SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ĐIỆN BIÊN
TRƯỜNG THPT PHAN ĐÌNH GIÓT.
(Đề gồm có 02 trang)
ĐỀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ GIỮA KỲ II
NĂM HỌC 2022 – 2023
MÔN:NGỮ VĂN - LỚP 10
(Thời gian làm bài:90 phút, không kể thời gian giao đề)
MÃ ĐỀ 1
I. ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)
Đọc bài thơ sau:
Công danh đã được hợp1 về nhàn,
Lành dữ âu chi2 thế nghị khen3.
Ao cạn vớt bèo cấy muống,
Đìa4 thanh phát cỏ ương sen.
Kho thu phong nguyệt5 đầy qua nóc,
Thuyền chở yên hà6 nặng vạy then.
Bui7 có một lòng trung lẫn hiếu,
Mài chăng8 khuyết, nhuộm chăng đen.
(Thuật hứng 24, Nguyễn Trãi về tác gia và tác phẩm, NXBGD Việt Nam, 2006, tr.712)
Lựa chọn đáp án đúng:
Câu 1. Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào? (0,5 điểm)
A. Lục bát
B. Thất ngôn bát cú đường luật
C. Thất ngôn xen lục ngôn
D. Song thất lục bát
Câu 2. Biện pháp tu từ nào được sử dụng trong câu 3 và 4? (0,5 điểm)
A. Phép điệp
B. Phép đối
C. Phép so sánh
D. Phép nhân hóa
Câu 3. Căn cứ vào câu thơ đầu, cho biết bài thơ này được Nguyễn Trãi làm trong
giai đoạn nào? (0,5 điểm)
A. Giai đoạn khởi nghĩa Lam Sơn
B. Giai đoạn ta đánh thắng quân Minh xâm lược
C. Giai đoạn làm quan dưới triều nhà Lê
D. Giai đoạn lui về ở ẩn
Câu 4. Nội dung bài thơ gợi bạn nhớ đến bài thơ nào đã được học trong SGK? (0,5
điểm)
A. Bảo kính cảnh giới 43
B. Bình Ngô đại cáo
C. Bạch Đằng hải khẩu
1 Nên, đáng
2 Lo gì, quan tâm gì
3 Miệng đời bàn luận khen chê
4 Đầm
5 Gió trăng
6 Khói và ráng chiều
7 Duy, chỉ có
8 Không, chẳng
D. Dục Thúy sơn
Câu 5. Hai câu thơ “Công danh đã được hợp về nhàn/Lành dữ âu chi thế
nghị khen” có thể hiểu? (0,5 điểm)
A. Tác giả đã trọn vẹn với chữ công danh nên giờ đây chọn lối sống nhàn và không
màng đến thị phi nơi thế tục.
B. Tác giả đã có công danh và giờ đây đã đến lúc hưởng thụ mặc miệng đời khen chê.
C. Công danh đã lập xong nhưng tác giả không thể thanh nhàn trước miệng đời khen chê.
D. Người đời ngưỡng mộ trước công danh mà tác giả đạt được.
Câu 6. Sáu câu thơ đầu cho bạn hiểu gì về tâm thế của tác giả? (0,5 điểm)
A. Tâm thế buồn bã
B. Tâm thế lo âu
C. Tâm thế thư nhàn
D. Tâm thế u uất
Câu 7. Hai câu thơ cuối khẳng định điều gì? (0,5 điểm)
A. Tấm lòng trung hiếu của tác giả
B. Tấm lòng trung hiếu trước sau không thay đổi của tác giả
C. Tấm lòng trung hiếu trước sau không thay đổi, bất kể hoàn cảnh và thời gian
D. Bày tỏ tấm lòng trung hiếu trước sau không thay đổi, bất kể hoàn cảnh và thời gian
Trả lời câu hỏi:
Câu 8. Nêu chủ đề của bài thơ? (0,5 điểm)
Câu 9. Em có đồng tình với quan niệm của Nguyễn Trãi: Công danh đã được hợp về
nhàn hay không? Vì sao?
Câu 10. Cảm nhận của anh/ chị về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua bài thơ. (Viết
khoảng 5 – 7 dòng) (1,0 điểm)
II. LÀM VĂN (4,0 điểm)
Anh/chị hãy viết một bài văn (khoảng 500 chữ) giới thiệu, đánh giá về nghệ thuật của
bài thơ “Thuật hứng 24” của Nguyễn Trãi.
SỞ GD&ĐT TỈNH ĐIỆN BIÊN
TRƯỜNG THPT PHAN ĐÌNH GIÓT
(HDC gồm có 3 trang)
HDC KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ GIỮA KÌ II
NĂM HỌC: 2022 - 2023
MÔN: Ngữ văn – LỚP 10
ĐÁP ÁN
Phần Câu Nội dung Điểm
I ĐỌC HIỂU 6,0
1C 0.5
2B 0.5
3D 0.5
4A 0.5
5A 0.5
6C 0.5
7D 0.5
8Chủ đề của bài thơ: Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của tác giả:
đó là một tâm hồn tinh tế với tình yêu thiên nhiên tha thiết, đồng
thời là một tấm lòng trung hiếu trước sau không thay đổi.
0.5
9Học sinh tự do bày tỏ quan điểm, miễn là có lí giải thuyết phục.
Tham khảo:
- Đồng tình vì đã đạt được công danh, hoàn thành sự nghiệp, ước
mơ, lí tưởng, cống hiến được nhiều cho xã hội, con người cũng
cần nghỉ ngơi, được tận hưởng cuộc sống. Đây là một nhu cầu
chính đáng mà có nhiều nhà Nho đã cổ vũ như Nguyễn Trãi,
Nguyễn Công Trứ.
- Không đồng tình vì: Cuộc sống con người là luôn luôn cố gắng,
không dừng lại, không ngừng nghỉ, không bằng lòng với chính
mình, luôn cống hiến hết mình cho xã hội; cho phép mình nghỉ
ngơi sẽ khiến ta lạc hậu, đánh mất giá trị bản thân. Đặc biệt với
thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước, việc chỉ tìm
đến cuộc sống tận hưởng cho bản thân hoàn toàn không phù hợp
bởi đó là lối sống ích kỉ, không góp phần phát triển và xây dựng
đất nước trong thời hiện tại…
1.0
10 Tham khảo:
- Vẻ đẹp tâm hồn thể hiện ở tâm thế thư thái, bỏ ngoài tai mọi thứ
thị phi, khen chê ở đời
- Vẻ đẹp tâm hồn thể hiện ở tình yêu thiên nhiên, ở những cảm
nhận tinh tế về vẻ đẹp của thiên nhiên.
- Vẻ đẹp tâm hồn thể hiện ở tấm lòng trung hiếu trước sau không
thay đổi.
1.0
II VIẾT 4,0
a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận phân tích, đánh giá một bài thơ 0,25
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận 0,5
Phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của
bài thơ “Thuật hứng 24”.
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm
HS có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được
vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ
thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng
thuyết phục.
Sau đây là một hướng gợi ý:
1. Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm; nêu nội dung
cần phân tích, đánh giá
- Nguyễn Trãi là một trong những tác giả xuất sắc của văn học
trung đại Việt Nam. Tác phẩm của ông không chỉ là những áng
văn chính luận mẫu mực mà còn thấm đẫm chất trữ tình. Một
trong những tác phẩm thể hiện rõ vẻ đẹp tâm hồn của ông chính là
bài thơ “Thuật hứng 24”.
- Nội dung cần phân tích, đánh giá: Thuật hứng 24 là bài thơ thể
hiện tình yêu thiên nhiên tha thiết và tấm lòng yêu nước thương
dân của Nguyễn Trãi.
2. Thân bài:
* Phân tích, đánh giá về chủ đề:
- Bài thơ miêu tả cuộc sống điền viên thanh nhàn; thể hiện vẻ đẹp
tâm hồn của tác giả: đó là một tâm hồn tinh tế với tình yêu thiên
nhiên tha thiết, đồng thời là một tấm lòng trung hiếu trước sau
không thay đổi.
* Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua bố cục của bài thơ:
+ Hai câu thơ đầu: Tâm thế sống của một con người biết đủ, biết
công danh đã toại thì nên trở về an hưởng thú thanh nhàn. Đó cũng
là tâm thế của một con người biết buông bỏ, tránh xa mọi thị phi.
+ Hai câu tiếp: Nói về những thú vui dân dã nhưng đầy thi vị của
một lão nông nhàn.
+ Hai câu tiếp theo: Nói lên vẻ đẹp, sự huyền ảo, sự giàu có của
thiên nhiên và niềm vui khi được tận hưởng những vẻ đẹp ấy.
+ Hai câu cuối: bộc lộ nỗi lòng của tác giả, đó là một tấm lòng
trung hiếu trước sau không thay đổi. Như vậy, dù đã lui về ở ẩn,
dù vui thú điền viên nhưng Nguyễn Trãi vẫn canh cánh bên lòng
nỗi lo cho dân, cho nước.
* Phân tích, đánh giá về nghệ thuật:
- Sáng tạo thể thơ thất ngôn xen lục ngôn
- Sử dụng nhiều hình ảnh thơ độc đáo
- Ngôn từ mộc mạc, thi liệu dân dã
* Điểm độc đáo của bài thơ Thuật hứng 24 so với các bài thơ cùng
chủ đề.
- Thuật hứng 24 cùng nói về tư tưởng nhàn và vẻ đẹp tâm hồn như
0,5
1,0
0,25
0,25
bài Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm nhưng tư tưởng nhàn trong bài
thơ Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm là "nhàn thân và nhàn tâm" thì
tư tưởng nhàn của Nguyễn Trãi trong bài Thuật hứng 24 là thân
nhàn nhưng tâm không nhàn. Dù ông đã về ở ẩn, sống hòa hợp với
thiên nhiên không còn màng danh lợi nhưng trong tâm ông luôn
hướng về đất nước và nhân dân.
- Nguyễn Trãi đã có sự sáng tạo trong việc vận dụng thơ Đường
luật khi sáng tạo thể thơ thất ngôn xen lẫn lục ngôn và Việt hóa
thơ Nôm Đường luật khi sử dụng những hình ảnh thơ gần gũi.
3. Kết bài
- Khẳng định lại một cách khái quát những đặc sắc về nghệ thuật
và nét độc đáo về chủ đề của bài thơ;
- Nêu tác động của tác phẩm đối với bản thân hoặc cảm nghĩ sau
khi đọc, thưởng thức bài thơ.
0,5
d. Chính tả, ngữ pháp Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng
Việt.
0,25
e. Sáng tạo: Bài viết có giọng điệu riêng; cách diễn đạt sáng tạo,
văn phong trôi chảy.
0,5
Tổng điểm 10.0