Điện ảnh Nhật Bản, nguồn cảm hứng cho
Hollywood
Đạo diễn lừng danh nhất thập niên 70 là Yamada Yoji. Thành công lớn nhất của
Yamada là loạt phim Tora san (Ông Tora). Bắt đầu từ năm 1969 và tiếp tục kéo dài
trong hơn 2 thập kỷ, Yamada đã viết kịch bản và đạo diễn hơn 40 phim trong loạt
phim này
Dò dẫm với thể loại phim võ sĩ
Nhật Bản nhập bộ phim đầu tiên năm 1896 và năm 1899 bắt đầu tự làm phim. Sau
Chiến tranh Thế giới lần thứ Nhất, giới làm phim Nhật chịu ảnh hưởng của tư tưởng
shingeki (tân kịch) và sự tràn ngập phim nước ngoài, đã kêu gọi hiện đại hóa và hiện
thực hóa điện ảnh Nhật. Họ tìm tòi lối diễn xuất tự nhiên và bắt đầu giao vai diễn cho
phụ nữ thay vì những người giả nữ (onnagata) theo truyền thống.
Đầu thập niên 20, điện ảnh Nhật nổi lên thể loại jidaigeki, tạm gọi là “phim võ sĩ”,
khai thác các giai đoạn phong kiến trước thời Minh Trị năm 1868. Một thể loại khác
của điện ảnh Nhật sau những năm 20 là gendaigeki (phim hiện đại) gồm những câu
chuyện lấy bối cảnh hiện đại. Madamu to nyobo (Vợ người láng giềng và vợ tôi) của
Gosho Heinosuke vào năm 1931 là bộ phim có tiếng nói đầu tiên của Nhật Bản thành
công cả về mặt kỹ thuật lẫn khán giả. Song, phải đến năm 1934-1935, phim có tiếng
nói mới chiếm quá nửa tổng số phim truyện sản xuất ở Nhật Bản.
Kiểm duyệt phim và Thời kỳ vàng của điện ảnh Nhật
Năm 1925, vấn đề kiểm duyệt phim được tập trung cho Cục cảnh sát quốc gia, thuộc
Bộ Nội vụ, và được thắt chặt dần trong thập kỷ 30. Tuy nhiên, chỉ 1/5 số phim thời
chiến tuân theo chỉ đạo của chính phủ, và từ 1937-1945 chỉ còn chưa đầy 2%.
Lực lượng chiếm đóng Mỹ bãi bỏ hoạt động kiểm duyệt của Bộ Nội vụ và lập văn
phòng riêng để kiểm soát nội dung phim. Đến năm 1949, Mỹ nới lỏng các biện pháp
kiểm soát khi ngành điện ảnh tự lập cơ quan tự quản lý, lấy hình mẫu Hollywood.
Phim ảnh Nhật Bản không chịu kiểm duyệt chính thức nữa nên chỉ một năm, các phim
võ sĩ xuất hiện trở lại. Hai đạo diễn hàng đầu sau Thế chiến 2, từ 1947-1950, là
Kurosawa Akira và Kinoshita Keisuke. Thập niên 50 không chỉ là thời kỳ thịnh vượng
nhất của điện ảnh Nhật Bản mà còn được nhiều người xem là thời kỳ vàng son của sự
sáng tạo. Khi bộ phim Rashomon (Lã Sinh Môn) của đạo diễn Kurosawa đoạt giải
nhất tại Liên hoan phim Venice năm 51, điện ảnh Nhật Bản chính thức vươn ra thị
trường thế giới.
Trên thị trường mới, Kurosawa gặp đối thủ Mizoguchi Kenji, kẻ đã từ bỏ những câu
chuyện tình sau chiến tranh để tái tạo lại những kiệt tác như Saikaku ichidai onna
(Cuộc đời một thiếu phụ của Saikaku - 1952) và Ugetsu monogatari (1953). Trong khi
đó, bắt đầu với Banshu (1949), đạo diễn Ozu Yasujiro và nhà viết kịch bản Noda
Kogo tập trung vào sự phức tạp tình cảm của cuộc sống gia đình trung lưu.
Đạo diễn lừng danh nhất thập niên 70 Yamada Yoji
Phim màu và rạp chiếu phim
Bộ phim Karumen kokyo ni kaeru (Carmen về nhà) do Kinoshita đạo diễn năm 1951
được xem là phim màu đầu tiên của Nhật Bản, đánh dấu thời kỳ cải tiến kỹ thuật. Ba
năm sau, phim Jigokumon (Cổng địa ngục) của Kinugasa Teinosuke được giới phê
bình quốc tế nhiệt liệt hoan nghênh về cách sử dụng màu hết sức sáng tạo. Nhờ phim
màu, số lượt khán giả đi xem phim đạt mức kỷ lục 1 tỉ 1,3 triệu lượt người vào năm
1958. Số rạp chiếu phim cũng đạt kỷ lục 7.457 rạp vào năm 1960, gấp 8,8 lần khi
chiến tranh kết thúc.
Đầu những năm 60 xuất hiện phong trào Làn sóng mới (New Wave) của các đạo diễn
trẻ, đứng đầu là Oshima Nagisa. Phim của ông đề cập những vấn đề khó khăn tâm lý
và bất công xã hội ở nước Nhật hiện đại, như: tình thế tiến thoái lưỡng nan của thanh
niên không lý tưởng hay nỗi khổ của những người bị áp bức. Chỉ cần 2 bộ phim
Koshikei (Treo cổ) và Shinjuku dorobo nikki (Nhật ký tên trộm Shinjuku), Oshima đã
khẳng định ông là một tài năng mới của thập niên 60. Một đạo diễn nổi danh khác của
thời kỳ này là Imamura Shohei.
Thể loại Yakuya và loạt phim Tora san
Năm 1963, hãng phim Toei tạo ra “thể loại yakuza” cho phim đấu kiếm bạo lực. Cốt
truyện của các phim này là biến tấu về mặt hình thức của các vở kịch võ thuật đấu
kiếm.
Đạo diễn lừng danh nhất thập niên 70 là Yamada Yoji. Thành công lớn nhất của
Yamada là loạt phim Tora san (Ông Tora). Bắt đầu từ năm 1969 và tiếp tục kéo dài
trong hơn 2 thập kỷ, Yamada đã viết kịch bản và đạo diễn hơn 40 phim trong loạt
phim này, tạo ra 2 mô-típ nền tảng của phim Nhật Bản là: cuộc sống tập thể hàng ngày
của một gia đình và những chuyến phiêu lưu của một lữ khách cô đơn. Năm 1978,