Dịch hút đàm qua mũi, dịch hút rửa phế quản qua nội soi: [Hướng dẫn chi tiết]

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

ÑAØM, DÒCH HUÙT ÑAØM QUA MUÕI, DÒCH

HUÙT RÖÛA PHEÁ QUAÛN QUA NOÄI SOI

Muïc tieâu

• Höôùng daãn ñöôïc laâm saøng cho chæ ñònh ñuùng, cuõng nhö höôùng daãn ñöôïc laâm saøng hay beänh

nhaân laáy ñuùng caùc loaïi beänh phaåm naøy nhôø bieát ñöôïc caùc chæ ñònh, phöông phaùp, vaø thôøi

• Ñaùnh giaù ñöôïc maãu ñaøm vaø caùc beänh phaåm coù ñaøm nhôø vaäy coù theå loaïi boû, khoâng tieán

ñieåm ñeå laáy maãu ñaøm vaø caùc beänh phaåm coù ñaøm khaûo saùt vi sinh hoïc.

haønh nuoâi caáy caùc maãu khoâng coù giaù trò, traùnh ñöôïc caùc keát quaû xeùt nghieäm maãu ñaøm

• Trieån khai söû duïng ñöôïc caùc phöông tieän thích hôïp nhaát vaø ñaày ñuû nhaát ñeå coù theå phaân laäp

khoâng höõu duïng laâm saøng.

ñöôïc ñuùng caùc vi khuaån gaây beänh coù trong maãu ñaøm vaø caùc beänh phaåm coù ñaøm, duø laø caùc

vi khuaån khoù moïc nhaát, nhôø bieát ñöôïc qui trình xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng maãu ñaøm vaø

caùc beänh phaåm coù ñaøm

Chæ ñònh

ƒ Caùc tröôøng hôïp vieâm nhieãm ñöôøng hoâ haáp döôùi nhö vieâm phoåi, vieâm pheá quaûn caáp, côn caáp

ƒ Neân cho chæ ñònh laáy maãu trong caùc tröôøng hôïp beänh nhaân coù moät trong caùc trieäu chöùng

cuûa vieâm pheá quaûn maïn.

sau: Ho coù maùu hay ho nhieàu, ñau ngöïc, khoù thôû, coù daáu hieäu ñaëc phoåi nhö coù raâle aåm vaø

rít; giaûm tieáng rì raøo pheá nang; goû ñuïc khi khaùm phoåi; phim phoåi coù thaâm nhieãm; coù nang,

coù muû.

Thôøi ñieåm laáy maãu

ƒ Caøng ôû giai ñoaïn sôùm cuûa beänh caøng toát. Nghóa laø tieán haønh laáy maãu ngay sau khi coù chaån

ƒ Neân laáy maãu tröôùc khi beänh nhaân duøng khaùng sinh heä thoáng.

ñoaùn laâm saøng

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

Caùch laáy maãu

(cid:214) Tröôùc heát cho beänh nhaân suùc mieäng saïch, khoâng suùc mieäng baèng nöôùc suùc mieäng coù

1. Ñaøm

(cid:214) Höôùng daãn beänh nhaân hít thaät saâu vaøo roài haõy coá khaïc ñaøm ra. Coù theå giuùp beänh nhaân

chaát saùt truøng.

khaïc ñaøm baèng caùch voå nheï vaøo löng. Beänh nhaân khaïc ñaøm vaøo loï voâ truøng, roäng

mieäng, naép chaët (duøng loï voâ truøng laáy maãu). Traùnh laãn nöôùc boït.

(cid:214) Tröôøng hôïp beänh nhaân khoâng theå khaïc ñöôïc ñaøm, nhö ôû treû em.

(cid:214) Duøng duïng cuï ñaëc bieät goïi laø boä huùt khí quaûn (tracheal suction set), laø moät oáng

2. Dòch huùt ñaøm treân khí quaûn qua ñöôøng muõi (Naso-Tracheal-Aspirate)

nghieäm gaén vôùi moät naép vaën treân ñoù coù 2 voøi, moät noái vôùi moät oáng thoâng meàm, moät

noái vôùi maùy boâm chaân khoâng ñang hoaït ñoäng vaø treân voøi naày coù moät van hoâng ñang

môû. Tröôùc heát ngöôøi meï hay thaân nhaân beänh nhi aúm ngöõa beù vaøo loøng, giöõ ñaàu hôi

ngöõa ra sau. Ñöa oáng thoâng qua muõi beänh nhi cho ñeán khi ñaàu oáng chaïm vaøo phaàn

treân khí quaûn, luùc ñoù beänh nhi seõ coù phaûn xaï ho. Ngay luùc beänh nhi ho, duøng tay bòt

chaët van hoâng laïi, nhôø vaäy ñaøm ñöôïc huùt vaøo oáng thoâng. Sau ñoù ruùt oáng thoâng khoûi

muõi beänh nhi, roài cho ñaàu oáng thoâng vaøo moät loï chöùa 5ml nöôùc muoái sinh lyù voâ truøng.

Nöôùc muoái sinh lyù seõ röûa ñaøm dính ôû thaønh oáng thoâng vaøo oáng nghieäm. Taét maùy boâm,

thaùo naép coù voøi khoûi oáng nghieäm roài ñaäy chaët oáng nghieäm baèng moät naép vaën khaùc coù

(cid:214) Neáu khoâng coù duïng cuï naøy, coù theå duøng oáng chích 60ml, noái moät ñaàu vôùi oáng thoâng

trong boä duïng cuï. Göûi maãu ñeán ngay phoøng thí nghieäm.

meàm ñeå laáy ñaøm theo caùch nhö treân, nhöng thay vì duøng boâm chaân khoâng, huùt ñaøm

baèng tay vôùi oáng chích treân

3. Dòch huùt pheá quaûn qua noäi soi (BW = Broncho-Washing)

Do baùc só chuyeân khoa laáy khi ñang noäi soi, cho vaøo tube voâ truøng naép chaët roài göûi ngay

ñeán phoøng thí nghieäm.

4. Caùc beänh phaåm khaùc

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

Nhö dòch huùt xuyeân khí quaûn, choïc huùt phoåi, do caùc baùc só chuyeân khoa laáy vaø göûi ngay

ñeán phoøng thí nghieäm ñeå khaûo saùt.

Ñaùnh giaù moät maãu coù giaù trò ñeå khaûo saùt vi khuaån hoïc

ƒ Vì ñaøm cuõng nhö dòch huùt ñaøm treân khí quaûn qua ñöôøng muõi (NTA) hay dòch röûa pheá quaûn

qua noäi soi (BW) coù theå bò ngoaïi nhieãm bôûi caùc vi khuaån thöôøng truù vuøng hoïng, do ñoù caàn

ƒ Toát nhaát caùc maãu sau khi nhaän phaûi ñöôïc tieán haønh khaûo saùt ngay, khoâng chaäm treã. Neáu vì

phaûi ñaùnh giaù tröôùc khi tieán haønh nuoâi caáy.

moät lyù do gì ñoù chöa theå khaûo saùt ngay ñöôïc, coù theå giöõ maãu trong tuû laïnh, nhöng khoâng

quaù 2 giôø.

1. Khaûo saùt ñaïi theå maãu ñaøm

(cid:214) Coù nhieàu nöôùc boït khoâng?

(cid:214) Coù muû (purulent) khoâng, thöôøng maøu xanh hay vaøng ñuïc?

(cid:214) Coù muû nhaày (muco-purulent) khoâng?

(cid:214) Coù nhaày (mucoid) khoâng?

Ghi nhaän tính chaát ñaïi theå cuûa maãu ñaøm, caùc tính chaát sau:

Maãu coù laãn nhieàu nöôùc boït laø maãu khoâng thích hôïp ñeå caáy.

(cid:214) Duøng moät que tre, goå, voøng caáy, hay pipette Pasteur laáy moät ít ñaøm töø vuøng nhaày muû,

2. Khaûo saùt vi theå

traûi ñeàu thaønh moät pheát 2 x 3 cm treân moät taám lame. Ñeå khoâ töï nhieân, sau ñoù gaén nheï

(cid:214) Khaûo saùt döôùi kính hieån vi, tröôùc heát döôùi quang tröôøng x100 (vaät kính x10). Tìm

treân löûa. Thöïc hieän pheát nhuoäm Gram.

vuøng nhaày nhôùt roài ghi nhaän soá löôïng teá baøo vaåy (squamous cells) laø caùc teá baøo coù

goùc caïnh vaø teá baøo baïch caàu hay teá baøo muû (leukocyte hay purulent cells) laø caùc teá

(cid:214) Maãu khoâng thích hôïp laø maãu coù soá löôïng teá baøo vaåy trong moät quang tröôøng x100

baøo troøn nhoû hôn vaø aên ñaäm maøu toaøn teá baøo.

quaù 25 teá baøo. Maãu tin caäy nhaát laø maãu coù nhieàu baïch caàu hay teá baøo muû, quaù 25 teá

baøo trong moät quang tröôøng x100. Noùi chung, maãu tin caäy laø maãu coù nhieàu teá baøo

baïch caàu (‡ 25), ít teá baøo vaåy (≤ 10), tyû leä teá baøo baïch caàu/vaåy toát nhaát laø ‡ 2.5.

(cid:214) Ñeå deã daøng vaø khaùch quan, chuùng ta duøng thang ñieåm Barlett ñaùnh giaù maãu ñaøm,

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

trong ñoù keát hôïp caû quan saùt ñaïi theå laãn vi theå ñeå cho ñieåm.

Baûng 2: Thang ñieåm Barlett duøng ñaùnh giaù maãu ñaøm

Ñieåm Tính chaát ñaïi/vi theå

Maãu ñaøm

+ 1 10 – 25 baïch caàu

+ 2 > 25 baïch caàu

+1 Nhaày, muû, muû nhaày

- 1 10 – 25 teá baøo vaåy

- 2 > 25 teá baøo vaåy

Maãu ñaøm huùt qua muõi (NTA=nasal tracheal suction ), noäi soi pheá quaûn

+ 1 10 – 25 baïch caàu

+ 2 > 25 baïch caàu

+1 Teá baøo truï

- 1 10 – 25 teá baøo vaåy

- 2 > 25 teá baøo vaåy

Thang ñieåm ñeå ñaùnh giaù laø coäng taát caû caùc ñieåm laïi roài ñaùnh giaù nhö sau:

£ 0 Khoâng tin caäy ñeå caáy.

1-2 Tin caäy vöøa.

‡ 3 Raát ñaùng tin caäy.

Ñôn giaûn hôn, coù theå ñaùnh giaù döïa vaøo soá löôïng teá baøo vaåy vaø teá baøo baïch caàu treân

moät quang tröôøng x100. Maãu hoaøn toaøn tin caäy ñeå caáy khi coù ‡ 25 baïch caàu vaø £ 10

teá baøo vaåy. Maãu hoaøn toaøn khoâng tin caäy khi coù £ 25 baïch caàu vaø ‡10 teá baøo vaåy, ñaây

laø maãu chæ laø nöôùc boït hay dòch tieát vuøng haàu hoïng. Maãu tin caäy vöøa khi coù khi coù ‡

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

25 baïch caàu vaø > 10 teá baøo vaåy, ñaây laø maãu bò ngoaïi nhieãm nöôùc boït hay dòch tieát

vuøng haàu hoïng.

Sau khi ñaùnh giaù, chuyeån sang vaät kính daàu (x100), quan saùt vuøng nhaày nhôùt vaø

quanh teá baøo baïch caàu ñeå ghi nhaän söï hieän dieän caùc vi khuaån theo nhö baûng 3.

Baûng 3: Caùc tính chaát vi theå cuûa caùc loaïi vi khuaån ñích coù theå quan saùt ñöôïc trong

pheát nhuoäm vi theå.

Tính chaát Nghi VK ñích Tính chaát Nghi VK ñích

Pneumococci Caàu khuaån Gram [+] Staphylococci Caàu khuaån Gram [+],

xeáp thaønh chuøm xeáp ñoâi

Streptococci M. catarrhalis Caàu khuaån Gram [+], Caàu khuaån Gram [-],

xeáp chuoãi xeáp ñoâi

Haemophilus Tröïc khuaån Gram [-] Tröïc khuaån Gram [-] Tröïc khuaån Gram [-]

nhoû lôùn deã moïc

Caáy phaân laäp vi khuaån gaây beänh

ƒ Taát caû caùc maãu ñaøm sau khi ñaùnh giaù neáu tin caäy thì tieán haønh nuoâi caáy ngay. Caùc maãu

khoâng tin caäy thì khoâng tieán haønh nuoâi caáy maø yeâu caàu laâm saøng laáy maãu laïi. Rieâng caùc

maãu tin caäy vöøa, coù theå yeâu caàu laáy maãu laïi hay cuõng coù theå tieá n haønh nuoâi caáy nhöng phaûi

