Chương 5: Thống kê nguyên vật liệu trong doanh nghiệp

Chia sẻ: BUI THU TRANG | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

510
lượt xem 111
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Các chỉ tiêu phản ảnh tình hình cung ứng và dự trù nguyên vật liệu

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương 5: Thống kê nguyên vật liệu trong doanh nghiệp

Ch−¬ng V: thèng kª nguyªn vËt liÖu trong doanh nghiÖp A. Tãm t¾t lý thuyÕt: 5.1. C¸c chØ tiªu ph¶n ¶nh t×nh h×nh cung øng vμ dù tr÷ nguyªn vËt liÖu: 5.1.1. ChØ tiªu khèi l−îng NVL cung øng: Ph¶n ¶nh tæng khèi l−îng tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu thùc tÕ ®−îc cung cÊp trong kú. 5.1.2. ChØ tiªu gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu cung øng: Tæng gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu cung øng = ∑ (Khèi l−îng tõng lo¹i NVL cung øng x gi¸ thμnh 1 ®¬n vÞ NVL) 5.1.3. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch cung cÊp nguyªn vËt liÖu theo yªu cÇu ®Çy ®ñ: * Tû lÖ hoμn thμnh kÕ ho¹ch cung cÊp nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt SP cña DN M1 x100% Mk Trong ®ã: M1, Mk: Sè l−îng vËt liÖu cung cÊp theo thùc tÕ, kÕ ho¹ch. * Møc thêi gian ®¶m b¶o vËt t− cung cÊp cho s¶n xuÊt: M T= ∑ mq Trong ®ã: - T: Thêi gian ®¶m b¶o nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt (ngμy vμ ®ªm). - m: møc tiªu hao NVL cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. - q: khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt b×nh qu©n(ngμy vμ ®ªm) 5.2. Thèng kª t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu trong Doanh nghiÖp: 5.2.1.C¸c chØ tiªu thèng kª t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu: a. ChØ tiªu khèi l−îng nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trong kú: Lμ chØ tiªu ph¶n ¶nh khèi l−îng hiÖn vËt tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu thùc tÕ sö dông vμo s¶n xuÊt trong kú. M = ∑ m.q b. ChØ tiªu gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu sö dông trong kú: Lμ chØ tiªu biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toμn bé khèi l−îng NVL thùc tÕ sö dông vμo s¶n xuÊt trong kú M = ∑ s.m.q Trong ®ã: s: ®¬n gi¸ nguyªn vËt liÖu 5.2.2. KiÓm tra, ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu: a. KiÓm tra t×nh h×nh sö dông NVL: * Theo ph−¬ng ph¸p gi¶n ®¬n: - Sè t−¬ng ®èi: M1/M0 - Sè tuyÖt ®èi: M1 - M0 * Theo ph−¬ng ph¸p kÕt hîp víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt: 37
M1 - Sè t−¬ng ®èi: x100% GO1 M0x GO0 - Sè tuyÖt ®èi: M1 - ( M0 x GO1 / GO0) b. Ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu: *Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng mét lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm (hiÖn vËt) C¨n cø vμo ph−¬ng tr×nh kinh tÕ: M = ∑ (mq) *Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng nhiÒu lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm (gi¸ trÞ) C¨n cø vμo ph−¬ng tr×nh kinh tÕ: M = ∑ (smq) 5.2.3. Ph©n tÝch møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm: a. Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng 1 lo¹i nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: ChØ sè cã d¹ng: Im = m1 / m0 Δ m = m1 m0 b.Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng 1 lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: ChØ sè cã d¹ng: Im = ∑ m1 q1 ∑m q0 1 Δm = ∑ (m q ) - ∑ (m q ) 1 1 0 1 c. Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng nhiÒu lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: ChØ sè cã d¹ng: Im = ∑ s 0 m1 ∑s m 0 0 Δ m = ∑ (s m ) - ∑ (s m ) 0 1 0 0 d.Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng nhiÒu lo¹i NVL ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: ChØ sè cã d¹ng: Im = ∑ s 0 m1 q1 ∑s m q 0 0 1 Δ m = ∑s m q − ∑s m q 0 1 1 0 0 1 . B. C¸C bμi tËp C¥ B¶N: Bμi sè 1: Cã sè liÖu sau vÒ t×nh h×nh sö dông g¹ch cña mét ®¬n vÞ x©y l¾p: ChØ tiªu §Þnh møc Thùc tÕ 1. Khèi l−îng c«ng t¸c x©y t−êng (m3) 1.000 1.200 2. Sè l−îng g¹ch sö dông (viªn) 460.000 540.000 Yªu cÇu: 1. KiÓm tra t×nh h×nh sö dông khèi l−îng g¹ch trong kú theo 2 ph−¬ng ph¸p? 38
2. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh sö dông khèi l−îng g¹ch trong kú? Bμi sè 2: Cã tμi liÖu vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt vμ sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét xÝ nghiÖp ®å gèm trong 2 quý ®Çu n¨m 2006 nh− sau: S¶n Khèi l−îng s¶n phÈm Møc hao phÝ nguyªn vËt §¬n gi¸ cè phÈm SX (c¸i) liÖu cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm ®Þnh (kg/c¸i) (1.000®/c¸i) Quý 1 Quý 2 Quý 1 Quý 2 A 500 520 2,2 2,0 20 B 800 820 2,8 3,0 25 C 1.000 1.200 3,0 2,6 30 Yªu cÇu: KiÓm tra t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña xÝ nghiÖp theo 2 ph−¬ng ph¸p gi¶n ®¬n vμ kÕt hîp víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt? Bμi sè 3: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña XÝ nghiÖp X©y l¾p X trong 2 kú b¸o c¸o nh− sau: Møc hao phÝ NVL §¬n §¬n gi¸ NVL Khèi l−îng C«ng viÖc NVL sö vÞ (1.000 ®ång) c«ng viÖc HT cho 1 §VSP dông tÝnh KH TT KH TT KH TT X©y G¹ch viªn 460 450 0,5 0,45 3 t−êng C¸t m 0,2 0,22 30 28 1.000 1.200 110 (m3 ) XM kg 35 35 1 0,9 Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña tæng khèi l−îng nguyªn vËt liÖu kú b¸o c¸o so víi kú gèc do ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè: §¬n gi¸ tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu, møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm vμ khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt? Bμi sè 4: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét doanh nghiÖp X©y l¾p Y trong 2 kú b¸o c¸o nh− sau: Møc hao phÝ C«ng NVL §¬n §¬n gi¸ NVL Khèi l−îng NVL viÖc sö vÞ (1.000 ®ång) c«ng viÖc HT cho 1 §VSP dông tÝnh KH TT KH TT KH TT §æ S¾t kg 170 150 10 9,8 3 bª t«ng §¸(1x2) m 1,2 1,0 100 105 300 270 ( m3 ) Xi m¨ng kg 300 280 1 0,9 Yªu cÇu: Dïng ph−¬ng ph¸p hÖ thèng chØ sè ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè ®Õn t×nh h×nh sö dông tæng khèi l−îng nguyªn vËt liÖu cña xÝ nghiÖp? Bμi sè 5: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña XÝ nghiÖp X©y l¾p A trong 2 kú b¸o c¸o nh− sau: 39
Møc hao phÝ NVL §¬n §¬n gi¸ NVL Khèi l−îng C«ng NVL sö vÞ (1.000 ®ång) c«ng viÖc HT viÖc cho 1 §VSP dông tÝnh KH TT KH TT KH TT L¸t G¹ch 20x20 viªn 25 26 6 5,8 3 nÒn C¸t m 0,3 0,25 30 28 240 250 ( m2) Xi m¨ng kg 10 7 1 0,9 Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña tæng khèi l−îng nguyªn vËt liÖu kú b¸o c¸o so víi kú gèc do ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè: §¬n gi¸ tõng lo¹i nguyªn vËt liÖu, møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm vμ khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt? Bμi sè 6: Cã tμi liÖu sau ®©y vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét xÝ nghiÖp c¬ khÝ trong kú b¸o c¸o nh− sau: S¶n S¶n Hao phÝ NVL cho Nguyªn §¬n §¬n gi¸ phÈm l−îng 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm vËt