Các phản ứng bất lợi của thuốc (ADR)

Ấ Ợ Ủ

Ả Ứ

CÁC PH N  NG B T L I C A THU C

Ố (ADR)

Ụ

ạ c đ nh nghĩa, cách phân lo i, nguyên nhân gây ra ADRs và

nhóm y u t ượ ị  liên quan đ n s  phát sinh ADRs.

ượ ạ ệ ệ M C TIÊU: ­ Nêu đ ế ố ụ ­ Áp d ng đ c vi c theo dõi ADRs t i b nh vi n, Cách báo cáo ADRs

ế ự ệ ệ ử và cách x  lý khi phát hi n ADRs.

Ạ ƯƠ

ề NG I. Đ I C *Tình hình chung v  ADRs

ứ ứ ỹ ở ỷ ệ M  ADR đ ng hàng th  4 sau các n c là khá cao,

ướ ư ­ T  l ệ ADR  ạ ộ

ế ừ ị c Châu Âu chi m t 15 ­

ệ

ở ỵ các b nh Tim m ch, Ung th  và Đ t qu . ở ộ ố ướ ề          ­ Chi phí dành cho đi u tr  ADR   m t s  n 20% ngân sách B nh vi n. ố ườ ố   ng hay gây ra ADR là Kháng sinh, Ch ng

ệ ­ Nh ng nhóm thu c th ạ ậ ấ ấ ả ữ ố đông, Ch ng co gi ạ t, Tim m ch, Th p kh p, D  dày, Hô h p, Gi m đau...

ố

ự ử ậ

ệ ượ ử ừ ơ ở

ế c g i t ủ ữ ệ ả

ấ ẩ các đ n v  s n xu t, kinh doanh d

c ph m. Chi ti t s  l ượ ớ ­ Trong quý I năm 2014, Trung tâm DI & ADR Qu c gia và Trung tâm DI &   ồ ADR khu v c TP. H  Chí Minh đã ti p nh n và x  lý 1723 báo cáo. Trong đó,   ự  nguy n đ 1477 báo cáo ADR t  các c  s  khám, ch a b nh, 98 báo cáo   ệ ự ừ ạ ộ    nguy n có ch  đích và 151 báo cáo ADR x y ra trên lãnh t  ho t đ ng báo cáo t ơ ị ả ừ ế ố ượ   ượ ổ ệ th  Vi t Nam t ng ế ế ừ ậ ượ  tháng 1 đ n tháng 3 đ c lũy ti n t báo cáo đã nh n đ c trình bày trong hình

1

ừ

ế

ng báo cáo ADR lũy ti n theo t ng tháng

Ậ

ố ượ Hình 1: S  l Ộ Ố 1. M T S  THU T NG ả ứ

Ữ  ạ ủ ố

ả ứ ạ ủ ố ộ ị “Ph n  ng có h i c a thu c là m t ph n  ng ,     không đ nh tr

ệ ườ ẩ ng dùng

ả ứ  đ c h i ộ ạ   ườ ể   cho ng ứ ộ ệ ệ ổ

ế ­  Ph n   ng   có   h i   c a   thu c   (ADR   –   Adverse   Drug   Reaction) ướ   và  c ặ   i đ  phòng b nh, ch n đoán ho c ổ  ủ ị   WHO). ấ xu t hi n  ữ ch a b nh ho c làm thay đ i m t ch c năng sinh lý” (đ nh nghĩa c a T ế ứ ch c ở   li u th ề ặ Y ớ i gi th ­ t

ồ ị ườ ợ ố ng h p dùng sai thu c hay

 Đ nh nghĩa này không bao g m các tr ị ề dùng không đúng li u ch  đ nh.