ƒ Moãi moät maãu ñaøm phaûi ñöôïc tieán haønh nuoâi caáy 3 chieàu treân caùc moâi tröôøng phaân laäp ñuû

coá laáy maàm caáy laø vuøng ñaøm muû, traùnh laáy nhôùt hay nöôùc boït ñeå nuoâi caáy.

khaû naêng ñeå caáy ra ñöôïc caùc vi khuaån gaây beänh duø khoù moïc. Trình baøy döôùi ñaây laø caùc moâi

tröôøng phaân laäp caàn phaûi ñöôïc söû duïng ñeå caáy ñaøm vaø caùc beänh phaåm coù ñaøm:

(cid:214) Thaïch maùu cöøu (BA) phaân laäp khoâng choïn loïc (caû vi khuaån Gram [+] laãn vi khuaån

1. Phaân laäp caàu khuaån Gram [+]

Gram [-] ñeàu moïc ñöôïc), hay thaïch maùu coù Nalidixic acid (BANg) ñeå phaân laäp choïn

loïc caàu khuaån Gram [+].

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

(cid:214) Hay coù theå theâm

thaïch maùu coù gentamicin (BAGe) S. ñeå phaân laäp choïn loïc

pneumoniae.

(cid:214) Thaïch naâu maùu ngöïa (CAXV)

2. Phaân laäp H. influenzae vaø M. catarrhalis

phaân laäp khoâng choïn loïc H. influenzae vaø M.

(cid:214) Hay coù theå duøng thaïch naâu maùu ngöïa boå sung Bacitracin (CAHI) ñeå phaân laäp choïn loïc

catarrhalis.

caùc vi khuaån naøy.

(cid:214) Thaïch Mac Conkey (MC) duøng phaân laäp choïn loïc tröïc khuaån ñöôøng ruoät hay khoâng

2. Phaân laäp tröïc khuaån ñöôøng ruoät vaø khoâng ñöôøng ruoät

(cid:214) Hay coù theå duøng caùc hoäp thaïch phaân laäp khaùc coù cuøng muïc ñích

(cid:214) Coù moät soá tröïc khuaån khoâng ñöôøng ruoät khoâng moïc treân MC, nhöng trong caùc tröôøng

ñöôøng ruoät.

hôïp naøy, vi khuaån coù theå phaân laäp ñöôïc töø thaïch maùu

Caùc hoäp thaïch maùu hay thaïch naâu ñöôïc uû trong tuû aám 35-37 oC vaø giöõ trong bình neán hay

trong tuû CO 2. Thaïch MC hay loaïi töông ñöông thì khoâng caàn uû CO 2. Sau khi uû qua ñeâm,

quan saùt caùc hoäp thaïch phaân laäp ñeå tìm caùc khuùm vi khuaån gaây beänh. Tieán haønh ñònh danh

vaø khaùng sinh ñoà ñeå coù theå traû lôøi keát quaû ñeán laâm saøng vaøo ngaøy hoâm sau. Caùc tröôøng hôïp

khoâng phaùt hieän ñöôïc vi khuaån gaây beänh thì coù theå traû lôøi ngay cho laâm saøng.

