TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
93
ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU BỆNH KHỐI UNG THƯ ĐẠI TRÀNG PHẢI
TRÊN BỆNH NHÂN ĐƯỢC PHẪU THUẬT NỘI SOI CẮT ĐẠI TRÀNG
Lương Ngọc Cương1, Nguyễn Anh Tuấn2,
Bùi Thị Quỳnh Nhung3, Lương Bùi Diệu Linh3
TÓM TẮT15
Mục tiêu: Đánh giá đặc điểm tổn thương về
mặt đại thể và vi thể của khối ung thư đại tràng
phải sau phẫu thuật nội soi cắt đại tràng phải với
cắt toàn bộ mạc treo đại tràng (CME). Đối tượng
và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả
hồi cứu trên các bệnh nhân được phẫu thuật nội
soi cắt đại tràng phải với cắt toàn bộ mạc treo đại
tràng (CME) điều trị ung thư đại tràng phải, thời
gian từ 5/2018 đến 03/2020 tại Bệnh viện Trung
ương Quân đội 108. Bệnh phẩm là khối u được
xác định vị trí, đặc điểm tổn thương về mặt đại
thể và vi thể. Kết quả: Tổng số có 45 bệnh nhân
được phẫu thuật nội soi cắt đại tràng phải với cắt
toàn bộ mạc treo đại tràng (CME). Về vị trí: u ở
đại tràng góc gan chiếm tỉ lệ cao nhất (46,67%),
sau đó là u ở đại tràng lên (35,56%). Hình thái
đại thể gặp nhiều nhất là thể sùi (57,78%), thể
loét (28,89%). Loại tổn thương vi thể gặp nhiều
nhất là ung thư biểu mô tuyến (86,66%), trong đó
chủ yếu gặp ung thư biểu mô tuyến biệt hóa vừa
(73,33%). Kết luận: Vị trí chủ yếu khối u là đại
tràng góc gan (46,67%); đại thể chủ yếu là u thể
sùi (57,78%); vi thể phần lớn Ung thư biểu mô
tuyến (86,66%), trong đó mức độ biệt hóa vừa
chiếm 73,33%.
1Bệnh viện trung ương Thái Nguyên
2Bệnh viện trung ương quân đội 108
3Trường Đại học Y Dược - Đại học Thái Nguyên
Chịu trách nhiệm chính: Lương Ngọc Cương
SĐT: 0983507965
Email: luongngoccuong@tnmc.edu.vn
Ngày nhận bài: 29/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 20/9/2024
Ngày duyệt bài: 02/10/2024
Từ khoá: Ung thư đại tràng, cắt toàn bộ mạc
treo đại tràng, ung thư biểu mô tuyến
SUMMARY
PATHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF
RIGHT COLON CANCER IN PATIENTS
LAPAROSCOPY RIGHT COLECTOMY
Objective: To evaluate the macroscopic and
microscopic characteristics of right colon cancer
following laparoscopic right colectomy with
complete mesocolic excision (CME). Methods: A
retrospective descriptive study was conducted on
patients who underwent laparoscopic right
colectomy with CME for right colon cancer from
May 2018 to March 2020 at the 108 Military
Central Hospital. Specimens were examined for
tumor location and macroscopic and microscopic
characteristics. Results: A total of 45 patients
underwent laparoscopic right colectomy with
CME. The most common tumor location was the
hepatic flexure (46.67%), followed by the
ascending colon (35.56%). The most frequent
macroscopic form was the exophytic type
(57.78%), followed by the ulcerative type
(28.89%). The predominant microscopic finding
was adenocarcinoma (86.66%), with moderately
differentiated adenocarcinoma accounting for
73.33%. Conclusion: The majority of tumors
were located at the hepatic flexure (46.67%) and
presented macroscopically as exophytic lesions
(57.78%). Microscopically, most were
adenocarcinomas (86.66%), with 73.33% being
moderately differentiated.
Keywords: Colon cancer, complete mesocolic
excision, adenocarcinoma
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
94
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư đại trực tràng là bệnh lý ung thư
thường gặp trên toàn thế giới, đứng hàng thứ
4 sau ung thư phổi, ung thư vú và ung thư
tiền liệt tuyến. Bệnh gây nên bởi sự phát
triển bất thường của các tế bào có khả năng
xâm lấn hoặc lan rộng ra các bộ phận khác
của cơ thể; tỉ lệ tử vong do ung thư đại tràng
đứng hàng thứ 5 sau ung thư phổi, ung thư
gan, ung thư vú và ung thư dạ dày1.
