Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
1
1
Më ®Çu
rong kinh doanh, tranh chÊp tån t¹i nh mét tÊt yÕu: cã thÓ ë d¹ng
tranh chÊp hiÖn t¹i, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt hoÆc tranh chÊp t¬ng l¹i. C¸c
mèi quan hÖ cµng nhiÒu, cµng phøc t¹p th× kh¶ n¨ng x¶y ra tranh chÊp cµng lín, bÊt
chÊp mét khung ph¸p lý cã hoµn chØnh ®Õn ®©u - bëi kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c bªn
còng tu©n thñ ph¸p luËt mét c¸ch nghiªm chØnh. §Æc biÖt trong th¬ng m¹i Quèc tÕ,
lÜnh vùc mµ c¸c bªn tham gia cã nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ tËp qu¸n kinh doanh, ng«n ng÷
vµ c¶ c¸c ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ rÊt kh¸c nhau, th× tranh chÊp l¹i cµng lín, c¶ vÒ mÆt quy
m« vµ khn¨ng x¶y ra tranh chÊp. ChØ cÇn mét sù sai lÖnh nhá trong c¸ch hiÓu, xuÊt
ph¸t tõ bÊt ®ång ng«n ng÷ lµ ®· cã thÓ dÉn ®Õn tranh chÊp. §©y lµ cha nãi ®Õn vÊn
®Ò phøc t¹m h¬n lµ v¨n ho¸ vµ tËp qu¸n kinh doanh. Ch¼ng h¹n nhhµng nhËp khÈu
vµo Trung Quèc b¾t buéc ph¶i cã m· sè, m· v¹ch, vµ ®iÒu nµy ®îc coi lµ ®¬ng
nhiªn ®èi víi c¸c nhµ nhËp khÈu Trung Quèc vµ do ®ã cã thÓ g©y thiÖt h¹i cho nhµ
xuÊt khÈu nÕu kh«ng chó ý ®Õn ®iÒu ®ã trong thothuËn hîp ®ång. Hay nh quy
®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng cña Hoa Kú kh«ng hoµn toµn gièng víi c¸c ®iÒu
kiÖn c¬ së giao hµng cña Phßng Th¬ng m¹i quèc tÕ (Incoterm) mµ nÕu kh«ng
nghiªn cøu kü c¸c bªn cã thÓ dÉn ®Õn tranh chÊp vÒ c¸c kho¶n chi phÝ giao hµng,…
Tríc khi b¾t ®Çu mét th¬ng vô, c¸c chñ thÓ kh«ng bao giê muèn cã
tranh chÊp x¶y ra. Tuy nhiªn, nã vÉn cã thÓ x¶y ra do nh÷ng nguyªn nh©n chñ
quan vµ kh¸ch quan. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ó h¹n chÕ ®Õn møc thÊp
nhÊt kh¶ n¨ng x¶y ra tranh chÊp lµ ®iÒu lu«n ®îc quan t©m. Nhng mét khi
tranh chÊp ®· x¶y ra, hoÆc ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho b¶n th©n trong trêng hîp
x¶y ra tranh chÊp, th× vÊn ®Ò lùa chän mét ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp
còng cÇn ®îc quan t©m thÝch ®¸ng, sao cho tranh chÊp ®îc gi¶i quyÕt tho¶
®¸ng víi chi phÝ vÒ thêi gian, c«ng søc vµ tiÒn b¹c lµ Ýt nhÊt.
Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp hay ®îc ¸p dông hiÖn
nay lµ th«ng qua träng tµi kinh tÕ. Cã nhiÒu u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy so
víi c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c: nh tÝnh b¶o mËt, ®é tin cËy cao…. khiÕn nã trë
thµnh mét biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp phæ biÕn nhÊt trªn thÕ giíi. Vµ v×
vËy cã thÓ nãi ho¹t ®éng cña c¸c trung t©m trong tµi ®· vµ ®ang tõng bíc gãp
phÇn vµo viÖc hoµn thiÖn m«i trêng kinh doanh, ®¶m b¶o cho viÖc kinh
doanh ®îc æn ®inh.
§îc sù ®ång ý cña trêng §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n, cña khoa
Th¬ng m¹i vµ díi sù híng dÉn trùc tiÕp cña thÇy NguyÔn Anh TuÊn, em ®·
vÒ thùc tËp tèt nghiÖp t¹i TTTTQuèc tÕ bªn c¹nh phßng TM & CN ViÖt nam,
®Ó häc hái nghiªn cøu vµ t×m hiÓu s©u thªm vÒ vÊn ®Ò "Gi¶i quyÕt c¸c tranh
chÊp trong th¬ng m¹i Quèc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay". Sau ®©y lµ b¶n b¸o
c¸o tæng hîp vÒ TTTTQuèc tÕ: mét sè nÐt chÝnh cña Trung t©m, kÕt qu¶ ho¹t
®éng trong thêi gian qua vµ ph¬ng híng ho¹t ®éng s¾p tíi. Em còng xin
ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c¸c chó, c¸c anh chÞ ë TTTTtrong
thêi gian em ®Õn thùc tËp ë Trung t©m vµ mong r»ng em sÏ tiÕp tôc ®îc c¸c
anh, chÞ híng dÉn chØ b¶o trong thêi gian tíi.
T
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
2
2
Ch¬ng 1
Kh¸i qu¸t vÒ tranh chÊp th¬ng m¹i vµ
gi¶i quyÕt tranh chÊp th¬ng m¹i b»ng
thñ tôc träng tµi
1.1. Tranh chÊp th¬ng m¹i
1.1.1. Tranh chÊp kinh tÕ
1.1.1.1. Kh¸i niÖm
Ngay tõ xa xa, khi Nhµ níc cßn cha h×nh thµnh th× mäi ngêi ®·
tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ trao ®æi s¶n phÈm hµng ho¸ theo c¸c
ph¬ng thøc gi¶n ®¬n kh¸c nhau. Hay nãi mét c¸ch kh¸c, lÞch sö ra ®êi vµ
ph¸t triÓn cña kinh tÕ cã tõ rÊt l©u tríc khi Nhµ níc xuÊt hiÖn vµ ®a ra nx
chÕ ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ, x· héi cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t
triÓn cña c¸c quan hÖ kinh tÕ x· héi, tranh chÊp còng ph¸t sinh vµ ®Æt ra nhu
cÇu ®îc gi¶i quyÕt sao cho c«ng b»ng vµ hîp lý nhÊt trong bèi c¶nh kinh tÕ -
chÝnh trÞ - x· héi ®ã.
ThuËt ng÷ "tranh chÊp" nãi chung ®îc hiÓu lµ sù bÊt ®ång, m©u thuÉn
vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn liªn quan. Nh÷ng bÊt ®ång,
m©u thuÉn nµy cã thÓ ph¸t sinh tõ nh÷ng quan hÖ x· héi do nhiÒu ngµnh luËt
®iÒu chØnh nªn chóng ®îc gäi theo ngµnh luËt ®ã. VÝ dô: Tranh chÊp vÒ tiÒn
l¬ng gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®îc gäi lµ tranh chÊp
lao ®éng. T¬ng tù nhvËy, tranh chÊp d©n sù, tranh chÊp ®Êt ®ai ... nh÷ng
tranh chÊp râ lµ cã liªn quan ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña c¸c bªn. Do ®ã chóng cã
thÓ ®îc gäi lµ tranh chÊp kinh tÕ theo nghÜa réng. Mét ®Æc trng cña c¸c
tranh chÊp kinh tÕ theo nghÜa réng ®ã lµ c¸c chñ thÓ tham gia vµo quan hÖ nµy
kh«ng nh»m môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn.
Trong ph¹m vi hÑp, quan hÖ kinh tÕ lµ quan hÖ gi· c¸c chñ thÓ kinh
doanh trong lÜnh vùc kinh tÕ. KÓ tõ khi níc ta cã ph¸p luËt vÒ hîp ®ång kinh
tÕ, nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh tõ quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ gäi lµ tranh chÊp
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
3
3
kinh tÕ, ®ã lµ sù bÊt ®ång quan ®iÓm cña c¸c bªn vÒ viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ
nghÜa vô ph¸t sinh tõ quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ. Song trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng më cöa vµ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ hiÖn nay, tranh chÊp kinh tÕ kh«ng
chØ ®¬n thuÇn lµ tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ, mµ cßn nhiÒu lo¹i tranh chÊp
kh¸c, ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh nh: tranh chÊp gi· c«ng
ty vµ c¸c thµnh viªn c«ng ty; gi÷a c¸c thµnh viªn c«ng ty víi nhau, c¸c tranh
chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu...
Tãm l¹i: "tranh chÊp kinh tÕ lµ tranh chÊp trong quan hÖ kinh doanh "
Kinh doanh nh quy ®Þnh t¹i Kho¶n 2 - §iÒu 3 - LuËt doanh nghiÖp "Lµ viÖc
thùc hiÖn mét, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t, tõ s¶n
xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung øng dÞch vô trªn thÞ trêng nh»m môc
®Ých sinh lêi" Chñ thÓ cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c
®¬n vÞ kinh tÕ, v× thÕ cã thÓ cã mét kh¸i niÖm vÒ tranh chÊp kinh tÕ nh sau:
"Tranh chÊp kinh tÕ lµ nh÷ng bÊt ®ång, xung ®ét, m©u thuÉn x¶y ra ë c¸c
doanh nghiÖp, ®¬n vÞ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh thµnh lËp, tæ chøc ho¹t ®éng vµ
gi¶i thÓ doanh nghiÖp".
1.1.1.2. Ph©n lo¹i tranh chÊp kinh tÕ
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng më, nhiÒu thµnh phÇn c¸c quan hÖ kinh
doanh rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Tranh chÊp kinh tÕ còng v× vËy mµ phøc t¹p
kh«ng kÐm. ViÖc ph©n lo¹i tranh chÊp kinh tÕ gióp chóng ta ®¬n gi¶n ho¸
®îc chóng vµ cã c¸ch xa phï hîp.
* Theo mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ th× tranh chÊp kinh tÕ cã thÓ lµ:
- Tranh chÊp vÒ hîp ®ång kinh tÕ gi÷a ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n, gi÷a
ph¸p nh©n víi c¸ nh©n cã ®¨ng ký kinh doanh.
- Tranh chÊp gi÷a c¸c c«ng ty víi c¸c thµnh viªn c«ng ty hoÆc gi÷a c¸c
thµnh viªn c«ng ty liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp, tæ chøc ho¹t ®éng vµ gi¶i thÓ
c«ng ty.
- C¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu.
- C¸c tranh chÊp kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt
* Tranh chÊp trong hîp ®ång kinh tÕ vµ tranh chÊp ngoµi hîp ®ång kinh tÕ.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
4
4
* Tranh chÊp kinh tÕ trong níc vµ tranh chÊp kinh tÕ cã yÕu tè níc ngoµi.
* Theo lÜnh vùc kinh doanh th× gåm: tranh chÊp th¬ng m¹i, tranh chÊp
vÒ tµi chÝnh, tranh chÊp ®Çu t, tranh chÊp vÒ b¶o hiÓm, tranh chÊp vÒ vËn
chuyÓn hµng ho¸...
* Theo thÈm quyÒn gi¶i quyÒn th× gåm cã tranh chÊp do Toµ ¸n gi¶i
quyÕt vµ tranh chÊp do c¸c tæ chøc kh¸c gi¶i quyÕt.
* Theo sè lîng ®¬ng sù trong tranh chÊp gåm cã tranh chÊp liªn quan
®Õn hai bªn vµ tranh chÊp liªn quan ®Õn nhiÒu bªn.
1.1.2. Tranh chÊp th¬ng m¹i
1.1.2.1. Kh¸i niÖm
Mét c¸ch ®¬n gi¶n cã thÓ hiÓu tranh chÊp th¬ng m¹i lµ tranh chÊp ph¸t
sinh trong lÜnh vùc th¬ng m¹i. §iÒu 238 LuËt th¬ng m¹i ViÖt Nam nªu ra
kh¸i niÖm vÒ tranh chÊp th¬ng m¹i "lµ tranh chÊp ph¸t sinh do viÖc kh«ng
thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng hîp ®ång trong ho¹t ®ång th¬ng m¹i".
T¹i Kho¶n 2 - §iÒu 5 còng quy ®Þnh "ho¹t ®éng th¬ng m¹i lµ viÖc thùc
hiÖn mét hay nhiÒu hµnh vi th¬ng m¹i cña th¬ng nh©n, bao gåm viÖc mua
b¸n hµng ho¸, cung øng dÞch vô th¬ng m¹i vµ c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng
m¹i nh»m môc ®Ých lîi nhuËn hoÆc nh»m thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x·
héi".
Tuy nhiªn, hµnh vi th¬ng m¹i gåm nh÷ng hµnh vi nµo lµ ®iÒu ®¸ng
quan t©m h¬n c¶. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã nhiÒu quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ hµnh
vi th¬ng m¹i:
ë ViÖt Nam, §iÒu 45 LuËt th¬ng m¹i quy ®Þnh c¸c lo¹i hµnh vi th¬ng
m¹i gåm:
1. Mua b¸n hµng ho¸
2. §¹i diÖn cho th¬ng nh©n
3. M«i giíi th¬ng m¹i
4. Uû th¸c mua b¸n hµng ho¸
5. §¹i lý mua b¸n hµng ho¸
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp TTTT quèc tÕ ViÖt Nam
5
5
6. Gia c«ng trong th¬ng m¹i
7. §Êu gi¸ hµng ho¸
8. DÞch vô giao nhËn hµng ho¸
9. §Êu thÇu hµng ho¸
10. DÞch vô gi¸m ®Þnh hµng ho¸
11. KhuyÕn m¹i
12. Qu¶ng c¸o th¬ng m¹i
13. Trng bµy giíi thiÖu hµng ho¸
14. Héi chî, triÓn l·m th¬ng m¹i
Tuy vËy, ngo¹i diªn cña kh¸i niÖm hµnh vi th¬ng m¹i ë c¸c níc cã
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn cã ph¹m vi réng h¬n nhiÒu. ë Anh nãi riªng
vµ céng ®ång Anh ng÷ nãi chung thuËt ng÷ "Commerce" kh«ng ®ång nhÊt víi
"trade", mµ nã bao gåm c¶ "trade", "bank", "insurrance" , "transport", ... hay
nãi mét c¸ch kh¸c th¬ng m¹i bao gåm c¶ viÖc mua, b¸n, c¸c s¶n phÈm v«
h×nh cã tÝnh chÊt ®Æc thï kh¸c. T¸c ®éng th¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng "thêng
xuyªn, ®éc lËp vµ mu cÇu lîi nhuËn", vµ theo luËt th¬ng m¹i cña Ph¸p, ho¹t
®éng th¬ng m¹i bao gåm:
1. Mua b¸n ®éng s¶n víi môc ®Ých b¸n l¹i ®Ó kiÕm lêi
2. Ho¹t ®éng trung gian trong viÖc mua b¸n ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n.
3. Cho thuª ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n.
4. ChÕ t¹o vµ chuyªn chë
5. Ho¹t ®éng ®æi tiÒn vµ ng©n hµng
6. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp
Vµ tranh chÊp th¬ng m¹i lµ tranh chÊp trong c¸c ho¹t ®éng trªn. Trong
giíi h¹n cña bµi viÕt ë ®©y chØ lµm râ tranh chÊp trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i
®· ®îc quy ®Þnh t¹i luËt th¬ng m¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc tõ ngµy
01/01/1998.
1.1.2.2. Ph©n lo¹i tranh chÊp th¬ng m¹i
Tranh chÊp th¬ng m¹i còng lµ mét tranh chÊp kinh tÕ, do ®ã tranh chÊp
th¬ng m¹i cã thÓ lµ:
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.