ả ứ ủ ọ ố ỉ ạ ­  Ph n  ng có h i nghiêm tr ng c a thu c (Serious Adverse Drug

ữ ộ

ả ứ ả ả ử ệ ạ ẫ ệ ậ

ị ậ ấ ễ ậ ở ờ t b m sinh ậ ằ  thai nhi; và các h u qu ọ    vong; đe d a ứ   ể ạ i di ch ng ả

ạ ề ự Reaction): ế Là các ph n  ng có h i d n đ n m t trong nh ng h u qu : t ặ tính m ng; ph i nh p vi n ho c kéo dài th i gian n m vi n; đ  l ặ n ng n  ho c vĩnh vi n; gây d  t ươ t ặ  khác. ng t

ụ ụ ố

ủ ẩ ộ ố c

ặ ­  Tác   d ng   ph /Tác   d ng   không   mong   mu n   (Side   effect): ở li uề   ủ   c lý c a ụ ả ướ  c a m t ch  ph m thu c x y ra  ế ượ ế i và có liên quan đ n đ c tính d ượ ngườ  s  d ng ị c đ nh tr ườ ở  ng

Là tác d ngụ  không đ ử ụ thông th thu c.ố

2

ế ế ố ấ ợ ố

ử ụ ả ố

ế ấ ư ị

ế ố ị ỉ

ệ i   liên   quan   đ n   thu c   (Adverse   Drug   Event) ­  Bi n   c   b t   l ề ố ị  ấ ỳ ộ Là b t k  m t bi n c  nào x y ra trong quá trình s  d ng thu c khi đi u tr ư ượ   ồ ề ế c t là do phác đ  đi u tr  gây ra, nguyên nhân ch a đ nh ng không nh t thi ể   ư ự ế ể ố xác đ nh, không ch  do thu c mà có th  do các y u t  khác nh  s  ti n tri n ặ n ng thêm c a b nh hay do b nh khác phát sinh.

ủ ệ Ạ 2. PHÂN LO I ADRs

ỳ ượ ư Tu  theo các tiêu chí, ADR đ ạ c phân lo i nh  sau.

ầ 2.1. Theo t n xu t g p :

ấ ặ      ặ ng g p : ADR > 1/100 cas.

ườ ặ ế ­ Th ­ Ít g p : 1/1000 < ADR < 1/100 cas. ­ Hi m g p : ADR < 1/1000 cas.

ộ ặ

ẹ ệ ệ ầ ằ ằ ị ặ ẹ    2.2. Theo m cứ  đ  n ng nh   ề ­ Nh  : Không c n ầ  đi u tr , không c n n m vi n hay n m vi n không

dài.\

ị ặ ề ề ệ ặ ả ị

ự ặ ạ ể ạ ậ   i h u ổ  đi u tr  ho c đi u tr  đ c hi u. ­ Trung bình : Ph i thay đ i ặ ả ạ ­  N ng : Đe do  tính m ng, ph i chăm sóc tích c c ho c đ  l

ả qu  lâu dài..

ử ặ ử ự ế ­ T  vong : ADR tr c ti p ho c gián tiêp gây t vong cho BN.

ờ ở 2.3. Theo th i gian kh i phát:

ứ ườ ứ ữ ế ặ ấ

ng là n ng, r t khó c u ch a n u không ệ ấ ứ ng ti n c p c u. ẩ kh n tr

­ T i c p: Ngay t c thì, th ươ ẵ ng và s n sàng ph ế ờ ể ặ ế ầ ­ S m: Sau vài phút đ n vài gi , có th  n ng d n lên n u không ngăn

ố ấ ươ ớ ặ ớ ch n s m. ộ ệ ườ ­ Mu n : ADR xu t hi n sau vài ngày, th ẹ ng là nh .

ấ ấ ượ 2.4. Theo tính ch t d c lý:

ạ ể ặ Lo i ADR Đ c đi m Ví dụ Cách x  tríử

3

ề ế

ế

ổ ế ố ế ườ ng   huy t   do ợ ế

ả gan   do

ừ

ượ c ế Type A (tăng lên) ộ

ề ặ   ­ Gi m li u ho c   ử ụ ng ng s  d ng ­   Quan   tâm   đ nế   ủ   ưở ả   ng   c a nh   h ồ   ồ   đ ng phác   đ th iờ

ấ ­Tăng   đ insulin ử ạ t ­Ho i paracetamol ấ ế  ­Xu t huy t do warfarin ả ­Gi m   glucose   huy t   do sulphonylureas ầ ­Đau   đ u   do   glyceryl­ trinitrate. vong th p ả ­ Liên quan đ n li u ấ ­ Ph  bi n nh t (chi m 80% ổ t ng s  các ADR) ờ   ­   G i   ý   liên   quan   đ n   th i gian ế ụ   ­   Liên   quan   đ n   tác   d ng ố ủ ượ c lý c a thu c d ượ ể ng đ ­ Có th  tiên l ứ ư   ạ ­   M c   đ   đa   d ng,   nh ng ẹ ườ th ng là nh ỷ ệ ả  x y ra cao ­  T  l ỷ ệ ử  t ­  T  l ể ­  Có th  sinh s n

ẫ

ữ

ầ

ạ ầ Type B (l )ạ ớ

ộ i   t n   th ộ ố ệ ụ ế

vong cao

ụ ề ộ ­ Không ph  thu c li u ổ ế ­ Không ph  bi n ế ­   Không   liên   quan   đ n   tác ố ủ ượ ụ c lý c a thu c d ng d ượ ể ng ­ Không th  tiên l ứ ộ ỷ ệ ặ   ­ M c đ  đa d ng, t  n ng  l ơ ề nhi u h n type A ỷ ệ ả  x y ra cao ­ T  l ỷ ệ ử  t ­ T  l ụ ồ ­ Khó h i ph c

­Phát ban do thu cố ớ   ả ứ ­Ph n   ng   quá   m n   v i peniciline ­Viêm gan do halothane   ­Tăng   nh ng   tác   đ ng   lên   ươ   ớ ổ ồ ng h ng   c u   t ư Ng ng   và   tránh ố   ở oxy hóa b i m t s  thu c ử ụ s  d ng l n sau ữ ố   đ i   v i   nh ng   b nh   nhân   thi u   G6PD   (m c   tiêu ả   ủ ố ệ chính   c a   h   th ng   c nh ị ượ giác   d   c   là   xác   đ nh ư ậ   ưở ả ữ ng nh  v y nh ng  nh h ố ớ càng s m càng t t)

ậ ụ

ế ượ ướ ng th n­ ồ i   đ i   do

ả ư ố ễ ơ ờ Type C (mãn tính) ậ ặ   ề Gi m   li u   ho c   ừ  ng ng   thu c   t từ ổ ế ­ Không ph  bi n ố ế ­ Liên quan đ n tích lũy thu c ­ Ph i nhi m trong th i gian dài ả ­ c chỨ ế  tr c th tuy n   yên   ­   d corticosteroid   ố   ệ ­ B nh th n do dùng thu c gi m đau.

4

ơ ạ ề ng liên quan đ n li u

ng khó thai   do Type D  (ch m)ậ ườ Th ể ki m soát

ớ ễ ở ộ ơ ậ ố ổ ế ­ Không ph  bi n ườ ế ­ Th ễ   ơ ượ ­   Đ c   xem   là   ph i   nhi m ố ặ   ộ i   m t   thu c   ho c kéo   dài   t ố   ể  m t đi m m c ph i nhi m  quan tr ngọ ộ ớ ư  ­   Tăng   nguy   c   ung   th ớ   màng   trong   d   con   v i tamoxifen ả ­   Kh   năng   quái   thuôc ộ   ạ ứ ­ Ch ng r i lo n v n đ ng ầ ố mu n v i thu c an th n

ứ ộ

ừ

ở ạ ử ụ ả i khi S   d ng   l gi m li u t ạ i   và ề ừ ừ  t

ừ Type E  ử  (ng ng sư ụ d ng­ cai   thu c)ố ổ ế ­ Không ph  bi n ư   ả ­   X y   ra   ngay   khi   ng ng thu cố ­   H i   ch ng   cai   sau   khi ng ng opiote ế ­ Tăng huy t áp tr  l ng ng clonidine

ố ả ệ

ứ ư ả ề ng tác

ố Type F ấ ạ   (th t b i trong đi uề   tr )ị ổ ế ­ Ph  bi n ế ể ­ Có th  liên quan đ n li u ở ươ ườ ng gây ra b i t ­Th thu cố

ặ   ề Tăng   li u   ho c ổ   thay đ i tác nhân ­ Thu c không hi u qu đi u trề ị ­ Dùng quá li uề ế ả   ấ   Xem xét đ n  nh ­   Ph n   ng   s ng   t y,   ưở ủ ả ng   c a   phác h   ch ng th i ghép. ờ ồ ồ đ  đ ng th i

ữ ả ứ i ta th

ạ ọ

ả ả ứ ả ố ủ ệ ậ ả ả ế ườ ng chú ý đ n lo i B vì Trong s  nh ng ph n  ng trên ng ộ ố ng gây h u qu  nghiêm tr ng. M t s  ph n  ng lo i B quan tr ng là: ệ ệ ng, ạ ườ ọ ả ứ ượ  s c ph n v , B nh gan, th n, B nh t y x

ố ậ ườ th ệ ố S c ph n v , Ph n  ng gi …

Ế Ố Ế Ự

ế ố ủ ế ả ưở ố ế ố 3. CÁC Y U T  LIÊN QUAN Đ N S  PHÁT SINH ADRs  ch  y u  nh h ủ ng đ n ADR c a thu c: Thu c,

Có 3 nhóm y u t ệ B nh nhân và Bác sĩ ế ố ộ ề ồ ố

ượ ố ọ ủ c lý h c c a thu c

ườ

ố     ề Ta có m t ví d  đi n hình v  nhóm y u t

3.1. Y u t  thu c v  thu c bao g m: ặ ể         ­ Đ c đi m hóa lý và d ế ể ặ         ­ Đ c đi m bào ch ử ụ ề ượ ng s  d ng         ­ Li u l ủ ỷ ệ ng dùng c a thu c         ­ T  l ụ ể ạ và đ ộ ề ế ố ặ

ề ớ ố

ể ư ướ ế ố ệ ượ c có th i ti t nhi

t đ i nh  Vi ả ể ả ấ ả này. Đó là Diazepam (hay ế ủ ả ứ   Seduxen)  truy n tĩnh  m ch.  Chúng ta  đã  g p  ph n  ng  k t  t a  khi tiêm ặ ộ ẫ ng này là do đ c đi m bào truy n Seduxen tr n l n v i thu c khác. Hi n t   ệ   ệ ớ ờ ế t ch  thu c Seduxen tiêm dùng cho các n ố   nam chúng ta, các nhà s n xu t đã dùng Natri bisulfit đ  b o qu n thu c,

5

ố ấ ậ

ộ

ộ ặ ệ

ợ ế ả ứ ộ ế ủ ch t này gây k t t a khi chúng ta tr n nó v i thu c khác. Vì v y khi dùng ớ ấ ượ Diazepam thì không đ c tr n v i b t kì thu c gì. ư ề ế ố Y u t ề ố

ả ả ề ố ườ i nguyên nhân m t s  tr

ề ạ ủ ệ ạ ườ

ế ấ ặ ề ệ

ặ ẫ ạ ợ ố

ệ ị ể ể ả

ượ

ườ ng   và   cách   dùng,   ng ụ ổ ế ế

ớ

ệ t Nam. Có t ầ ị ị

ớ ố ả   ệ  thu c v  thu c nh  là công ngh  bào ch  ho c đi u ki n b o ố   qu nả   thu c trong nhi u tr    ph n  ng có h i c a thu c. ng h p đã gây ra ợ ố ộ ố ườ   ng h p s c ph n v . T i Philipin Đi u này lí gi ố   ng u ng đã năm 2000, theo GS MARAMBA cho biêt: khi dùng Tetraxylin đ ậ   ế gây tai bi n r t n ng n  cho không ít b nh nhân, đó là tai bi n gay suy th n. ố Lô thu c này do CBM vi n tr , m c dù thu c v n còn h n dùng, song trên   ả  không  ự ế  qua ki m tra đã b  oxy hoá. Nguyên nhân có th  do b o qu n  th c t ề ị ệ đúng đi u ki n quy đ nh. ề ố   ế ố ề ề ế i   ta   t ng   k t   v   thu c   li u   l V   y u   t ế  ố ộ ủ ố t y u c a B  Y T ề ử ụ ụ i 40% s  b nh nhân b  đau b ng. Khi chia li u s  d ng làm   ệ   ẫ ướ ụ   Vì v y h ỉ ng d n b nh ố ẩ ấ ậ Praziquantel, thu c ch ng sán có trong danh m c thi ố ệ Vi ậ ệ 3 l n/ngày thì ch  có 5% b nh nhân b  đau b ng. ọ . nhân dùng thu c c n th n đúng quy cách là r t quan tr ng