Ung thư đại tràng (UTĐT) có biểu hiện
lâm sàng kín đáo, nên khi phát hiện bệnh
thường đã ở giai đoạn muộn. Tại Việt Nam,
các biện pháp sàng lọc phát hiện sớm UTĐT
chưa được áp dụng rộng rãi, việc chẩn đoán
xác định bệnh chủ yếu dựa vào nội soi, sinh
thiết làm giải phẫu bệnh; chẩn đoán giai đoạn
bệnh dựa vào CT.Scan và các biện pháp
thăm dò chẩn đoán hình ảnh khác. Với
UTĐT giai đoạn tại chỗ, giai đoạn sớm, điều
trị phẫu thuật đóng vai trò quan trọng nhất,
hóa trị có vai trò bổ trợ sau phẫu thuật.
Năm 2009, Hohenberger đề xuất kỹ thuật
cắt toàn bộ mạc treo đại tràng (Complete
mesocolic excision - CME) trong phẫu thuật
điều trị UTĐT. Điểm cốt lõi của kỹ thuật
CME là cắt bỏ hoàn toàn một khối gồm toàn
bộ mạc treo đại tràng cùng phần đại tràng
mang khối u, kết hợp cắt bỏ mạch nuôi tận
gốc và vét hạch triệt để. Các báo cáo về
CME trong phẫu thuật nội soi cắt đại tràng
phải đã cho thấy kỹ thuật này vét được nhiều
hạch hơn, góp phần mang lại kết quả khả
quan hơn về mặt ung thư học so với các kỹ
thuật cắt đại tràng trước đó2-4.
Việc xác định vị trí, hình thái tổn thương
về đại thể và vi thể của ung thư đại tràng
phải sau phẫu thuật giúp cho việc tiên lượng
và điều trị bổ trợ sau phẫu thuật. Nghiên cứu
được thực hiện nhằm đánh giá đặc điểm tổn
thương về mặt đại thể và vi thể của UTĐT
phải sau phẫu thuật nội cắt đại tràng phải với
cắt toàn bộ mạc treo đại tràng (CME).
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng, thời gian và địa điểm
nghiên cứu: 45 bệnh nhân ung thư nguyên
phát đại tràng phải được phẫu thuật nội soi
cắt đại tràng phải với cắt toàn bộ mạc treo
đại tràng (CME) tại Bệnh viện Trung ương
Quân đội 108 từ tháng 5/2018 đến 3/2020.
Tất cả các trường hợp này đều được nội soi
sinh thiết chẩn đoán mô bệnh học trước mổ.
- Tiêu chuẩn lựa chọn: Bệnh nhân chẩn
đoán ung thư đại tràng phải bằng giải phẫu
bệnh được phẫu thuật nội soi cắt đại tràng
phải với cắt toàn bộ mạc treo đại tràng
(CME). Bệnh phẩm là khối u sau khi được
cắt bỏ được phẫu tích đánh giá về hình thái
tổn thương, hình ảnh đại thể và vi thể tại
khoa giải phẫu bệnh của bệnh viện.
- Tiêu chuẩn loại trừ: Ung thư đại tràng
giai đoạn cT4b, cM1 (theo AJCC 2017). Ung
thư đại tràng phải tái phát. Ung thư đại tràng
phải được mổ cấp cứu do có biến chứng áp
xe, chảy máu, tắc hoặc thủng ruột.
Thiết kế nghiên cứu: Phương pháp mô
tả hồi cứu, thiết kế cắt ngang
Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
- Đặc điểm chung: tuổi, giới tính.
- Vị trí khối u: Đánh giá trong quá trình
phẫu thuật. Đánh giá đặc điểm khối u trong
mổ: Vị trí, mức độ xâm lấn, khả năng di động.
- Kiểm tra bệnh phẩm sau mổ:
+ Rửa sạch bệnh phẩm
+ Đo kích thước bệnh phẩm: chiều dài
hồi tràng, chiều dài đại tràng.
+ Mổ dọc đại tràng và hồi tràng, đường
mổ tránh khối u; xác định vị trí và tính chất
đại thể của khối u.
+ Đo chiều dài từ mép khối u đến các
diện cắt, đo kích thước khối u theo chiều
ngang và chiều dọc.
- Biến số (chỉ số) nghiên cứu:
+ Xác định các diện cắt có tế bào ung thư
hay không. Khoảng cách từ mép khối u (Đơn
vị đo là cm).
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
95
+ Kích thước của khối u: Đo theo đường
kính dọc sau khi đã mở đoạn ruột chứa khối
u. Đơn vị đo là cm.
+ Hình thái đại thể của khối u: u thể sùi,
thể loét, thể loét sùi hay thể thâm nhiễm.
+ Loại vi thể của khối u: Ung thư biểu
mô tuyến, nhầy, sarcom…
+ Mức độ xâm lấn: phân độ theo pTNM
(AJCC 2017): chia thành các mức độ T1, T2,
T3, T4.
Phương pháp thu thập và xử lý số liệu:
Số liệu nghiên cứu được xử lý bằng các thuật
toán thống kê y học dựa trên phần mềm
SPSS 22.0; kiểm định Mann - Whitney U và
Kruskal Wallis sử dụng với giá trị p < 0,05
có ý nghĩa thống kê.
Đạo đức nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu
được thông qua Hội đồng đạo đức trong
nghiên cứu y sinh Bệnh viện trung ương
quân đội 108.
Hình 1. Ảnh bệnh phẩm trong nghiên cứu
*Nguồn: BN Lê Thị T., số bệnh án 2004.3414 (mổ 14/02/2020)
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm về tuổi và giới của bệnh nhân
Bảng 1. Phân bố bệnh nhân theo độ tuổi và giới tính
Giới
Nhóm tuổi
Nam
Nữ
Tổng
%
n
%
n
≤ 40
2
4,44
1
3
6,66
41 - 50
5
11,11
0
5
11,11
51 - 60
7
15,56
1
8
17,78
61 - 70
8
17,78
4
12
26,67
>70
12
26,67
5
17
37,78
Tổng
34
75,56
11
45
100
Tuổi trung bình
63,62 ± 12,31
Nhận xét: Tuổi trung bình: 63,62 ± 12,31 tuổi, tuổi thấp nhất 39, tuổi cao nhất 86. Nhóm
tuổi > 60 chiếm tỷ lệ lớn nhất (64,45%). Tuổi càng cao thì tỷ lệ mắc bệnh càng lớn.
3.2. Vị trí khối u
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
96
Bảng 2. Vị trí khối u đánh giá trong mổ
Vị trí khối u
n
%
Manh tràng
6
13,33
Đại tràng lên
16
35,56
Đại tràng góc gan
21
46,67
1/3 bên phải đại tràng ngang
2
4,44
Tổng
45
100
Nhận xét: Vị trí khối u tại đại tràng góc gan chiếm 46,67% và đại tràng lên 35,56%; khối
u tại 1/3 bên phải của đại tràng ngang chiếm tỉ lệ ít nhất (4,44%).
3.3. Kết quả giải phẫu bệnh sau mổ
Diện cắt: Tất cả 45 bệnh nhân đều cho kết quả các diện cắt không còn tế bào ung thư, đạt
tiêu chuẩn phẫu thuật R0. Không có trường hợp nào có khoảng cách từ diện cắt đến mép khối
u < 5 cm.
Bảng 3. Phân bố kích thước và độ xâm lấn của khối u qua kết quả giải phẫu bệnh
Giai đoạn
< 5 cm
≥ 5 cm
Tổng
%
n
%
n
%
T2
3
6,67
2
4,44
5
11,11
T3
14
31,12
4
8,88
18
40,00
T4a
10
22,22
12
26,67
22
48,89
Tổng
27
60
18
40,
45
100
Chi-square = 2,876, p = 0,369
Nhận xét: Nhóm khối u có kích thước < 5 cm chiếm tỉ lệ lớn nhất với 60%; U giai đoạn
T4a chiếm tỉ lệ lớn nhất với 48,89% số ca; Không có sự khác biệt về mức độ xâm lấn giữa
nhóm u có kích thước < 5 cm và nhóm còn lại.
Bảng 4. Hình ảnh đại thể của khối u qua kết quả giải phẫu bệnh
Hình ảnh đại thể
n
%
Thể sùi
26
57,78
Thể loét
13
28,89
Thể loét sùi
5
11,11
Thể thâm nhiễm
1
2,22
Tổng
45
100
U thể sùi chiếm tỷ lệ nhiều nhất (57,78%), u thể thâm nhiễm chiếm tỷ lệ ít nhất (2,22%).
