Chương 5: Thống kê nguyên vật liệu trong doanh nghiệp

Ch−¬ng V: thèng kª nguyªn vËt liÖu trong doanh nghiÖp

A. Tãm t¾t lý thuyÕt: 5.1. C¸c chØ tiªu ph¶n ¶nh t×nh h×nh cung øng vμ dù tr÷ nguyªn vËt liÖu: 5.1.1. ChØ tiªu khèi l−îng NVL cung øng: Ph¶n ¶nh tæng khèi l−îng tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu thùc tÕ ®−îc cung cÊp trong kú. 5.1.2. ChØ tiªu gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu cung øng: Tæng gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu cung øng

%100

M M

1 x k

= ∑ (Khèi l−îng tõng lo¹i NVL cung øng x gi¸ thμnh 1 ®¬n vÞ NVL) 5.1.3. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch cung cÊp nguyªn vËt liÖu theo yªu cÇu ®Çy ®ñ: * Tû lÖ hoμn thμnh kÕ ho¹ch cung cÊp nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt SP cña DN

Trong ®ã: M1, Mk: Sè l−îng vËt liÖu cung cÊp theo thùc tÕ, kÕ ho¹ch. * Møc thêi gian ®¶m b¶o vËt t− cung cÊp cho s¶n xuÊt:

M ∑ mq

T =

∑= . qm

. qms .

Trong ®ã: - T: Thêi gian ®¶m b¶o nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt (ngμy vμ ®ªm). - m: møc tiªu hao NVL cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. - q: khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt b×nh qu©n(ngμy vμ ®ªm) 5.2. Thèng kª t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu trong Doanh nghiÖp: 5.2.1.C¸c chØ tiªu thèng kª t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu: a. ChØ tiªu khèi l−îng nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trong kú: Lμ chØ tiªu ph¶n ¶nh khèi l−îng hiÖn vËt tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu thùc tÕ sö dông vμo s¶n xuÊt trong kú. b. ChØ tiªu gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu sö dông trong kú: Lμ chØ tiªu biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toμn bé khèi l−îng NVL thùc tÕ sö dông vμo s¶n xuÊt trong kú M

∑=

Trong ®ã: s: ®¬n gi¸ nguyªn vËt liÖu 5.2.2. KiÓm tra, ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu: a. KiÓm tra t×nh h×nh sö dông NVL: * Theo ph−¬ng ph¸p gi¶n ®¬n: - Sè t−¬ng ®èi: M1/M0 - Sè tuyÖt ®èi: M1 - M0 * Theo ph−¬ng ph¸p kÕt hîp víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt:

xM 0

1 GO 1 GO 0

(smq

- Sè t−¬ng ®èi: x100%

1 m0

)

- Sè tuyÖt ®èi: M1 - ( M0 x GO1 / GO0) b. Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu: *Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng mét lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm (hiÖn vËt) C¨n cø vμo ph−¬ng tr×nh kinh tÕ: (mq M =∑ ) *Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng nhiÒu lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm (gi¸ trÞ) C¨n cø vμo ph−¬ng tr×nh kinh tÕ: M = ∑ 5.2.3. Ph©n tÝch møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm: a. Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng 1 lo¹i nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: ChØ sè cã d¹ng: Im = m1 / m0 m = m b.Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng 1 lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: ChØ sè cã d¹ng:

qm 11 qm 10

Im =

∑ ∑

)

(

11qm

∑

m = ∑ 10qm c. Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng nhiÒu lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: ChØ sè cã d¹ng:

Im =

)

(

ms 0 1 ms 0 0 0ms 1

∑ ∑ ∑

∑

Δ m = 0ms d.Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng nhiÒu lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: ChØ sè cã d¹ng:

qms 11 0 qms 10 0

Im =

−

qms 10 0

. m =

∑ ∑ ∑

∑

qms 0 11 B. C¸C bμi tËp C¥ B¶N: Bμi sè 1: Cã sè liÖu sau vÒ t×nh h×nh sö dông g¹ch cña mét ®¬n vÞ x©y l¾p: ChØ tiªu 1. Khèi l−îng c«ng t¸c x©y t−êng (m3) 2. Sè l−îng g¹ch sö dông (viªn) Yªu cÇu: 1. KiÓm tra t×nh h×nh sö dông khèi l−îng g¹ch trong kú theo 2 ph−¬ng ph¸p?

