th gi i (ICO) thì trong niên v b t ế
đ u t tháng 10/2012, s n l ng cà phê toàn c u s ch đ t m c 128,5 ượ
tri u bao ít h n d đoán 130,9 tri u bao lo i 60 kg đ c đ a ra vào tháng ơ ượ ư
1/2012 do th i ti t x u. Nh v y, n u đúng nh d báo đã đ c đ a ra thì ế ư ế ư ượ ư
đây s là niên v th 3 liên ti p l ng s n xu t cà phê trên th gi i b ế ượ ế
gi m sút.
Bên c nh y u t th i ti t, vi c di n tích tr ng cây cà phê đang b thu h p ế ế
khi n cho ngu n cung cà phê b h n ch . Nguyên nhân là do ng i dânế ế ườ
chuy n h ng sang canh tác các lo i cây khác có kh năng đem đ n thu ướ ế
nh p cao h n hay cây cà phê già c i cho năng su t th p mà ch a đ c tái ơ ư ượ
canh tác ho c tr ng m i cũng khi n cho ngu n cung cà phê b h n ch . T i ế ế
Vi t Nam, qu c gia xu t kh u cà phê đ ng th 2 trên th gi i trong nh ng ế
năm tr l i đây di n tích tr ng cây cà phê cũng đang b thu h p l i khi
ng i dân đã không ng n ng i ch t b hàng ch c héc ta cây cà phê đườ
tr ng cây h tiêu và 100.000/500.000 héc ta cây cà phê đang trong tình tr ng
già c i c n ph i tái canh tác.
Trong nh ng năm qua l ng tiêu th cà phê ngày càng gia tăng và s ti p ượ ế
t c tăng trong các năm t i. Theo ông Roberio Oliveira Silva, giám đ c đi u
hành c a ICO có tr s London thì nhu c u cà phê toàn c u m i năm tăng
trung bình 2,5% trong vòng 10 năm qua, so v i 1,6% c a 10 năm tr c n a. ướ
Theo con s th ng kê c a ICO, l ng cà phê tiêu th trên toàn th gi i đã ượ ế
tăng 1,3% so v i năm ngoái đ t m c 139 tri u bao 60 kg do s gia tăng tr
l i l ng c u cà phê t i các n c nh Brazil, Vi t Nam, Mexico, n Đ , ượ ướ ư
Venezuela…
Theo ghi nh n c a ICO, t i các qu c gia xu t kh u cà phê l ng tiêu th ượ
đã tăng m nh v i m c trung bình h n 2% m i năm, c th là trong năm ơ
2008 và 2009 l n l t 39,8 tri u bao và 37,9 tri u bao, đ t m c 41 tri u ượ
bao năm 2010 và tăng thêm 2,4 tri u bao lên ng ng 42,4 tri u bao trong ưỡ
năm v a qua.
L ng tiêu th không ch tăng t i các n c xu t kh u mà còn ti p t c tăngượ ướ ế
t i th tr ng các n c nh p kh u. T i các th tr ng tiêu th truy n ườ ư ườ
th ng g m Hoa Kỳ, Đ c, Nh t B n, Pháp, Italia và Tây Ban Nha dù l ng ượ
tiêu th không tăng nhanh nh ng v n đ t m c tăng trung bình 1,5%/năm. ư
Trong năm 2008 l ng tiêu th là 95 tri u bao, năm 2009 là 92,7 triêu bao,ượ
năm 2010 là 96,1 tri u bao và năm 2011 đ t 96,1 tri u bao. T i các n c ướ
đang phát tri n th tr ng m i n i l ng tiêu th cà phê cũng đang tăng ườ ượ
nhanh. T i các n c nh Nga, Hàn Qu c, Ukraina, Australia, Algeria… ướ ư
Năm 2009 l ng cà phê tiêu th t i các qu c gia này có s s t gi m tượ
25,5 tri u bao xu ng 23,1 tri u bao nh ng đ tăng nhanh lên m c ti p 25,2 ư ế
tri u bao năm 2010 và đ t ng ng 25,8 tri u bao năm 2011. ưỡ
Qua con s th ng kê c a ICO ta th y trong 4 năm v a qua cán cân cung -
c u cà phê c a th gi i đang r i và tình tr ng thi u h t nghiêm tr ng. ế ơ ế
L ng cà phê đ c s n xu t ra hàng năm luôn th p h n m c tiêu th .ượ ượ ơ
Trong nh ng năm t i khi nhu c u s d ng cà phê ngày càng l n mà l ng ượ
cung không đ c c i thi n thì kho ng thi u h t này s càng gia tăng. Chínhượ ế
tình tr ng này đã d n đ n s s t gi m l ng hàng t n kho toàn c u. ế ượ
Hình 2: Cung - c u cà phê trên th gi i ế
Đ n v : tri u bao 60 kgơ
Ngu n: S li u th ng kê c a ICO tính đ n tháng 10/2012 ế
Chính s chênh l ch gi a l ng cung và l ng c u đã khi n cho l ng ượ ư ế ượ
hàng t n kho ti p t c gi m mà không có d u hi u ph c h i. So sánh s ế