ế ố ộ ề ệ

ủ ườ ệ i b nh

thu c v  b nh nhân: 3.2­  Y u t ể ặ         ­ Đ c đi m sinh lý c a ng ớ         ­ Gi i tính ạ         ­ Tr ng thái có thai         ­ Di truy nề        ụ ấ ề ớ ữ ẫ này là gi

ể ố ớ ả ố ứ

ề ố

ủ ẹ ơ   i n  m n c m h n ế  ỷ    i m  dùng chúng trong

ạ ớ

ế ố ộ M t ví d  r t đi n hình v  nhóm y u t ớ ớ i nam đ i v i Cloramphenicol hay Fansidar, hay là thu c  c ch so v i gi ạ ể ị men chuy n (thu c hay dùng trong đi u tr  tim m ch) gây quái thai và hu ườ ứ ộ ố ơ ho i m t s  c  quan ch c năng c a thai nhi khi ng th i kì mang thai. ế ố ộ ề

thu c v  bác sĩ: 3.3­ Y u t ứ ế        ­ Ki n th c        ­ Y đ cứ

ộ ể ượ ủ ề ấ ố Đ  có đ

ế ạ ứ ấ

ề ượ ạ ượ ị ườ

c tung ra th  tr ả ệ ạ ủ ố

ụ ế ầ ệ ả ỗ ơ ầ c m t ki n th c đ y đ  v  thu c là r t khó khăn khi mà   ệ   ớ ớ ơ ế ứ ạ ệ t hi n nay có quá nhi u ho t ch t m i v i c  ch  ph c t p, hàng lo t các bi ả   ậ ượ ạ c khác nhau đ d ng. Vì v y, bên c nh vi c D c sĩ ph i ề ẫ ướ ng d n cho bác sĩ các c nh báo rõ ràng v  tác d ng có h i c a thu c thì h   ủ ơ i trong vi c kê đ n và h y đ n n u c n. còn ph i ki m tra l

ể ế ố

khác ờ ề ạ

3.4. Các y u t ố ồ ­ Dùng đ ng th i 2 hay nhi u lo i thu c ố ệ ượ u, thu c lá ­ Nghi n r ngườ ­ Tác nhân môi tr

6

ố ả ề ứ ạ ừ

ỵ ượ ệ ươ đ ố ế ợ t khi mu n dùng k t h p nhi u th  thu c chúng ta ph i lo i tr ụ ng k  hoá lý. Ví d :

ớ

ụ ằ ố ợ ợ

ặ Đ c bi c các t + Không pha l n Aminoglycozid (Gentamixin, Ampixilin) v i Lidocain + Không pha l n Cephalosporin và Aminoglycozid ắ ả ườ Tr ẽ ị

ả ặ ọ ị

ư ậ ị

ủ ố ợ ệ ẫ ẫ ộ  ph i dùng ph i h p, ta kh c ph c b ng cách tiêm ắ ng h p b t bu c ờ ộ riêng r  và cách nhau m t kho ng th i gian sao chochúng ta đã k p hoà tan ố ợ vào d ch sinh h c khi chúng g p nhau. Tránh dùng ph i h p Aminoglycozid ặ ộ và Furosemide vì nh  v y đ c tính c a chúng b  tăng n ng.   (KS)  cho b nh nhân: M t cách l u ý khi dùng ph i h p 2 káng sinh

ộ ườ Có 3 tr

ư ợ ả ng h p x y ra: ế ợ ẩ ệ ẩ

ả ộ ưở ệ ẩ ẩ ệ t khu n = Hi u qu  c ng h t khu n + KS di ng

ệ ố ợ t

ả + K t h p kháng sinh kìm khu n + kháng sinh kìm khu n = hi u qu   tố t + KS di ố + Ph i h p không t Ả Ứ Ạ Ủ Ố II. THEO DÕI PH N  NG CÓ H I C A THU C

ế ả ự ầ 1. S  c n thi t ph i báo cáo ADR:

ử ệ   Các thông tin v  tính an toàn trong quá trình nghiên c u và th  nghi m

ủ ố ậ ấ ả

ề lâm sàng c a 1 thu c không th  ghi nh n t ệ ể ộ ứ t c  các ADR có th  x y ra do: ị ể ả ộ ủ ể ậ ủ   ­  Các th  nghi m trên đ ng v t không đ  đ  xác đ nh đ  an toàn c a

