VIN HÀN LÂM
KHOA HC XÃ HI VIT NAM
HC VIN KHOA HC XÃ HI
LÊ HOÀNG TN
CÁC TI XÂM PHM CH Đ HÔN NHÂN
VÀ GIA ĐÌNH THEO PHÁP LUT HÌNH S
VIT NAM T THC TIN THÀNH PH
H CHÍ MINH
Ngành: Lut hình s và t tng hình s
Mã s: 9 38 01 04
TÓM TT LUN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HC
HÀ NI - 2020
Công trình được hoàn thành ti:
Hc vin Khoa hc Xã hi
Người hướng dn khoa hc: PGS.TS. TRẦN VĂN ĐỘ
Phn bin 1: GS.TS. H Trọng Ngũ
Phn bin 2: PGS.TS. Hoàng Th Minh Sơn
Phn bin 3: TS. Li Viết Quang
Luận án được bo v trưc Hội đồng chm lun án tiến sĩ
hp ti: Hc Vin Khoa hc Xã hi vào lúc: ...... gi, ngày......
tháng.... năm 2020
Có th tìm hiu lun án ti:
- Thư viện hc vin khoa hc xã hi
- Thư viện quc gia vit nam
1
M ĐẦU
1. Tính cp thiết của đề tài
Nhà nước bo v các quan h hi bng pháp lut, trong các quan h
hi thì nn tảng gia đình luôn được chú trng nhm bảo đảm các điu
kiện để phát triển đất nước, xây dng và bo v T quc.
Gia đình tế bào ca hi, do đó mun xây dng hi phát trin
tt yếu phi chú trọng đến s phát trin lành mnh ca các tế bào quan
tâm đến vic bo v quan h hôn nhân tiến b.
T xa xưa pháp luật đạo đức, tp quán truyn thống cũng đã
những quy đnh trong vic thiết lp các hành vi x s đối vi nhng vấn đề
liên quan đến mi quan h v hôn nhân và gia đình.
Trong công cuc cải cách pháp nước ta, Đảng Nhà c luôn
quan tâm đề cao đối vi các chính sách trong hoạt động xây dng áp
dng pháp lut, nhiu ngh quyết đã ra đời để đáp ng yêu cu thc hin
nhim v chính tr trong giai đoạn mới như: Nghị quyết s 08/NQ-TW ngày
02/01/2002 ca B Chính tr v “Mt s nhim v trọng tâm công tác
pháp trong thi gian ti”, Ngh quyết s 48/NQ-TW ngày 24/05/2005 ca
B Chính tr v “Chiến lược xây dng hoàn thin h thng pháp lut
Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020” Ngh quyết s
49/NQ-TW ngày 02/06/2005 ca B Chính tr v “Chiến lược cải cách
pháp đến năm 2020 ”[55, 56, 57].
Hiến pháp nước Cng hòa hi ch nghĩa Vit Nam năm 2013 được
quy định tại Điều 36 nhm bo h chế độ hôn nhân gia đình theo nguyên
tc t nguyn, tiến b, mt v mt chng, v chồng nh đẳng, tôn trng
lẫn nhau. Nhà nước bo h hôn nhân gia đình, bo h quyn li ca
người m và tr em [106, Điều 36].
Chế độ hôn nhân gia đình giữ vai trò quan trọng trong đời sng
hội, nên được bo v bng nhiều phương tiện khác nhau, trong đó
phương tiện pháp lut vai trò quan trng thuc pháp lut hình s. Pháp
2
lut hình s luôn dành s quan tâm cho vic bo v chế độ hôn nhân gia
đình thông qua việc quy định nhng hành vi c th nào cho hi ti
phm xâm phm chế độ hôn nhân gia đình các bin pháp x nh
s đối với người thc hin hành vi nguy hiểm đó. Bộ lut Hình s năm
2015 quy định các hành vi vi phm chế độ hôn nhân gia đình bị xem
ti phạm quy định các hình phạt đối với các hành vi đó từ Điều 181 đến
Điu 187 Chương XVII Phn các ti xâm phm chế độ hôn nhân gia
đình [16].
