Cách xử trí khi bị hạ thân nhiệt trong
mùa lạnh
Giá lạnh kéo dài sẽ, cơ thể sẽ tiêu thụ nhiệt nhiều hơn lượng nhiệt
cơ thể sản sinh, dẫn đến việc cơ thể phải sử dụng năng lượng dự
trữ.
Hậu quả là bạn bị mất dần thân nhiệt, nếu thân nhiệt quá thấp sẽ
ảnh hưởng nghiêm trọng tới não gây nguy hiểm cho người bệnh.
Hạ thân nhiệt là gì?
Được gọi là hạ thân nhiệt khi nhiệt độ trung tâm dưới 35 độ C (đo
ở trực tràng). Hạ nhiệt độ trung bình khi nhiệt độ từ 35-32 độ C,
nặng 32-28 độ C, rất nặng khi nhiệt độ dưới 27 độ C. Khi nghi ngờ
hạ thân nhiệt, nhất thiết rằng các nhiệt kế phải có khả năng đo
nhiệt độ trung tâm một cách chính xác. Nhiều nhiệt kế có giới hạn
dưới ở mức 35 độ C. Nhiệt độ đo ở trực tràng là chuẩn, mặc dầu có
thể chậm so với nhiệt độ trung tâm. Lý tưởng là ống nhiệt nên
được đưa vào trong trực tràng 15cm và không nên đặt trong phân
lạnh.
Khi thời tiết lạnh, cơ thể thường hạ thân nhiệt.
Hạ thân nhiệt bất ngờ nguyên phát (primary accidental
hypothermia) là do tiếp xúc trực tiếp với lạnh.
Hạ thân nhiệt thứ phát (secondary hypothermia) là một biến chứng
tự nhiên của nhiều rối loạn toàn thân, gồm có nhiễm khuẩn, phẫu
thuật tim, bệnh lý rối loạn chuyển hóa (suy giáp, suy tuyến yên),
do cơ địa (trẻ nhỏ, người già không thích nghi được khi thay đổi
thời tiết), do ngộ độc: gardenal, rượu, thuốc chống trầm cảm,
heroin, ethylen glycol...), do tai nạn: đuối nước, leo núi... Tỷ lệ tử
vong của hạ nhiệt thứ phát cao hơn.
Cách xử trí
Đưa nạn nhân ra khỏi nơi lạnh. Điều trị gồm hai phần chính là sưởi
ấm và điều trị triệu chứng.
Có nhiều biện pháp để làm tăng thân nhiệt, tuy nhiên cần phải làm
tăng thân nhiệt từ từ, cho vào phòng có nhiệt độ khoảng 22- 23 độ
C, làm tăng nhiệt độ trung tâm từ từ 0,1-0,7 độ C/h, được coi là có
hiệu quả khi nhiệt độ tăng lên 0,5 độ C/h. Nếu nhiệt độ trung tâm
dưới 30 độ C thì biện pháp này không hiệu quả.
Sưởi ấm từ bên ngoài: như dùng chăn, lò sưởi, túi chườm nóng làm
tăng thân nhiệt 4-7 độ C/h. Không được sưởi nóng bằng cho vào
bồn tắm vì gây ra tình trạng bỏng da và gây giãn mạch mạnh, gây
tụt huyết áp đột ngột. Nên sưởi ấm thân, đầu, để hở tay và chân với
mục đích ưu tiên sưởi ấm các tạng quan trọng trước như tim, não,
thận, gan.
Sưởi ấm từ bên trong: cho phép làm tăng nhiệt độ của các tạng
quan trọng đặc biệt là tim. Tim hoạt động trở lại sẽ đáp ứng được
nhu cầu tuần hoàn tăng lên trong quá trình làm tăng thân nhiệt.
Phương pháp này được dùng cho trường hợp rung thất hoặc ngừng
tim với dạng vô tâm thu bằng cách tuần hoàn ngoài cơ thể hoặc
thận nhân tạo để tăng thân nhiệt lên 15 độ C/h. Khi không thể thực
hiện được biện pháp này, có thể dùng truyền dịch ấm khoảng 39-
40 độ C, sưởi ấm khí thở vào, để nhiệt độ phòng là 40 độ C, hoặc
lọc màng bụng với dịch nóng từ 40-42 độ C, rửa dạ dày bằng nước
ấm sau khi đặt nội khí quản, thở máy.
Trường hợp nặng vừa tiến hành ép tim, vừa đặt nội khí quản, đồng
thời với tuần hoàn ngoài cơ thể.
Chú ý:
Thân nhiệt trên 33 độ C: dùng các biện pháp ủ ấm thông thường là
đủ.
Từ 28-33 độ C: chỉ định phương pháp ủ ấm dựa vào nhiệt độ cơ
thể, tuổi, thời gian bị nhiễm lạnh.
Dưới 28 độ C: tuần hoàn ngoài cơ thể, thay thế thận hoặc lọc màng
bụng.
Ngoài các biện pháp làm tăng thân nhiệt, việc tìm ra nguyên nhân
và điều trị nguyên nhân cũng như điều trị triệu chứng (trong điều
kiện có thể) sẽ góp phần quan trọng giảm thiểu các biến chứng xấu
có thể xảy ra.