Bảng 5. Loại vi thể của khối u qua kết quả giải phẫu bệnh
Loại vi thể
n
%
UTBM
tuyến
Độ biệt hóa
39
86,66
Biệt hóa cao
1
2,22
Biệt hóa vừa
33
73,33
Biệt hóa thấp
5
11,11
UTBM nhầy
6
13,34
Tổng
45
100
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
97
Ung thư biểu mô tuyến chiếm tỉ lệ lớn
nhất với 86,66% số ca, trong đó Ung thư
biểu mô tuyến có độ biệt hóa vừa chiếm đa
số (73,33%).
IV. BÀN LUẬN
Tuổi mắc bệnh trung bình của bệnh nhân
trong nghiên cứu của chúng tôi tương đương
với nghiên cứu của các tác giả khác như: X.-
J. Yi và cộng sự (2019) tuổi trung mắc bệnh
trung bình bình 63,1tuổi2, Ngô Văn Công và
cộng sự (2024) tuổi mắc bệnh trung bình
65,42 ± 13,73 tuổi5; thấp hơn so với nghiên
cứu của M. Degiuli (2023) và cộng sự 73 ± 15
tuổi4. Điều này cho thấy tuổi mắc bệnh tại
Châu á trong đó có Việt nam ngày càng trẻ
hóa. Nghiên cứu của chúng tôi và một số tác
giả trong và ngoài nước đều cho thấy, tần suất
xuất hiện bệnh UTĐT nói chung và UTĐT
phải nói riêng gia tăng theo tuổi, đặc biệt là
sau độ tuổi 502,6. Tỉ lệ mắc UTĐT ở hai giới
là khác nhau, đa số các tác giả ghi nhận nam
mắc ung thư đại tràng nhiều hơn nữ4-7.
Trong nghiên cứu của chúng tôi, hai vị trí
gặp nhiều nhất là đại tràng lên (35,56%) và
đại tràng góc gan (46,67%). U manh tràng
chiếm tỉ lệ 13,33% trong khi u 1/3 bên phải
đại tràng ngang gặp ít nhất (4,44%). Kết quả
nghiên cứu của chúng tôi tương đồng với tác
giả Đặng Ngọc Hùng và cộng sự (2019) u đại
tràng lên (48,0%), đại tràng góc gan (8,0%),
manh tràng (36,0%), 1/3 bên phải đại tràng
ngang (8,0%)7; Ngô Văn Công và cộng sự
(2024) u đại tràng lên (60,0%), đại tràng góc
gan (24,4%), manh tràng (4,4%), 1/3 bên
phải đại tràng ngang (11,1%)5; S. R. Benz và
cộng sự (2022) u đại tràng lên (51,6%), đại
tràng góc gan (7,86%), manh tràng
(40,12%),1/3 bên phải đại tràng ngang
(0,40%)6.
Về kích thước khối u, nghiên cứu của
chúng tôi có 27 ca có kích thước u < 5 cm
(60%), 18 ca có kích thước u ≥ 5 cm (40%).
Theo Vũ Hoàng Hà và cộng sự ( 2024), Kích
thước trung bình của khói u là 5,3 ±1,96 cm,
nhỏ nhất 1cm, lớn nhất 10cm. Khối u có kích
thước trong khoảng 5-10cm chiếm 65%, còn
lại 35% u nhỏ hơn 5cm [8]. Điều này cho
thấy kích thước u lớn chỉ có chống chỉ định
tương đối cho phẫu thuật nội soi. Sự xâm lấn
của ung thư ra khoang sau phúc mạc, thành
bụng và các tạng kế cận cũng là chống chỉ
định tương đối vì các nguyên tắc điều trị ung
thư trong trường hợp này vẫn có thể thực
hiện được bằng phẫu thuật nội soi, nếu các
phẫu thuật viên được huấn luyện tốt. Các
bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi
đều có đường mở bụng để lấy bệnh phẩm
không quá 5 cm.
Về hình ảnh đại thể khối u, nghiên cứu của
chúng tôi gặp nhiều trường hợp u thể sùi
(57,78%), u thể loét chiếm tỉ lệ ít hơn với
28,89%. Ghi nhận về dạng đại thể thì khác
nhau giữa các tác giả. Tỉ lệ về các hình ảnh đại
thể trong nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với
kết quả nghiên cứu của tác giả trong nước như
Ngô Văn Công và cộng sự (2024), hình ảnh đại
thể thể sùi chiếm tỷ lệ cao nhất chiếm 84,4 %5.
Về loại vi thể, ung thư biểu mô tuyến
chiếm tỉ lệ có nhất với 86,66%. Kết quả đánh
giá về độ biệt hóa tế bào ung thư biểu mô tuyến
theo mức độ từ cao đến kém là: biệt hóa cao: