TRƯỜNG THCS LÊ QUANG CƯỜNG KIẾN THỨC TRỌNG TÂM ÔN TẬP
TỔ: NGỮ VĂN-SỬ-ĐỊA-CD KIỂM TRA GIỮA HKII - NGỮ VĂN - LỚP 8
Năm học 2024 – 2025
I. Kiến thức trọng tâm
1. Đọc hiểu văn bản:
- Thơ
+ Một số yếu tố thi luật của thơ thất ngôn bát cú và thơ tứ tuyệt đường luật: bố cục, niêm,
luật, vần, nhịp, đối.
+ Nhận biết và phân tích được những nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua từ ngữ, hình
ảnh, bố cục, mạch cảm xúc; nhận biết và phân tích được tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo
của người viết thể hiện qua văn bản.
+ Nêu được những thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm hoặc cách sống của bản thân sau khi
đọc tác phẩm.
+ Tìm được những văn bản ở “Bài 6” (SGK Ngữ văn 8, Chân trời sáng tạo) có cùng thể
loại, cùng chủ đề.
- Thể loại truyện ngắn:
+ Những đặc điểm của truyện ngắn được thể hiện qua văn bản cụ thể: cốt truyện, người
kể chuyện, lời kể, chủ đề, chi tiết tiêu biểu, nhân vật chính.
+ Nhận biết và phân tích được chủ đề, tư tưởng, thông điệp mà văn bản muốn gửi đến
người đọc qua hình thức nghệ thuật; phân tích được một số căn cứ (chi tiết) để xác định chủ
đề.
+ Tìm được những văn bản ở “Bài 7” (SGK Ngữ văn 8, Chân trời sáng tạo) có cùng thể
loại, cùng chủ đề.
2. Tiếng Việt:
- Đảo ngữ, câu hỏi tu từ
+ Nhận biết được đặc điểm, tác dụng của biện pháp tu từ đảo ngữ, câu hỏi tu từ.
- Thành phần biệt lập:
+ Nhận biết được đặc điểm, chức năng của thành phần biệt lập trong câu.
+ Đặt câu có sử dụng thành phần biệt lập theo yêu cầu.
3. Viết:
Viết bài phân tích một tác phẩm văn học.
- Nắm được các kĩ năng viết bài phân tích một tác phẩm văn học.
- Thực hành viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học theo đúng cấu trúc, bố cục 3
phần:
*Mở bài:
+ Dẫn dắt giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm văn học cần phân tích.
+Nêu ý kiến khái quát về chủ đề, nghệ thuật của tác phẩm
*Thân bài:
+ Lần lượt trình bày các luận điểm làm nổi bật nội dung chủ đề trong tác phẩm
+Chỉ ra và phân tích tác dụng của vài nét đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm (bối cảnh, tình
huống truyện, nhân vật, chi tiết tiêu biểu, ngôi kể, giọng kể…).
* Kết bài:
+ Khẳng định lại chủ đề và giá trị của một vài nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác
phẩm
+ Chia sẻ suy nghĩ/ cảm xúc về tác phẩm, bài học rút ra cho bản thân.
II. Đề tham khảo
ĐỀ 1
I. Đọc – Hiểu: Đọc kĩ văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Cảnh khuya
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
(Hồ Chí Minh)
Câu 1 (0.5 điểm). Xác định thể thơ của bài thơ trên?
Câu 2 (1.0 điểm). Chỉ ra ít nhất 2 đặc điểm giúp em nhận ra thể thơ đó?
Câu 3 (1.0 điểm). Kể tên một bài thơ khác có tên tác giả (thuộc Bài 6-Sách Chân trời
sáng tạo) cùng chủ đề.
Câu 4. (0.5 điểm). Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ trên.
Câu 5 (1.0 điểm). Qua bài thơ, em cảm nhận được gì về tâm hồn và phong thái của Bác
Hồ trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp?
Câu 6 (1.0 điểm). Đặt câu có thành phần biệt lập tình thái hoặc cảm thán về tình trạng
học sinh vứt rác bừa bãi trong trường học hiện nay.
II. Viết (5.0 điểm).
Đọc truyện ngắn “Cha tôi” của Sương Nguyệt Minh dưới đây và viết bài văn (400-500
chữ) phân tích những nét chính về chủ đề và nghệ thuật của truyện.