ố thu c trên ng

ử ữ ệ ử ườ i. ệ ­ Nh ng b nh nhân tham gia th  nghi m là nh ng đ i t

ọ ạ ố ượ ệ ớ ử ế ề ự   ng đã qua l a ờ   , th i

ệ ầ ủ ả ắ

ố ạ ể ư ­ T i th i đi m l u hành thu c các thông tin ADRs, t

ườ ử ụ ươ ệ ư ớ ượ ư ố ữ ự ế ệ ố ượ ng h n ch , đi u ki n th  nghi m khác bi ch n, s  l t v i th c t ệ ố ủ ử gian th  nghi m ng n, do đó ch a ph n ánh đ y đ  các ADR c a thu c. ố ờ ng tác thu c,… c các ADR i s  d ng ch a l n, khó phát hi n đ

ầ ấ ấ ư ề ch a có nhi u do s  ng có t n su t th p.

ố ấ ệ ọ  Vi c giám sát sau khi l u hành thu c r t quan tr ng, báo cáo ADR là

ệ ộ ư ế .

ủ trách nhi m c a các cán b  y t ủ 2. Vai trò c a báo cáo ADR:

ấ ồ ố ộ

ụ (cid:0) Cung c p thông tin thu h i thu c có đ c tính cao. Ví d : thalidomid, terfenadin,...

(cid:0) ữ ả ẩ ổ Thay đ i thông tin trên s n ph m khi đã có nh ng thông tin m i t ớ ừ

ụ ư ậ ổ

ỹ ị ứ ệ

báo cáo ADRs. ị ườ ng M  năm 1995, sau đó ghi nh n và b Ví d : Losartan đ a ra th  tr ế ấ ạ sung: viêm m ch, ban xu t huy t, d   ng, s c ph n v ,... ạ ủ ả ứ ố ố ạ ệ ả ệ 3. Theo dõi ph n  ng có h i c a thu c t i b nh vi n:

7

ả ạ

́ 3.1. T i sao ph i theo dõi? ́ ầ ơ ệ ̉ ̉ H  thông B nh vi n phai là n i đi đ u, là côt lõi cua công tác theo dõi

́ ̣ ̉ ệ ́ các phan  ng co hai cua thuôc vì:

ọ ̉

ệ ́ ̉ ư ầ ệ ệ ấ ớ

́ ́ ệ ể ồ ̣

ệ thông qua Khoa D c B nh vi n.

ượ ệ ệ ệ ấ ộ ờ ̣ ̣ a.  T m quan tr ng cua công tác này.   ́ ơ ử ụ b.  B nh vi n là n i s  d ng thuôc r t l n.   ệ ử ụ c.   Ngu n thuôc s  d ng trong b nh vi n hoàn toàn co th  xác đinh ệ c đi u tri trong b nh vi n m t th i gian nh t đinh, có ượ d.  B nh nhân đ

ượ ể ể th  ki m soát đ ề ́ c các thuôc s  d ng.

́ ́ ự ầ ̉ ̉

̃ ̃ ử ụ ệ e.  Co s  theo dõi đ y đu và h  thông hàng ngày, hàng gi ưỡ ướ ự ề ế ự ỉ ̣ ờ  cua các nhân   ̉   ế i s  ch  đao tr c ti p cua

́ ng, …) d ệ ệ ̣ ̉ ượ  (Bác si, D c si, Đi u d viên y t ề ộ ồ H i đ ng thuôc và đi u tri cua B nh vi n.

ữ

3.2 Thông báo nh ng gì? ả ứ ấ ả ữ ạ ầ ả ứ ặ ọ T t c  nh ng ph n  ng có h i tr m tr ng ho c các ph n  ng nghi ng ờ

ố là do thu c gây ra.

ả ứ ạ ầ ọ

a. Ph n  ng có h i tr m tr ng :  ệ

ả ệ ậ ặ ờ  Làm cho b nh nhân ph i nh p vi n ho c kéo dài th i gian nh p ậ

vi nệ

ặ ệ ặ ử ể ạ  Đ t b nh nhân vào tình tr ng nguy hi m ho c t vong.

ố ả ứ

ả ệ

b. Ph n  ng nghi ng  là do thu c gây ra: ờ ắ ố

ắ

ươ ể ệ ề ặ ố ặ ng tác thu c có th  hi n v  m t lâm sàng ho c sinh lý

ố

ụ ữ ố ề  dùng nhi u thu c.

 Ngay c  khi m i liên h  không ch c ch n.  T  Dùng thu c sai  Ph  n  mang thai ư ế 3.3. Báo cáo nh  th  nào?

ề ệ ề ượ ờ

ả ứ ấ ợ ề ượ i v  d ẩ c ph m

ụ ụ ụ

a. Thông tin v  B nh nhân ẩ ị b. Thông tin v  d c ph m b  nghi ng c. Thông tin v  ph n  ng b t l ề ề ườ i báo cáo. d. Thông tin v  ng ữ ơ ở ậ ữ ế ả ạ ứ ấ

ưở ệ

ệ ố

ệ ấ ố

ả ự ấ   Ph i d a trên c  s  nh ng tác d ng có h i và tác d ng ph  nghi v n. ầ ậ ự  ệ ậ Không c n thi t ph i xác nh n nh ng tri u ch ng nh n xét th y có th t s ụ ụ ủ ổ ạ là tác d ng có h i hay ph  không. Ý t   ng t ng quát c a vi c báo cáo là thu ệ ừ ữ ậ ấ ữ ề ự   th p d u hi u, d a trên nh ng quan sát ngh  nghi p t  nh ng tình hu ng mà ứ ệ ả ứ ườ   i   b nh   dùng   thu c,   th y   có   ph n   ng   và   tri u   ch ng   không   mong ng mu n.ố

8

ọ ả ề ữ ả ỹ ả ứ

ờ ệ ả ứ

ầ ế ỏ i b nh v  t

ệ ữ ố ệ ấ ườ ệ i b nh đã dùng. Cũng c n h i ng ề

ủ ấ ả

t c  các thu c mà ng ắ ặ

ả ứ ự ữ ạ ặ ạ ọ

ị ớ ề ắ ố ộ

ả ứ ứ ệ ọ ố

Khi nh ng ph n  ng này x y ra, đi u quan tr ng là ph i mô t    k  các ứ ấ ả  tri u ch ng, th i gian tri u ch ng xu t hi n, k t thúc và ghi chép t t c ườ ệ ề ự ố nh ng thu c mà ng    dùng ề ệ ủ ố ổ ườ ệ ầ   thu c và thu c c  truy n. C n thông tin v  tình hình b nh c a ng i b nh, ố ườ ệ ượ ề ờ c cho dùng i b nh đ và thông tin v  th i gian c a t   ả ứ ệ   ọ ặ ọ  dùng. Theo nguyên t c, m i ph n  ng nghiêm tr ng và đ c bi t ho c đã t ấ ả ả   ườ ế i ho c đe d a tính m ng ph i t t c  nh ng ph n  ng có h i gây ch t ng ố ế  ớ ượ đ c báo cáo. Trong khi đi u tr  v i thu c m i, có m t nguyên t c qu c t ả   là ph i báo cáo ngay m i ph n  ng và tri u ch ng không mong mu n phát ệ ượ hi n đ c.

ườ ề ả ứ ạ ủ ố i nên báo cáo v  ph n  ng có h i c a thu c?

ấ ả ộ ế ồ 3.4 Ai là ng T t c  các cán b  y t , bao g m:

ề ưỡ

ữ ộ ng, n  h  sinh ị ấ ứ ỏ

ỗ ộ ệ ề

Bác sĩ ượ D c sĩ Y tá, đi u d ụ Các nhà cung c p d ch v  chăm sóc s c kh e khác ặ ế  ho c d M i bác sĩ, cán b  y t ụ ủ ệ ạ ụ ằ

ế ấ ơ

ệ ả ể ỉ ề ằ

ệ ạ ụ ố ớ   ượ c sĩ có trách nhi m ngh  nghi p v i ế  ờ ệ b nh nhân c a mình, giáo d c và cho l i khuyên nh m m c đích h n ch ả ộ ọ    sau đó có trách nhi m ph i báo cáo v  nghi v n tác nguy c . M i cán b  y t ộ   ứ ế ố ụ d ng không mong mu n n u tri u ch ng x y ra có th  ch  ra r ng đó là m t tác d ng không mong mu n có h i.

ừ 4. Phòng ng a ADR

ụ ụ ề ố ươ Nhi u ph n  ng có h i c a thu c, t

ng tác thu c và tác d ng ph  có ắ ể

ạ ủ ố ủ ữ th  phòng ng a, n u tuân th  nh ng nguyên t c sau đây: ơ ờ ố ị ỉ ả ứ ế ừ ­  Không bao gi kê đ n b t k  thu c nào mà không có ch  đ nh rõ ràng

ố ơ ệ

ố

ề ị ứ ế ắ ướ c đó là m t y u t ộ ế ố ự d

ơ ị ứ

ấ ỳ ố ấ ỳ ệ bi n minh cho vi c kê đ n thu c đó. ấ ạ ườ ệ i b nh mang thai, r t h n ch  dùng thu c. ị ứ ườ ệ i b nh v  d   ng. D   ng m c tr ớ ề ố đoán tin c y v  nguy c  d   ng v i thu c. ướ ườ ệ c đó đã dùng b t k  thu c nào ch a, k  c

ướ ể ố ư ươ c đó cũng có th  gây t ể ả    ng tác

ữ ố

ế ­ N u ng ỏ ­ H i ng ậ ỏ ­ H i ng i b nh xem tr ử ụ ố ự  dùng. S  d ng thu c tr nh ng thu c t ấ ờ ọ thu c nghiêm tr ng và b t ng . ố ợ ữ ế ầ ố ­ Tránh nh ng ph i h p thu c không c n thi ố   t. Hãy dùng càng ít thu c

ể ế n u có th . ổ ệ ặ ậ ưở ế ể

ể ả ườ ệ ả nh ng ng ng đ n chuy n hóa ề   ầ i b nh này, c n ph i dùng li u

ườ ấ ­ Tu i tác, các b nh gan ho c th n có th   nh h ả ố Ở ữ và kh  năng đào th i thu c.  ơ th p h n bình th ả ng.

9

ấ ỉ ẫ ụ ệ ­ Cung c p nh ng ch  d n th t rõ ràng và giáo d c b nh nhân, c  v ả ề

ề

ụ ả ứ ậ ữ ơ ệ ố ử ụ b nh và v  cách s  d ng đúng thu c đã kê đ n. ả ứ ạ   ơ ố ượ ơ ể c kê đ n có th  gây ph n  ng có h i, ­ Khi có nguy c  là các thu c đ ậ ườ ệ ệ ư ậ   ớ ứ ế ề t các tri u ch ng s m, nh  v y i b nh v  cách nh n bi ể ị ớ ở ứ ề ể ượ ạ  m c có th . c đi u tr  s m ả ph i giáo d c ng ấ v n đ  ph n  ng có h i có th  đ

Khoa Dược bệnh viện (Đ nơ vị Thông tin thuốc)

Điều dưỡng

40

Nguồn: David Lee. “Pharmacovigilance: the role of hospitals”, Hội thảo tăng cường an toàn thuốc và cánh giác dược ở Việt Nam. Tháng 12/2010, Hà Nội.

ề ệ ố 5. H  th ng theo dõi ADRs

Ca lâm sàng ADR

ề

Báo cáo viên ẫ (Đi n vào m u báo cáo)

ộ ồ

ề

ệ

ị ố H i đ ng thu c và đi u tr (B nh viên)

10

ữ

ệ ư Trung tâm l u tr  tài li u

ữ ệ Phân tích các d  li u

Văn phòng ADR

ệ ố

ở

Philipin

H  th ng theo dõi ADR

Ả

Ệ

TÀI LI U THAM KH O

1. Harrison’s Principles of Internal Medicine; Edition 17th; 2008

ế

ượ

ệ

ư ố D c th  qu c gia Vi

t Nam

ộ 2. B  Y t

(2006) ,

, NXB Y H c.ọ

ế

ượ

D c lâm sàng

ộ 3. B  Y t

(2006) ,

, NXB Y H c.ọ

ằ

ầ

ị

ươ

D c l c h c

4. Tr n th  thu H ng (2007),

ượ ự ọ , NXB Ph

ng Đông.

ượ

ộ

ườ

ạ ọ

ượ

ầ

ơ

Giáo

5. B  môn D c lý­ Tr

ng Đ i h c Y D c C n Th  (2012),

ƯỢ

trình D

C LÂM SÀNG I .

11