Caùc vi khuaån gaây beänh coù theå tìm thaáy trong maãu ñaøm, NTA, vaø BW

Thöôøng khi maãu tin caäy, vi khuaån phaân laäp ñöôïc treân maët caùc hoäp thaïch phaân laäp raát phuø

hôïp vôùi keát quaû khaûo saùt tröïc tieáp qua pheát nhuoäm Gram. Sau ñaây laø caùc vi khuaån laø taùc

nhaân gaây beänh coù theå phaân laäp töø maãu:

(cid:214) H. influenzae

(cid:214) S. pneumoniae

(cid:214) M. catarrhalis

(cid:214) S. aureus

(cid:214) K. pneumoniae

1. Thöôøng gaëp trong nhieãm truøng coäng ñoàng

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

(cid:214) S. aureus

(cid:214) P.aeruginosa

(cid:214) K. pneumoniae

(cid:214) Caùc tröïc khuaån Gram [-] deã moïc khaùc

2. Thöôøng gaëp trong nhieãm truøng beänh vieän

Caùc Enterobacteriaceae khaùc

Caâu hoûi oân taäp

1. Cho bieát caùc chæ ñònh laâm saøng vaø thôøi ñieåm toát nhaát ñeå laáy ñaøm vaø caùc beänh phaåm

chöùa ñaøm ñeå laøm xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng.

2. Haõy cho bieát caùc laáy vaø chuyeân chôû ñaøm vaø caùc loaïi beänh phaåm coù ñaøm naøy ñeán

phoøng thí nghieäm ñeå laøm xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng.

3. Haõy cho bieát caùch ñaùnh giaù moät maãu ñaøm nhö theá naøo laø coù giaù trò ñeå nuoâi caáy.

4. Haõy cho bieát qui trình xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng thöïc hieän taïi phoøng thí nghieäm ñoái

vôùi ñaøm vaø caùc beänh phaåm chöùa ñaøm.

5. Haõy cho bieát phöông tieän thích hôïp nhaát ñeå laøm xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng maãu ñaøm

vaø caùc beänh phaåm coù ñaøm.

6. Haõy cho bieát caùc vi khuaån gaây beänh caàn phaûi phaân laäp trong ñaøm vaø caùc beänh phaåm

chöùa ñaøm.

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

CAÁY ÑAØM VAØ BEÄNH PHAÅM CHÖÙA ÑAØM

Caùc caâu hoûi thöôøng gaëp

Ñeå laáy ñaøm laøm xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng tìm caùc vi khuaån gaây nhieãm truøng hoâ haáp

ƒ Laáy ñaøm vaøo saùng sôùm laø laáy ñaø m ñeå khaûo saùt tìm vi khuaån gaây beänh lao, vaø trong xeùt

döôùi, thôøi ñieåm toát nhaát coù phaûi laø vaøo luùc saùng sôùm khoâng?

nghieäm naøy beänh nhaân laáy ñaøm vaøo 3 ngaøy lieân tieáp ñeå göûi ñeán phoøng xeùt nghieäm lao moãi

ngaøy. Taïi phoøng thí nghieäm, maãu ñaøm ñöôïc tieán haønh nhuoäm khaùng acid (acid fast

ƒ Ñeå laøm xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng phaùt hieän caùc vi khuaån gaây nhieãm truøng hoâ haáp döôùi,

staining) vaø coù theå ñöôïc laøm thuaàn nhaát ñeå caáy vaøo moâi tröôøng caáy lao.

phaûi tieán haønh laáy ñaøm ngay sau khi coù chaån ñoaùn vaø tröôùc khi cho beänh nhaân duøng khaùng

sinh. Laâm saøng phaûi höôùng daãn beänh nhaân caùch laáy ñaøm vì neáu khoâng, raát nhieàu beänh nhaân

khoâng bieát caùch khaïc ñaøm maø chæ khaïc ra nöôùc boït vaø nhö vaäy thì khoâng coù giaù trò ñeå laøm

xeùt nghieäm.

Taïi sao coù nhieàu khi keát quaû xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng khoâng phuø hôïp vôùi hieäu quaû

ñieàu trò khaùng sinh treân beänh nhaân? Ví duï caáy ra vi khuaån P. aeruginosa khaùng raát nhieàu

khaùng sinh trong khi ñoù chæ ñieàu trò beänh nhaân baèng Augmentin hay cephalosporin theá

ƒ Ñaøm laø moät beänh phaåm raát coù giaù trò ñeå töø ñoù coù theå phaùt hieän ñöôïc taùc nhaân vi khaån gaây

heä 2 beänh nhaân vaãn caûi thieän ñöôïc laâm saøng?

nhieãm truøng caáp ñöôøng hoâ haáp döôùi, nhöng cuõng coù theå laø beänh phaåm khoâng coù giaù trò gì

neáu nhö chuùng ta khoâng laáy ñöôïc ñaøm thaät söï maø beänh phaåm göûi ñeán phoøng thí nghieäm chæ

ƒ Tröôøng hôïp keå treân thöôøng laø do beänh phaåm göûi ñeán phoøng thí nghieäm chæ laø nöôùc boït hay

laø nöôùc boït hay laø beänh phaåm ñaøm nhöng laïi taïp nhieãm quaù nhieàu nöôùc boït vuøng haàu hoïng.

taïp nhieãm nhieàu nöôùc boït maø phoøng thí nghieäm khoâng ñaùnh giaù vaø vaãn tieán haønh nuoâi caáy.

Chính vì vaäy vi khuaån phaân laäp ñöôïc khoâng phaûi laø vi khuaån gaây beänh maø chæ laø vi khuaån

ƒ Cuõng coù theå coù moät lyù do nöõa laø phoøng thí nghieäm khoâng duøng moâi tröôøng CA maùu ngöïa

thöôøng truù hay taïm truù treân vuøng haàu hoïng maø thoâi.

(CAXV) vaø BA maùu cöøu, chính vì vaäy khoâng coù khaû naêng phaân laäp ñöôïc S. pneumoniae, H.

influenzae, vaø M. catarrhalis laø caùc vi khuaån raát thöôøng gaëp (>50% taùc nhaân gaây nhieãm

truøng hoâ haáp döôùi laø caùc taùc nhaân naøy) nhöng laïi raát khoù moïc vaø khoù nhaän dieän treân caùc

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

moâi tröôøng thoâng thöôøng khaùc cuûa nhieàu phoøng thí nghieäm hieän nay nhö BA maùu ngöôøi vaø

MC. Chính vì chæ duøng caùc moâi tröôøng naøy neân phoøng thí nghieäm chæ phaân laäp ñöôïc caùc taùc

nhaân vi khuaån deã moïc, ñoù laø tröïc khuaån ñöôøng ruoät hay khoâng ñöôøng ruoät maø caùc vi khuaån

naøy coù khi chæ laø vi khuaån taïp nhieãm töø haàu hoïng.

Nhieàu khi treân hoäp thaïch phaân laäp chæ thaáy lieân caàu tieâu huyeát alpha, nhöng khoâng coù

ñaëc ñieåm cuûa caùc khuaån laïc S. pneumoniae. Tröôøng hôïp naøy chuùng ta coù tieán haønh tieáp

ƒ Gaàn nhö 90% caùc maãu ñaøm laø coù lieân caàu tieâu huyeát alpha khoâng phaûi S. pneumoniae moïc

ñònh danh vaø laøm khaùng sinh ñoà ñeå traû lôøi keát quaû cho laâm saøng khoâng?

treân caùc hoäp thaïch phaân laäp. Ña soá caùc tröôøng hôïp naøy laø taïp nhieãm vi khuaån lieân caàu töø

ƒ Tuy nhieân trong tröôøng hôïp maãu coù giaù trò vaø treân thaïch maùu hay thaïch naâu chæ thaáy toaøn laø

vuøng haàu hoïng.

lieân caàu tieâu huyeát alpha khoâng phaûi S. pneumoniae thì chuùng ta phaûi tieán haønh ñònh danh

vaø laøm khaùng sinh ñoà ñeå traû lôøi cho laâm saøng vì ñaây raát coù theå laø vi khuaån gaây beänh coù

nguoàn goác töø vi khuaån thöôøng truù vuøng haàu hoïng nhöng lan xuoáng ñöôøng hoâ haáp döôùi ñeå

gaây beänh.

ƒ Khuùm vi khuaån S. pneumoniae moïc treân thaïch maùu cöøu cho tieâu huyeát alpha (treân maùu

Xin cho bieát caùch nhaän daïng caùc khuùm S. pneumoniae, H. influenzae vaø M. catarrhalis?

ngöôøi laïi cho tieâu huyeát beta neân raát deã nhaàm vôùi lieân caàu tieâu huyeát beta), treân thaïch naâu

cho moät voøng maøu vaøng töôi quanh khuùm (bieåu hieän tieâu huyeát alpha treân thaïch naâu).

Khuùm vi khuaån thöôøng deïp, khoâng loài, vaø ôõ giöõa khuùm thöôøng bò loõm xuoáng do vi khuaån bò

ƒ Treân thaïch maùu, khuùm vi khuaån H. influenzae chæ coù theå moïc thaønh caùc khuùm li ti veä tinh

töï tieâu.

quanh caùc khuùm vi khuaån khaùc nhö Staphylococci, Streptococci hay Bacillus. Treân thaïch

naâu (CAXV hay CAHI), H. influenzae moïc thaønh caùc khuùm ñuïc nheï, hôi deïp, ñöôøng kính

ƒ Khuùm vi khuaån M. catarrhalis moïc treân thaïch maùu hay thaïch naâu thöôøng hôi loài, coù maøu

#1mm raát deã nhaän dieän.

traéng hay maøu vaøng, ñöôøng kính <1mm. Ñaëc ñieåm laø khuùm bôû nhö boät khoai taây khuaáy, coù

nghóa laø duøng voøng caáy caét laáy moät goùc khuùm raát deã daøng. Thöû nghieäm oxidase treân khuùm

cho keát quaû [+].

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

A E

C G

Hình 25: Moät soá vaät duïng hieän nay vaãn coøn duøng taïi nhieàu beänh vieän ñeå laáy maãu beänh

phaåm trong ñoù coù maãu ñaøm (A, B, C, D ), caùc duïng cuï naøy raát khoù ñeå laáy maãu vì mieäng mieäng loï hay tube raát nhoû, ngoaøi ra cuõng khoâng an toaøn vì beänh phaåm coù theå dính vaøo nuùt goøn vaø ræ leân mieäng loï hay tube. Vôùi loï nhöïa chuyeân duïng naép vaën, ñöôïc khöû truøng baèng gamma thì khi laáy maãu nhö ñaøm coù theå ñaùnh giaù ngay laø maãu coù giaù trò vì chæ chöùa ñaøm ( G) hay ít giaù trò vì laãn nöôùc boït ( F), hay hoaøn toaøn khoâng giaù trò vì chæ laø nöôùc boït khoâng phaûi ñaøm ( E). Ngoaøi ra phöông tieän naøy cuõng raát an toaøn khi chuyeân chôû maãu vì khoâng bò ræ beänh phaåm leân naép.

A B

Hình 26: Caùc duïng cuï duøng ñeå laáy maãu ñaøm qua oáng thoâng muõi : (A) Boä laáy ñaøm qua oáng

thoâng muõi (NTS set) baùn saün treân thò tröôøng. (B) Neáu khoâng coù boä NTS naøy, coù theå duøng moät seryngue 20 hay 50ml gaén vôùi oáng thoâng meàm ñeå thay theá.

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau

D C

G H

Hình 27: Keát quaû ñaùnh giaù maãu ñaøm qua pheát nhuoäm Gram quan saùt döôi quang tröôøng x100 : (A) maãu khoâng tin caäy vì coù >25 teá baøo bieåu moâ vaø khoâng coù teá baøo baïch caàu, ( B) maãu bò taïp nhieãm nöôùc boït vì coù >25 teá baøo bieåu moâ vaø >25 baïch caàu, ( C, D) maãu hoaøn toaøn tin caäy vì coù <10 teá baøo bieåu moâ vaø >25 baïch caàu. Keát quaû quan saùt maãu ñaøm tin caäy qua pheát nhuoäm Gram ôû quang tröôøng x1.000 : (E) song caàu Gram [+] nghi S. pneumoniae, (F) song caàu Gram [-] nghi M. catarrhalis, (G, H) tröïc khuaån Gram [-] nhoû vaø ngaén nghi H. influenzae.

Röûa ñaøm laãn nhieàu nöôùc boït vôùi 5 ml nöôùc muoái sinh lyù voâ truøng

Ly taâm laáy caën ñaøm töø caùc beänh phaåm laø dòch huùt ñaøm treân thanh quaûn hay qua dòch huùt noäi soi khí quaûn

Khoâng caàn röûa ñaøm neáu khoâng laãn nöôùc boït

Laøm moät pheát nhuoäm Gram

Kyõ thuaät xeùt nghieäm vi sinh laâm saøng caùc beänh phaåm khaùc nhau