HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
252
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG NHIỄM VIRUS VIÊM GAN B
BẰNG BỘ BA XÉT NGHIỆM HBSAG, ANTI–HBS VÀ ANTI-HBC TỔNG SỐ
TẠI PHÒNG KHÁM ĐA KHOA 360 LÊ HOÀN NĂM 2023-2024
Nguyễn Trọng Đại1, Lê Thị Hường1, Trần Thị Loan1,
Lương Thị Cúc1, Mai Duy Hoan1, Lê Thị Hạnh1,
Lê Trung Nam1, Nguyễn Xuân Hoà1,
Nguyễn Thị Hoa1, Nguyễn Việt Tuấn1
TÓM TẮT36
Mục tiêu: Đánh giá ban đầu về kết quả sàng
lọc viêm gan B bằng việc sử dụng bộ ba các xét
nghiệm HBsAg, Anti-HBs, Anti-HBc tại Phòng
khám đa khoa 360 Lê Hoàn năm 2023–2024. Đối
tượng và phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt
ngang tiến hành trên 5.445 người bệnh đến khám
trong khoảng thời gian từ 1/1/2023 đến
31/6/2024. Tại Phòng khám đa khoa 360 Lê
Hoàn. Kết quả và kết luận: Trong thời gian từ
tháng 1/2023 đến tháng 6/2024, tại Phòng Khám
Đa Khoa 360 Lê Hoàn, tỷ lệ người bệnh nhiễm
HBV là 7,77%. Tỷ lệ nhiễm HBV ở nam (8,38%)
cao hơn ở nữ (6,94%), độ tuổi mắc cao nhất là từ
18 đến 45 tuổi (9,13%). Trong nhóm không
nhiễm HBV, có 49,94% số người có Anti-HBs >
10 IU/ml. Bên cạnh đó, trên 933 ĐTNC được
làm bộ 3 xét nghiệm HBsAg, Anti-HBs, Anti-
HBc tổng số có 6,39% đối tượng nhiễm HBV, có
26,58% đối tượng đã phơi nhiễm và đã hồi phục.
Từ khoá: Viêm gan virus B, HBsAg, Anti-
HBs, Anti-HBc, bộ ba xét nghiệm sàng lọc VGB
1Phòng khám Đa khoa 360 Lê Hoàn
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Trọng Đại
SĐT: 0911476659
Email: trongdai360@gmail.com
Ngày nhận bài: 29.7.2024
Ngày phản biện khoa học: 7.8.2024
Ngày duyệt bài: 23.8.2024
Người phản biện: PGS.TS Nguyễn Gia Bình
SUMMARY
ASSESSING THE CURRENT
SITUATION OF HEPATITIS B VIRUS
INFECTION USING TRIPLE TESTS
HBsAg, Anti-HBs and TOTAL Anti-HBC
AT 360 LE HOAN GENERAL CLINIC
IN 2023-2024
Objective: Initial assessment of hepatitis B
screening results using the trio of HBsAg, Anti-
HBs, Anti-HBc tests at 360 Le Hoan General
Clinic in 2023-2024. Subjects and methods
Methods: Cross-sectional descriptive study
conducted on 5,445 patients examined between
January 1st, 2023 and June 31st, 2024. At 360 Le
Hoan General Clinic. Results and conclusions:
During the period from January 2023 to June
2024, at 360 Le Hoan General Clinic, the rate of
patients infected with HBV was 7.77%. The rate
of HBV infection in men (8.38%) is higher than
in women (6.94%), the highest age of infection is
from 18 to 45 years old (9.13%). In the group not
infected with HBV, 49.94% of people had Anti-
HBs > 10 IU/ml. Besides, out of 933 research
subjects were tested for HBsAg, Anti-HBs, Anti-
HBc, a total of 6.39% of subjects were infected
with HBV, and 26.58% of subjects were exposed
and recovered.
Keywords: Hepatitis B virus, HBsAg, Anti-
HBs, Anti-HBc, triple HBV screening test
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
253
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh gan ảnh hưởng đến hàng triệu
người trên toàn thế giới. Ở hầu hết các nước
phát triển, tỷ lệ mắc bệnh viêm gan siêu
vi đang giảm dần nhờ những tiến bộ hiện đại
trong phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị
bệnh. Các chương trình mở rộng tiêm chủng
có hệ thống chống lại virus viêm gan B cũng
đã làm giảm đáng kể số ca mắc mới ở nhiều
quốc gia, bao gồm cả Việt Nam. Ngược lại,
với sự cải thiện về mức sống, tỷ lệ mắc các
bệnh về gan chuyển hóa bao gồm bệnh gan
nhiễm mỡ không do rượu và bệnh gan do
rượu sẽ tăng lên, cuối cùng dẫn đến nhiều
trường hợp mắc bệnh gan giai đoạn cuối (suy
gan, xơ gan và ung thư gan).
Mặc dù vậy, Theo Tổ chức Y tế Thế giới
(WHO) vào năm 2019, ước tính có 296 triệu
người mắc VGB mãn tính, với 1,5 triệu ca
nhiễm HBV mới mỗi năm và khoảng
820.000 ca tử vong. Theo thống kê của Cục
Y tế dự phòng (Bộ Y tế), nước ta hiện có
khoảng 7.825.000 trường hợp mắc VGB,
trong đó phần lớn là VGB mạn tính. Hai
trong số những hậu quả nghiêm trọng nhất
của người mắc VGB đó là tình trạng xơ gan
và ung thư biểu mô tế bào gan (UTBMTBG).
Ở Việt Nam, Bộ Y tế ước tính năm 2020 có
tới 90.704 trường hợp xơ gan mất bù và
66.680 trường hợp UTBMTBG do mắc
VGB.(1)
Năm 2023 Trung tâm kiểm soát và phòng
ngừa dịch bệnh CDC Hoa Kỳ đã đưa ra
khuyến cáo cần chỉ định bộ 3 xét nghiệm
HBsAg, Anti-HBs, Anti-HBc ít nhất một lần
trong đời đối với người lớn từ 18 tuổi.(2) Việt
Nam là một trong các nước thuộc khu vực có
tỉ lệ lưu hành HBV cao nhất thế giới. Theo
ước tính, vẫn còn hàng triệu trường hợp
nhiễm VGB ở nước ta chưa được phát hiện.
Để giải quyết tình trạng này, Bộ Y tế đã triển
khai nhiều chiến lược nhằm phát hiện người
nhiễm VGB trong đó nhấn mạnh giá trị của
xét nghiệm HBsAg.(3,4) Tuy nhiên, với những
khuyến cáo mới từ Trung tâm kiểm soát bệnh
tật CDC Hoa Kỳ về việc sử dụng bộ 3 xét
nghiệm HBsAg, Anti-HBs, Anti-HBc tổng
số, những nghiên cứu về vấn đề này ở nước
ta còn hạn chế, với vai trò là một cơ sở khám
chữa bệnh tuyến ban đầu nhằm có thêm
những thông tin hữu ích giúp nâng cao hiệu
quả chỉ định các xét nghiệm liên quan tới
VGB chúng tôi tiến hành nghiên cứu này tại
phòng khám đa khoa 360 Lê Hoàn.
Với mục tiêu nghiên cứu sau: Đánh giá
ban đầu về kết quả sàng lọc viêm gan B bằng
bộ ba các xét nghiệm HBsAg, Anti-HBs,
Anti-HBc tại Phòng khám đa khoa 360 Lê
Hoàn năm 2023–2024.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn người bệnh
- Người bệnh được xét nghiệm HBsAg,
Anti-HBs, Anti-HBc tổng số tại Phòng khám
đa khoa 360 Lê Hoàn nhằm đánh giá tình
trạng nhiễm HBV.
2.1.2 Tiêu chuẩn loại trừ
- Người bệnh có ghi nhận tiền sử nhiễm
VGB trước đó.
2.2. Thiết kế nghiên cứu
- Nghiên cứu mô tả cắt ngang
2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
Địa điểm: Phòng xét nghiệm y học –
Phòng khám đa khoa 360 Lê Hoàn – địa chỉ
tại: 360 Lê Hoàn, P. Ba Đình, TP.Thanh
Hóa, Tỉnh Thanh Hóa
Thời gian: Từ tháng 1/1/2023 đến tháng
31/6/2024
2.4. Phương pháp chọn mẫu và cỡ mẫu
- Tính theo công thức xác định tỷ lệ trong
cộng đồng với độ chính xác tuyệt đối:
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
254
Trong đó:
+ Z (1-a/2) = 1,96, tại ngưỡng α = 0,05
+ p: Ước lượng tỷ lệ đối tượng có
HBsAg(+) theo tác giả Nguyễn Thị Ngọc
Lan (2023)(5), chọn p = 0,819.
+ d: Độ chính xác tuyệt đối. Chọn d=0,05
Vậy cỡ mẫu tối thiểu là 246
- Chọn mẫu thuận tiện bao gồm toàn bộ
đối tượng nghiên cứu đủ tiêu chuẩn lựa chọn
vào nghiên cứu.
2.5. Các biến số nghiên cứu chính
- Thông tin chung:
+ Tuổi: dựa theo cơ cấu dân số theo
nhóm tuổi và giới tính năm 2019 chúng tôi
chia làm các nhóm: <18 tuổi, 18-45, 46-60,
>60 (6)
+ Giới tính: Nam, Nữ
+ Nơi cư trú: Thành thị, Nông thôn
- Thông tin cận lâm sàng: chỉ số HBsAg,
Anti-HBs, Anti-HBc tổng số tại thời điểm
ĐTNC được chỉ định xét nghiệm sàng lọc
HBV. Các xét nghiệm được thực hiện trên hệ
thống máy xét nghiệm miễn dịch
LUMIPULSE G1200 của hãng FUJIREBIO.
Xét nghiệm tuân thủ đúng khuyến cáo của
nhà sản xuất và có kết quả thực hiện nội
kiểm, ngoại kiểm đạt theo đúng quy định.
2.6. Phương pháp phân tích số liệu
- Số liệu được nhập và phần tích bằng
phần mềm Microsoft Excel 2019 và phân
tích bằng phần mềm SPSS 26.0.
2.7. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu
- Toàn bộ thông tin nghiên cứu được truy
cập từ hệ thống quản lý his của phòng khám,
các thông tin được bảo mật và không can
thiệp vào quá trình điều trị của đối tượng
nghiên cứu.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu
Nhóm chung
Tỉ lệ
n
%
5445
100 %
Giới
Nam
3126
57,41 %
Nữ
2319
42,59 %
Nhóm tuổi
<18
816
14,99 %
18-45
2870
52,71 %
46-60
1108
20,35 %
>60
651
11,96 %
Nơi cư trú
Thành thị
1948
35,78 %
Nông thôn
3497
64,22 %
Tỷ lệ nam trong nghiên cứu chiếm 57,41% cao hơn so với nữ 42,59%. Độ tuổi từ 18–45
chiếm 52,71% cao hơn so với các nhóm tuổi còn lại, tỷ lệ đối tượng nghiên cứu ở nông thôn
cao hơn so với đối tượng ở thành thị.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
255
3.2. Đặc điểm chỉ định xét nghiệm của các nhóm đối tượng nghiên cứu
Tổng số đối tượng
(n=5445)
HBsAg đơn độc
HBsAg và Anti-
HBc
n (%)
n (%)
3562 (65,42%)
104 (1,91%)
Giới
Nam
2021 (64,65%)
58 (1,86%)
Nữ
1541 (66,45%)
46 (1,98%)
Nhóm
tuổi
<18
188 (23,04%)
11 (1,35%)
18-45
2084 (72,61%)
45 (1,57%)
46-60
781 (70,49%)
31 (2,80%)
>60
509 (78,19%)
17 (2,61%)
Nơi cư
trú
Thành thị
1247 (64,71%)
35 (1,82%)
Nông thôn
2315 (65,80%)
69 (1,96%)
Tỷ lệ đối tượng được chỉ định xét nghiệm HBsAg đơn độc là 65,42%, được chỉ định xét
nghiệm HBsAg và Anti-HBs là 15,54%, tỷ lệ được chỉ định xét nghiệm HBsAg và Anti-HBc
là 1,91% và có 17,13% đối tượng được chỉ định đủ bộ 3 xét nghiệm.
3.3. Tỷ lệ nhiễm HBV trên đối tượng nghiên cứu
Tổng số đối tượng
(n=5445)
Nhiễm HBV
Không nhiễm HBV
n (%)
n (%)
423 (7,77%)
5022 (92,23%)
Giới
Nam
262 (8,38%)
2864 (91,62%)
Nữ
16 (6,94%)
2158 (93,06%)
Nhóm tuổi
<18
12 (1,47%)
804 (98,53%)
18-45
262 (9,13%)
2608 (90,87%)
46-60
92 (8,30%)
1016 (91,70%)
>60
57 (8,76%)
594 (91,24%)
Nơi cư trú
Thành thị
123 (6,31%)
1825 (93,69%)
Nông thôn
300 (8,58%)
3197 (91,42%)
Trong tổng số 5.445 đối tượng chỉ định
xét nghiệm phát hiện nhiễm HBV, tỷ lệ đối
tượng có HBsAg dương tính là 7,77%. Tỷ lệ
HBsAg dương tính của nam nhiều hơn nữ.
Tỷ lệ HBsAg dương tính của nhóm <18 tuổi,
từ 18-45, từ 46-60 và >60 tuổi lần lượt là:
1,47%; 9,13%; 8,30% và 8,76%. Tỷ lệ
HBsAg dương tính ở nhóm nhóm cư trú tại
thành thị là 6,31% và nông thôn là 8,58%.
