Đi u h n tr ng tr n Tây S n ệ ồ ố ậ ơ
Ti ng tr ng vang trên đ t Tây S n (Bình Đ nh) hoàn toàn không h gi ng ti ng tr ng c a b t cế ố ấ ơ ị ề ố ế ố ủ ấ ứ
n i đâu trên đ t n c, và cũng ch ng n i đâu trên th gi i này có đ c ti ng tr ng nh v y... ơ ấ ướ ẳ ơ ế ớ ượ ế ố ư ậ
Nh c võ Tây S n g n v i lò võ n i ti ng c a ng i Vi t Bình Đ nh. T ng truy n lo i nh cạ ơ ắ ớ ổ ế ủ ườ ệ ở ị ươ ề ạ ạ
này do ba anh em ng i anh hùng áo v i Nguy n Hu đ t ra cho quân kh i nghĩa luy n võ. V iườ ả ễ ệ ặ ở ệ ớ
m t b tr ng 17 chi c, ng i t p võ s dùng hai tay đ đánh 12 chi c, còn l i 5 chi c đánhộ ộ ố ế ườ ậ ẽ ể ế ạ ế
b ng đ u, 2 gót chân và 2 khu u tay. Ng i t p võ đánh đ c 17 tr ng đ c xem là "võ thu tằ ầ ỷ ườ ậ ượ ố ượ ậ
nh th n". ư ầ
Sau khi ba Ngài m t, m i d p t l đ t ng ni m nh ng v anh hùng đã lãnh đ o quân sĩ quétấ ỗ ị ế ễ ể ưở ệ ữ ị ạ
s ch quân xâm l c ra kh i b cõi, nhân dân quê các Ngài v n đánh tr ng võ. Nh c võ Tâyạ ượ ỏ ờ ở ẫ ố ạ
S n tr thành m t lo i nh c l trong di s n ngh thu t c a ng i Vi t Nam. ơ ở ộ ạ ạ ễ ả ệ ậ ủ ườ ệ
Nh tên g i, nh c võ Tây S n có hai ph n: nh c và võ. Ph n nh c đ c ph i âm d a trên ti tư ọ ạ ơ ầ ạ ầ ạ ượ ố ự ế
t u ch đ o c a tr ng chi n trên n n âm c truy n (hò, xang, x ,...). Chia thành ba h i: xu tấ ủ ạ ủ ố ế ề ổ ề ế ồ ấ
quân, xung tr n - công thành và ca khúc kh i hoàn, hoàn toàn không có h i lui quân ho c thuậ ả ồ ặ
quân nh tr ng tr n c a các tri u đ i khác cũng nh quân đ i c a nhi u qu c gia khác trên thư ố ậ ủ ề ạ ư ộ ủ ề ố ế
gi i. Nhi u du khách, k c các nhà nghiên c u đ u l y làm thú v khi phát hi n ra chi ti t này.ớ ề ể ả ứ ề ấ ị ệ ế
Có l do h đánh là th ng nên c sau m i l n công thành là h i kh i hoàn l i có d p vang lên, vẽ ễ ắ ứ ỗ ầ ồ ả ạ ị ề
sau nh ng h i lui quân, thu quân không có d p đ c s d ng (?). K cũng không l y gì làm l vìữ ồ ị ượ ử ụ ể ấ ạ
trong đ i c m quân c a mình, v hoàng đ có tên tu i g n li n v i bài tr ng đ c đáo này làờ ầ ủ ị ế ổ ắ ề ớ ố ộ
Quang Trung ch a m t l n thua tr n, đ i quân c a ông cũng ch a m t l n ph i lùi b c tr cư ộ ầ ậ ộ ủ ư ộ ầ ả ướ ướ
k thù nào. ẻ
Tuy ch có 3 h i, gi n đ n là v y nh ng nh c võ Tây S n không h l n tr n v i b t c ti ngỉ ồ ả ơ ậ ư ạ ơ ề ẫ ộ ớ ấ ứ ế
tr ng nào trên kh p năm châu, tr ng tr n Tây S n là b n giao h ng hùng tráng h ng h c hàoố ắ ố ậ ơ ả ưở ừ ự
khí Quang Trung và th m đ m tinh th n th ng võ Tây S n. ấ ượ ầ ượ ơ
Khi ti ng tr ng c t lên, l p t c không gian nh vang v ng h n thiêng sông núi. Nghe nh r mế ố ấ ậ ứ ư ọ ồ ư ầ
r p ti ng quân đi, voi thét; ti ng l t gió, ch m nhau c a binh khí; ti ng reo hò vang d i c a baậ ế ế ướ ạ ủ ế ộ ủ
