Giải mã "bước đi" thống trị nền kinh tế toàn cầu của Trung Quốc -
Tác giả: THEO VITINFO
Bài đã được xuất bản.: 14/05/2011 06:00 GMT+7
Trong khi khủng hoảng tài chính toàn cầu bùng nổ vào năm 2008 đã
khiến nhiều nền kinh tế trên thế giới như Mỹ, Nhật Bản, Đức suy
thoái nghiêm trọng, thì Trung Quốc, quốc gia mới nổi đã tranh thủ
được những cơ hội mà khủng hoảng tài chính đem lại để vươn lên
tiến tới thống trị nền kinh tế toàn cầu. Dưới đây là những bước đi
âm thầm của quốc gia này.
Nỗ lực thống trị thương mại toàn cầu
Năm 2009, Trung Quốc vượt qua Đức, trở thành nước xuất khẩu lớn
nhất thế giới. Theo giới phân tích, mặc dù thương mại thế giới suy giảm
vì khủng hoảng kinh tế, nhưng người tiêu dùng vẫn có nhu cầu mua
hàng giá rẻ, và Bắc Kinh, quyết định giữ cho guồng máy xuất khẩu chạy
đều, đã tìm cách đáp ứng nhu cầu đó.
Các nhà máy trên toàn Trung Quốc đang ra sức giảm giá sản phẩm, từ
đó mở rộng thị phần ở các thị trường cũ và thâm nhập các thị trường
mới. Vì Trung Quốc sản xuất các sản phẩm đa dạng nhưng rẻ tiền và
thiết yếu, các nhà phân tích cho rằng xuất khẩu của nước này có thể trụ
tốt giữa cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay. Thắng lợi ấn tượng nhất đến
từ thị trường Mỹ, nơi Trung Quốc đã thay thế Canada trở thành nước
cung ứng nhiều hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ nhất.
Sự gia tăng thị phần của Trung Quốc đi kèm với thiệt hại của các nước
xuất khẩu khác như Nhật, Ý, Canada, Mexico và Trung Mỹ - ở các
ngành công nghiệp mà lâu nay Trung Quốc vẫn tìm cách chiếm
lĩnh.Chẳng hạn như, những năm trước, Rumania là nước cung cấp phần
lớn giày dép cho Ý, bây giờ thì Trung Quốc chiếm phần lớn lượng giày
nhập khẩu vào Ý. Nhật Bản đã một thời dựa vào việc xuất khẩu hàng
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
điện tử sang Mỹ, nhưng trong suốt thập niên qua năm nào Nhật cũng
mất thị phần vào tay Trung Quốc. Nếu như năm 1999, hàng điện tử Nhật
Bản nhập vào Mỹ chiếm 18% tổng nhập khẩu hàng điện tử của Mỹ thì
năm 2010 con số này chỉ còn 7%. Thị phần hàng điện tử Trung Quốc
nhập vào Mỹ đã tăng từ 10% lên 20% chỉ trong một năm.
Nguyên nhân chính cho sự bành trướng thị phần của Trung Quốc được
cho là vì chính sách neo tỷ giá đồng Nhân Dân tệ (NDT) với đồng USD
mà Trung Quốc bắt đầu thực hiện từ những tháng giữa năm 2008. Với
lợi thế cạnh tranh thuộc về các nhà xuất khẩu Trung Quốc, đặc biệt là
trong giai đoạn khủng hoảng toàn cầu, không khó để lý giải tại sao xuất
khẩu của Trung Quốc gia tăng mạnh mẽ như vậy trong thời gian qua.
Trong khi các nước trên thế giới cảm nhận được thị phần mà Trung
Quốc giành được đang đe dọa làm gia tăng va chạm thương mại với Mỹ,
châu Âu các quốc gia xuất khẩu khác, khiến các quan chức Liên minh
châu Âu EU, Mỹ và các nước khác đã nhiều lần yêu cầu Trung Quốc
phải giảm số hàng xuất khẩu vào các nước và triển khai các cuộc điều
tra chống phá giá. Thì lúc này Trung Quốc đã thống trị nền thương mại
toàn cầu và với số thặng dư thương mại mà nước này có được từ xuất
khẩu hàng hóa, Trung Quốc tìm cách thỏa mãn cơn khát năng lượng và
nhiên liệu nhằm đáp ứng cho nhu cầu tăng trưởng kinh tế cho mình.
Thâu tóm tài nguyên trên toàn thế giới
Đối mặt với nhu cầu năng lượng và nguyên liệu tăng cao và để đảm bảo
cho các hoạt động kinh tế, chính phủ Trung Quốc đang thực hiện một
chính sách thâu tóm các nguồn tài nguyên với tốc độ nhanh chưa từng có
khiến nhiều nước phải lo lắng. Khi nền kinh tế toàn cầu ảm đạm, u ám,
hoạt động thu mua của Trung Quốc lại có phần tăng hơn. Bất chấp việc
kinh tế tăng trưởng chậm lại, các công ty của Trung Quốc vẫn theo đuổi
một loạt các thương vụ với nước ngoài. Trung Quốc vẫn đang rất cần
năng lượng và nguyên liệu thô. Kế hoạch kích thích kinh tế của Trung
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Quốc - chiếm 13% GDP của quốc gia này - dự kiến có nhiều đầu tư vào
cơ sở hạ tầng, nhất là đường sắt, một ngành tiêu thụ nhiều thép.
Sau nhiều năm đàm phán, Trung Quốc và Nga đã thỏa thuận về việc
khai thác dầu tại vùng Siberia. Trung Quốc chấp nhận cho hai tập đoàn
dầu khí Nga Transneft và Rosneft vay 25 tỉ USD để xây dựng đường
ống dẫn dầu và cung ứng 15 triệu tấn dầu mỗi năm cho Trung Quốc
trong 20 năm.
Nhiều người lo ngại chuyện Trung Quốc có thể đang cố "khóa" nguồn
tài nguyên thiên nhiên thế giới để có thể không chỉ thu vén cho riêng
mình mà chiến lược này còn giúp họ mở rộng sự kiểm soát các ngành
công nghiệp khai khoáng thế giới.
Nói thẳng ra là Trung Quốc đang "tích trữ đầu cơ" nguồn tài nguyên
toàn cầu để "làm giá" (khi gần như tất cả các nguồn đã được thâu tóm và
họ trở thành "nhà cung cấp độc quyền"), để "làm reo" (như một lá bài
mặc cả trên thương trường hoặc thậm chí ngoại giao) và để "làm giàu".
Trong quan hệ với khối ASEAN, người ta có thể thấy cụ thể hơn, khi
Trung Quốc dùng ASEAN như một thị trường để bán hàng thành phẩm
giá cao trong khi họ mua nguyên liệu thô của khu vực này với giá thấp.
Thật ra, "tầm nhìn" của Trung Quốc về chiến lược tài nguyên thậm chí
vượt khỏi cái gọi là "nhu cầu thị trường" hay "kế hoạch phát triển kinh tế
quốc gia". Chiến lược thu gom tài nguyên của Trung Quốc thực chất là
chiến lược, tương tự Mỹ cách đây một thế kỷ nhưng theo hướng khác.
Sự khác biệt nằm ở chỗ, Trung Quốc kết hợp giữa nhu cầu phát triển
kinh tế thật sự với mục tiêu và viễn kiến bành trướng chính trị.
Đến châu Phi, họ chỉ đặt trọng tâm với chiến dịch đầu tư vào những
quốc gia dồi dào nguồn dầu cũng như khoáng sản. Khu vực vành đai
Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương cũng tương tự. Nói cách khác,
những quân cờ của họ luôn được đặt tại những địa điểm xung yếu mang
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
lại ưu thế địa chính trị.
Trung Á là một ví dụ, thể hiện ở hai đường ống dẫn dầu (dẫn đến Tân
Cương) sắp hoàn thành: một chuyển dầu từ biển Caspian băng ngang
Kazakhstan; và một chuyển khí đốt từ Turkmenistan ngang Uzbekistan
và Kazakhstan. Không thuần túy đầu tư kinh doanh, họ còn nhắm đến
mục tiêu khống chế sức mạnh Nga tại khu vực Trung Á và Viễn Đông.
Khó có thể nói họ chỉ là những công ty làm kinh tế đơn thuần (như các
công ty phương Tây khi mở nhà máy tại nước ngoài), khi lại xây dựng
hạ tầng chỉnh chu và tổ chức đưa dân họ đến lập nghiệp như một chiến
lược định cư lâu dài và có chủ định. Tất cả những điều này cho thấy,
thâu tóm nguồn tài nguyên là mục tiêu chính sách ngoại giao của Trung
Quốc.
Khi các nước trên thế giới bắt đầu để ý tới nhu cầu tài nguyên và nhiên
liệu, dẫn tới các cuộc tranh chấp tài nguyên thiên nhiên thì Trung Quốc
đã giải xong bài toán này. Lúc này Trung Quốc lại đẩy cuộc chiến sang
bình diện khác đó là cuộc chiến tiền tệ.
Quốc tế hóa đồng NDT nhằm hạ bệ đồng USD
Bắc Kinh muốn quốc tế hóa NDT để tăng thêm sức mạnh và mở rộng
ảnh hưởng của Trung Quốc, giảm bớt tình trạng phụ thuộc vào USD hay
EUR. Hay nói cách khác là nhằm giảm bớt áp lực của Mỹ và phương
Tây đòi Bắc Kinh phải nâng giá NDT, qua đó tạo điều kiện cho cạnh
tranh thương mại bình đẳng. Các biện pháp mà Trung Quốc tiến hành
nhằm quốc tế hóa đồng tiền quốc gia nằm trong một chiến lược lâu dài,
nhưng trước mắt, Bắc Kinh chưa sẵn sàng từ bỏ việc kìm giữ giá trị
đồng tiền thấp, đặc biệt là so với USD.
Nhiều chuyên gia cho rằng, việc Trung Quốc quốc tế hóa đồng Nhân
dân tệ là thực tế không thể tránh khỏi. Với việc nắm giữ hơn 3000 tỷ
USD trong dự trữ ngoại hối, Trung Quốc đặc biệt lo ngại về giá trị của
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
đồng USD sẽ suy giảm do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) duy trì
chính sách tiền tệ nới lỏng.
Trong khi đó, giới đầu tư cũng nhận ra rằng hệ thống tài chính toàn cầu
đang quá coi Mỹ là trung tâm và quá phụ thuộc vào đồng USD. Tình
trạng này đã làm phát sinh quá nhiều vấn đề trong cuộc khủng hoảng tài
chính vừa qua. Các nhà phân tích dự đoán chỉ trong vài năm tới sẽ có
khoảng 20%-30% kim ngạch nhập khẩu trị giá 2.300 tỷ USD của Trung
Quốc được thanh toán bằng đồng NDT, thay vì USD, tăng mạnh so với
1% hiện nay.
Nhà đầu tư nổi tiếng quốc tế Jim Rogers mới đây còn nhận định, đồng
Nhân dân tệ là một trong những đồng tiền an toàn nhất thế giới. Ông
Rogers cho rằng, các nhà đầu tư toàn cầu nên tiếp tục nắm giữ đồng tiền
này, bởi đồng USD của Mỹ hiện đã trở thành một sự lựa chọn sai lầm
của các nhà đầu tư.
Để "quốc tế hóa" NDT, Bắc Kinh cũng đang ra sức vận động để NDT có
một vai trò lớn hơn trong các định chế tài chính quốc tế. Trước mắt, Bắc
Kinh đang muốn NDT nhanh chóng có mặt trong rổ tiền tệ SDRs, loại
tiền tệ của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) mà các quốc gia có thể dùng để dự
trữ. Hiện tại, rổ tiền tệ SDRs đang chỉ có USD, EUR, Bảng Anh và Yen
Nhật.
Trung Quốc thể hiện rất rõ tham vọng trên. Thống đốc Ngân hàng Trung
ương Trung Quốc Chu Tiểu Xuyên phát biểu rằng: "Nếu có ai đề nghị
rằng NDT nên nằm trong rổ tiền tệ SDRs thì chúng tôi sẽ hoan nghênh ý
kiến đó".
Đó là một trong những nỗ lực thúc đẩy hình thành một hệ thống kinh tế
tài chính mà trong đó NDT đóng vai trò trung tâm, hay nói một cách
khác là nhằm phát triển NDT trở thành đồng tiền quốc tế. Thông qua
việc "quốc tế hóa", nâng cao vị thế NDT, Trung Quốc cũng muốn tìm
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.