LUẬN VĂN:
Cơ sở lý luận và thực tiễn của
vấn đề công nghiệp hoá, hiện đại
hoá ở nước ta
Mở đầu
I- Tính cấp bách của đề tài:
Công nghiệp hoá không phải là một chủ trương mới của Đảng mà ngay từ Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ III (1960). Đảng ta đã xác định công nghiệp hoá là
nhiệm vụ trung tâm của thời kì quá độ. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện công
nghiệp, hẳn trước đây do nhiều nguyên nhân chủ quan có, khách quan có mà trong
đó nổi lên là do chủ quan, nóng vội, dập khuôn máy móc chúng ta đã mắc một số
sai lầm, khuyết điểm mà Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI và VII đã chỉ rõ. Tại
đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (1986). Đảng ta đã đề ra đường lối đổi mới
toàn diện, mở ra bước ngoặt trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam. Trong đó công nghiệp hoá hiện đại hoá được coi là một mục quan trọng để
xây dựng tiền đề vật chất cho xã hội mới, xã hội chủ nghĩa. Trải qua 12 năm đổi
mới, nước ta đã thu được những thành tựu ban đầu về tất cả mọi mặt kinh tế, chính
trị, xã hội bước đầu đã đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng, suy thoái. Điều này
chứng tỏ chủ trương của Đảng ta là đúng đắn.
Nước ta phải chịu hậu quả nặng nề của hai cuộc chiến tranh dành lại độc lập
nên nền kinh tế lớn tàn phá. Do tàn dư của chế độ cũ, những sai lầm trước đây để lại
cho nên nước ta vẫn còn nghèo lạc hậu thuộc loại thấp nhất thế giới. Chúng ta tiến
lên xã hội chủ nghĩa và bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa cho nên thiếu cơ sở vật chất
kỹ thuật hiện đại. Mặt khác theo lý thuyết của kinh tế chính trị, mỗi phương thức
sản xuất xã hội đều dựa trên một cơ sở vật chất, kỹ thuật tương ứng do đó chúng ta
cần tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Đối với nước phát triển đã hoàn thành cách mạng kỹ thuật lần
Thế giới đã tiến hành song cách mạng kỹ thuật lần thứ nhất chuyển từ lao
động thủ công lên cơ giới. Ngày nay thế giới đang tiến hành cách mạng kỹ thuật lần
thứ hai. Các nước phát triển đã tiến hành xong công nghiệp hoá từ lâu. Chúng ta và
một số nước đang phát triển khác trên thế giới phải tiến hành công nghiệp hoá kết
hợp với hiện đại hoá nếu không sẽ ngày càng bị bỏ xa. Nước ta giờ vẫn mang nặng
là nước nông nghiệp lạc hậu. Tốc độ tăng trưởng do đó chậm vì vậy cần công
nghiệp hoá nông thôn. Như vậy tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta
đặt ra như là một nhiệm vụ có tính chất thời đại.
II- Mục đích, nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu của đề tài:
Mục đích của đề cương làm rõ Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề công
nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta nhằm có những giải pháp, những hướng
đi thích hợp, đáp ứng những đòi hỏi của quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội và
phù hợp với xu thế phát triển của thời đại.
Để thực hiện mục tiêu trên, đề án có nhiệm vụ:
Một là, nghiên cứu một số vấn đề lí luận về nội dung, bản chất chung của công
nghiệp hoá và hiện đại hoá.
Hai là, phân tích, tổng hợp, tìm kiếm những khó khăn cũng như những thuận
lợi khi tiến hành công nghiệp hoá hiện đại hoá.
Ba là, hiện trạng của quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá ở nước ta thông
qua “5 hoá”.
Bốn là, các giải pháp, hướng đi cơ bản để tiến hành công nghiệp hoá hiện đại
hoá ở nước ta hiện nay.
Bằng phương pháp lý luận khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh và những thành tựu của khoa học xã hội, đồng thời coi trọng các
phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê để làm rõ nội dung nghiên
cứu của đề án, đưa ra những kiến nghị về phương hướng và giải pháp đổi mới
và hoàn thiện quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá hợp với điều kiện thực
tế của nước ta.
Chương I
Công nghiệp hoá hiện đại hoá
những vấn đề về quan điểm
I- Quan điểm về công nghiệp hoá hiện đại hoá:
1. Một số quan điểm về công nghiệp hoá ở một số nước trên thế giới:
Thực tiễn lịch sử đã chỉ rõ để thủ tiêu tình trạng lạc hậu về kinh tế và xã hội,
khai thác tối ưu các nguồn lực và lợi thế, bảo đảm nhịp độ tăng trưởng nhanh và ổn
định, mỗi nước phải xác định cơ cấu kinh tế hợp lý, trang bị kĩ thuật ngày càng hiện
đại cho các ngành kinh tế. ở các nước đang phát triển quá trình ấy gắn liền với quá
trình công nghiệp hoá. Trong thực tiễn đến nay vẫn còn tồn tài nhiều quan điểm
khác nhau về phạm trù “công nghiệp hoá”.
Quan điểm đơn giản nhất về công nghiệp hoá cho rằng “công nghiệp hoá là
đưa đặc tính công nghiệp cho một hoạt động: Trang bị (cho một vùng, một nước)
các nhà máy, các ngành công nghiệp ...”. Quan điểm mang tính “triệt tự” này được
hình thành trên cơ sở khái quát quá trình công nghiệp hoá ở các nước Tây Âu và
Bắc Mỹ. Trong quá trình dài thực hiện công nghiệp hoá, các nước này chủ yếu tập
trung vào phát triển các ngành công nghiệp, sự chuyển biến của các hoạt động kinh
tế - xã hội khác chỉ là một hệ quả của quá trình công nghiệp hoá chứ không phải là
đối tượng trực tiếp của công nghiệp hoá. Quan điểm đơn giản này có những mặt
chưa hợp lí cũng như nó chỉ được sử dụng rất hạn chế trong thực tiễn. Có như vậy
là bởi vì quan điểm này không thấy mục tiêu của quá trình thực hiện, nó đồng nhất
quá trình công nghiệp hoá với quá trình phát triển công nghệ và đồng thời nó cũng
không thể hiện được tính lịch sử của quá trình công nghiệp hoá.
Ngoài ra trong sách báo Liên Xô (trước đây) tồn tại một định nghĩa phổ biến
cho rằng “công nghiệp hoá là quá trình xây dựng nền đại công nghiệp cơ khí có khả
năng cải tạo cả nông nghiệp. Đó là sự phát triển công nghiệp nặng với ngành trung
tâm là chế tạo máy”. Quan điểm này xuất phát từ thực tiễn: khi công nghiệp hoá đã
phát triển đến một trình độ nhất định thì dù bị đế quốc bao vây, nội chiến thì thị
trường trong nước là nền tảng cho phát triển kinh tế. Hơn nữa quan điểm này chỉ
được cho là hợp lý trong điều kiện Liên Xô thời kì đó. Nhưng sẽ là sai nếu coi đó là
quan điểm phổ biến để áp dụng cho tất cả các nước trong điều kiện hiện nay.
2. Quan điểm về công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta:
Việt Nam đang hướng tới một nền kinh tế thị trường theo hướng xã hội chủ
nghĩa, có sự quản lý của nhà nước với mục tiêu là đảm bảo cho dân giàu nước
mạnh, xã hội công bằng, văn minh, an ninh quốc gia và sự bền vững của môi
trường. Nền kinh tế Việt Nam chỉ có thể đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh, hiệu
quả kinh tế xã hội cao khi nền kinh tế ấy thực sự dựa trên cơ sở công nghiệp hoá,
hiện đại hoá. Đảng ta đã xác định công nghiệp hoá, hiện đại hoá là xây dựng nước
ta thành nước công nghiệp có cơ sở vật chất kĩ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý,
quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đời
sống vật chất và tinh thần cao, quốc phòng an ninh vững chắc, dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, văn minh, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Dựa vào
nguồn lực trong nước là chính đi đôi với tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài. Xây
dựng một nền kinh tế mở, hội nhập với khu vực và thế giới, hướng mạnh về xuất
khẩu, đồng thời thay thế nhập khẩu bằng những mặt hàng trong nước sản xuất có
hiệu quả. Khoa học và công nghệ là động lực của công nghiệp hoá. Nâng cao dân
trí, bồi dưỡng và phát huy nguồn lực con người Việt Nam là nhân tố quyết định cho
thắng lợi của công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
II- Thực chất, nội dung của công nghiệp hoá hiện đại hoá:
Thực chất của nền công nghiệp hoá là sự phát triển công nghệ, là quá trình
chuyển nền sản xuất xã hội công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ từ trình độ công
nghệ thấp lên trình độ công nghệ hiện đại. Lực lượng lao động sẽ chuyển dịch thích