CHA TÔI
Nhà tôi có bốn người.
Cha tôi thế hệ 5X, chớm già. Hơn nửa thế kỉ có mặt trên đời thì bốn mươi năm cha mặc
áo nhà binh, cầm súng và xa nhà. Mẹ thế hệ 6X, sinh sau cha hơn một giáp, luôn chịu cảnh xa
chồng. Chị Mai tôi thế hệ 7X đã gần ba mươi tốt nghiệp đại học, chị đi làm cho một doanh
nghiệp Nhật Bản, suốt ngày ăn cơm tiệm.
Tôi, thế hệ 8X, mười chín tuổi, tốt nghiệp phổ thông hạng làng nhàng, thi vào đại học hai
lần đều trượt. Sống theo ý mình luôn là cảm hứng thường trực và tự do muôn năm. Sống tự do
theo ý thích, tôi suốt ngày chơi bời, đàn đúm. …đầu tóc thì đổi kiểu xoành xoạch, hết nhuộm
hoe hoe vàng lại hấp màu lông chuột. Cha khoác ba lô về hẳn nhà, nghỉ hưu. Một ba lô quân
phục màu phân ngựa. Hai đôi giầy đen một cũ một mới. Một mũ kê pi. Chín cái huân, huy
chương đỏ rực, vàng chóe. Một đôi dép đúc mòn vẹt gót. Nghe nói cha cất giữ từ hồi ở Trường
Sơn. (…) Đến tận lúc về, con bé bạn tôi còn chưa hết hãi:
– Khiếp! Ông già mày ghê quá. Hỏi tao mà cứ như mật thám hỏi cung các chiến sĩ cộng
sản trong nhà tù đế quốc thực dân ấy.
– Bố tao nghiêm thế. Nhưng mà thương vợ con và mọi người lắm.
– Tao đếch thích kiểu thương ấy. Bận sau nếu có chuyện gì tao với mày ra quán cà phê
cho tiện.
Cánh cổng khép lại. Tôi mang theo nỗi ấm ức của thằng con trai mới lớn.
– Cha cứ làm kiểu này thì con hết bạn, hết chỗ chơi. Từ bây giờ có giời bảo cũng chẳng
đứa nào dám đến nhà mình nữa.
– Mẹ con con ăn uống, đi lại, ngủ nghỉ, chơi bời không ổn chút nào. Ma túy, tệ nạn xã
hội đầy ra đấy. Các con còn non nớt. Rất dễ sa ngã.
Tôi tức quá cãi lại:
– Bao nhiêu năm qua không có cha, mẹ con con vẫn sống tốt cơ mà. Cả cuộc đời cha ở
trong quân đội, ngoài việc sinh bọn con ra cha đã làm được cái gì cho cái nhà này chưa mà
cha trách mắng mọi người…
Nói chưa dứt, mắt tôi đã hoa cả lên. Một cái tát nổ đom đóm mắt từ bàn tay thô ráp quen
cầm súng nhà binh. Tôi ngã dúi. Cha quát to:
– Chả nhẽ cha đi bộ đội bao nhiêu năm cống hiến cho đất nước là để cho con nói với cha
bằng cái giọng chợ giời ấy hả? Bà ấy đâu rồi? Con hư tại mẹ!
Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà. Bà tôi mất từ lâu lắm rồi còn mẹ ở cửa hàng mỹ phẩm vẫn
chưa về, chị Mai ngoan ngoãn thì đi học thêm Anh văn. Dường như lòng tự trọng của đứa con
trai mới lớn chấm hết. Tất cả kìm hãm, dồn nén sự khó chịu của tôi từ lúc cha về đã quá đủ.
Cha – một người cha đi biền biệt bao nhiêu năm để rồi bỗng dưng về nhà xới tung lên mọi thứ
với kỷ luật nhà binh. Tôi nói với cha:
– Thôi cha! Đừng bao giờ nói với con về những ngày tháng cha đi bộ đội. Thời oai hùng
xa lắm lắm rồi, cha ạ. Sắc mặt của cha tôi đỏ hồng lại tím nhanh dễ sợ. Môi ông lắp bắp:
– Mà… mày… nói… ca… cái… gì?
Ông ôm đầu, đau đớn, ngồi phịch xuống giường gấp.
– Chẳng có gì cả! Con nói là, – Tôi nhấn mạnh từng chữ – con chán ghét cha và cả
những điều cha nghĩ, những gì cha nói và cha làm. Cha đã biến cả nhà ta thành trại lính.
Tôi cãi lại cha và tôi lao khỏi nhà. Tôi bỏ đi lang thang trên phố. Đêm tôi không về. Sau
này, khi “trời yên biển lặng”, tôi mới biết: Suốt đêm ấy, cha lo lắng sợ tôi dạt vòm đi bụi đời.
Ông điện thoại báo hung tin về thằng con quý tử bỏ nhà cho bạn bè, đồng đội đã phục viên,
xuất ngũ, nghỉ hưu biết. Người nọ vội vã gọi người kia lan truyền theo cấp số nhân, như thể
chiến tranh sắp nổ ra, huy động gần hết một “tiểu đoàn quân” đi tìm… tôi.
(Trích Cha tôi, Sương Nguyệt Minh, vănnghe.ninhbinh.gov.vn)
*Chú thích:
- Nhà văn Sương Nguyệt Minh sinh ngày 15-9-1958; tên thật là Nguyễn Ngọc Sơn. Ông là nhà văn
quân đội, đến với sự nghiệp văn chương khá muộn màng. Năm 1992 lần đầu tiên có truyện ngắn
đăng trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội.
- Sương Nguyệt Minh, một nhà văn đã viết nhiều tiểu thuyết và truyện ngắn, nổi tiếng với sự miêu
tả mạnh mẽ và đầy cảm xúc về tình yêu gia đình và mối quan hệ cá nhân trong gia đình.
- “Cha tôi” là một truyện ngắn tiêu biểu khai thác sâu sắc những xung đột, những mâu thuẫn, hiểu
lầm giữa các thế hệ, đặc biệt là giữa cha mẹ và con cái trong cuộc sống gia đình. Những khác biệt
trong quan điểm, cách sống và giáo dục đôi khi khiến chúng ta cảm thấy khó gần gũi và không thể
hiểu nhau. Từ một gia đình có sự cách biệt rõ rệt về tuổi tác và thế hệ, tác giả không chỉ phản ánh sự
thay đổi trong các giá trị sống mà còn làm nổi bật tình yêu thương, sự hy sinh của người cha dành
cho con cái, dù đôi khi cách thể hiện ấy lại gây ra những tổn thương và hiểu lầm.
-Hết-
---------------------------------------------------------
ĐỀ 2
I.Đọc – Hiểu (5.0 điểm). Đọc kĩ văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
HỘP CƠM CUỐI CÙNG CỦA MẸ
“Chị lại đến đây rồi!” – Tôi quát lên khi nhìn thấy mẹ Tân Dũng tay xách hộp cơm đến
cho cậu bé, bởi trường chúng tôi có quy định không cho phụ huynh mang cơm cho học sinh.
“Thầy giáo à…!”
“Trời ơi, không phải tôi đã nói với chị rồi sao, trường học không cho phụ huynh mang
cơm đến cho học sinh. Nếu ai cũng như chị thì trước cổng trường sẽ đông nghịt người, như
vậy, chúng tôi làm sao để cho học sinh nghỉ giải lao đây?”
“Tôi biết, tôi biết…”
“Biết rồi mà vẫn mang đến, đây gọi là biết rõ sai nhưng vẫn làm. Chị không biết đường
để cậu bé tự mang đi sao?”
“Tôi xin lỗi… xin lỗi thầy…”
Những lời của người mẹ này, không biết tôi đã nghe bao nhiêu lần rồi. Cứ mỗi lần đến
buổi trưa là bà lại mang cơm đến cho con, rồi năn nỉ, năn nỉ…
Tân Dũng là cậu học sinh ít nói, sống nội tâm. Có một lần trong giờ học, nhìn thấy cậu
bé gật gà gật gù, tôi liền nhắc nhở. Nhưng cậu bé cứ như thế, ngủ gật từ đầu đến cuối buổi
học, tôi bực mình không chịu được liền gọi cậu ta lên hỏi lý do tại sao, câu trả lời của cậu
bé khiến mọi tức giận trong tôi dần biến mất:
– Thưa thầy! Vì tối qua mẹ em phải vào cấp cứu trong bệnh viện nên…
– Mẹ em bị sao?
– Mẹ em bị ung thư phổi ạ!
Tôi bàng hoàng, nhìn thân hình yếu ớt của Tân Dũng mà sống mũi tôi cay cay. Bữa cơm
hôm ấy ở nhà, nhìn thấy vợ tôi cho con ăn, tôi chợt nghĩ đến hình ảnh mẹ Tân Dũng luôn
giấu cơm để đưa cho em.
Hôm sau, sau khi tan làm, tôi đi đến bệnh viện nơi mẹ Tân Dũng đang chữa bệnh. Mấy
hôm không gặp, tôi suýt không nhận ra bà ấy nữa. Sức tàn phá của bệnh tật thật đáng sợ.
Bà ấy nhìn thấy tôi, cố đứng dậy, nhưng vừa ho một trận thì người đã liêu xiêu sắp đổ.
– Chị cứ nằm nghỉ đi, không cần đứng dậy đâu!
– Thầy!… Cảm ơn thầy!
Mẹ Tân Dũng cố gắng nói với tôi bằng giọng yếu ớt, tôi vội quay mặt đi, gạt nhanh giọt
nước mắt đang chực rơi.
Tiễn tôi ra ngoài hành lang bệnh viện, bố Tân Dũng nói:
– Bà ấy chỉ còn sống được mấy ngày nữa thôi. Tôi… tôi thực sự không biết phải làm thế
nào?
Trở về trường, tôi kể lại mọi chuyện với thầy hiệu trường:
– Bố cậu bé cũng đã hơn 60 tuổi, giờ mẹ cậu lại sắp từ bỏ thế giới này, chúng ta nên phát
động một đợt quyên góp trong toàn trường, bất kể là bao nhiêu thì cũng trợ giúp cho gia
đình được phần nào đó.
Hiệu trưởng gật đầu bằng lòng.
Qua mấy ngày quyên góp, chúng tôi quyên góp được gần 50 triệu và chuyển đến bệnh
viện nơi mẹ em đang chữa bệnh. Lúc đó, mẹ Tân Dũng đã rơi vào trạng thái hôn mê.
– Chúng tôi chuẩn bị đưa bà ấy về nhà vào ngày mai. Bố Tân Dũng buồn bã nói với tôi.
– Thầy giáo có thể giúp tôi một việc này được không?
– Anh cứ nói, chỉ cần làm được, tôi sẽ cố gắng hết sức.
– Mấy ngày trước, bà ấy cứ nắm chặt tay Tân Dũng và nói “Từ nay, mẹ không còn mang
cơm cho con được nữa rồi!”. Tôi muốn nhờ thầy giáo hãy để cho bà ấy đưa cơm cho Tân
Dũng lần cuối cùng để khi ra đi bà ấy được thanh thản, mong thầy giúp đỡ.
Tôi không thể không đồng ý.
Buổi trưa, chiếc xe cấp cứu còi inh ỏi đi đến trước cổng trường. Bố Tân Dũng cùng một
vị y tá đỡ chiếc giường mà mẹ em đang nằm xuống. Tôi đứng sang bên cạnh, lặng người với
cảnh tượng trước mắt.
Bố Tân Dũng mua sẵn một hộp cơm, mẹ Tân Dũng nằm trên giường bệnh yếu ớt đưa tay
ra cầm lấy. Ở bên kia cánh cổng trường, Tân Dũng đưa tay ra đón lấy hộp cơm mẹ đưa.
– Mẹ ơi! Tân Dũng bật khóc nức nở.
Lúc đó, tôi chứng kiến tận mắt mọi chuyện, hình như mẹ em muốn nói lời gì đó nhưng
không thể nói nên lời.
– Mẹ ơi, con không muốn rời xa mẹ đâu! Tân Dũng vừa khóc vừa hét lên.
Tôi cũng bật khóc, giá như trước đây tôi không ngăn cản bà mang cơm đến… điều ước
của người mẹ thật đơn giản…
Ngày hôm sau, mẹ em qua đời. Sau đó một ngày, bố Tân Dũng đến văn phòng của tôi,
đưa cho tôi một cái túi giấy.
– Thầy giáo à, đây là số tiền mà các thầy và các cháu học sinh quyên góp cho tôi. Tôi
thấy trong trường còn rất nhiều học sinh cần đến số tiền này, vì vậy tôi đem trả lại cho thầy.
Cảm ơn tấm lòng của các thầy và các cháu học sinh!
Sau đó, hàng ngày tôi đều nói chuyện với Tân Dũng, tôi sợ em không vượt qua được nỗi
đau mất mẹ.
– Thưa thầy! Thầy yên tâm ạ, thầy không phải lo lắng cho em đâu ạ!
Tân Dũng nói tiếp:
– Em đã sớm biết được mẹ sẽ ra đi rồi. Không phải là mẹ em không muốn nghe lời dặn
của thầy, em cũng nói với mẹ đừng đưa cơm đến nữa… Nhưng vì trong ngày chỉ có buổi
trưa em mới được ăn cơm mẹ nấu thôi ạ!
Tôi bỗng run lên:
– Tại sao vậy?
– Mẹ em rất yếu, mọi việc trong nhà đều do bố làm hết, nấu cơm cũng vậy. Chỉ có buổi
trưa bố vắng nhà, mẹ mới giấu bố để làm cơm cho em. Mẹ cứ nhất quyết phải mang cơm
đến vì mẹ muốn em được ăn cơm mẹ nấu…
Nói xong, Tân Dũng òa khóc…
Mắt tôi cũng ngấn lệ từ lúc nào không hay. Bữa cơm của mẹ thật đáng giá biết bao…
(Trích từ tập “Những mảnh ghép tình yêu - Nguyễn Nhật
Ánh, Nhà xuất bản Trẻ, xuất bản lần đầu vào năm 2006)
*Chú thích:
- Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh là cái tên không còn xa lạ với những độc giả trẻ tuổi ở Việt Nam.
Ông được xem là một trong những tác giả thành công nhất trong thể loại tiểu thuyết văn học lứa
tuổi thanh thiếu niên, với hơn 100 tác phẩm đã xuất bản và một số đầu sách đã được chuyển thể
thành phim.
- Hộp cơm cuối cùng của mẹ là câu chuyện được gợi ra từ không gian của ngôi trường nhỏ qua
hành động khác thường (không đúng quy định trường học) của mẹ cậu bé Tân Dũng – mang hộp
cơm đến cho con vào buổi trưa. Bị thầy giáo phản đối, người mẹ ấy vẫn năn nỉ cầu xin. Và hỏi ra
mới biết, người mẹ ấy đang mắc căn bệnh ung thư phổi, chỉ đếm được sự sống từng ngày nên
muốn những ngày cuối đời làm được gì có thể cho đứa con trai bé bỏng tội nghiệp của mình. Cậu
bé Tân Dũng đáng thương chỉ biết xót xa đón nhận những hộp cơm cuối cùng của mẹ trong nỗi
đớn đau. Những hộp cơm thật đáng giá.
Câu chuyện còn ấm áp tình người trong sự quan tâm sẻ chia của thầy cô và các bạn học sinh đã
ủng vật chất, tinh thần giúp cậu bé Tân Dũng và gia đình; an ủi được phần nào những khó khăn và
vất vả, tủi cực trong cuộc sống. Tuy nhiên, người cha trong câu chuyện đã gửi lại cho nhà trường
số tiền vì ông nghĩ còn rất nhiều học sinh có hoàn cảnh khó khăn hơn.
Câu 1 (0.5 điểm). Xác định thể loại của văn bản trên?
Câu 2 (1.0 điểm). Chỉ ra ít nhất 2 đặc điểm có trong văn bản trên giúp em nhận ra thể loại
(được xác định ở câu 1).
Câu 3 (1.0 điểm). Kể tên một văn bản khác có tên tác giả (thuộc bài 7) cùng thể loại.
Câu 4 (0.5 điểm). Nêu chủ đề của băn bản trên?
Câu 5 (1.0 điểm). Thông qua suy nghĩ, cảm xúc của “tôi” ở cuối văn bản, em rút ra được
bài học gì cho mình.?
Câu 6 (1.0 điểm). Đặt câu có thành phần biệt lập tình thái hoặc cảm thán trình bày cảm xúc
của em về nhân vật người mẹ trong văn bản trên.
II. Viết (5.0 điểm).
Viết bài văn (400-500 chữ) phân tích 2 điểm đặc sắc nghệ thuật được tác giả sử dụng
trong văn bản phần Đọc-Hiểu.
-Hết-
----------------------------------------------------------------------