§Þnh møc 1.000 460.000 Thùc tÕ 1.200 540.000

2. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh sö dông khèi l−îng g¹ch trong kú? Bμi sè 2: Cã tμi liÖu vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt vμ sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét xÝ nghiÖp ®å gèm trong 2 quý ®Çu n¨m 2006 nh− sau:

Khèi l−îng s¶n phÈm SX (c¸i) S¶n phÈm

Møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm (kg/c¸i) §¬n gi¸ cè ®Þnh (1.000®/c¸i)

A B C Quý 1 500 800 1.000 Quý 2 520 820 1.200 Quý 1 2,2 2,8 3,0 Quý 2 2,0 3,0 2,6 20 25 30

Yªu cÇu: KiÓm tra t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña xÝ nghiÖp theo 2 ph−¬ng ph¸p gi¶n ®¬n vμ kÕt hîp víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt? Bμi sè 3: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña XÝ nghiÖp X©y l¾p X trong 2 kú b¸o c¸o nh− sau:

§¬n gi¸ NVL (1.000 ®ång) Khèi l−îng c«ng viÖc HT Møc hao phÝ NVL cho 1 §VSP C«ng viÖc §¬n vÞ tÝnh NVL sö dông

KH 1.000 TT 1.200

viªn m3 kg KH 460 0,2 35 TT 450 0,22 35 KH TT 0,45 0,5 28 30 0,9 1 G¹ch C¸t XM X©y t−êng 110 (m3 )

Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña tæng khèi l−îng nguyªn vËt liÖu kú b¸o c¸o so víi kú gèc do ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè: §¬n gi¸ tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu, møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm vμ khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt? Bμi sè 4: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét doanh nghiÖp X©y l¾p Y trong 2 kú b¸o c¸o nh− sau:

§¬n gi¸ NVL (1.000 ®ång) Khèi l−îng c«ng viÖc HT

§¬n vÞ tÝnh C«ng viÖc NVL sö dông

KH 300 TT 270

kg m3 kg Møc hao phÝ NVL cho 1 §VSP TT KH 150 170 1,0 1,2 280 300 KH 10 100 1 TT 9,8 105 0,9 §æ bª t«ng ( m3 ) S¾t §¸(1x2) Xi m¨ng

Yªu cÇu: Dïng ph−¬ng ph¸p hÖ thèng chØ sè ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña c¸c

nh©n tè ®Õn t×nh h×nh sö dông tæng khèi l−îng nguyªn vËt liÖu cña xÝ nghiÖp? Bμi sè 5: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña XÝ nghiÖp X©y l¾p A trong 2 kú b¸o c¸o nh− sau:

Khèi l−îng c«ng viÖc HT §¬n gi¸ NVL (1.000 ®ång)

§¬n vÞ tÝnh NVL sö dông

KH 240 TT 250

viªn m3 kg G¹ch 20x20 C¸t Xi m¨ng Møc hao phÝ NVL cho 1 §VSP TT KH 26 25 0,25 0,3 7 10 KH 6 30 1 TT 5,8 28 0,9

C«ng viÖc L¸t nÒn ( m2) Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña tæng khèi l−îng nguyªn vËt liÖu kú b¸o c¸o so víi kú gèc do ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè: §¬n gi¸ tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu, møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm vμ khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt? Bμi sè 6: Cã tμi liÖu sau ®©y vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét xÝ nghiÖp c¬ khÝ trong kú b¸o c¸o nh− sau:

Hao phÝ NVL cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm

Nguyªn vËt liÖu sö dông §¬n gi¸ NVL (1.000®/kg) §¬n vÞ tÝnh §Þnh møc Thùc tÕ S¶n phÈm s¶n xuÊt S¶n l−îng thùc tÕ (c¸i)

A 10

B 12

C 15

X Y Z X Y Z X Y Z Kg - - Kg - - Kg - - 250 300 100 300 150 8 100 5 6 220 280 90 280 150 6 110 6 5 120 250 400 120 250 400 120 250 400

Yªu cÇu: H·y x¸c ®Þnh t×nh h×nh biÕn ®éng møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (tÝnh chung cho c¶ 3 lo¹i s¶n phÈm) thùc tÕ so víi ®Þnh møc? Bμi sè 7: C¨n cø vμo tμi liÖu sau, h·y ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng chi phÝ nguyªn vËt liÖu X do ¶nh h−ëng cña 3 nh©n tè:

S¶n phÈm

A B C Khèi l−îng SP SX (1.000c¸i) Nguyªn vËt liÖu X sö dông (tÊn) N¨m 2005 N¨m 2004 115 800 65 1.000 48,75 1.900 N¨m 2005 1.000 1.300 1.500 N¨m 2004 96 55 57

BiÕt r»ng: Gi¸ nguyªn vËt liÖu X n¨m 2004 lμ 20.000®ång/kg vμ n¨m 2005

t¨ng 20% so víi n¨m 2004. Bμi sè 8: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh tiªu dïng nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp nh− sau:

ChØ tiªu Khèi l−îng thμnh phÈm Khèi l−îng NVL dïng cho s¶n xuÊt Trong ®ã:

- Dïng cho s¶n xuÊt thμnh phÈm - Dïng cho phÕ liÖu - Dïng cho phÕ phÈm §¬n vÞ tÝnh ChiÕc Kg Kg Kg Kg Quý I 20.000 25.800 21.500 2.800 1.500 Quý II 23.923 31.100 25.200 3.850 2.050

Yªu cÇu h·y tÝnh: 1. Møc chi phÝ nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt 1 s¶n phÈm? 2. Träng l−îng thùc cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm? 3. PhÕ liÖu vμ phÕ phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt? 4. Ph©n tÝch møc ®é ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè cÊu thμnh møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ? Bμi sè 9: XÝ nghiÖp b¸nh kÑo H¶i Hμ sö dông ®−êng ®Ó s¶n xuÊt b¸nh, theo ®Þnh møc tÝnh ®−îc nh− sau: §Ó s¶n xuÊt mét s¶n phÈm th× träng l−¬ng thùc lμ 3.000 gam, hao hôt do phÕ liÖu lμ 60 gam, hao hôt do phÕ phÈm lμ 40 gam. Thùc tÕ theo dâi vμ tÝnh ®ù¬c: Träng l−îng thùc cho mét s¶n phÈm gi¶m 5%, hao hôt do phÕ liÖu gi¶m 10%, hao hôt do phÕ phÈm t¨ng 20%. Yªu cÇu: Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ? Bμi sè 10: Cã t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét xÝ nghiÖp May xuÊt khÈu nh− sau:

ChØ tiªu

Kú b¸o c¸o 1.430 1.300 40 1,05 Kú gèc 1.260 1.200 38 1

1. Khèi l−îng v¶i ®−a vμo s¶n xuÊt (m) 2. S¶n phÈm hoμn thμnh (thμnh phÈm) (c¸i) 3. S¶n phÈm háng (1.000 c¸i) 4. Träng l−îng thùc cho 1®¬n vÞ SP (m) Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng khèi l−îng v¶i sö dông ¶nh h−ëng bëi c¸c nh©n tè cÊu thμnh?

Ch−¬ng VI: thèng kª gi¸ thμnh s¶n phÈmtrong doanh nghiÖp

A. Tãm t¾t lý thuyÕt: 6.1. Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vμ gi¸ thμnh s¶n phÈm: 6.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt: Chi phÝ lμ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toμn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vμ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mμ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh cho 1 thêi kú nhÊt ®Þnh. Theo quan ®iÓm hiÖn nay, chi phÝ doanh nghiÖp bao gåm: - Chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh. - Chi phÝ ho¹t ®éng tμi chÝnh. - Chi phÝ kh¸c 6.1.2. Gi¸ thμnh s¶n phÈm: Gi¸ thμnh s¶n phÈm: lμ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toμn bé chi phÝ vËt chÊt, dÞch vô, lao ®éng vμ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c mμ doanh nghiÖp bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. 6.2. C¸c chØ tiªu thèng kª gi¸ thμnh s¶n phÈm: 6.2.1. ChØ tiªu tæng gi¸ thμnh c«ng x−ëng cña s¶n phÈm s¶n xuÊt: Ph¶n ¶nh toμn bé chi phÝ mμ doanh nghiÖp ®· bá ra cho khèi l−îng s¶n phÈm ®−îc hoμn thμnh trong kú. 6.3.2. ChØ tiªu tæng gi¸ thμnh c«ng x−ëng cña s¶n phÈm tiªu thô: Ph¶n ¶nh toμn bé chi phÝ mμ doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt khèi l−îng s¶n phÈm ®−îc tiªu thô trong kú 6.3.3. ChØ tiªu tæng gi¸ thμnh toμn bé cña s¶n phÈm tiªu thô: ph¶n ¶nh toμn bé chi phÝ mμ doanh nghiÖp bá ra cho khèi l−îng s¶n phÈm ®−îc tiªu thô trong kú. 6.3.4. ChØ tiªu gi¸ thμnh c«ng x−ëng 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm: Ph¶n ¶nh chi phÝ b×nh qu©n ®Ó s¶n xuÊt 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm nμo ®ã trong kú.

