GIÁO TRÌNH LỊCH SỬ NGHỆ THUẬT
TRẤN VĂN TÂM Trang 1
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÀCH KHOA
BỘ MÔN KIẾN TRÚC
GIÁO TRÌNH
LỊCH SỬ NGHỆ THUẬT
TÀI LIỆU THAM KHẢO DÀNH CHO SINH VIÊN HỌC NGÀNH
KIẾN TRÚC
(Chưa hoàn chỉnh, tiếp tục cập nhật)
BIÊN SOẠN: HS. TRẦN VĂN TÂM
ĐÀ NẴNG, 2007
CHƯƠNG 1
GIÁO TRÌNH LỊCH SỬ NGHỆ THUẬT
TRẤN VĂN TÂM Trang 1
NGHỆ THUẬT THỜI KỲ ĐẦU
1. NHỮNG BỨC HỌA ĐẦU TIÊN
Thời tiền sử ôm trùm một mảng niên đại hơn hai triệu năm, nhưng nghệ
thuật mới xuất hiện chừng khoảng 30.000 năm từ thời đồ đá cũ. Những hình vẽ
sớm nhất của loài người còn tìm thấy được trong các hang động có lẽ chưa ai
hiểu được ý nghĩa thật sự của chúng, nhưng sự sống lệ thuộc vào việc săn bắn
khiến những bức tranh vẽ về những thú vật đó không đơn thuần chỉ để trang trí,
mà có thể là thể hiện tín ngưỡng và thỏa mãn mơ ước được chế ngự linh hồn con
vật, tước đi sức mạnh của nó trong mỗi cuộc săn.
Sự liên quan này thấy rõ ở tính chất tự nhiên và sự chính xác lạ lùng về mặt
cơ thể học của những con thú. Những người thợ săn “họa sĩ”
- Năm 1897, tại một hang đá ở miền Bắc Tây Ban Nha, người ta phát hiện
được hình vẽ “con bò rừng” dài 195cm, được xác định vào khoảng 15.000 -
12.000 tCN (H1), mà lúc đầu người ta vẫn nghĩ là một vụ lừa bịp.
- Trong một hang động tại Lascaux ở Pháp, cũng có hình vẽ “Bò” khoảng
15.000 - 10.000 tCN (H2).
- Một bức tranh nữa trong hang động ở Tây Ban Nha (H3).
+ Dụng cụ: Có thể là cọng sậy rỗng, một que củi cháy dở hay những vật
cứng để khắc, vạch lên đá mềm là những vách, nóc hang.
+ Màu sắc: Dùng chất khoáng thiên nhiên như đất sét, đá có màu đỏ, vàng,
nâu và màu đen từ than gỗ. Được bôi lên bằng tay hay phết lên bằng
bàn chải làm từ cây sậy hoặc lông thú cùng với chất kết dính là mỡ
động vật.
H1. Con bò rừng. 15.000-12.000 tCN. Tây Ban Nha.
+ Hình vẽ: Thường là những con thú, đôi khi có cả con người. Phương tiện
thể hiện tuy rất đơn sơ, nhưng hiệu quả thì đáng kinh ngạc. Nó càng
GIÁO TRÌNH LỊCH SỬ NGHỆ THUẬT
TRẤN VĂN TÂM Trang 1
huyền bí và cực kỳ sống động trong cảnh vắng lặng kỳ dị và mờ tối
trong hang đá.
Trong thời kỳ mà sự sống còn tuỳ thuộc rất lớn từ kết quả của việc săn bắn
và thiên nhiên nhiên còn rất bí ẩn với sức mạnh đáng sợ của nó thì ý nghĩa của
những hình vẽ rất có thể là chức năng tế lễ và cả ma thuật.
H2. Trích đoạn “Hang bò rừng”. 15.000-10.000 tCN.
Lascaux, Pháp (trên).
H3. Đàn nai, hang động ở Tây Ban Nha.
H4. Bản đồ Ai Cập.
2. THỜI THƯỢNG CỔ
2.1. AI CẬP:
Đất nước Ai Cập là một vùng sa mạc rộng
mênh mông, nhưng đây là một trong những cái
nôi văn hóa cổ nhất của loài người.
Lịch sử Ai Cập thời hoàng kim được chia
thành 3 thời kỳ. Từ thời Cựu Vương triều bắt
đầu từ năm 3100 tCN với đời vua thứ 1, đến
Trung Vương triều, rồi Tân Vương triều kết thúc
năm 1085 tCN với đời vua thứ 20. Nền nghệ
thuật Ai Cập cổ đại phát triển khá hoàn chỉnh,
gồm âm nhạc, vũ đạo, kiến trúc, điêu khắc và
hội họa cũng rất xuất sắc.
Trong đời sống của người Ai Cập cổ đại thì hội họa phần lớn được dành cho
sự an lạc của người chết. Đó là loại hình chân dung lột tả gương mặt người mới
GIÁO TRÌNH LỊCH SỬ NGHỆ THUẬT
TRẤN VĂN TÂM Trang 1
qua đời bằng sáp nóng trên gỗ ván mỏng để đặt vào quan tài. Thần thái, thậm chí
tâm trạng được truyền đạt với bút pháp gân khỏe hơn hẳn loại tranh tường. Do
tập trung tại di chỉ vùng Fayum nên loại tranh này được gọi chung là chân dung
Fayum.
- Chân dung Fayum (H5).
Thời Tân Vương triều, tranh tường
phát triển phong phú, nét vẽ linh hoạt,
màu sắc tươi tắn hài hòa, mô tả khá đầy
đủ các cảnh sinh hoạt của hoàng gia hay
chức sắc quyền quý.
H5. Chân dung người phụ nữ. Vẽ sáp nóng trên
gỗ. Ai Cập cổ đại.
- Tranh tường Ai Cập cổ
đại (H6)
- Những con ngỗng ở
Meidoum (H7): Khoảng
2530 tCN.
Ngoài ra còn có thể loại tô
vẽ lên tượng, thậm chí gắn đá
màu hay cẩn gỗ mun vào mắt
cho thêm sinh động và cả hình
thức phù điêu tô màu cũng khá
phổ biến.
- ông thư lại Kai (H8):
Đây là loại tượng khá phổ
biến vì họ được trọng thị.
Bức tượng này được tạc
vào khoảng thiên niên kỷ thứ 3 tCN, hiện được lưu giữ tại bảo tàng
Louvre. Lúc vừa khai quật, công nhân hoảng sợ bỏ chạy vì pho tượng
trông sinh động như người thật.
GIÁO TRÌNH LỊCH SỬ NGHỆ THUẬT
TRẤN VĂN TÂM Trang 1
H6. Tranh tường Ai Cập cổ đại.
H7. Những con ngỗng ở Meidoum. Hầm mộ Ai
Cập. 2530 tCN (trên).
H8. Ông thư lại Kai. Đá vôi phủ màu. 2500
tCN (phải).