625
GIẢI PHÁP THU HÖT NGUỒN NH N LỰC SỐ
TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ SỐ TẠI
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Phạm Hồng Sơn(1), Võ Thị Tuyết Nhƣ(2),
Lâm Thái Khang(3), Nguyễn Công Khải(4)
TÓM TẮT:
Thành phố Hồ Chí Minh Ďặt tầm nhìn Ďến năm 2030 sẽ phát triển thành công
chính quyền số, kinh tế số, Ďầu tàu kinh tế của cả nước, Ďi Ďầu trong thực hiện
mô hình tăng trưởng mới. Trong Ďó, nguồn nhân lực số Ďược xác Ďịnh là một
trong những yếu tố then chốt trong tiến trình phát triển kinh tế số của thành phố.
Tuy nhiên, các cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực số về cống hiến cho
thành phố trong thời gian vẫn còn nhiều bất cập, chưa Ďủ sức hấp dẫn. Vì vậy,
bài viết tập trung phân tích chính sách thu hút nguồn nhân lực số trong quá trình
phát triển kinh tế số của Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua, từ Ďó Ďưa
ra một số giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách trên.
Từ khoá: Nguồn nhân lực số, kinh tế số, Thành phố Hồ Chí Minh.
ABSTRACT:
Ho Chi Minh City sets a vision to 2030 to successfully develop the digital
government, digital economy, the economic engine of the country, leading the
way in implementing a new growth model. In particular, digital human resources
are identified as one of the key factors in the digital economy development
process of Ho Chi Minh City. However, mechanisms and policies to attract
digital human resources to contribute to Ho Chi Minh City during the time are
still inadequate and not attractive enough. Therefore, the article focuses on
analyzing policies to attract digital human resources in the process of digital
economy development of Ho Chi Minh City in recent years, thereby offering
some solutions to contribute to perfecting the above policy.
Keywords: Digital human resources, digital economy; Ho Chi Minh city.
1. Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Email: uvbchdt@gmail.com
2. Hội Liên hiệp Phụ nữ phường Cô Giang, Quận 1.
3,4. Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh.
626
1. Đặt vấn đề
Nền kinh tế số Ďang là xu hướng chung cho sự phát triển của mỗi quốc gia.
Riêng tại Việt Nam, chủ trương phát triển kinh tế số Ďược triển khai khá mạnh
mẽ ở nhiều nơi và Thành phố Hồ Chí Minh (TP. HCM) Ďang là Ďiểm sáng trong
việc phát triển kinh tế số. Năm 2022, kinh tế số Ďã Ďóng góp 18,66 tỉ lệ GRDP
cho thành phố (Hiệp M., 2023). Để phát phát triển nền kinh tế số hiệu quả, thành
phố Ďã tăng cường triển khai các chính sách mà trong Ďó vấn Ďề thu hút nguồn
nhân lực số cho việc phát triển kinh tế số, Ďang là vấn Ďề cấp bách Ďặt ra.
Năm 2021, TP. HCM chi 0,78 ngân sách cho chuyển Ďổi số; năm 2022 là
0,97 và năm 2023 là hơn 1 . Tuy nhiên, tiến trình chuyển Ďổi số tại thành phố
năng Ďộng nhất nước này vẫn còn nhiều Ďiểm nghẽn cần giải quyết, do Ďội ngũ
nguồn nhân lực số còn thiếu hụt và chưa Ďủ trình Ďộ. Qua khảo sát của Sở Thông
tin - Truyền thông TP. HCM, một quận, huyện, sở, ngành hiện chỉ có 1 - 3 nhân
lực phụ trách chuyển Ďổi số, công nghệ thông tin và trong Ďó Ďã có 1 vị trí kiêm
nhiệm là do phó văn phòng cấp sở hoặc UBND quận, huyện phụ trách. Năm
2022, TP. HCM Ďã Ďào tạo trên 1.000 cán bộ phục vụ chuyển Ďổi số Ďể phát triển
kinh tế số. Đồng thời, sau 5 năm thực hiện thí Ďiểm Nghị quyết số 20/2018/NQ-
HĐND của Hội Ďồng nhân dân TP. HCM về mức thu nhập chuyên gia, nhà khoa
học và người có tài năng Ďặc biệt Ďối với lĩnh vực thành phố có nhu cầu thu hút
giai Ďoạn 2018 - 2022, nhưng Ďến nay, TP. HCM mới chỉ thu hút Ďược 5 chuyên
gia cho Ban Quản lí Khu Công nghệ cao và 5 chuyên gia làm việc tại Ban Quản
lí Khu Nông nghiệp công nghệ cao (Thanh, 2023). Kết quả này Ďược Ďánh giá là
chưa tương xứng với kỳ vọng của thành phố. Hơn thế nữa, sau hơn 5 năm thực
hiện Nghị Ďịnh số 140/2017/NĐ-CP về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ
sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ, TP. HCM Ďã tuyển dụng Ďược
3 viên chức, nhưng lại là giáo viên trung học phổ thông chứ không phải là nguồn
nhân lực số. Những số liệu trên cho thấy còn rất nhiều hạn chế và bất cập trong
việc thu hút nguồn nhân lực số chất lượng cao và tâm huyết từ các khu vực khác
về cống hiến cho khu vực công ở TP. HCM.
Bên cạnh Ďó, Ďã có nhiều nghiên cứu nêu bật lên những hạn chế trong chính
sách thu hút nhân tài, nhân lực của TP. HCM trong các lĩnh vực. Điển hình như
tác giả Phạm Hồng Sơn (2023) Ďưa ra một số hạn chế như công tác tuyên truyền,
chưa quan tâm, Ďầu tư Ďúng mức, Ďào tạo, bồi dưỡng nhân tài về AI còn rất hẹp
về quy mô, thành phần tham gia; chính sách lương, thưởng còn chưa Ďủ sức thu
hút (Phạm, 2023). Đồng thời, tác giả Châu Tiến Lộc (2022) cũng dẫn chứng ra
rằng từ Ďầu năm 2020 Ďến giữa năm 2022, TP. HCM có gần 6.200 cán bộ, công
chức, viên chức thôi việc, mức cao nhất trong 7 năm trở lại Ďây. Nguyên nhân là
do chế Ďộ tiền lương, chính sách Ďãi ngộ, áp lực công việc,… (Châu, 2022). Điều
này cũng ảnh hưởng số lượng cũng như chất lượng nguồn nhân lực chất lượng
cao trong khu vực công tại TP. HCM, trong khi TP. HCM Ďang trong quá trình
Ďẩy nhanh quá trình xây dựng chính quyền số, phát triển kinh tế số.
627
Chính vì vậy, chính sách thu hút nguồn nhân lực số Ďang Ďược quan tâm từ
các cấp chính quyền trên Ďịa bàn TP. HCM. Đây là cơ sở tiên quyết Ďể vận hành
kinh tế số, chính vì thế trong bài viết cũng Ďã nêu rõ những quan Ďiểm, Ďề xuất
những giải pháp nhằm giúp hoàn thiện thêm các phương hướng cho TP. HCM
trong việc thu hút nguồn nhân lực số Ďể vận hành phát triển kinh tế số.
2. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
2.1. Cơ sở lý luận
2.1.1. Nguồn nhân lực số
Khái niệm ―nguồn nhân lực‖ (Human Resources) có thể hiểu như khái niệm
―nguồn lực của con người‖. Theo Liên Hợp quốc thì ―Nguồn nhân lực là tất cả
những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm, năng lực và tính sáng tạo của con người
có quan hệ tới sự phát triển của mỗi cá nhân và của Ďất nước‖. Bên cạnh Ďó,
Ngân hàng Thế giới cho rằng nguồn nhân lực là toàn bộ vốn con người bao gồm
thể lực, trí lực, kĩ năng nghề nghiệp,… của mỗi cá nhân (Nguyễn, 2014).
Ở nước ta hiện nay vẫn chưa có một khái niệm chính thức về ―nguồn nhân
lực số‖. Tuy nhiên, về cơ bản nguồn nhân lực số và nguồn nhân lực chất lượng
cao có sự Ďồng nhất trên nhiều phương diện trình Ďộ, kĩ năng và phẩm chất, Ďạo
Ďức, cụ thể qua các Ďặc trưng sau: (1) Có năng lực làm chủ các thiết bị hiện Ďại,
công nghệ số trong quá trình vận hành các hoạt Ďộng của nền kinh tế; (2) Khả
năng thích ứng trong thời gian nhanh nhất với môi trường lao Ďộng luôn biến Ďổi
với sự tiến bộ không ngừng phát triển của khoa học công nghệ mới; (3) Có tác
phong công nghiệp, kỷ luật và Ďạo Ďức trong công việc; (4) Có tính sáng tạo cao
trong công việc. Có thể xem như Ďiều kiện Ďủ và là tiêu chí Ďặc trưng của nguồn
nhân lực số.
Tóm lại, nguồn nhân lực số có thể Ďược hiểu là tổng thể số lượng, chất lượng
con người với tổng hoà các tiêu chí về trí lực, thể lực và những phẩm chất Ďạo
Ďức - tinh thần tạo nên năng lực mà bản thân con người và nền kinh tế số Ďang và
sẽ cần Ďể huy Ďộng vào quá trình lao Ďộng, sáng tạo (Nguyễn, 2020).
2.1.2. Kinh tế số
Kinh tế số (Digital economy) là một nền kinh tế vận hành chủ yếu dựa trên
công nghệ số, Ďặc biệt là các giao dịch Ďiện tử tiến hành thông qua Internet
(Phạm, 2021). Bên cạnh Ďó, nền kinh tế số còn Ďược Ďịnh nghĩa là một nền kinh
tế dựa trên các công nghệ kĩ thuật số, ở Ďó các hoạt Ďộng kinh tế có sử dụng
thông tin số, tri thức số như là yếu tố sản xuất chính. Sử dụng mạng Internet,
mạng thông tin làm không gian hoạt Ďộng, lấy dịch vụ viễn thông và công nghệ
thông tin (ICT) là nòng cốt và Ďộng lực chính Ďể tăng năng suất lao Ďộng, tối ưu
hoá nền kinh tế. Nói Ďơn giản là nền kinh tế liên quan Ďến công nghệ số, sử dụng
công nghệ số và dữ liệu số Ďể tạo ra những mô hình kinh doanh mới và giá trị
thặng dư siêu ngạch cho nền kinh tế (Nguyễn, 2020).
628
Tại Việt Nam, kinh tế số Ďược xem là một trong ba trụ cột chính trong chiến
lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số Ďến năm 2025, Ďịnh hướng Ďến
năm 2030 (bên cạnh hai trụ cột là chính phủ số và xã hội số).
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu Ďịnh tính, thu thập tài liệu Ďể phân
tích các chính sách thu hút nguồn lực số trong quá trình phát triển kinh tế số của
TP. HCM trong thời gian qua. Trên cơ sở Ďó Ďề xuất giải pháp nhằm khắc phục
những mặt hạn chế, phát huy những mặt làm Ďược, giúp các nhà hành pháp hoàn
thiện chính sách nhằm thu hút nguồn nhân lực số có chất lượng cao về cống hiến
cho TP. HCM.
3. Chính sách thu hút nguồn nhân lực số trong quá trình phát triển kinh
tế số của Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP. HCM lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020
- 2025, UBND thành phố Ďã có chủ trương ban hành các chính sách Ďào tạo cho
nguồn nhân lực; tạo Ďiều kiện cho nền kinh tế thành phố Ďạt Ďược những bước
tiến quan trọng, ngoài ra cũng nhằm thu hút những chủ thể có năng lực trong việc
vận hành và tập trung tháo gỡ những khó khăn của thành phố thông qua Quyết
Ďịnh số 1606/QĐ-UBND, ngày 13/05/2022 về ban hành Chương trình Ďào tạo
nguồn nhân lực chất lượng cao trên Ďịa bàn TP. HCM Ďến năm 2025. Bên cạnh
Ďó, UBND thành phố cũng Ďã ban hành Quyết Ďịnh số 2673/QĐ-UBND, ngày
29/6/2023 về ban hành Kế hoạch Ďào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
Ďảm bảo cung ứng, nhu cầu tái cơ cấu các ngành, lĩnh vực kinh tế trên Ďịa bàn
TP. HCM Ďến năm 2025, Ďịnh hướng Ďến năm 2030. Trong Ďó Ďều xác Ďịnh lĩnh
vực công nghệ thông tin - truyền thông là một trong tám lĩnh vực trọng tâm nhất.
Thực hiện Nghị quyết số 98/2023/QH15, ngày 24/6/2023 của Quốc hội về
thí Ďiểm một số cơ chế, chính sách Ďặc thù phát triển TP. HCM, Ďã mở ra nhiều
cơ hội trong việc thu hút, lựa chọn nguồn nhân lực có chất lượng góp phần vào
sự phát triển chung của thành phố, trọng dùng người có năng lực trong hoạt Ďộng
vận hành nền kinh tế số. Cũng như phát triển bồi dưỡng nhân tài, Ďội ngũ chuyên
gia cho thành phố, tại Kỳ họp lần thứ 13 của HĐND TP. HCM khoá X Ďã ban
hành Nghị quyết số 27/2023/NQ-HĐND, ngày 8/12/2023 của Hội Ďồng nhân dân
TP. HCM về mức thu nhập chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng Ďặc biệt
Ďối với lĩnh vực thành phố có nhu cầu thu hút.
TP. HCM là Ďịa phương Ďi Ďầu trong việc áp dụng chuyển Ďổi số trong mọi
hoạt Ďộng, trong Ďó nền kinh tế số Ďang là mục tiêu giúp cho thành phố chuyển
mình trong thời gian tới. Một hoạt Ďộng diễn ra thì cần có những chủ thể có năng
lực Ďiều hành thì mới Ďạt Ďến Ďược những thành tựu mong Ďợi, nguồn nhân lực
số là Ďiều kiện quan trọng trong việc vận hành nền kinh tế số. Trong thời gian
qua, nắm bắt Ďược những chủ trương của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, của
Bộ Chính trị và các văn bản chỉ Ďạo của Chính phủ và các cơ quan Trung ương,
TP. HCM Ďã kịp thời ban hành những chính sách nhằm tập trung thu hút và phát
629
triển nguồn nhân lực số, nguồn nhân lực chất lượng cao. Có thể nói TP. HCM là
môi trường thích hợp cho Ďội ngũ nhân lực, Ďặc biệt là Ďội ngũ có năng lực tư
duy, Ďổi mới và có tính sáng tạo trong mọi việc có cơ hội phát huy. Trong thời
gian qua, Ďể tăng cường thu hút nguồn chất lượng cao, thành phố Ďã ban hành các
chính sách nhằm thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, thông qua cơ chế trọng
dụng, Ďãi ngộ thoả Ďáng và tăng cường công tác bồi dưỡng Ďào tạo cho nguồn
nhân lực số về kiến thức liên quan Ďến phát triển kinh tế số.
Những năm qua, chính quyền TP. HCM Ďã và Ďang xây dựng, ban hành và
thực hiện các chủ trương, chính sách khuyến khích Ďào tạo phát triển nguồn nhân
lực, trong thời Ďại chuyển Ďổi số như ngày nay giá trị con người, giá trị tư duy
Ďổi mới rất cần thiết Ďối với việc phát triển nền kinh tế số. Thành phố Ďã Ďặt ra
mục tiêu Ďến năm 2030 sẽ là lá cờ Ďầu trong việc phát triển kinh tế số (Thiện
Đức, 2023), Ďiều này Ďã cho thấy rằng TP. HCM Ďã có sự chuẩn bị tối Ďa mọi
nguồn lực trong Ďó tập trung phát triển nguồn nhân lực số là Ďiều kiện tiên quyết
Ďể khai thác tốt nền kinh tế số. Việc xây dựng thu hút nguồn nhân lực chất lượng
nói chung và nguồn nhân lực số trong phát triển kinh tế số nói riêng Ďã tạo Ďược
Ďộng lực, cũng như tạo bước tiến quan trọng cho những con người muốn Ďem sức
lực và tâm trí của mình giúp góp phần làm cho thành phố mang tên Bác phát
triển một cách mạnh mẽ, Ďạt Ďược những mục tiêu mà Đảng, Nhà nước và người
dân Ďang mong Ďợi.
Tuy nhiên, việc thực hiện các chính sách phát triển nguồn nhân lực số cho
nền kinh tế số vẫn còn Ďang gặp một số khó khăn như: chưa thu hút Ďược nhiều
nguồn nhân lực bởi do một số chính sách ban hành vẫn chưa cụ thể hoá mức Ďộ
bồi dưỡng cho nguồn nhân lực số, tiền lương và chế Ďộ ưu Ďãi bồi dưỡng nguồn
nhân lực chưa Ďủ sức hút, việc này cho thấy chính sách Ďãi ngộ thấp sẽ dẫn Ďến
tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực, bởi lẽ TP. HCM là một trong những Ďô thị
có mức sống cao hơn so với các tỉnh thành khác ở nước ta, phát triển kinh tế số
phải gắn liền phát triển Ďời sống xã hội, tạo Ďộng lực cho Ďội ngũ lao Ďộng trong
việc vận hành nền kinh tế số là một việc quan trọng. Điển hình là năm 2014, TP.
HCM Ďã ban hành chính sách thu hút nhân tài nói chung, trong Ďó có quy Ďịnh
tiền lương thoả thuận nhưng tối Ďa 150 triệu, kèm theo nhiều ưu Ďãi khác về nhà
ở, về Ďi lại,… Sau 5 năm, TP. HCM thu hút 19 chuyên gia. Đến năm 2019, TP.
HCM chuyển sang các chế Ďộ chính thức thì 19 chuyên gia thu hút Ďược bỏ Ďi 14
người, còn lại 5 người và không tuyển Ďược thêm người mới. Bên cạnh Ďó, từ
năm 2018 Ďến cuối năm 2022, TP. HCM cũng chỉ mới thu hút Ďược 5 người,
trong Ďó có 1 người Việt Nam, 1 người Mỹ, 3 người Nhật (Thu & Phạm, 2023).
Ngoài ra, chất lượng Ďào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực số vẫn còn nhiều bất
cập, mô hình Ďào tạo vẫn chưa ứng dụng Ďược vào việc phát triển nền kinh tế số,
còn nặng về lí thuyết hay mặt khác không cập nhật kịp thời xu hướng chung của
nhiều mô hình phát triển kinh tế số ở các Ďịa phương trong nước, cũng như các
quốc gia Ďi Ďầu trong việc vận hành kinh tế số. Bên cạnh Ďó, việc Ďầu tư cho cơ
sở hạ tầng tập trung phát triển nguồn nhân lực số còn hạn chế, một số nơi trên Ďịa