liÖu vÞ NVL s¶n thùc tÕ sö dông tÝnh §Þnh møc Thùc tÕ (1.000®/kg) xuÊt (c¸i) X Kg 250 220 120 A 10 Y - 300 280 250 Z - 100 90 400 X Kg 300 280 120 B 12 Y - 150 150 250 Z - 8 6 400 X Kg 100 110 120 C 15 Y - 5 6 250 Z - 6 5 400 Yªu cÇu: H·y x¸c ®Þnh t×nh h×nh biÕn ®éng møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (tÝnh chung cho c¶ 3 lo¹i s¶n phÈm) thùc tÕ so víi ®Þnh møc? Bμi sè 7: C¨n cø vμo tμi liÖu sau, h·y ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng chi phÝ nguyªn vËt liÖu X do ¶nh h−ëng cña 3 nh©n tè: Khèi l−îng SP SX (1.000c¸i) Nguyªn vËt liÖu X sö dông (tÊn) S¶n phÈm N¨m 2004 N¨m 2005 N¨m 2004 N¨m 2005 A 800 1.000 96 115 B 1.000 1.300 55 65 C 1.900 1.500 57 48,75 BiÕt r»ng: Gi¸ nguyªn vËt liÖu X n¨m 2004 lμ 20.000®ång/kg vμ n¨m 2005 t¨ng 20% so víi n¨m 2004. Bμi sè 8: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh tiªu dïng nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp nh− sau: 40
ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh Quý I Quý II Khèi l−îng thμnh phÈm ChiÕc 20.000 23.923 Khèi l−îng NVL dïng cho s¶n xuÊt Kg 25.800 31.100 Trong ®ã: - Dïng cho s¶n xuÊt thμnh phÈm Kg 21.500 25.200 - Dïng cho phÕ liÖu Kg 2.800 3.850 - Dïng cho phÕ phÈm Kg 1.500 2.050 Yªu cÇu h·y tÝnh: 1. Møc chi phÝ nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt 1 s¶n phÈm? 2. Träng l−îng thùc cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm? 3. PhÕ liÖu vμ phÕ phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt? 4. Ph©n tÝch møc ®é ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè cÊu thμnh møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ? Bμi sè 9: XÝ nghiÖp b¸nh kÑo H¶i Hμ sö dông ®−êng ®Ó s¶n xuÊt b¸nh, theo ®Þnh møc tÝnh ®−îc nh− sau: §Ó s¶n xuÊt mét s¶n phÈm th× träng l−¬ng thùc lμ 3.000 gam, hao hôt do phÕ liÖu lμ 60 gam, hao hôt do phÕ phÈm lμ 40 gam. Thùc tÕ theo dâi vμ tÝnh ®ù¬c: Träng l−îng thùc cho mét s¶n phÈm gi¶m 5%, hao hôt do phÕ liÖu gi¶m 10%, hao hôt do phÕ phÈm t¨ng 20%. Yªu cÇu: Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ? Bμi sè 10: Cã t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét xÝ nghiÖp May xuÊt khÈu nh− sau: ChØ tiªu Kú gèc Kú b¸o c¸o 1. Khèi l−îng v¶i ®−a vμo s¶n xuÊt (m) 1.260 1.430 2. S¶n phÈm hoμn thμnh (thμnh phÈm) (c¸i) 1.200 1.300 3. S¶n phÈm háng (1.000 c¸i) 38 40 4. Träng l−îng thùc cho 1®¬n vÞ SP (m) 1 1,05 Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng khèi l−îng v¶i sö dông ¶nh h−ëng bëi c¸c nh©n tè cÊu thμnh? 41
Ch−¬ng VI: thèng kª gi¸ thμnh s¶n phÈmtrong doanh nghiÖp A. Tãm t¾t lý thuyÕt: 6.1. Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vμ gi¸ thμnh s¶n phÈm: 6.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt: Chi phÝ lμ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toμn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vμ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mμ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh cho 1 thêi kú nhÊt ®Þnh. Theo quan ®iÓm hiÖn nay, chi phÝ doanh nghiÖp bao gåm: - Chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh. - Chi phÝ ho¹t ®éng tμi chÝnh. - Chi phÝ kh¸c 6.1.2. Gi¸ thμnh s¶n phÈm: Gi¸ thμnh s¶n phÈm: lμ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toμn bé chi phÝ vËt chÊt, dÞch vô, lao ®éng vμ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c mμ doanh nghiÖp bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. 6.2. C¸c chØ tiªu thèng kª gi¸ thμnh s¶n phÈm: 6.2.1. ChØ tiªu tæng gi¸ thμnh c«ng x−ëng cña s¶n phÈm s¶n xuÊt: Ph¶n ¶nh toμn bé chi phÝ mμ doanh nghiÖp ®· bá ra cho khèi l−îng s¶n phÈm ®−îc hoμn thμnh trong kú. 6.3.2. ChØ tiªu tæng gi¸ thμnh c«ng x−ëng cña s¶n phÈm tiªu thô: Ph¶n ¶nh toμn bé chi phÝ mμ doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt khèi l−îng s¶n phÈm ®−îc tiªu thô trong kú 6.3.3. ChØ tiªu tæng gi¸ thμnh toμn bé cña s¶n phÈm tiªu thô: ph¶n ¶nh toμn bé chi phÝ mμ doanh nghiÖp bá ra cho khèi l−îng s¶n phÈm ®−îc tiªu thô trong kú. 6.3.4. ChØ tiªu gi¸ thμnh c«ng x−ëng 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm: Ph¶n ¶nh chi phÝ b×nh qu©n ®Ó s¶n xuÊt 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm nμo ®ã trong kú. 6.3. Thèng kª nghiªn cøu sù biÕn ®éng vμ tr×nh ®é hoμn thμnh kÕ ho¹ch cña gi¸ thμnh s¶n phÈm so s¸nh ®−îc: 6.3.1.Ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña gi¸ thμnh s¶n phÈm theo thêi gian: a. ChØ sè biÕn ®éng gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm: Z1 Z 2 Z n −1 Z * ChØ sè liªn hoμn: ; ; ...; n Z 0 Z1 Z n −2 Z n −1 Z1 Z 2 Z n−1 Z * ChØ sè ®Þnh gèc: ; ; ;...; n Z0 Z0 Z0 Z0 b. ChØ sè biÕn ®éng gi¸ thμnh cña nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: * ChØ sè liªn hoμn: ∑ Z .q ; ∑ Z .q ;...; ∑ Z .q 1 1 2 2 n n ∑ Z .q ∑ Z . q ∑ Z .q 0 1 1 2 n −1 n * ChØ sè ®Þnh gèc: ∑ Z .q ; ∑ Z .q ;...; ∑ Z .q 1 1 2 2 n n ∑ Z . q ∑ Z .q ∑ Z .q 0 1 0 2 0 n 6.3.2. Ph©n tÝch t×nh h×nh hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh: a. ChØ sè hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh cña 1 lo¹i s¶n phÈm: iz = Z1 / ZK 42
L−îng tiÕt kiÖm hay v−ît chi: - Cho ®¬n vÞ s¶n phÈm: Z1 - ZK - Cho toμn bé khèi l−îng SP: (Z1 - ZK) q1 b. ChØ sè hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh tÝnh chung cho nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: Iz = ∑ Z .q 1 1 = ∑ Z .q x ∑ Z . q 1 1 k 1 ∑ Z .q k k ∑ Z .q ∑ Z . q k 1 k k L−îng tiÕt kiÖm hoÆc v−ît chi: ∑ Z .q − ∑ Z 1 1 k .qk = ( ∑ Z 1 .q1 − ∑ Z k .q1 ) + ( ∑ Z k .q1 − ∑ Z k .qk ) Trong ®ã: - Z1, Zk: gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch. - q1, qk: khèi l−îng s¶n phÈm tõng lo¹i thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch. 6.3.3. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh s¶n phÈm víi biÕn ®éng gi¸ thμnh: a. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: - ChØ sè nhiÖm vô kÕ ho¹ch gi¸ thμnh : ZK / Z0 - ChØ sè gi¸ thμnh thùc tÕ : Z1 / Z0 - ChØ sè hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh : Z1 / ZK Trong ®ã: Z0, Z1, Zk: gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc tÕ kú gèc, kú nghiªn cøu vμ kú kÕ ho¹ch. Chªnh lÖch tuyÖt ®èi: - Møc tiÕt kiÖm (v−ît chi) kÕ ho¹ch ®Ò ra: ( ZK - Zo )qk (1) - Møc tiÕt kiÖm (v−ît chi) thùc tÕ: ( Z1 - Z0 )q1 (2) - Chªnh lÖch tuyÖt ®èi gi÷a thùc tÕ so víi kÕ ho¹ch (2) so víi (1) ( Z1 - Z0 )q1 - ( Zk - Z0 )qk - Nguyªn nh©n: + Do gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm thay ®æi (Z1 - Zk )q1 + Do khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra thay ®æi: ( Zk - Z0 ) x (q1- qk ) Trong ®ã: Z0: gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm n¨m gèc. b. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: (t−¬ng tù tr−êng hîp 1 lo¹i s¶n phÈm) 6.4. Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña tõng kho¶n môc chi phÝ ®èi víi gi¸ thμnh s¶n phÈm: 6.4.1. Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: xÐt 2 tr−êng hîp: a. Tr−êng hîp s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: * Sè tuyÖt ®èi: ∑s m − ∑s m 1 1 k k = (∑ s1m1 − ∑ s k m1 ) + (∑ s k m1 − ∑ s k mk ) * Sè t−¬ng ®èi: ∑s m −∑s m 1 1 k k = ∑s m −∑s m + ∑s m −∑s m 1 1 k 1 k 1 k k Zk Zk Zk Trong ®ã: 43
- m1, mk: møc hao phÝ nguyªn vËt liÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch - s1, sk: gi¸ thμnh ®¬n vÞ nguyªn vËt liÖu thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch. b. Tr−êng hîp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: * Sè tuyÖt ®èi: ∑s m q − ∑s m q 1 1 1 k k 1 = (∑ s1m1 q1 − ∑ s k m1q1 ) + (∑ s k m1 q1 − ∑ s k mk q1 ) * Sè t−¬ng ®èi: ∑s m q − ∑s m q 1 1 1 k k 1 = ∑s m q − ∑s m q + ∑s m q − ∑s m q 1 1 1 k 1 1 k 1 1 k k 1 ∑Z q k 1 ∑Z q ∑ Z Zq k 1 k 1 6.4.2. Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: a. Tr−êng hîp s¶n xuÊt 1 lo¹i s¶n phÈm: *Sè tuyÖt ®èi: ∑x t −∑x t 1 1 k k = (∑ x1t1 − ∑ x k t1 ) + (∑ xk t1 − ∑ xk t k ) * Sè t−¬ng ®èi: ∑x t −∑x t 1 1 k k = ∑x t −∑x t 1 1 k 1 + ∑x t −∑x t k 1 k k Zk Zk Zk Trong ®ã: - t1, tk: L−îng thêi gian lao ®éng hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch. - x1, xk: §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng tr¶ cho ®¬n vÞ thêi gian lao ®éng thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch b. Tr−êng hîp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm: *Sè tuyÖt ®èi: ∑x t q −∑x t q 1 1 1 k k 1 = (∑ x1t1 q1 − ∑ xk t1 q1 ) + (∑ x k t1 q1 − ∑ xk t k q1 ) * Sè t−¬ng ®èi: ∑x t q −∑x t q 1 1 1 k k 1 = ∑x t q −∑x t q + ∑x t q −∑x t 1 1 1 k 1 1 k 1 1 k k q1 ∑Z q k 1 ∑Z q k ∑ Z Zq 1 k 1 6.4.3. Ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt chung: a. Ph©n tÝch chi phÝ chung b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. c * TÝnh chi phÝ chung b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm: c= q Trong ®ã: - c : Chi phÝ chung b×nh qu©n trong gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. - c: Kho¶n chi phÝ chung ph©n bæ cho mét lo¹i s¶n phÈm. - q: Khèi l−îng s¶n phÈm lo¹i ®ã: * TÝnh l−îng tuyÖt ®èi: c1 − ck = (c1 − c k1 ) + (c k1 − c k ) *Sè t−¬ng ®èi: C1 − C k C −C C −C = 1 k1 + k1 k Zk Zk Zk 6.5. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ chi phÝ s¶n xuÊt: HiÖu qu¶ chi phÝ s¶n xuÊt lμ chØ tiªu ph¶n ¶nh quan hÖ so s¸nh gi÷a tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm hμng ho¸ víi tæng gi¸ thμnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm hμng ho¸ 44
C«ng thøc: HZ = ∑ Pq ∑ Zq Trong ®ã: - P: Gi¸ b¸n ®¬n vÞ s¶n phÈm hμng ho¸ - Z: Gi¸ thμnh s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ s¶n phÈm hμng ho¸ - q: Khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt hoμn thμnh trong kú - ∑Pq: Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm hμng ho¸ - ∑Zq: Tæng gi¸ thμnh s¶n xuÊt s¶n phÈm hμng ho¸ ChØ tiªu nμy ph¶n ¶nh cø mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ chi cho s¶n xuÊt s¶n phÈm hμng ho¸ trong kú th× t¹o ra ®−îc mÊy ®¬n vÞ tiÒn tÖ gi¸ trÞ s¶n phÈm hμng ho¸. Do ®ã nÕu Hz cã trÞ sè cμng cao th× hiÖu qu¶ chi phÝ s¶n xuÊt cμng cao vμ ng−îc l¹i. Tõ c«ng thøc trªn ta x©y dùng hÖ thèng chØ sè ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña hiÖu qu¶ sö dông chi phÝ s¶n xuÊt do ¶nh h−ëng c¸c nh©n tè: * Sè t−¬ng ®èi: ∑Pq ∑Pq ∑P q 1 1 1 1 0 1 H Z1 = ∑Z q x ∑Z q x ∑Z q 1 1 0 1 0 1 HZ0 ∑Pq ∑P q ∑P q 1 1 0 1 0 0 ∑Z q ∑Z q ∑Z q 0 1 0 1 0 0 * Sè tuyÖt ®èi: (HZ1 - HZ0) = (∑ P1 q1 / ∑ Z 1 q1 ) − (∑ P1 q1 / ∑ Z 0 q1 ) +( ∑ P1q1 / ∑ Z 0 q1 ) − (∑ P0 q1 / ∑ Z 0 q1 ) +( ∑ P0 q1 / ∑ Z 0q1 ) − (∑ P0 q0 / ∑ Z 0 q0 ) . B. C¸C bμi tËp C¥ B¶N: Bμi sè 1: Cã sè liÖu sau ®©y vÒ t×nh h×nh gi¸ thμnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp c¬ khÝ H nh− sau: Gi¸ thμnh N¨m 2003 N¨m 2004 N¨m 2005 S¶n §VSP G/thμnh S¶n G/thμnh S¶n G/thμnh S¶n phÈm n¨m 2002 §VSP l−îng §VSP l−îng §VSP l−îng (®ång /sp) (®ång/sp) SX (sp) (®ång/sp) SX (sp) (®ång/sp) SX (sp) A 15.000 14.000 200 13.000 180 12.500 220 B 11.000 10.000 100 9.000 120 8.000 150 C 5.000 50 4.000 70 4.000 100 Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ thμnh s¶n phÈm theo thêi gian? Bμi sè 2: Cã tμi liÖu sau ®©y vÒ t×nh h×nh gi¸ thμnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp A biÕn ®éng qua c¸c n¨m nh− sau: SP Gi¸ N¨m thø 1 N¨m thø 2 N¨m thø 3 45
thμnh S¶n S¶n S¶n §VSP G/thμnh G/thμnh G/thμnh l−îng l−îng l−îng n¨m gèc §VSP §VSP §VSP SX SX SX (1.000® (1.000®/sp) (1.000®/sp) (1.000®/sp) (c¸i) (c¸i) (c¸i) /sp) A 150 140 500 130 620 120 700 B 110 100 800 90 1.000 88 900 C 80 100 75 150 70 120 D 400 50 410 50 E 200 10 Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ thμnh s¶n phÈm theo thêi gian? Bμi sè 3: Cã tμi liÖu vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt vμ gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp nh− sau: Khèi l−îng s¶n phÈm (c¸i) Gi¸ thμnh ®¬n vÞ SP (1.000®/c¸i) C¸c lo¹i SP KH TT KH TT A 100 150 3.800 3.600 B 110 120 5.700 5.800 Yªu cÇu: Ph©n tÝch t×nh h×nh hoμn thμnh kÕ ho¹ch tæng gi¸ thμnh s¶n phÈm theo c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng? Bμi sè 4: Cã tμi liÖu thèng kª ba ph©n x−ëng cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006 nh− sau: Sè s¶n phÈm s¶n xuÊt Gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm Ph©n x−ëng (sp) (1.000 ®/sp) Quý 1 Quý 2 Quý 1 Quý 2 1 4.000 2.800 100 110 2 6.000 7.200 150 180 3 5.000 6.500 160 160 Yªu cÇu: 1. TÝnh gi¸ thμnh b×nh qu©n 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm cña toμn ®¬n vÞ trong mçi quý? 2. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ thμnh b×nh qu©n? 3. Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña tæng chi phÝ s¶n xuÊt do ¶nh h−ëng 2 nh©n tè: gi¸ thμnh ®¬n vÞ s¶n phÈm vμ khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt? Bμi sè 5: Cã t×nh h×nh gi¸ thμnh s¶n phÈm cña mét nhμ m¸y chÕ biÕn n−íc hoa qu¶ nh− sau: Lo¹i s¶n S¶n l−îng (hép) Gi¸ thμnh 1 s¶n phÈm (1.000 ®ång) phÈm KH 2004 TT 2004 TT 2003 KH 2004 TT 2004 Døa 2.400 2.500 12 12 11 D−a hÊu 1.200 1.400 10 8 9 Cam 6.000 1.000 20 19 17 Xoμi 2.400 1.800 18 17 15 Yªu cÇu: TÝnh c¸c chØ sè sau cña c¸c lo¹i s¶n phÈm 46
1. ChØ sè gi¸ thμnh kÕ ho¹ch 2. ChØ sè gi¸ thμnh thùc tÕ 3. ChØ sè hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh Bμi sè 6: Cã tμi liÖu vÒ t×nh h×nh gi¸ thμnh mét sè s¶n phÈm t¹i xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn K nh− sau: S¶n phÈm S¶n l−îng (t¹) Gi¸ thμnh 1 s¶n phÈm (1.000®/ t¹ ) KH 2005 TT 2005 TT 2004 KH 2005 TT 2005 A 700 840 100 90 80 B 1.600 1.800 80 75 70 C 680 900 150 150 140 D 1.000 600 250 260 240 Yªu cÇu: Ph©n tÝch tr×nh ®é hoμn thμnh kÕ ho¹ch gi¸ thμnh kÕt hîp víi biÕn ®éng gi¸ thμnh s¶n phÈm cña toμn xÝ nghiÖp . Bμi sè 7: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu cña mét doanh nghiÖp nh− sau: Gi¸ Hao phÝ NVL S¶n §¬n gi¸ NVL (®ång) thμnh NVL cho 1 §VSP (kg) S¶n l−îng §VSP sö PhÈm thùc KH dông KÕ ho¹ch Thùc tÕ KÕ ho¹ch Thùc tÕ tÕ (1.000 ®) A 750 7,5 X 300 270 2.700 2.400 Y 225 180 3.750 3.600 B 600 5,25 X 225 195 2.700 2.400 Y 180 180 3.750 3.600 Yªu cÇu: Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ thμnh s¶n phÈm. Bμi sè 8: Cã sè liÖu vÒ t×nh h×nh lao ®éng vμ tiÒn l−¬ng cña c«ng nh©n t¹i mét doanh nghiÖp. Thêi gian lao ®éng hao §¬n gi¸ tiÒn l−¬ng S¶n l- Gi¸ thμnh phÝ ®Ó s¶n xuÊt cho mét ®¬n vÞ Lo¹i −îng §VSP mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thêi gian lao ®éng SP thùc tÕ kÕ ho¹ch (giê) (®ång/ giê) (c¸i) (®ång) KÕ ho¹ch Thùc tÕ KÕ ho¹ch Thùc tÕ A 1.200 600.000 60 50 4.000 3.600 B 800 200.000 40 36 3.600 3.200 Yªu cÇu: H·y ph©n tÝch kho¶n môc chi phÝ tiÒn l−¬ng c«ng nh©n trùc tiÕp SX trong gi¸ thμnh s¶n phÈm. Bμi sè 9: Cã tμi liÖu t¹i mét doanh nghiÖp vÒ sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, gi¸ thμnh, gi¸ b¸n cña 3 lo¹i s¶n phÈm nh− sau: 47
SP S¶n l−îng s¶n phÈm Gi¸ thμnh s¶n xuÊt ®¬n vÞ Gi¸ b¸n ®¬n vÞ s¶n s¶n xuÊt (1.000 c¸i) s¶n phÈm(1.000®/c¸i) phÈm (1.000®/c¸i) KH TT KH TT KH TT A 40 38 20 20 30 30 B 80 80 16 15 25 25 C 120 128 10 9 16 15 Yªu cÇu: 1. TÝnh c¸c chØ tiªu hiÖu suÊt chi phÝ s¶n xuÊt trong tõng kú? 2. Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña hiÖu suÊt chi phÝ s¶n xuÊt gi÷a 2 kú do ¶nh huëng c¸c nh©n tè: gi¸ thμnh s¶n xuÊt ®¬n vÞ s¶n phÈm, gi¸ b¸n ®¬n vÞ s¶n phÈm, khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt. Ch−¬ng VII: 48
THèNG K£ HIÖU qu¶ s¶n xuÊt KINH DOANH CñA Doanh nghiÖp A. Tãm t¾t lý thuyÕt: 7.1. Kh¸i niÖm: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lμ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¶nh tr×nh ®é khai th¸c c¸c nguån lùc vμ tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh doanh cña doanh nghiÖp. 7.2. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh vμ ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: 7.2.1. Nguyªn t¾c 1: HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh kÕt qu¶ ®Çu ra víi chi phÝ ®Çu vμo, theo 2 c¸ch so s¸nh: * So s¸nh thuËn: H = Y/ X Trong ®ã: - X: chi phÝ ®Çu vμo - Y: kÕt qu¶ ®Çu ra * So s¸nh nghÞch: E = X / Y 7.2.2. Nguyªn t¾c 2: C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i xem xÐt mét c¸ch toμn diÖn trªn nhiÒu gãc ®é, nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau muèn vËy ta ph¶i sö dông hÖ thèng c¸c chØ tiªu thèng kª hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm: * ChØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc vμ chØ tiªu hiÖu qu¶ sö dông chi phÝ th−êng xuyªn. * ChØ tiªu hiÖu qu¶ bé phËn vμ chØ tiªu hiÖu qu¶ chung. 7.2.3. Nguyªn t¾c 3: Muèn ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong kú, cÇn ph¶i so s¸nh møc hiÖu qu¶ ®ã theo c¸c mèc so s¸nh kh¸c nhau tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu vμ nguån tμi liÖu cung cÊp, cô thÓ lμ: * So s¸nh gi÷a thùc tÕ vμ kÕ ho¹ch, hay gi÷a thùc tÕ vμ ®Þnh møc. * So s¸nh gi÷a thùc tÕ kú b¸o c¸o vμ thùc tÕ kú gèc. * So s¸nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng ngμnh. * So s¸nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngμnh kh¸c nhau, hay thuéc c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau, hay thuéc c¸c quèc gia kh¸c nhau. 7.3. HÖ thèng chØ tiªu ph¶n ¶nh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: 7.3.1. Chi phÝ vÒ lao ®éng: * Tæng sè giê - ng−êi lμm viÖc trong kú * Tæng sè ngμy - ng−êi lμm viÖc trong kú * Sè lao ®éng lμm viÖc b×nh qu©n trong kú * Tæng quü l−¬ng. 7.3.2. Chi phÝ vÒ vèn: * Tæng sè vèn b×nh qu©n trong kú * Gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n trong kú * Tæng sè vèn l−u b×nh qu©n trong kú * Tæng gi¸ trÞ khÊu hao TSC§ trong kú 49
* Tæng chi phÝ s¶n xuÊt trong kú * Tæng chi phÝ trung gian trong kú 7.3.3. Chi phÝ vÒ ®Êt: * Tæng diÖn tÝch mÆt b»ng cña doanh nghiÖp * Tæng diÖn tÝch sö dôngvμo s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 7.3.4 Tæng nguån lùc ®−îc huy ®éng vμo s¶n xuÊt kinh doanh: Tuú theo sè chØ tiªu kÕt qu¶ vμ chØ tiªu chi phÝ thu thËp ®−îc sÏ tÝnh ®−îc mét sè chØ tiªu hiÖu qu¶: Gi¶ sö ta thu thËp ®−îc 3 chØ tiªu kÕt qu¶ lμ: GO, VA, lîi nhuËn(M) vμ 3 chØ tiªu chi phÝ: sè lao ®éng b×nh qu©n trong kú( T ), gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n( G ) vμ tæng chi phÝ s¶n xuÊt (C). Víi chØ tiªu kÕt qu¶ vμ chi phÝ nh− trªn ta cã thÓ tÝnh ®−îc hiÖu qu¶ ®Çy ®ñ d−íi d¹ng thuËn nh− sau: KQ GO VA M Chi phÝ T W = GO/ T W= VA/ T TSLN = M/ T G H = GO/ G H = VA/ G TSLN = M/ G C HC = GO/ C HC = VA/ C TSLN = M/C B. C¸C bμi tËp C¥ B¶N: Bμi sè 1: Cã tμi liÖu vÒ t×nh h×nh sö dông vèn l−u ®éng cña mét doanh nghiÖp trong n¨m b¸o c¸o: * Doanh thu tiªu thô trong n¨m : 2.400 triÖu ®ång * Vèn l−u ®éng cã ë c¸c thêi ®iÓm (triÖu ®ång) Ngμy 1/1 : 1.840 1/4 : 1.800 1/7 : 1.760 1/10 : 1.780 31/12 : 1.700 Yªu cÇu x¸c ®Þnh: 1. Sè vßng quay cña vèn l−u ®éng trong n¨m ? 2. §é dμi b×nh qu©n cña 1 vßng quay vèn? 3. Møc ®é ®¶m nhiÖm vèn l−u ®éng ? Bμi sè 2: Cã tμi liÖu t¹i 1 doanh nghiÖp nh− sau: * Tæng doanh thu b¸n hμng n¨m 2004 lμ: 1,8 tû ®ång * Tæng doanh thu b¸n hμng n¨m 2005 lμ: 2,4 tû ®ång * Gi¸ trÞ TSL§ b×nh qu©n cña n¨m 2004: 0,45 triÖu ®ång * Gi¸ trÞ TSL§ hiÖn cã vμo ngμy ®Çu c¸c th¸ng trong n¨m 2005 lμ (tr.®) - Ngμy 1/1: 600; 1/2 : 700; 1/3 : 700; 1/4 : 685; 1/5 : 400; 1/6 : 450; 1/7 : 300; 1/8 : 300; 1/9 : 400; 1/10 : 450; 1/11 : 500; 1/12 : 550; 1/1/06 : 400. Yªu cÇu: 1. H·y tÝnh c¸c chØ tiªu ph¶n ¶nh hiÖu qu¶ sö dông vèn l−u ®éng trong tõng n¨m. So s¸nh ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn l−u ®éng gi÷a 2 n¨m vμ cho nhËn xÐt? 50
2. H·y ph©n tÝch sù biÕn ®éng chØ tiªu tæng doanh thu b¸n hμng 2005 so víi n¨m 2004 do ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè : Sè vßng quay vèn (L) vμ vèn l−u ®éng b×nh qu©n ( V ) Bμi sè 3: Cã tμi liÖu ë mét doanh nghiÖp c«ng nghiÖp: ChØ tiªu N¨m 2004 N¨m 2005 1. GO (triÖu ®ång) 24.000 26.000 2. IC (triÖu ®ång) 12.000 12.500 3. Gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n trong n¨m (tr.®) 60.000 60.000 4. Tû lÖ khÊu hao TSC§ trong n¨m (%) 10 11 5. Sè lao ®éng cã b×nh qu©n trong n¨m (ng−êi) 450 500 6. Thu nhËp b×nh qu©n 1 lao ®éng (tr.®/ng−êi) 10,2 10,4 Yªu cÇu: H·y tÝnh c¸c chØ tiªu qua ®ã ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp n¨m 2005 so víi n¨m 2004? Bμi sè 4: Cã tμi liÖu ë C«ng ty X qua hai n¨m: ChØ tiªu N¨m 2004 N¨m 2005 1. GO (triÖu ®ång) 12.000 15.000 2. % doanh thu tiªu thô trong GO (%) 85 90 3. % lîi nhuËn trong doanh thu (%) 20 25 4. Gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n trong n¨m (tr.®) 8.000 8.500 5. Gi¸ trÞ TSL§ b×nh qu©n trong n¨m (tr. ®) 4.000 4.000 6. Sè lao ®éng cã b×nh qu©n trong n¨m (ng−êi) 100 110 Yªu cÇu: 1. TÝnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp n¨m 2005 so víi n¨m 2004? . 2. Sö dông hÖ thèng chØ sè ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt(GO) n¨m 2005 so víi n¨m 2004 do ¶nh h−ëng 2 nh©n tè: hiÖu qu¶ sö dông TSC§ (H) vμ gi¸ trÞ TSC§ ( G ) 3. Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng cña GO n¨m 2005 so víi n¨m 2004 do ¶nh h−ëng cña 2 nh©n tè thuéc vÒ lao ®éng (W, T) ? 51
52