Phân loại đất và xây dựng bản đồ đất theo Địa Chất Học: TS. Đỗ Nguyên Hải phần 5

Trưng ði hc Nông nghip Hà Ni – Giáo trình Phân loi ñt và xây dng bn ñ ñt …………..

Ký

hiu Tên Vit Nam Ký hiu Tên theo

FAO-UNESCO

Ðt ñ0 vàng có tng sét loang l( FRp

Plinthic Ferralsols

Ðt mùn vàng ñ0 trên núi FRu

Humic Ferralsols

XIX A Ðt mùn alit núi cao AL Alisols (

)

Ðt mùn Alit núi cao ALh

Humic Alisols

Ðt mùn Alit núi cao glây ALg

Gleyic Alisols

Ðt mùn thô than bùn núi cao

(4)

ALu

Histric Alisols

XX E Ðt xói mòn mnh trơ s0i ñá LP Leptosols (

)

Ðt xói mòn mnh trơ s0i ñá LPq

Lithic Leptosols

XXI N Ðt nhân tác AT Anthrosols

Ðt nhân tác AT

Anthrosols

Ghi chú:

(

)Theo phân loi ñt Vit Nam phèn ñưc ñ thành mt nhóm riêng

(

) Trong nhóm này theo quan ñim ca FAO-UNESCO nhng ñt phù sa ñã mt tính

cht Fluvic ñưc xp vào Cambisols. Phân loi ñt Vit Nam mi xác ñnh ñ$c tính

Cambic ! ñt phù sa có tng ñm g&; còn loi hình nào có tng Cambic rõ cũng ñ vào

nhóm Cambisols.

(

) Trong nhóm ñt ñen Vit Nam mt s nơi còn xác ñnh có các loi hình Fhaeozems

hay cá bit Umbrisols (FAO-UNESCO- WRB).

(

) Trong nhóm ñt nâu Vit Nam có c ! nhng vùng bán khô hn và nhng vùng khác

như xen k/ trong vùng Ferralsols mà theo phân loi (FAO-UNESCO- WRB) gi là Luvisols.

(

) Theo quan ñim ca WRB bao gm nhng ñt có kt von dày ñ$c hay ñá ong ch$t.

(

) Gi li ký hiu ñá m+ ca tng ñơn v.

(1b) Có mt s vùng khô ngp thay ñ(i trong năm tng ñt m$t b phá hu* ri rc thay

ñ(i cu to ñt ngt FAO-UNESCO- WRB xp là Planosols.

(1c) ! trong vungFerralsols cá bit còn mt s loi hình non tr3 ñt có phn ng trung

tính ít chua bão hòa bazơ, ñưc xp vào Luvisols ho$c cá bit Cambisols (FAO-

UNESCO- WRB).

(

) Gi nguyên ñ cao phân b như trưc ñây.

(

) Theo nghĩa Vit Nam: ñt tích lu" Nhôm cao.

(

) Ð&nh núi Fanxipăng.

(

) Trong WRB ngưi ta xp ñt có tng Calcic r%n, ho$c tng gypsic hay plinthit r%n ra

kh0i Leptosols.

Ngoài vic xây dng bn ñ phân loi cho toàn quc nhiu t&nh ñã tin hành ñiu tra,

nghiên cu, phân loi và xây dng bn ñ ñt ! mc chi tit theo FAO- UNESCO ! các cp

t* l 1/50.000-1/100.000 c th như các t&nh Ðng Nai, Qung Ngãi, Thanh Hoá, Ninh Bình,

Nam Ðnh, Hà Giang, Qung Ninh...và mt s huyn Tây Sơn, Phú M" (Bình Ðnh), Trùng

Khánh (Cao Bng) ...

Câu h-i ôn tp và tho lun chương IV

1. Hãy trình bày cơ s! khoa hc ca phân loi ñt ca FAO- UNESCO - WRB ?

2. Hãy nêu Tng ch.n ñoán, ñ$c tính ch.n ñoán, vt liu ch.n ñoán dùng trong phân loi ñt

FAO- UNESCO? Cho ví d minh ha ?

3.H thng phân v trong phân loi ñt ca FAO- UNESCO ?

Trưng ði hc Nông nghip Hà Ni – Giáo trình Phân loi ñt và xây dng bn ñ ñt …………..

4. Cơ s! ñ$t tên nhóm ñt chính ? Cho ví d minh ha?

5. Cơ s! ñ$t tên ñơn v ñt? Ðơn v ñt ph? Cho ví d minh ha?

Trưng ði hc Nông nghip Hà Ni – Giáo trình Phân loi ñt và xây dng bn ñ ñt …………..

PH N B

XÂY DNG BN ð ðT

Chương V

NH7NG KI8N TH9C CHUNG V: BN ð

Trưc khi tìm hiu các bưc tin hành xây dng bn ñ ñt yêu cu chúng ta cn phi

có ñưc mt s khái nim và kin thc cơ bn v bn ñ cùng nhng phương pháp xây dng

chúng, trên cơ s! nhng kin thc chung v bn ñ và các bin pháp xây dng chúng s/ giúp

cho nhng ngưi xây dng bn ñ ñt xác ñnh rõ các bn ñ nn và phương pháp xây dng

chúng, cũng như cho vic la chn phương pháp xây dng bn ñ ñt theo các mc ñích phân

loi ! các mc ñ t* l khác nhau.

1. Ð(nh nghĩa và phân loi bn ñ

1.1. Ð(nh nghĩa

Bn ñ là bn v/ biu th khái quát và thu nh0 b m$t ca trái ñt, vùng lãnh th( hay tng

vùng riêng r/ trên m$t ph2ng theo mt quy lut nht ñnh, các quy lut này ñưc ngưi ta th

hin thông qua t* l, phép chiu, b cc và phân mnh.

Ni dung ca bn ñ ñưc biu th theo mc ñích, t* l bn ñ và ñ$c ñim v trí ña lý

ca lãnh th( hay vùng lãnh th( theo mt h thng ngôn ng quy ñnh.

T ñnh nghĩa trên cho thy bn ñ th hin nhng ñ$c tính chính sau:

a. Tính trc quan

Bn ñ cho chúng ta kh năng bao quát và nhn bit nhanh chóng các yu t và ni dung

các vn ñ mun tìm kim trong mt vùng hay khu vc trên b m$t trái ñt. Bn ñ có kh

năng bao quát cao bin nhng nhng vt th cn nghiên cu trên b m$t vùng lãnh th( thành

nhng ñi tưng có th nhìn thy ñưc qua hình nh trc quan th hin trên bn v/. Khi nhìn

vào bn ñ, ngưi ta có th phát hin ñưc các quy lut ca s phân b các ñi tưng và hin

tưng trên b m$t trái ñt như: ñi núi, ñng bng, h thng sông sui, phân b dân cư, hin

trng s dng ñt ñai, phân b vùng th( như)ng...

b. Tính ño ñc

Căn c vào t* l bn ñ, phép chiu và các ký hiu quy ưc ngưi ta có th xác ñnh và

ñnh v ñưc v trí, to ñ ña lý, ñ dài, khong cách, din tích, ñ dc...Nh tính cht này mà

bn ñ ñưc dùng làm cơ s! ñ xác ñnh và xây dng nhng mô hình hoá có th tính toán các

vn ñ liên quan v m$t ña lý ho$c gii quyêt nhiu vn ñ trong khoa hc có liên quan ñn

thc ti-n sn xut.

Ví d: căn c vào các ñưng bình ñ và khong cách ngưi ta có th xây dng ñươc bn

ñ ñ dc theo ña hình và quy hoch thit k cho sn xut nông - lâm nghip.

c. Tính chuyn ti thông tin

Bn ñ có kh năng lưu tr nhng thông tin và chuyn ti thông tin v các ñi tưng cn

tra cu cho ngưi s dng chúng. Ví d: bn ñ giao thông giúp cho ngưi ta bit ñưc các

tuyn ñưng, khong cách, v trí các bn nhà ga. Bn ñ phân vùng sinh thái giúp cho nhn

bit nhng ñ$c ñim v ñiu kin t nhiên như khí hu, ñt ñai, phân b ñng thc vt chính.

Bn ñ ña cht giúp cho các nhà ña cht và khai thác n%m vng các ngun tài nguyên t

nhiên, các khu vc khoáng sàng…

1.2. Phân loi bn ñ

Các bn ñ thông dng hin nay thưng ñươc ngưi ta phân loi theo ý nghĩa và cách th

hin chúng như sau:

Trưng ði hc Nông nghip Hà Ni – Giáo trình Phân loi ñt và xây dng bn ñ ñt …………..

a. Phân loi theo ñi tư+ng nghiên cu

Theo nhóm ñi tưng th hin, các bn ñ thưng ñưc phân thành 2 nhóm gm: bn ñ

ña lý và bn ñ thiên văn. Trong ñó các bn ñ ña lý dùng ñ th hin b m$t trái ñt ñây là

các loi bn ñ rt ph( bin trong thc ti-n. Còn các bn ñ thiên văn th hin không gian vũ

tr, khí hu, thi tit…

b. Phân loi theo ni dung

Theo ni dung phân loi ngưi ta cũng chia ra 2 nhóm bn ñ khác nhau ñó là các bn ñ

khái quát chung và các bn ñ chuyên ñ.

Các bn ñ khái quát chung như bn ñ ña lý chúng biu th toàn b các yu t cơ bn

ca vùng lãnh th( như hình dáng b m$t ñt ñai (ña hình, ña mo, ñ dc), ñiu kin thu*

văn, các ñưng ranh gii (quc gia, t&nh huyn…), các ña ñim dân cư, h thng mng lưi

giao thông...

Các bn ñ chuyên ñ có ni dung ñi sâu th hin các vn ñ nghiên cu theo tng chuyên

ñ c th. Ví d: bn ñ ñ dc th hin mc ñ, phân b v ñ dc, bn ñ lưng mưa th

hin mc ñ phân b mưa, bn ñ ña cht th hin s phân b các loi ñá m+, các khu vc có

tài nguyên khoáng sn và bn ñ ñt (hay bn ñ th( như)ng) th hin các ranh gii, phân b

ca các loi ñt... trong mt vùng vùng c th thì ñưc gi là nhng bn ñ chuyên ñ.

c. Phân loi theo t l

Da vào t* l, bn ñ ñưc chia ra các nhóm: t* l ln, t* l trung bình, t* l nh0.

- Nhóm các bn ñ có t* l ln: t* l ≥ 1/100.000 như t* l ca các loi bn ñ mà

chúng ta thưng g$p1/50.000; 1/250.000; 1/10.000; 1/5000; 1/2000 ho$c 1/1000.

- Nhóm các bn ñ có t* l trung bình: có các t* l trong phm vi t 1/100.000 ñn

1/1.000.000.

- Nhóm các bn ñ có t* l nh0: vi các t* l < 1/1.000.000.

Ranh gii t* l ca các nhóm không c ñnh có th thay ñ(i theo mc ñích s dng. Bn

ñ có t* l càng ln thì mc ñ chính xác ca chúng càng cao. Ví d ! Vit Nam các bn ñ !

phm vi toàn quc thưng ñưc xây dng ! t* l nh0 1/1000.000. 1 phm vi t&nh thưng

ñưc xây dng ! các t* l 1/100.000- 1/50.000 và ! các cp huyn xã là nhng bn ñ

1/25000- 1/5000…

2. Các phép chi+u bn ñ thông d&ng  Vit Nam

2.1. Khái nim v phép chi+u bn ñ

Hình dng t nhiên ca trái ñt rt phc tp, b m$t trái ñt rt g gh vi 29% din tích là

các lc ña, phn còn li là các ñi dương. S chênh lch gia nơi cao nht (ñ&nh Everest) vi

nơi thp nht gn 20 km.

Trong phép ño ñc xây dng bn ñ ngưi ta coi hình dng lý thuyt ca qu ñt là Geoit

(do nhà vt lý ngưi Ðc và Listing ñ ngh năm 1882). B m$t Geoit trùng vi b m$t ñi

dương lúc yên tĩnh, ! lc ña b m$t Geoit trùng vi m$t nưc các kênh ni lin các ñi dương

thành mt m$t cong khép kín, tip tuyn vi bt kỳ ñim nào trên m$t cong này ñu vuông

góc vi hưng dây di ñi qua ñim ñó. Nhng nghiên cu sau này ñã cho thy hình dng lý

thuyt ca qu ñt rt gn hình Elipxoit hơi d+t ! 2 cc. Vì vy trong thc ti-n ño ñc và lp

bn ñ hin nay ngưi ta ly hình Elipxoit có hình dng và kích thưc gn ging Geoit làm

hình dng toán hc ca qu ñt gi là Elipxoit t(ng quát. Kích thưc ca Elipxoit t(ng quát

ñưc tính theo các tài liu ño ñc, ño thiên văn, trng lc trên toàn b b m$t qu ñt ñưc th

hin bng các ñi lưng: bán kính trc ln R, bán kính trc nh0 r và ñ d+t α.

−

Trong ñó: R: bán kính trc ln (m)

r: bán kính trc nh0 (m)

Trưng ði hc Nông nghip Hà Ni – Giáo trình Phân loi ñt và xây dng bn ñ ñt …………..

Nhim v ca toán bn ñ là xây dng các ñnh lut v th hin b m$t thc ca trái ñt

lên m$t ph2ng.