li u t n kho hàng năm ta th y cu i tháng 12/2012 l ng hàng t n kho có ượ
ch ng nh n là 1,530 tri u bao th p h n v i m c 1,706 tri u bao năm 2010. ơ
Vòa ngày 27/1/2012 th i đi m đáng l hàng t n kho s đ t đ nh do đây là
đ nh đi m mùa v xu t kh u nh ng nó cũng ch đ t m c 1,532 tri u bao ư
gi m 113000 so v i m c 1,654 tri u bao cùng kì năm ngoái. Theo báo cáo
t n kho c a Liên đoàn cà phê Châu Âu thì l ng hàng t n kho t tháng ượ
4/2009 đ n cu i tháng 4/2011 có đ nh vào tháng 7 và 8/2009 v i g n 17ế
tri u bao nh ng sau khi qua đ nh này thì nó ti p t c lao dôc và ch m đáy ư ế
vào tháng 11/2010 v i kho ng 10 tri u bao sau khi ch m đáy thì nó có s
ph h i nh ng ch a bao gi v t quá ng ng 12 tri u bao. T i chính các ư ư ượ ưỡ
qu c gia xu t kh u cà phê l ng d tr cũng liên t c gi m sút trong các ượ
năm qua. T năm 2000 đ n năm 2012, đ nh đi m d tr t i các n c này là ế ướ
52,7 tri u bao vào gi a năm 2004 nh ng sau khi lên đ nh trong su t 7 năm ư
sau đó kh i l ng d tr liên t c gi m sút và không có d u hi u ph c h i. ượ
Th m chí trong năm 2012 có th i đi m l ng d tr ch đ t 17,4 tri u bao ượ
ch a b ng 1/3 so v i 10 năm tr c đây. Trong th i gian t i khi cung khôngư ướ
đ đáp ng c u thì ch c ch n l ng d tr s còn ti p t c đi xu ng. ượ ế
L ng d tr cà phê gi m sút nó t o s c ép lên cán cân cung c u th tr ngượ ườ
làm cho giá cà phê có xu h ng tăng lên. Đi u này th hi n r t rõ trong quáướ
trình thay đ i giá cà phê robusta t i th tr ng Châu Âu t tháng 5/2010 đ n ườ ế
tháng 5/2011. Trong th i kỳ này s s t gi m nhanh chóng l ng hàng t n ượ
kho Liffe vào nh ng tháng cu i 2010 đã khi n giá cà phê robusta Liffe ế
Londone tăng cao. N u giá bình quân c a Liffe tháng 5/2010 ch trên 1500ế
đô la/ t n thì đ n tháng 11/2010 ch m m c trên 2000 đô à và đ n tháng ế ế
5/2011 là trên 2650 đô la.
Hình 4: Báo cáo t n kho có xác nh n ch t l ng Liffe ượ
Ngu n:http://www.thesaigontimes.vn/Home/nongsan/chuyengiatuvan/56056/
Ky-1-Phan-tich-cung-cau-thi-truong-ca-phe.html
Hình 5: Giá bình quân robusta Liffe London theo t ng tháng
Ngu n: S li u th ng kê c a ICO
H n n a, trong nh ng năm qua khi giá cà phê robusta liên t c đ c c iơ ượ
thi n đã góp ph n đ y giá cà phê trên th tr ng th gi i tăng cao. Đ c bi t ườ ế
trong 4 năm tr l i đây, giá cà phê robusta tăng liên t c n u năm 2009 là ế
74,02 cent/pound thì năm 2010 là 77,63 cent/pound và tăng m nh vào năm
2011 khi đ t m c 107,91 cent/pound theo xu h ng chung đó tính đ n tháng ướ ế
11/2012 thì m c giá trung bình c a lo i cà phê này là trên 100 cent/pound.
S gia tăng đáng k v giá robusta trong nh ng năm qua đã thu h p kho ng
cách v giá v i lo i Arabica và góp ph n nâng m c giá chung lên cao.
Qua s li u th ng kê v tình hình s n xu t và tiêu th cà phê trên th gi i ế
trong nh ng năm qua ta th y r ng tình hình th i ti t không thu n l i cho ế
vi c chăm sóc và thu ho ch, di n tích cây tr ng b thu h p đã khi n cho ế
ngu n cung g p khó khăn trong khi đó nhu c u s d ng cà phê trên th gi i ế
tăng liên t c qua các năm và th ng xuyên v t m c mà các nhà s n xu t ườ ượ
có th cung c p. Chính s m t cân b ng gi a l ng cung và l ng c u đã ư ượ
khi n cho giá cà phê liên t c tăng giá trong các năm qua và có xu h ng ti pế ướ ế
t c tăng cao trong nh ng năm ti p theo. Trong t ng lai khi không có s đ t ế ươ
phá v s n l ng cà phê trong khi nhu c u còn ti p t c gia tăng d báo có ượ ế
th tăng 2-3% m i năm nh hi n nay thì giá cà phê s còn duy trì đ c ư ượ
m c giá cao và còn có th đ t đ c nh ng đ nh m i. ượ