quân. Và c s tr m l ng t ng ni m vong h n t sĩ tr c khi nh ng thanh âm reo vui, r n rãả ự ầ ắ ưở ệ ồ ử ướ ữ ộ
trong khúc kh i hoàn ca chan hòa muôn ph ng. Th tr n th n t c, táo b o năm nào d ngả ươ ế ậ ầ ố ạ ườ
nh đang hi n di n, r n r t chuy n lan trong t ng m ch nh p c a ng i nghe. Tr ng tr n Tâyư ệ ệ ầ ậ ể ừ ạ ị ủ ườ ố ậ
S n không ch là hi u l nh, là l i đ ng viên, c vũ ba quân mà còn là nh ng đòn th tâm côngơ ỉ ệ ệ ờ ộ ổ ữ ế
xoáy sâu, đánh th ng vào tâm lý c a quân thù, góp ph n làm nên th ng l i. ẳ ủ ầ ắ ợ
Dàn nh c võ Tây S n bao g m: tr ng chi n, kèn xona (còn g i là kèn bóp), chiêng, phèng la.ạ ơ ồ ố ế ọ
Linh h n c a dàn chi n nh c là 12 chi c tr ng, t ng tr ng cho th p nh đ a chi (Tý, S u, D n,ồ ủ ế ạ ế ố ượ ư ậ ị ị ử ầ
Mão...), x p thành ba b c trên giá đ , ng v i tri t lý tam tài (Thiên - Đ a - Nhân). ế ậ ỡ ứ ớ ế ị
Ph n võ, nét đ c đáo t o thành nh c võ Tây S n, chính là nh ng đòn th võ thu t hàm ch aầ ộ ạ ạ ơ ữ ế ậ ứ
trong t ng th pháp th hi n nh c tr ng. M t lão võ s đ t Bình Đ nh cho bi t: "Tr ng tr n Tâyừ ủ ể ệ ạ ố ộ ư ấ ị ế ố ậ
S n không ch là hi u l nh hành quân, là cách các t ng chuy n nh ng m nh l nh chi n đ uơ ỉ ệ ệ ướ ể ữ ệ ệ ế ấ
đi u binh khi n t ng. Nó hàm ch a nhi u đòn th võ thu t siêu đ ng. Khi x a, ng i đánhề ể ướ ứ ề ế ậ ẳ ư ườ
tr ng tr n cũng ph i t chi n đ u đ v a b o v mình v a b o v ti ng tr ng, tín hi u gi nh pố ậ ả ự ế ấ ể ừ ả ệ ừ ả ệ ế ố ệ ữ ị
tr n đánh không b ng t quãng. Chính vì l đó mà đôi dùi tr ng, đ ng tác đánh tr ng, b pháp diậ ị ắ ẽ ố ộ ố ộ
chuy n cũng là m t ngh thu t t v . Khi đánh tr ng tr n, ng i đánh di chuy n h t s c linhể ộ ệ ậ ự ệ ố ậ ườ ể ế ứ
ho t, b t c b ph n nào c a thân th cũng có th s d ng đ đ i đ ch. Tuy nhiên, n u quanạ ấ ứ ộ ậ ủ ể ể ử ụ ể ố ị ế
sát k s th y tính sát ph t c a nh ng đòn th này không cao, nó mang tính răn đe nhi u h n.ỹ ẽ ấ ạ ủ ữ ế ề ơ
V l i, ng i đánh tr ng cũng đ c ng i múa c (cũng hàm ch a ngh thu t t v ) h tr ". ả ạ ườ ố ượ ườ ờ ứ ệ ậ ự ệ ỗ ợ
Cho đ n nay đ th hi n tr n v n đ c đi u h n tr ng tr n Tây S n không h gi n đ n. Nămế ể ể ệ ọ ẹ ượ ệ ồ ố ậ ơ ề ả ơ
2000, trong l h i k ni m 990 năm Thăng Long - Hà N i, ng i dân Th đô đã t ng th y, t ngễ ộ ỷ ệ ộ ườ ủ ừ ấ ừ
nghe âm vang tr ng tr n Tây S n qua s th hi n c a n ngh nhân Nguy n Th Thu n, cũngố ậ ơ ự ể ệ ủ ữ ệ ễ ị ậ
là ng i th hi n thành công nh t nh c võ Tây S n hi n nay. Ti ng tr ng c a ch khi r n vangườ ể ệ ấ ạ ơ ệ ế ố ủ ị ề
quy t li t, c vũ ba quân xông lên, nh ng cũng có lúc khoan hòa, thúc gi c, đ s c lay chuy n ýế ệ ổ ư ụ ủ ứ ể
chí chi n đ u c a k thù. ế ấ ủ ẻ
"Ai v Bình Đ nh mà coi ề ị
Con gái Bình Đ nh đánh roi, đi quy n". ị ề
Ti p b c ngh nhân Nguy n Th Thu n là cô bé C m Mai. M t cô gái có vóc dáng m nh maiế ướ ệ ễ ị ậ ẩ ộ ả
bé nh mà l i có th khi n dàn tr ng tr n Tây S n kiêu hãnh y b t tung nh ng thanh âmỏ ạ ể ế ố ậ ơ ấ ậ ữ
chuy n rung đ t tr i. Ngay trên n n nhà c x a c a ba anh em nhà Tây S n (nay là b o tàngể ấ ờ ề ổ ư ủ ơ ả
Quang Trung), dòng thác xoáy âm thanh t đôi dùi tr ng c a cô nh g ch n i đ a chúng tôiừ ố ủ ư ạ ố ư
th ng hoa v quá kh hào hùng, nh tái hi n khí th c a ngày này 213 năm v tr c, khi Quangǎ ề ứ ư ệ ế ủ ề ướ
Trung đ i phá quân Thanh gi a Thăng Long thành. Ti ng tr ng y tuy còn non n t nh ng nhạ ữ ế ố ấ ớ ư ư
l i anh Nguy n Xuân H , đ i tr ng đ i nh c võ b o tàng Quang Trung, "trong m i ti t đi u đãờ ễ ổ ộ ưở ộ ạ ả ỗ ế ệ
th m đ m đ c đi u h n tr ng tr n Tây S n". ấ ượ ượ ệ ồ ố ậ ơ
Đ th hi n thành công nh c võ Tây S n không ch c n có s am hi u c hai ph n võ và nh cể ể ệ ạ ơ ỉ ầ ự ể ả ầ ạ
c truy n, mà còn đòi h i tâm huy t và s đ ng đi u trong t ng ti t đi u, h n th thăng hoaổ ề ỏ ế ự ồ ệ ừ ế ệ ơ ế
đ c s giao hòa y qua m i ti t đi u th hi n, nh ng đi u ki n không d tìm th y trong l p trượ ự ấ ỗ ế ệ ể ệ ữ ề ệ ễ ấ ớ ẻ
hi n nay. ệ
Sinh ra và l n lên trên m nh đ t th ng võ Tây S n, cô bé đã theo th y luy n võ t nh . Haiớ ả ấ ượ ơ ầ ệ ừ ỏ
huy ch ng vàng trong gi i võ c truy n t nh Bình Đ nh hai năm liên ti p (2000 và 2001) đãươ ả ổ ề ỉ ị ế
ch ng t năng khi u và b n lĩnh quy n võ c a cô bé. M làm vi c trong b o tàng nên ngay tứ ỏ ế ả ề ủ ẹ ệ ả ừ
nh cô bé đã s m đ c ti p xúc v i không gian thiêng. Nh ng âm đi u hào hùng c a dàn tr ngỏ ớ ượ ế ớ ữ ệ ủ ố
tr n Tây S n ch ng bi t t khi nào đã tr thành s đam mê c a cô bé. B i v y, tuy đ c ch nậ ơ ẳ ế ừ ở ự ủ ở ậ ượ ọ
làm c ng tác viên bi u di n võ c truy n nh ng cô bé l i hay lén các cô chú tìm đ n v i nh ngộ ể ễ ổ ề ư ạ ế ớ ữ
ti t đi u c x a y. Phát hi n cái "duyên nghi p" c a cô bé, ông Tr n Đình Ký - giám đ c b oế ệ ổ ư ấ ệ ệ ủ ầ ố ả
tàng Quang Trung và anh Nguy n Xuân H đã truy n th nh ng tinh hoa, dìu d t cô bé vàoễ ổ ề ụ ữ ắ
ngh . Không ph lòng tin, cô bé đã và đang ngày càng kh ng đ nh nh ng nét đi u tài hoa c aề ụ ẳ ị ữ ệ ủ
mình.
V đ t Tây S n, đ c nghe ti ng tr ng tr n Tây S n, khách xa quê có c m giác nh trăm v nề ấ ơ ượ ế ố ậ ơ ả ư ạ
hùng binh đang l p l p xông lên, nh ng trong ti ng tr ng vang r n đó l i ánh lên m t tri t lýớ ớ ư ế ố ề ạ ộ ế
th m đ m ch t nhân văn c a dân t c: khoan hòa nh ng kiên quy t. ấ ẫ ấ ủ ộ ư ế