B lut Hình s ch điều chnh nhng hành vi xâm phạm đến chế độ
hôn nhân gia đình mang tính chất nghiêm trng th dẫn đến thit hi
đến tính mng, sc kho, tài sn ca những thành viên trong gia đình, của
người khác, th gây ảnh ởng đến trt t an toàn hi, s phát trin
lành mnh ca hi, nhm bo v toàn hội nói chung, trong đó mục
đích bảo v giá tr tốt đp của gia đình, quyền li ích hp pháp ca mi
thành viên trong gia đình.
Hành vi ca loi ti phm này không ch trc tiếp xâm phm đến chế
độ hôn nhân gia đình theo luật định mà còn gây ra nhiu h qu nh
hưởng đến các mi quan h hi cn bo v khác như tài sản, tính mng,
danh d, uy tín của con người còn gây mt an ninh, trt t, an toàn
hi v.v..
Các hành vi xâm phm chế độ hôn nhân gia đình khi din ra rt
đơn giản, nhưng cũng lúc diễn ra phc tạp, đa dạng, thậm chí xác định
để x rất khó khăn giữa ranh giới đạo đc, hành chính ti phm hình
s. T thc tế sinh động ca cuc sng cn thiết phi nhn thc sâu sc,
khoa hc v nhóm ti phm này phi những quy định cn thiết, kp
thi ca pháp luật để đưa vào áp dụng phù hp trong thc tin.
Mc vy, v mt lý lun hin nhiu vấn đề chưa đưc nghiên cu
đầy đủ chiu u, bởi chưa đưc tiếp cn bng nhiu cách tiếp cn
3
nghiên cu khác nhau, nht cách tiếp cn hi hc pháp lut nói chung
và xã hi hc lut hình s nói riêng.
Hin ti nhiu n phm, tài liu, công trình nghiên cu v nhóm ti
phm này, tuy nhiên v s ợng chưa nhiều và nhiều đề tài chưa mang tính
chuyên sâu hoặc chưa đầy đ các dng ti phạm khác nhau, trong khi đó
hành vi vi phm chế độ hôn nhân và gia đình lại đang din ra hng ngày, có
khi âm mật, nhưng nhiều lúc li biu hin công khai vi nhiu hu
qu mà dư luận xã hi đã có phản ng mnh m.
Thc trng trong nhn thc nghiên cu lý lun làm ảnh hưởng đáng kể
đến thc trạng điều chỉnh các quy định trong xây dng pháp lut, nhiu quy
định pháp luật đã không đáp ng với đời sng thc tế ca hi, thc tin
áp dụng cũng gặp nhiều khó khăn, bất cp bởi các quy đnh ca pháp lut
còn hn chế và nhiu yếu t khác tác động.
Mt khác, trong thc tế áp dụng các quy định ca pháp lut hình s v
các ti xâm phm chế độ hôn nhân gia đình vn còn nhiu vấn đề bt
cp, như xác định ti danh, áp dụng điều lut quyết định hình phạt cũng
như những vấn đề liên quan khác vn còn tn ti hn chế, không đầy đủ v
tính cht, mức đ phm ti nên dẫn đến việc định ti không chính xác, mc
hình phạt chưa đúng, góp phn cho vic các bn án b hy, b sa, hoc làm
oan, để lt ti phạm, điều này đã làm gii hn tính hu hiu trong phương
pháp x lý, giáo dục, răn đe và phòng ngừa chung.
Trước yêu cu bo v công lý, quyền con người, cải cách pháp hình
s theo hướng tăng cường tính chất hướng thin trong x ti phạm, đã
đặt ra nhu cu rt cn thiết để hoàn thin pháp lut xây dng các gii
pháp nhm nâng cao chất lượng áp dng pháp lut hình s v các ti nói
trên. Để thc hiện được nhu cầu đó, cn nghiên cứu sâu hơn, đầy đủ hơn
các khía cnh lun, s điu chnh pháp lut thc tin xây dng áp
dng pháp lut hình s đối vi các ti xâm phm chế độ hôn nhân gia
đình.