Ð biu th b m$t Elipxoit lên m$t ph2ng, ngưi ta s dng phép chiu bn ñ, phép

chiu bn ñ xác ñnh s tương ng các ñim gia b m$t Elipxoit (ho$c m$t cu) và m$t

ph2ng. M#i ñim trên Elipxoit có các ta ñ ϕ và λ tương ng vi mt ñim trên m$t ph2ng

có ta ñ vuông góc X và Y.

Bng 5.1 Kích thư,c Elipxoit ñã ñư3c các tác gi xác ñ(nh trên th+ gi,i

Tác gi Nư,c Năm R(m) r (m) α

αα

Delambre Pháp 1800 6.375.653

6.356.564

1/334,0

Bessel Ðc 1841 6.377.397

6.356.079

1/299,2

Clark Anh 1880 6.378.249

6.356.515

1/293,5

Gdanov Nga 1893 6.377.717

6.356.433

1/299,6

Hayford M" 1909 6.378.388

6.356.912

1/297,0

Krasovski

Nga 1940 6.378.245

6.356.863

1/298,3

Lưi kinh tuyn và vĩ tuyn trong phép chiu gi là lưi chiu bn ñ, là cơ s! toán hc

ñ phân b chính xác các yu t ni dung th hin trên bn ñ.

2.2. Mt s. phép chi+u bn ñ ñã và ñang s) d&ng  Vit Nam

a. Phép chiu Gauss- Kruger (thưng gi t!t là Gauss)

Phép chiu này ñưc nhà bác hc ngưi Ðc ñ xut vào năm 1825 và ñưc nhà toán hc

ngưi Ðc Kruger hoàn thin vào năm 1912 nên ñưc gi là phép chiu Gauss- Kruger

Tính cht cơ bn ca phép chiu Gauss- Kruger là xác ñnh s ph thuc gia to ñ ña

lý ca các ñim trên b m$t Elipxoit và to ñ vuông góc tương ng ca chúng trên m$t ph2ng

bn ñ, do vy ta ñ vuông góc trên bn ñ cơ bn ñưc gi là Gauss.

Theo phép chiu này, qu ñt ñưc chia thành các múi 6

hay 3

và có các ñ$c ñim sau:

- Kinh tuyn gia là ñưng th2ng và là trc ñi xng ! m#i múi, không bin dng v ñ

dài, qu ñt ñưc hình thành 60 múi (múi 6

) ho$c 120 múi (múi 3

kinh tuyn, m#i múi có

h thng ta ñ riêng. Gc ta ñ m#i múi là giao ñim ca ñưng kinh tuyn gia vi ñưng

xích ño, Kinh tuyn gia ñưc coi là trc hoành, Xích ño ñưc coi là trc tung.

- Múi 6

ñưc b%t ñu t kinh tuyn gc Green Wich (ñi qua ñài thiên văn Green Wich !

ngoi ô London nưc Anh).

Lưi chiu ca Gauss là cơ s! ñ xây dng các bn ñ ña hình 1/25.000 và 1/50.000 ca

Vit Nam vi các yu t sau: elipxoit thc dng ca Kraxovski, h kinh tuyn gc Green

Wich trong ñó ñưng kinh tuyn tương ng ñi qua Hà Ni là 105

b. Phép chiu UTM (Universal Tranverse Mercators)

Phép chiu UTM thc cht là mt dng ca phép chiu Gauss và nó khác phép chiu

Gauss ! 2 ñim:

- Phép chiu Gauss dùng h Elipxoit thc dng Kraxovski cho toàn cu còn phép chiu

UTM tuỳ theo tng khu vc khác nhau mà ngư ta s dng các Elipxoit thc dng khác nhau.

1 Vit Nam trong phép chiu UTM dùng Elipxoit thc dng Erovel (R= 6.377.726m; r=

6.356.075; α= 1/300,8).

- Phép chiu Gauss không có hng s k trong các bài toán (coi k= 1, phép chiu UTM

dùng k= 0,9996 trong các bài toán (t* l chiu dài kinh tuyn múi 6

là 1 theo Gauss và bng

0,9996 theo UTM).

[Địa Chất Học] Phân Loại Đất & Xây Dựng Bản Đồ Đất - TS.Đỗ Nguyên Hải phần 5

Bản đồ địa chất Việt Nam đã được thành lập trên toàn quốc (đất liền) ở tỷ lệ 1:1.000.000, 1:500.000 và 1:200.000 (theo hệ quy chiếu mới là tỷ lệ 1:250.000) và cũng được chuyển thành dạng dữ liệu số theo hệ quy chiếu mới VN-2000

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi