Năng suất nhân tố tổng hợp: Đóng góp vào tăng trưởng kinh tế tỉnh Phú Thọ

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 33, Số 3 (2023): 3-13

*Email: ngothanhtu1982@gmail.com

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG

Tập 32, Số 3 (2023): 3 - 13

JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

HUNG VUONG UNIVERSITY

Vol. 32, No. 3 (2023): 3 - 13

Email: tapchikhoahoc@hvu.edu.vn Website: www.jst.hvu.edu.vn

ĐÓNG GÓP CỦA NĂNG SUẤT NHÂN TỐ TỔNG HỢP VÀO

TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CỦA TỈNH PHÚ THỌ

Nguyễn Ngọc Sơn1, Ngô Thị Thanh Tú2*

1Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội

2Khoa KT&QTKD, Trường Đại học Hùng Vương, Phú Thọ

Ngày nhận bài: 20/8/2023; Ngày chỉnh sửa: 13/9/2023; Ngày duyệt đăng: 15/9/2023

DOI: https://doi.org/10.59775/1859-3968.156

Tóm tắt

Đn năm 2022, quy m GRDP ca tỉnh đt 89,4 nghn t đng, gp 4 ln năm 2010. Giai đon 2016-2020,

kinh t ca tỉnh tăng trng bnh qun đt 7,61%/năm, cao hn mc tăng trng bnh qun 5,77%/năm

trong giai đon 2011-2015, gp 1,2 ln mc tăng trng bnh qun ca c nc trong cng giai đon và cao hn

so vi k hoch pht trin kinh t - x hi 5 năm 2016-2020 ca tỉnh là 7,5%/năm. Tuy nhiên nền kinh t ca tỉnh

ch yu vẫn là tăng trng theo chiều rng, tăng trng kinh t cha hài hòa vi cc mục tiêu cng bằng, tin

b x hi và bo vệ mi trờng đòi hỏi tỉnh Phú Thọ cn đẩy mnh qu trnh chuyn đổi m hnh tăng trng

kinh t theo hng nng cao cht lợng. Nghiên cu này tập trung vào việc phn tích vai trò tin b cng nghệ

đối vi tăng trng kinh t ca tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua. Bằng phng php hch ton theo hàm sn

xut gm ba yu tố lao đng, vốn và năng sut nhn tố tổng hợp đ xc định mc đ đóng góp ca chúng trong

nền kinh t, kt qu chỉ ra rằng vốn là yu tố ch yu, trong khi lao đng và năng sut lao đng (tổng năng sut

cc yu tố) đóng góp rt ít cho tăng trng GDP ca tỉnh Phú Thọ.

Từ khóa: Tăng trưởng kinh tế, vốn, lao động, TFP, Phú Thọ.

1. Đặt vấn đề

Phú Thọ là tỉnh trung du và miền núi phía

Bắc, có diện tích khong 3.533km2, dn số đn

ht năm 2022 đt 1,62 triệu ngời, tổng ngun

lao đng x hi là 759,8 nghn ngời, chim

54,6% dn số, có 13 đn vị hành chính cp tỉnh,

277 x, phờng, thị trn. Kt thúc năm 2022, tốc

đ tăng trng kinh t năm 2022 ca Phú Thọ

đng th 43 c nc. Tổng sn phẩm trên địa bàn

(GRDP) năm 2022 ca Phú Thọ c đt 89.398

t đng (theo gi hiện hành), tính theo gi so snh

2010, tăng trng GRDP đt 48.212 tỉ đng, tăng

7,97% so vi năm 2021. Trong đóng góp vào

mc tăng trng chung ca GRDP, khu vực cng

nghiệp - xy dựng có mc tăng trng cao nht,

đóng góp 4,40 đim phn trăm. Tip theo đó là

cc ngành dịch vụ đóng góp 2,56 phn trăm. Khu

vực nng, lm nghiệp, thy đóng góp 0,67 đim

phn trăm. Thu sn phẩm đóng góp 0,34 đim

phn trăm [1]. Đng chú ý tăng trng vốn đu

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Nguyễn Ngọc Sơn và Ngô Thị Thanh Tú

t ca x hi bnh qun trong giai đon này là

22,05%, trong khi đó tốc đ tăng bnh qun ca

lao đng là 2,35% [1]. Du hiệu trên cho thy

tăng trng kinh t ca tỉnh ch yu dựa vào vốn.

Đ Phú Thọ thot khỏi tnh trng tăng trng

thiu bền vững, chuyn đổi sang m hnh tăng

trng kinh t từ chiều rng sang kt hợp giữa

chiều rng vi chiều su, trọng tm là tăng năng

sut lao đng, tăng hàm lợng khoa học và cng

nghệ cao; nng cao năng lực qun trị; thúc đẩy

khi nghiệp và đổi mi sng to. Đẩy nhanh ng

dụng thành qu cuc cch mng cng nghiệp ln

th t vào sn xut, kinh doanh và qun lý x

hi, từ đó khắc phục những hn ch, to đà cho

kinh t tỉnh Phú Thọ pht trin. Trong cc yu tố

đóng góp vào tăng tăng trng kinh t, TFP đóng

vai trò đặc biệt quan trọng, trong dài hn TFP là

yu tố quyt định đn tăng trng bền vững. Tuy

nhiên, vn đề về sự đóng góp ca TFP vào tăng

trng kinh t  Việt Nam nói chung và  tỉnh

Phú Thọ nói riêng cha tng xng vi trnh đ

pht trin [2].

Theo Solow (1956), nu tăng trng kinh

t chỉ dựa vào vốn th tăng trng chỉ đt đợc

trong ngắn hn [3]. Do vậy, bên cnh to mi

trờng đu t tốt đ thu hút đu t to đà cho tăng

trng trong ngắn hn, tỉnh Phú Thọ cn có cc

gii php ph hợp nhằm đẩy mnh tăng trng

TFP đ duy tr tăng trng kinh t ổn định, bền

vững trong dài hn.

2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp

nghiên cứu

2.1. Vai trò và tác dụng của năng suất các nhân

tố tổng hợp

Năng sut cc nhn tố tổng hợp, hay còn đợc

gọi là phn d Solow đợc đa ra ln đu tiên

bi Robert Merton Solow (1924) - mt học gi

kinh t ngời Mỹ, trong nghiên cu về lý thuyt

tăng trng kinh t (1956) [3]. Khi niệm TFP

ban đu đợc dng trong phn tích vĩ m, nhng

sau đó nó đợc sử dụng rng ri trong cc phn

tích vi m  cp đ ngành hay doanh nghiệp.

Cng vi sự phổ bin rng ri ca TFP, đ xut

hiện nhiều cch tip cận và nhiều quan niệm khc

nhau về thuật ngữ này.

Tổ chc OECD sử dụng thuật ngữ “Năng sut

đa yu tố” (MFP - Multi factor productivity) đ

chỉ khi niệm tng đng TFP (OECD, 2001).

“Năng sut đa yu tố” (MFP) liên quan đn sự

thay đổi về đu ra bi mt số loi đu vào. MFP

đợc đo lờng thng qua sự thay đổi về đu ra

mà khng th tính đợc thng qua thay đổi ca

đu vào phối hợp. MFP th hiện hiệu qu kt hợp

ca nhiều yu tố bao gm cng nghệ, quy m sn

xut, kỹ năng qun lý, thay đổi trong tổ chc sn

xut [4].

Khi nghiên cu cc số liệu thống kê, cc nhà

kinh t học đ thy rằng ti những nc và vng

lnh thổ có trnh đ pht trin cao, trong sự tăng

trng ca kt qu sn xut, sau khi bóc tch cc

yu tố đu t thêm lao đng, vốn, tài nguyên,

v.v... vẫn còn mt phn đng k đợc tăng thêm

nhờ những yu tố khng phi vốn và lao đng

[2]. Những yu tố này có th là do p dụng tin

b khoa học và cng nghệ, tri thc qun lý hiện

đi, v.v.. Nói cch khc, về c bn có ba thành

phn đóng góp vào năng sut sn xut ra hàng

ho và dịch vụ, đó là: (1) lao đng, (2) vốn và (3)

những yu tố khc, trong đó có gio dục đào to,

khoa học và cng nghệ, v.v... Những phn tăng

năng sut khng phi do tăng vốn và lao đng

này đợc cc nhà kinh t gọi là “Năng sut nhn

tố tổng hợp” (TFP) [5].

Theo Tổng cục Thống kê (2016): “Năng sut

cc nhn tố tổng hợp là kt qu sn xut mang

li do nng cao hiệu qu sử dụng tài sn cố định

và lao đng hoặc cc nhn tố hữu hnh, nhờ vào

tc đng ca cc nhn tố v hnh nh đổi mi

cng nghệ, hợp lý ho sn xut, ci tin qun lý,

nng cao trnh đ lao đng ca cng nhn … (gọi

chung là cc nhn tố tổng hợp - TFP)” [6].

Lý luận và thực tiễn đ khẳng định, tăng

trng kinh t ca mỗi quốc gia lun phụ thuc

chặt chẽ vào sự đóng góp ca cc yu tố c bn

là: Gia tăng vốn đu t pht trin; Gia tăng số

lợng lao đng đang làm việc; và gia tăng năng

sut cc yu tố tổng hợp (TFP). Trong cc yu tố

trên, TFP có vị trí, vai trò hàng đu, đặc biệt quan

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 33, Số 3 (2023): 3-13

trọng trong bối cnh hiện nay. Điều này th hiện

trên cc góc đ sau:

Thứ nhất, TFP là yếu tố quan trọng hàng

đầu nhằm hiện thực hóa mục tiêu đổi mới mô

hình tăng trưởng. Đ ti c cu kinh t, thay đổi

m hnh tăng trng từ “tăng trng theo chiều

rng” sang “tăng trng theo chiều su”, th TFP

đóng vai trò quan trọng hàng đu. Bi TFP gắn

vi tiềm năng trí tuệ ca con ngời, nên có kh

năng tăng “khng gii hn” mà khng gy ra hệ

lụy tiêu cực nào cho nền kinh t. Khng tăng TFP

cũng đng nghĩa vi khng th thực hiện đợc

thay đổi m hnh tăng trng  Việt Nam nói

chung và cc địa phng nói riêng [7].

Thứ hai, TFP góp phần thúc đẩy tăng trưởng,

nâng cao được năng lực cạnh tranh quốc gia. Lý

luận và thực tiễn đ khẳng định vai trò đặc biệt

quan trọng ca TFP đối vi tăng trng kinh t

và nng cao năng lực cnh tranh quốc gia [7].

Thứ ba, TFP giúp các địa phương giải quyết

được những vấn đề nan giải về môi trường, xã

hội trong quá trình tăng trưởng kinh tế. Tăng

trng nhanh có ý nghĩa v cng to ln đối vi

cc mục tiêu pht trin ca cc quốc gia  hiện

ti và tng lai. Tuy nhiên, tăng trng nhanh

nu khng gắn vi những mục tiêu pht trin bền

vững, sẽ mang li những hệ lụy khng lờng.

Đặc biệt, trong điều kiện nền kinh t vận hành

theo c ch thị trờng, nu khng thực hiện tốt

sự qun lý ca Nhà nc, những hệ lụy này li

càng nặng nề hn. Việc tăng TFP trong bối cnh

hiện nay có ý nghĩa rt ln, giúp cc địa phng

từng bc gii quyt hiệu qu những vn đề bt

cập đó; đng thời đt đợc những mục tiêu pht

trin bền vững đ xc định [7].

2.2. Phương pháp nghiên cứu

2.2.1. Mô hình nghiên cứu và phương pháp hạch

toán các nguồn lực tăng trưởng kinh tế

Trong phm vi ca nghiên cu này, nhóm tc

gi lựa chọn “M hnh tn cổ đin” đợc pht

trin bi Robert Solow và Trevor Swan (1956):

Y= A. Kα . Lβ. Trong đó Y là tổng sn phẩm

quốc ni (GDP) ca mt nền kinh t, K là vốn, L

là lao đng, A là “năng sut nhn tố tổng hợp” đi

diện cho tin b cng nghệ làm c s đ phn

tích, tính ton và đnh gi tốc đ tăng và t phn

đóng góp ca TFP vào tăng trng GRDP, số mũ

α, β là hệ số co dn ca vốn (K) và lao đng (L),

β = 1 - α Tăng hoặc A, K hoặc L sẽ dẫn đn sự gia

tăng đu ra GDP [8]. Trên c s tổng quan, phn

tích lý thuyt và thực tiễn thu thập đợc, khung

nghiên cu đợc thit k nh sau:

Hình 1. Khung nghiên cứu yếu tố

tác động tăng GRDP

Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp

TFP đợc đnh gi dựa trên hai chỉ số chính là

tốc đ tăng trng TFP (%) và t trọng đóng góp

ca TFP trong tăng trng kinh t (%). Đ tính

tốc đ tăng trng ca TFP, hu ht cc nghiên

cu trên th gii đều sử dụng 02 phng php

tip cận: phng php hch ton tăng trng

(Growth accounting approach) và phng php

hàm sn xut (Production function approach) [8].

Phng php hàm sn xut đợc nhiều tc gi

sử dụng nh Tăng Gia Khiên (2005) tính TFP

Việt Nam trong giai đon 1991 - 1999 [9]; Saikia

(2011) tính TFP ngành nng nghiệp ca n Đ

trong giai đon 1950 - 1995 [10]. Trong nghiên

cu này, phng php tip cận hàm sn xut

Cobb-Douglas đợc sử dụng có dng sau:

Y = TFP.F(K,L) (1)

Trong đó Y là mc sn lợng ca nền kinh

t (GRDP), cc yu tố đu vào là lao đng (L),

vốn (K).

Tăng Vốn

Tăng TFP

Tăng GRDP

Tăng Lao động

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Nguyễn Ngọc Sơn và Ngô Thị Thanh Tú

Gi thit rằng hàm sn xut dng Cobb-Douglass là hàm liên số liên tục theo thời gian (t) và đợc

biu diễn di dng đo hàm riêng theo t nh sau:

dTFP

FKLTFP

dTFP

FKLTFP

TFP

=+=++

^^hh

(2)

TFP

= và

TFP

Nên phng trnh (2) by giờ có dng

dTFP

FLK

=++

(3)

Chia hai v ca phng trnh (3) cho Y và sau phép bin đổi ta có:

Ydt

dTFP

TFP

dL L

dY Y

dK K

dY Y

=++ (4)

Di dng rút gọn ca (4), vi gi thit hiệu sut khng đổi theo quy m, ta có:

g(Y) = g(TFP)

gK gL1aa

++-

^^^h hh

(5)

Trong đó:

g(Y): tốc đ tăng ca sn lợng.

g(TFP): tốc đ tăng ca năng sut nhn tố tổng hợp.

g(L): tốc đ tăng ca lao đng.

g(K): tốc đ tăng ca vốn.

dK K

dY Y

a= và

dL L

dY Y

a và 1 - a: ln lợt là t lệ đóng góp ca vốn và lao đng trong gi trị sn xut hay còn gọi là t

phn thu nhập ca vốn và lao đng [11].

Nh vậy bài vit này sẽ sử dụng m hnh (5)

vi Y đo bằng GDP theo gi so snh năm 2010,

K là vốn sn xut, L là số lao đng đang làm việc.

Từ m hnh (5) cho thy:

+ Tc đng ca vốn đn tăng GDP tỉnh Phú

Thọ là: α.

+ Tc đng ca lao đng đn tăng GDP ca

tỉnh Phú Thọ là: 1- α

Sau khi tính ton đợc tốc đ tăng trng ca

từng yu tố (gK), lao đng (gL) và tốc đ tăng

trng kinh t, tốc đ tăng ca TFP sẽ đợc xc

định dựa vào cng thc (5).

2.2.2. Dữ liệu và các giả định tính toán

Tổng sn lợng Y đợc đo bằng GDP thực t

ca tỉnh Phú Thọ đợc xc định theo gi so snh

năm 2010, đn vị tính là t đng. Riêng chỉ số

gi đu t thực t (I) theo gi so snh năm 2010

sẽ đợc tính bằng gi trị đu t (I) năm hiện hành

chia cho chỉ số gi (DGDP = GDPtN/GDPtr) theo

nghiên cu ca Nguyễn Quang Hiệp & Nguyễn

Thị Nh (2015) [11].

Yu tố vốn (K) là trữ lợng vốn thực t ca

tỉnh Phú Thọ đợc xc định theo gi so snh năm

2010, đn vị tính là t đng. Do tỉnh Phú Thọ

đợc tch tỉnh từ năm 1997 nên trong nghiên cu

chúng ti sử dụng GDP thực t ca tỉnh Phú Thọ

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 33, Số 3 (2023): 3-13

năm 2000 làm mc K thời kỳ đu (K0). Từ mc

K0 ban đu này và gi trị đu t hàng năm (It)

chúng ti tính đợc trữ lợng vốn theo thời gian

dựa vào cng thc:

Kt = (1 - δ)Kt-1 + It trong đó δ - 5% là t lệ

khu hao.

Yu tố lao đng (L) là lao đng từ 15 tuổi tr lên

đang làm việc trong cc ngành kinh t ca tỉnh Phú

Thọ qua cc năm, đn vị tính là nghn ngời.

Do tỉnh Phú Thọ hiện khng có số liệu đ tính

ton trực tip cc hệ số đóng góp ca lao đng

(ký hiệu là β) hoặc hệ số đóng góp ca vốn (ký

hiệu là α), nên phi dựa vào hệ số (β) tính đợc

từ số liệu xy dựng bng cn đối liên ngành (IO)

cng bố năm 2015 ca c nc theo 3 khu vực

kinh t: Nng, lm nghiệp, thu sn; khu vực

cng nghiệp - xy dựng và khu vực dịch vụ kt

hợp vi c cu GRDP theo gi thực t (khng

tính thu và phụ cp) nh sau:

Bảng 1. Hệ số β và α theo lĩnh vực kinh tế

của nền kinh tế Việt Nam

Lĩnh vực kinh tế Hệ số đóng

góp β

Hệ số đóng góp α

(α=1- β)

Nng lm nghiệp -

thy sn 0,6892 0,3108

Cng nghiệp -

xy dựng 0,6368 0,3632

Dịch vụ 0,6451 0,3549

Nguồn: Bảng cân đối Liên ngành I/O năm 2012, 2015 [12]

Từ đó tính ton hệ số β và α cho toàn nền

kinh t ca tỉnh Phú Thọ giai đon 2011 - 2022

nh sau:

Bảng 2. Hệ số β và α cho toàn nền kinh tế của tỉnh Phú Thọ

Năm %

NLNTS

CNXD

Hệ số đóng góp β của Việt Nam

Hệ số đóng góp

của lao động

(β) chung toàn

nền kinh tế

tỉnh Phú Thọ

Hệ số đóng góp

của vốn (α)

chung toàn nền

kinh tế tỉnh Phú

Thọ

NLNTS CNXD DV

2010 25,67 34,74 39,59 0,6892 0,6368 0,6451 0,653537 0,346463

2011 28,18 34,93 36,89 0,6892 0,6368 0,6451 0,654628 0,345372

2012 27,99 35,62 36,39 0,6892 0,6368 0,6451 0,654487 0,345513

2013 27,30 36,43 36,27 0,6892 0,6368 0,6451 0,654116 0,345884

2014 26,17 36,43 36,27 0,6892 0,6368 0,6451 0,653715 0,346285

2015 22,34 33,53 37,25 0,6892 0,6368 0,6451 0,652691 0,347309

2016 22,19 33,63 36,63 0,6892 0,6368 0,6451 0,652666 0,347334

2017 19,95 34,59 37,48 0,6892 0,6368 0,6451 0,651541 0,348459

2018 19,36 33,95 39,37 0,6892 0,6368 0,6451 0,651272 0,348728

2019 18,60 35,38 39,14 0,6892 0,6368 0,6451 0,650755 0,349245

2020 21,77 33,98 37,89 0,6892 0,6368 0,6451 0,652341 0,347659

2021 20,19 35,56 37,76 0,6892 0,6368 0,6451 0,651465 0,348535

2022 18,93 37,20 37,54 0,6892 0,6368 0,6451 0,650716 0,349284

Nguồn: Niên giám thống kê của tỉnh Phú Thọ và kết quả tính toán của nhóm tác giả

Nghiên cu sử dụng b dữ liệu về tổng sn

phẩm trên địa bàn (GRDP), vốn (K), lao đng

(L) ca tỉnh Phú Thọ trong giai đon từ 2011

đn 2022. Theo phng php hch ton đ

trnh bày  trên, bng 1 th hiện kt qu tính

ton mc đ đóng góp ca cc yu tố ngun

lực trong tăng trng GDP ca tỉnh Phú Thọ.

Số liệu tính ton đợc tổng hợp trong giai đon

2011 - 2022, trong đó số liệu về lao đng, vốn,

GDP đợc thu thập từ Cục Thống kê tỉnh Phú

Thọ [13], li sut đợc thu thập từ c s dữ

liệu IFS ca IMF [14].

Đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh Phú Thọ

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi