TRƯỜNG THCS GIANG BIÊN
NĂM HỌC: 2024 – 2025
Mã đề: NV815
ĐỀ KIỂM TRA GIỮA HỌC KÌ I
MÔN: NGỮ VĂN 8
Thời gian làm bài: 90 phút
Ngày kiểm tra: 11/11/2024
Phần I. Đọc - Hiểu (6,0 điểm): Đọc đoạn văn bản sau và thực hiện các yêu cầu:
Bên bờ Thiên Mạc (1)
(Trích)
(Tóm tắt sự việc trước: Trong trận đụng độ ở bờ sông Thiên Mạc, Trần Bình Trọng điềm tĩnh chỉ huy
quân nhà Trần phá liền mấy đợt tấn công của giặc. Ông bị nhiều vết thương. Đến đợt thứ mười một của
trận đánh, Trần Bình Trọng bị giặc bắt khi trong tay chỉ còn hai mẩu cán giáo gãy.)
[...] Trần Bình Trọng mỉm cười, lần đầu tiên ông cười trong căn lều trận:
- Nước chúng tôi đã có câu thơ như thế này: “Nam quốc sơn hà Nam đế cư.” ông có biết không?
Lý Hằng(2) thôi cười. Y tức lắm bởi vì y quen nghĩ rằng chỉ có vua nước y mới có quyền xưng
đế. [...] Lý Hằng tức lắm, y đã dùng mềm mỏng không xong, nói khích cũng không xong. Y thay cách
khác.
[...] Không hiểu viên Tả thừa đã ra lệnh từ lúc nào mà bọn giáp sĩ đang khênh vào lều nhiều đồ dùng
tra tấn. Chúng im lặng làm việc nhưng những đồ dùng ấy vẫn va chạm vào nhau thành những tiếng
ghê lạnh. Lý Hằng thoáng mỉm cười. Y ngắm sắc mặt Trần Bình Trọng [...]. Y bỏ hẳn vẻ mặt mềm
mỏng, y bỏ hẳn cách nói năng kiểu cách, y nói thẳng không úp mở nữa:
- Ông quả là tay gan góc. Bây giờ tôi cần biết điều này: tại sao ông lại bày trận đánh trên bãi sa
bồi như thế?
Trần Bình Trọng uống cạn chén rượu thứ chín. Ông nhướng lông mày ra vẻ ngạc nhiên:
- Thế nào?
- Thế trận ấy là một thế trận quyết tử. Ông là người cầm quân có tài, không khi nào ông bày trận
thế ấy nếu không cần thiết!
- Tại sao ông lại hỏi ta điều đó?
- Tại vì hai bên đang đánh nhau và bên nào cũng muốn mình thắng.
Trần Bình Trọng lạnh lùng:
- Câu trả lời của tôi chính là câu ông vừa nói đó.
Trần Bình Trọng vừa nói vừa thong thả vén tay áo chìa cho Lý Hằng xem hai chữ “Sát Thát” thích
trên bắp tay. Lý Hằng lim dim mắt, hỏi gặng:
- Ông không biết rằng nếu ông bướng bỉnh thì đời ông sẽ ra sao ư?
[...] Trần Bình Trọng đứng thẳng dậy. Ông bình thản bảo Lý Hằng:
- “Sát Thát” là ý chí chung của cả dân tộc ta. Mi hãy dẹp hết mưu mẹo đi. Mi không cạo được ở
ta một lời nào đâu.
[...] Lý Hằng khép hai mi mắt lại:
- Trần Bình Trọng, ông nghe kỹ lời tôi sắp nói đây: một là ông sẽ thoát chết và được phong vương
nếu như ông biết khai ra những điều chúng tôi cần biết. Hai là ông sẽ thành quỷ không đầu.
Nhưng câu nói đe dọa với những điều kiện rõ ràng của Lý Hằng chỉ như đổ thêm dầu vào lửa
đang cháy. Ông tướng Thánh Dực (3)đứng thẳng người lên giữa căn lều trận, cao hơn bọn giặc hẳn
một đầu. Ông nói dằn từng tiếng với tất cả vẻ hiên ngang của một người tình nguyện chết cho đất
nước sống lâu dài:
- Hãy im ngay đi, thằng giặc dữ! Tao thà làm ma nước Nam chứ không thèm làm vua đất Bắc!”