1 −

;

...;

6.3. Thèng kª nghiªn cøu sù biÕn ®éng vμ tr×nh ®é hoμn thμnh kÕ ho¹ch cña gi¸ thμnh s¶n phÈm so s¸nh ®−îc: 6.3.1.Ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña gi¸ thμnh s¶n phÈm theo thêi gian: a. ChØ sè biÕn ®éng gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm:

−

1 −

;

;...;

* ChØ sè liªn hoμn:

Z Z 0 Z Z

Z Z Z Z

Z Z Z n− 1 Z

Z Z n Z Z

. qZ n

;...;

;

* ChØ sè ®Þnh gèc:

n q

;...;

;

* ChØ sè liªn hoμn:

. qZ 1 1 . qZ 0 1 . qZ 1 1 . qZ 0 1

. qZ 2 . qZ 1 . qZ 2 . qZ 0

1 n − . qZ n . qZ 0

0 b. ChØ sè biÕn ®éng gi¸ thμnh cña nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: ∑ ∑ ∑ ∑

∑ ∑ Z ∑ ∑

∑ ∑ ∑ ∑

* ChØ sè ®Þnh gèc:

6.3.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh: a. ChØ sè hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh cña 1 lo¹i s¶n phÈm:

iz = Z1 / ZK

. qZ 1 1 . qZ k

. qZ 1 1 . qZ 1 k

∑ ∑

(

)

(

)

−

∑ ∑ L−îng tiÕt kiÖm hoÆc v−ît chi: qZ . − 1 1

qZ . 1 1

qZ . k

qZ . 1 k

qZ . k 1

qZ . k

∑

L−îng tiÕt kiÖm hay v−ît chi: - Cho ®¬n vÞ s¶n phÈm: Z1 - ZK - Cho toμn bé khèi l−îng SP: (Z1 - ZK) q1 b. ChØ sè hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh tÝnh chung cho nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: . qZ 1 k . qZ k

Trong ®ã: - Z1, Zk: gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch. - q1, qk: khèi l−îng s¶n phÈm tõng lo¹i thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch. 6.3.3. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh s¶n phÈm víi biÕn ®éng gi¸ thμnh: a. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: - ChØ sè nhiÖm vô kÕ ho¹ch gi¸ thμnh : ZK / Z0 - ChØ sè gi¸ thμnh thùc tÕ : Z1 / Z0 - ChØ sè hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh : Z1 / ZK Trong ®ã: Z0, Z1, Zk: gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc tÕ kú gèc, kú nghiªn cøu vμ kú kÕ ho¹ch.

(

)

(

)

−

ms k

ms 1 k

ms 1 1

Chªnh lÖch tuyÖt ®èi:

∑

−

ms k

ms k 1

ms 1 1

∑

- Møc tiÕt kiÖm (v−ît chi) kÕ ho¹ch ®Ò ra: ( ZK - Zo )qk (1) - Møc tiÕt kiÖm (v−ît chi) thùc tÕ: ( Z1 - Z0 )q1 (2) - Chªnh lÖch tuyÖt ®èi gi÷a thùc tÕ so víi kÕ ho¹ch (2) so víi (1) ( Z1 - Z0 )q1 - ( Zk - Z0 )qk - Nguyªn nh©n: + Do gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm thay ®æi (Z1 - Zk )q1 + Do khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra thay ®æi: ( Zk - Z0 ) x (q1- qk ) Trong ®ã: Z0: gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm n¨m gèc. b. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: (t−¬ng tù tr−êng hîp 1 lo¹i s¶n phÈm) 6.4. Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña tõng kho¶n môc chi phÝ ®èi víi gi¸ thμnh s¶n phÈm: 6.4.1. Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: xÐt 2 tr−êng hîp: a. Tr−êng hîp s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: * Sè tuyÖt ®èi: ∑ ms 1 1 * Sè t−¬ng ®èi: ∑ ms 1 1

Trong ®ã:

(

)

(

)

−

qms 1 k k

qms 11 k

qms 11 1

∑

−

qms k k 1

qms k 11

∑

- m1, mk: møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch - s1, sk: gi¸ thμnh ®¬n vÞ nguyªn vËt liÖu thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch. b. Tr−êng hîp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: * Sè tuyÖt ®èi: ∑ qms − 1 11 * Sè t−¬ng ®èi: ∑ qZ k 1

∑ ZqZ k 1

∑ qZ k 1

qms 11 1 ∑

qms 1 11 ∑

(

)

(

)

−

tx kk

tx 1 k

tx 11

∑

−

tx kk

tx k

tx k 1

tx 11

qms k 11 ∑ 6.4.2. Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: a. Tr−êng hîp s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: *Sè tuyÖt ®èi: ∑ ∑ tx tx 11 kk * Sè t−¬ng ®èi: ∑ tx 11

∑

(

)

(

)

−

qtx 1 kk

qtx 11 k

qtx 111

∑

−

qtx kk 1

qtx k 11

∑

∑ ZqZ k 1

∑ qZ k 1

qtx 111 ∑

qtx k 11 ∑

Trong ®ã: - t1, tk: L−îng thêi gian lao ®éng hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch. - x1, xk: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tr¶ cho ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch b. Tr−êng hîp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: *Sè tuyÖt ®èi: qtx 111 * Sè t−¬ng ®èi: qtx 111 ∑

6.4.3. Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt chung: a. Ph©n tÝch chi phÝ chung b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.

c =

c q

(

)

−

* TÝnh chi phÝ chung b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm:

Trong ®ã: - c : Chi phÝ chung b×nh qu©n trong gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. - c: Kho¶n chi phÝ chung ph©n bæ cho mét lo¹i s¶n phÈm. - q: Khèi l−îng s¶n phÈm lo¹i ®ã: * TÝnh l−îng tuyÖt ®èi: c 1

*Sè t−¬ng ®èi:

CC −1 Z

CC 1 − Z

C −1 Z

= +

6.5. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ chi phÝ s¶n xuÊt: HiÖu qu¶ chi phÝ s¶n xuÊt lμ chØ tiªu ph¶n ¶nh quan hÖ so s¸nh gi÷a tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm hμng ho¸ víi tæng gi¸ thμnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm hμng ho¸

H Z

C«ng thøc:

∑= ∑

H H

qP 11 qZ 11 qP 11 qZ 10

qP 11 qZ 10 qP 10 qZ 10

qP 10 qZ 10 qP 0 0 qZ 0

∑ ∑ ∑ ∑

(

)

(

)

−

Trong ®ã: - P: Gi¸ b¸n ®¬n vÞ s¶n phÈm hμng ho¸ - Z: Gi¸ thμnh s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ s¶n phÈm hμng ho¸ - q: Khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt hoμn thμnh trong kú - ∑Pq: Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm hμng ho¸ - ∑Zq: Tæng gi¸ thμnh s¶n xuÊt s¶n phÈm hμng ho¸ ChØ tiªu nμy ph¶n ¶nh cø mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ chi cho s¶n xuÊt s¶n phÈm hμng ho¸ trong kú th× t¹o ra ®−îc mÊy ®¬n vÞ tiÒn tÖ gi¸ trÞ s¶n phÈm hμng ho¸. Do ®ã nÕu Hz cã trÞ sè cμng cao th× hiÖu qu¶ chi phÝ s¶n xuÊt cμng cao vμ ng−îc l¹i. Tõ c«ng thøc trªn ta x©y dùng hÖ thèng chØ sè ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña hiÖu qu¶ sö dông chi phÝ s¶n xuÊt do ¶nh h−ëng c¸c nh©n tè: * Sè t−¬ng ®èi:

qP 11

qZ 11

qP 11

qZ 10

* Sè tuyÖt ®èi: (HZ1 - HZ0) =

∑

)

(

)

−

qP 11

qZ 10

qP 10

qZ 10

∑

)

(

)

−

qP 10

qZ 10

qP 00

qZ 00

+( .

∑

N¨m 2003 N¨m 2004 N¨m 2005

S¶n phÈm

Gi¸ thμnh §VSP n¨m 2002 (®ång /sp) 15.000 11.000 G/thμnh §VSP (®ång/sp) 14.000 10.000 5.000 S¶n l−îng SX (sp) 200 100 50 G/thμnh §VSP (®ång/sp) 13.000 9.000 4.000 S¶n l−îng SX (sp) 180 120 70 G/thμnh §VSP (®ång/sp) 12.500 8.000 4.000 S¶n l−îng SX (sp) 220 150 100 A B C Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ thμnh s¶n phÈm theo thêi gian?

Bμi sè 2: Cã tμi liÖu sau ®©y vÒ t×nh h×nh gi¸ thμnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp A biÕn ®éng qua c¸c n¨m nh− sau: N¨m thø 1 SP N¨m thø 2 N¨m thø 3 Gi¸

G/thμnh §VSP (1.000®/sp) G/thμnh §VSP (1.000®/sp) G/thμnh §VSP (1.000®/sp) S¶n l−îng SX (c¸i) S¶n l−îng SX (c¸i) S¶n l−îng SX (c¸i)

thμnh §VSP n¨m gèc (1.000® /sp) 150 110 A B C D E 140 100 80 500 800 100 620 1.000 150 50 130 90 75 400 120 88 70 410 200

700 900 120 50 10 Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ thμnh s¶n phÈm theo thêi gian? Bμi sè 3: Cã tμi liÖu vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt vμ gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp nh− sau:

Khèi l−îng s¶n phÈm (c¸i) Gi¸ thμnh ®¬n vÞ SP (1.000®/c¸i) C¸c lo¹i SP

A B KH 100 110 TT 150 120 KH 3.800 5.700 TT 3.600 5.800

Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh hoμn thμnh kÕ ho¹ch tæng gi¸ thμnh s¶n phÈm theo c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng? Bμi sè 4: Cã tμi liÖu thèng kª ba ph©n x−ëng cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006 nh− sau:

Quý 2 110 180 160 Quý 1 100 150 160 Quý 1 4.000 6.000 5.000 Quý 2 2.800 7.200 6.500

1 2 3 Yªu cÇu: 1. TÝnh gi¸ thμnh b×nh qu©n 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm cña toμn ®¬n vÞ trong mçi quý? 2. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ thμnh b×nh qu©n? 3. Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña tæng chi phÝ s¶n xuÊt do ¶nh h−ëng 2 nh©n tè: gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm vμ khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt? Bμi sè 5: Cã t×nh h×nh gi¸ thμnh s¶n phÈm cña mét nhμ m¸y chÕ biÕn n−íc hoa qu¶ nh− sau:

S¶n l−îng (hép)

Lo¹i s¶n phÈm Døa D−a hÊu Cam Xoμi KH 2004 2.400 1.200 6.000 2.400 TT 2004 2.500 1.400 1.000 1.800 Gi¸ thμnh 1 s¶n phÈm (1.000 ®ång) TT 2004 KH 2004 TT 2003 11 12 12 9 8 10 17 19 20 15 17 18

Yªu cÇu: TÝnh c¸c chØ sè sau cña c¸c lo¹i s¶n phÈm

1. ChØ sè gi¸ thμnh kÕ ho¹ch 2. ChØ sè gi¸ thμnh thùc tÕ 3. ChØ sè hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh Bμi sè 6: Cã tμi liÖu vÒ t×nh h×nh gi¸ thμnh mét sè s¶n phÈm t¹i xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn K nh− sau:

S¶n l−îng (t¹) S¶n phÈm

A B C D KH 2005 700 1.600 680 1.000 TT 2005 840 1.800 900 600 Gi¸ thμnh 1 s¶n phÈm (1.000®/ t¹ ) TT 2005 KH 2005 TT 2004 80 90 100 70 75 80 140 150 150 240 260 250

Yªu cÇu: Ph©n tÝch tr×nh ®é hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh kÕt hîp víi biÕn ®éng gi¸ thμnh s¶n phÈm cña toμn xÝ nghiÖp . Bμi sè 7: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét doanh nghiÖp nh− sau:

§¬n gi¸ NVL (®ång) Hao phÝ NVL cho 1 §VSP (kg)

NVL sö S¶n PhÈm dông KÕ ho¹ch Thùc tÕ KÕ ho¹ch Thùc tÕ S¶n l−îng thùc tÕ

Gi¸ thμnh §VSP KH (1.000 ®) 7,5 A 750

B 600 5,25

X Y X Y 2.700 3.750 2.700 3.750 270 180 195 180

2.400 300 3.600 225 2.400 225 3.600 180 Yªu cÇu: Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ thμnh s¶n phÈm. Bμi sè 8: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh lao ®éng vμ tiÒn l−¬ng cña c«ng nh©n t¹i mét doanh nghiÖp.

Lo¹i SP Thêi gian lao ®éng hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (giê) §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng cho mét ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng (®ång/ giê) S¶n l- −îng thùc tÕ (c¸i) Gi¸ thμnh §VSP kÕ ho¹ch (®ång)

1.200 800 600.000 200.000 KÕ ho¹ch 60 40 Thùc tÕ KÕ ho¹ch Thùc tÕ 3.600 4.000 3.200 3.600 50 36 A B Yªu cÇu: H·y ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ tiÒn l−¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp

SX trong gi¸ thμnh s¶n phÈm. Bμi sè 9: Cã tμi liÖu t¹i mét doanh nghiÖp vÒ sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, gi¸ thμnh, gi¸ b¸n cña 3 lo¹i s¶n phÈm nh− sau:

S¶n l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt (1.000 c¸i) Gi¸ thμnh s¶n xuÊt ®¬n vÞ s¶n phÈm(1.000®/c¸i)

A B C KH 20 16 10 TT 38 80 128 KH 30 25 16 TT 20 15 9 Gi¸ b¸n ®¬n vÞ s¶n phÈm (1.000®/c¸i) TT 30 25 15

KH 40 80 120 Yªu cÇu: 1. TÝnh c¸c chØ tiªu hiÖu suÊt chi phÝ s¶n xuÊt trong tõng kú? 2. Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña hiÖu suÊt chi phÝ s¶n xuÊt gi÷a 2 kú do ¶nh huëng c¸c nh©n tè: gi¸ thμnh s¶n xuÊt ®¬n vÞ s¶n phÈm, gi¸ b¸n ®¬n vÞ s¶n phÈm, khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt.

Ch−¬ng VII:

THèNG K£ HIÖU qu¶ s¶n xuÊt KINH DOANH CñA Doanh nghiÖp

A. Tãm t¾t lý thuyÕt: 7.1. Kh¸i niÖm: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lμ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¶nh tr×nh ®é khai th¸c c¸c nguån lùc vμ tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh cña doanh nghiÖp. 7.2. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh vμ ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: 7.2.1. Nguyªn t¾c 1: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh kÕt qu¶ ®Çu ra víi chi phÝ ®Çu vμo, theo 2 c¸ch so s¸nh: * So s¸nh thuËn: H = Y / X Trong ®ã: - X: chi phÝ ®Çu vμo - Y: kÕt qu¶ ®Çu ra * So s¸nh nghÞch: E = X / Y 7.2.2. Nguyªn t¾c 2: C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i xem xÐt mét c¸ch toμn diÖn trªn nhiÒu gãc ®é, nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau muèn vËy ta ph¶i sö dông hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm: * ChØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc vμ chØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông chi phÝ th−êng xuyªn. * ChØ tiªu hiÖu qu¶ bé phËn vμ chØ tiªu hiÖu qu¶ chung. 7.2.3. Nguyªn t¾c 3: Muèn ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú, cÇn ph¶i so s¸nh møc hiÖu qu¶ ®ã theo c¸c mèc so s¸nh kh¸c nhau tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu vμ nguån tμi liÖu cung cÊp, cô thÓ lμ: * So s¸nh gi÷a thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch, hay gi÷a thùc tÕ vμ ®Þnh møc. * So s¸nh gi÷a thùc tÕ kú b¸o c¸o vμ thùc tÕ kú gèc. * So s¸nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng ngμnh. * So s¸nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngμnh kh¸c nhau, hay thuéc c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau, hay thuéc c¸c quèc gia kh¸c nhau. 7.3. HÖ thèng chØ tiªu ph¶n ¶nh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: 7.3.1. Chi phÝ vÒ lao ®éng: * Tæng sè giê - ng−êi lμm viÖc trong kú * Tæng sè ngμy - ng−êi lμm viÖc trong kú * Sè lao ®éng lμm viÖc b×nh qu©n trong kú * Tæng quü l−¬ng. 7.3.2. Chi phÝ vÒ vèn: * Tæng sè vèn b×nh qu©n trong kú * Gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n trong kú * Tæng sè vèn l−u b×nh qu©n trong kú * Tæng gi¸ trÞ khÊu hao TSC§ trong kú

VA GO M

* Tæng chi phÝ s¶n xuÊt trong kú * Tæng chi phÝ trung gian trong kú 7.3.3. Chi phÝ vÒ ®Êt: * Tæng diÖn tÝch mÆt b»ng cña doanh nghiÖp * Tæng diÖn tÝch sö dôngvμo s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 7.3.4 Tæng nguån lùc ®−îc huy ®éng vμo s¶n xuÊt kinh doanh: Tuú theo sè chØ tiªu kÕt qu¶ vμ chØ tiªu chi phÝ thu thËp ®−îc sÏ tÝnh ®−îc mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶: Gi¶ sö ta thu thËp ®−îc 3 chØ tiªu kÕt qu¶ lμ: GO, VA, lîi nhuËn(M) vμ 3 chØ tiªu chi phÝ: sè lao ®éng b×nh qu©n trong kú(T ), gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n( G ) vμ tæng chi phÝ s¶n xuÊt (C). Víi chØ tiªu kÕt qu¶ vμ chi phÝ nh− trªn ta cã thÓ tÝnh ®−îc hiÖu qu¶ ®Çy ®ñ d−íi d¹ng thuËn nh− sau: KQ Chi phÝ T G C TSLN = M/T TSLN = M/ G TSLN = M/C W= VA/T H = VA/ G HC = VA/ C W = GO/T H = GO/ G HC = GO/ C

B. C¸C bμi tËp C¥ B¶N: Bμi sè 1: Cã tμi liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông vèn l−u ®éng cña mét doanh nghiÖp trong n¨m b¸o c¸o: * Doanh thu tiªu thô trong n¨m : 2.400 triÖu ®ång * Vèn l−u ®éng cã ë c¸c thêi ®iÓm (triÖu ®ång) Ngμy 1/1 : 1.840 1/4 : 1.800 1/7 : 1.760 1/10 : 1.780 31/12 : 1.700 Yªu cÇu x¸c ®Þnh:

Bμi sè 2: Cã tμi liÖu t¹i 1 doanh nghiÖp nh− sau: * Tæng doanh thu b¸n hμng n¨m 2004 lμ: 1,8 tû ®ång * Tæng doanh thu b¸n hμng n¨m 2005 lμ: 2,4 tû ®ång * Gi¸ trÞ TSL§ b×nh qu©n cña n¨m 2004: 0,45 triÖu ®ång * Gi¸ trÞ TSL§ hiÖn cã vμo ngμy ®Çu c¸c th¸ng trong n¨m 2005 lμ (tr.®)

- Ngμy 1/1: 600; 1/2 : 700; 1/3 : 700; 1/4 : 685; 1/5 : 400; 1/6 : 450; 1/7 : 300; 1/8 : 300; 1/9 : 400; 1/10 : 450; 1/11 : 500; 1/12 : 550; 1/1/06 : 400. Yªu cÇu:

1. H·y tÝnh c¸c chØ tiªu ph¶n ¶nh hiÖu qu¶ sö dông vèn l−u ®éng trong tõng n¨m. So s¸nh ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn l−u ®éng gi÷a 2 n¨m vμ cho nhËn xÐt?

2. H·y ph©n tÝch sù biÕn ®éng chØ tiªu tæng doanh thu b¸n hμng 2005 so víi n¨m 2004 do ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè : Sè vßng quay vèn (L) vμ vèn l−u ®éng b×nh qu©n (V ) Bμi sè 3:

Cã tμi liÖu ë mét doanh nghiÖp c«ng nghiÖp:

ChØ tiªu

1. GO (triÖu ®ång) 2. IC (triÖu ®ång) 3. Gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n trong n¨m (tr.®) 4. Tû lÖ khÊu hao TSC§ trong n¨m (%) 5. Sè lao ®éng cã b×nh qu©n trong n¨m (ng−êi) 6. Thu nhËp b×nh qu©n 1 lao ®éng (tr.®/ng−êi) N¨m 2004 24.000 12.000 60.000 10 450 10,2 N¨m 2005 26.000 12.500 60.000 11 500 10,4

Yªu cÇu: H·y tÝnh c¸c chØ tiªu qua ®ã ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh

doanh cña doanh nghiÖp n¨m 2005 so víi n¨m 2004? Bμi sè 4: Cã tμi liÖu ë C«ng ty X qua hai n¨m:

ChØ tiªu

1. GO (triÖu ®ång) 2. % doanh thu tiªu thô trong GO (%) 3. % lîi nhuËn trong doanh thu (%) 4. Gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n trong n¨m (tr.®) 5. Gi¸ trÞ TSL§ b×nh qu©n trong n¨m (tr. ®) 6. Sè lao ®éng cã b×nh qu©n trong n¨m (ng−êi) N¨m 2004 12.000 85 20 8.000 4.000 100 N¨m 2005 15.000 90 25 8.500 4.000 110

Yªu cÇu: 1. TÝnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh

nghiÖp n¨m 2005 so víi n¨m 2004? .

2. Sö dông hÖ thèng chØ sè ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt(GO) n¨m 2005 so víi n¨m 2004 do ¶nh h−ëng 2 nh©n tè: hiÖu qu¶ sö dông TSC§ (H) vμ gi¸ trÞ TSC§ ( G )