3.4. Nồng độ Anti-HBs của đối tượng nghiên cứu có HBsAg âm tính
Tổng số đối tượng
(n=1602)
Anti-HBs < 10 IU/ml
Anti-HBs ≥ 10 IU/ml
802 (50,06%)
800 (49,94%)
Giới
Nam
538 (57,60%)
396 (42,40%)
Nữ
264 (39,52%)
404 (60,48% )
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
256
Nhóm tuổi
<18
254 (52,16%)
233 (47,84% )
18-45
434 (51,42%)
410 (48,58%)
46-60
82 (43,39%)
107 (56,61% )
>60
32 (39,02%)
50 (60,98% )
Nơi cư trú
Thành thị
232 (46,87%)
263 (53,13%)
Nông thôn
570 (51,49%)
537 (48,51%)
Trong nhóm đối tượng có kết quả HBsAg
âm tính, tỷ lệ ĐTNC có Anti-HBs < 10
IU/ml chiếm 50,06%, tỷ lệ này ở nam là
57,60% cao hơn so với nữ 39,52%, ở đối
tượng nghiên cứu có độ tuổi < 18, từ 18-45,
46-60 và >60 tuổi lần lượt là: 52,16%;
51,42%; 43,39% và 39,02%. Tỷ lệ này trên
các đối tượng có nơi cư trú là thành thị thấp
hơn so với các đối tượng cư trú tại nông
thôn.
3.5. Kết quả xét nghiệm sử dụng bộ 3 xét nghiệm HBsAg, Anti-HBs, Anti-HBc tổng
số
Nhóm đối tượng (n=933)
Kết quả xét nghiệm
Số lượng
Tỷ lệ %
Nhiễm HBV
HBsAg(+), Anti-HBc(+),Anti-HBs(-)
56
6,39%
Chưa nhiễm HBV, đã tiêm vacxin
HBsAg(-), Anti-HBc(-), Anti-HBs(+)
150
16,08%
Chưa nhiễm HBV, chưa tiêm vacxin
HBsAg(-), Anti-HBc(-), Anti-HBs(-)
432
46,30%
Đã phơi nhiễm HBV và hồi phục
HBsAg(-), Anti-HBc(+), Anti-HBs(+)
248
26,58%
Khác
Khác
47
5,04%
Trong tổng số 933 người được làm bộ 3
xét nghiệm sàng lọc VGB, tỷ lệ ĐTNC có
tình trạng nhiễm HBV (xét nghiệm HBsAg
(+), Anti-HBc (+), Anti-HBs (-)) là 6,39%, tỷ
lệ ĐTNC có miễn dịch bảo vệ nhờ được tiêm
vacxin (xét nghiệm HBsAg (-), Anti-HBc (-),
Anti-HBs (+)) là 16,08%, tỷ lệ ĐTNC đã
phơi nhiễm HBV và hồi phục (xét nghiệm
HBsAg (-), Anti-HBc (+), Anti-HBs (+)) là
26,58%.
IV. BÀN LUẬN
Đặc thù là một tuyến y tế cơ sở tại địa
phương, nhằm góp phần vào công tác phòng
chống bệnh VGB, nhằm đáp ứng mục tiêu
nâng cao năng lực trong phát hiện, chẩn đoán
người bệnh mắc viêm gan virus đặc biệt là
VGB do Bộ Y tế đề ra. Phòng khám đa khoa
360 Lê Hoàn đã triển khai nhiều phương
pháp xét nghiệm sàng lọc, bước đầu cũng đã
nhận được hiệu quả nhất định. Trong nghiên
cứu của chúng tôi thực hiện, nhận thấy người
bệnh được sàng lọc VGB tại phòng khám đa
khoa 360 Lê Hoàn tập trung chủ yếu từ 18-
45 tuổi (52,71%). Tỷ lệ đối tượng có HBsAg
dương tính là 7,77%. Tỉ lệ mắc ở nam
(8,38%) cao hơn ở nữ (6,94%), phân bổ tỷ lệ
mắc ở đối tượng có nơi cư trú Thành thị
(6,31%) thấp hơn so với các đối tượng có nơi
cư trú ở nông thôn (8,58%). Kết quả này
tương đồng với báo cáo giám sát dịch tễ học
huyết thanh VGB và VGC được thực hiện tại
32 tỉnh, thành phố năm 2018 và 2019 với tỷ
lệ nhiễm HBV là 9,2%, tỷ lệ trên có khác
biệt giữa các khu vực trong đó cao nhất tại
Nam Trung Bộ (11,4%), Tây Nguyên