(Trích Chương IV, Phần 3, Bên bờ Thiên Mạc, Hà Ân, NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2018)
Chú thích
Hà Ân tên thật là Hoàng Hiển Mô, (1928 - 2011), quê ở Hà Nội; là một nhà giáo, nhà văn. Ông nổi tiếng với
các tác phẩm tiểu thuyết lịch sử, truyện kể lịch sử và dã sử.
Bên bờ Thiên Mạc: tập truyện gồm năm chương, kể về một địa danh lịch sử nổi tiếng gắn với tên tuổi của
những người anh hùng thời nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ 2.
(1)Sông Thiên Mạc là tên cổ của một đoạn sông Châu, là ranh giới tự nhiên giữa thị xã Duy Tiên và huyện
Lý Nhân của tình Hà Nam.
(2)Lý Hằng: viên tướng rất được tin dùng của nhà Nguyên.
(3)Ông tướngThánh Dực: viên tướng chỉ huy đội quân tinh nhuệ, chuyên bảo vệ vua. (ở đây chỉ Trần Bình Trọng)
Thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. (1.5 điểm) Xác định nhân vật và sự việc chính được kể trong đoạn trích. Đặc điểm của truyện
lịch sử được thể hiện qua những yếu tố nào ở văn bản này?
Câu 2. (1 điểm) Đặt trong đoạn trích, em hiểu câu nói sau của Trần Bình Trọng như thế nào: “Ta
thà làm ma nước Nam chứ không thèm làm vua đất Bắc.”
Câu 3. (0.5 điểm) Chỉ ra và giải nghĩa biệt ngữ xã hội được sử dụng trong câu văn sau: “Sát Thát” là ý
chí chung của cả dân tộc ta. Mi hãy dẹp hết mưu mẹo đi. Mi không cạo được ở ta một lời nào đâu.”
Câu 4. (1.5 điểm) Trong đoạn trích trên, nhân vật Trần Bình Trọng có những nét tính cách nổi bật
nào? Hãy chỉ rõ các chi tiết thể hiện những nét tính cách nổi bật ấy.
Câu 5. (1.5 điểm) Đoạn trích Bên bờ Thiên Mạc giúp em hiểu thêm được gì về tấm lòng của những
người con nước Việt khi đất nước có giặc ngoại xâm? (viết thành đoạn ngắn khoảng từ 5-7 câu văn)
Phần II. Viết (4.0 điểm)
Em hãy viết bài văn phân tích bài thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật sau:
Tức cảnh Pác Bó
Sáng ra bờ suối, tối vào hang,
Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng.
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng,
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
Hồ Chí Minh
Nguồn: dẫn theo SGK Ngữ văn lớp 8, tập I, NXB GD 2006)
Chú thích:
Tức cảnh: Làm thơ nhân ngắm phong cảnh
Pác Bó: Khu di tích lịch sử cách mạng đặc biệt thuộc xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng.
Bẹ: Ngô Chúc các em làm bài tốt!
TRƯỜNG THCS GIANG BIÊN
Năm học 2024 – 2025
Mã đề: NV815
HƯỚNG DẪN CHẤM
ĐỀ KIỂM TRA GIỮA KÌ I - NGỮ VĂN 8
Thời gian: 90 phút – Ngày kiểm tra: 11/11/2024
Câu
Đáp án
Điểm
Câu 1
(1.5
điểm)
- Nhân vật và sự kiện lịch sử chính được kể trong đoạn trích:
+ Nhân vật: Trần Bình Trọng, một danh tướng thời nhà Trần.
+ Sự kiện lịch sử: Trần Bình Trọng giặc bắt. Tướng giặc là Lý Hằng dụ dỗ
ông đầu hàng và khai báo.
-Đặc điểm truyện lịch sử:
+ Bối cảnh của văn bản là một hoàn cảnh xã hội cụ thể đặt trong một sự kiện
lịch sử cuộc chiến đánh quân Mông-Nguyên lần thứ hai của quân đội nhà Trần.
+ Nhân vật: nhân vật chính có thật trong lịch sử là Trần Bình Trọng, Lý Hằng.
+ Nội dung liên quan đến sự kiện lịch sử là cuộc kháng chiến chống quân
Mông-Nguyên lần thứ hai, đan xen với yếu tố hư cấu, tưởng tượng, sáng tạo
của tác giả.
+ Văn bản có lớp từ ngữ tạo màu sắc lịch sử như: nô tì, tướng quân...
0.5
1
Câu 2
(1
điểm)
-Cụm từ “làm ma” ý chỉ cái chết; “làm vương” ý chỉ có được quyền lực, giàu
sang, sung sướng.
- Nghĩa cả câu: khẳng định rằng thà hi sinh cho đất nước, chứ không chịu làm
tay sai cho kẻ thù phương Bắc để hưởng vinh hoa phú quý, có được quyền lực.
0.25
0.75
Câu 3
(0.5
điểm)
- Biệt ngữ xã hội: cạo
- Giải nghĩa: lấy, moi được thông tin bí mật.
0.25
0.25
Câu 4
(1.5
điểm)
HS có thể cảm nhận khác nhau về nhân vật. GV linh hoạt cho điểm, ghi nhận
bài làm của HS nếu kiến giải hợp lí, có căn cứ rõ ràng.
Gợi ý:
- Luôn bình tĩnh, tỉnh táo trước âm mưu mua chuộc của kẻ thù:
+ Biết sắp bị tra tấn, Trần Bình Trọng vẫn uống cạn chén rượu thứ chín.
+ Mi hãy dẹp hết mưu mẹo đi. Mi không cạo được ở ta một lời nào đâu.
+ …..
- Yêu nước, bản lĩnh, bất khuất, dũng cảm, kiên cường, sẵn sàng chấp nhận cái
chết để bảo vệ danh dự của bản thân, không khuất phục:
+ Ông tướng Thánh Dực đứng thẳng người
+ Ông nói dằn từng tiếng với tất cả vẻ hiên ngang của một người tình nguyện
chết cho đất nước sống lâu dài:
+ Hãy im ngay đi, thằng giặc dữ! Tao thà làm ma nước Nam chứ không
thèm làm vua đất Bắc!
1.5
Câu 5
(1.5
điểm)
HS viết thành đoạn, đủ số câu, không mắc lỗi diễn đạt.
HS có thể cảm nhận khác nhau. GV linh hoạt cho điểm, ghi nhận bài làm của
HS nếu kiến giải hợp lí, có căn cứ rõ ràng.
0.5
1
- Đoạn trích giúp em hiểu về tinh thần yêu nước của nhân dân ta. Lòng yêu
nước là động lực, sức mạnh để nhân dân ta ra sức chiến đấu bảo vệ tự do của
dân tộc.
- Con người Việt Nam bất khuất, cứng cỏi trước kẻ thù; sẵn sàng hi sinh vì tổ
quốc chứ nhất định không đầu hàng giặc. …..
4 điểm
a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận
Đủ 3 phần mở bài, thân bài, kết bài; các ý được sắp xếp theo một trình tự hợp lí.
0.25
b. Xác định đúng yêu cầu của đề: Phân tích một tác phẩm thơ Đường luật: Tức
cảnh Pác Bó
0.5
c. Phân tích một tác phẩm thơ Đường luật
HS có thể triển khai cốt truyện theo nhiều cách, nhưng cần đảm bảo các yêu
cầu sau:
- Giới thiệu khái quát, ngắn gọn về tác giả và bài thơ; nêu ý kiến chung về bài
thơ.
- Nêu được chủ đề của bài thơ và trình bày được một vài căn cứ để xác định
chủ đề
- Phân tích được một vài nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật (một số yếu tố thi
luật của thể thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt Đường luật; nghệ thuật tả cảnh,
tả tình; nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ (từ ngữ, biện pháp tu từ,…);…).
3. Kết bài
Khẳng định được vị trí, ý nghĩa của bài thơ.
0.5
1
1
0.5
d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt
0.25
e. Sáng tạo: Bố cục mạch lạc, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc
0.25
BGH DUYỆT
Tổ trưởng
Nguyễn Thị Bích Ngà
Nhóm trưởng
Đào Thị Thu Hiền