SỞ LAO ĐỘNG – THƯƠNG BNH VÀ XÃ HỘI ĐẮK LẮK
TRƯỜNG TRUNG CẤP TRƯỜNG SƠN
GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC: LÝ LUẬN NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
NGÀNH/NGHỀ: PHÁP LUẬT
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số:140/QĐ-TCTS ngày 02 tháng 8 năm 2022
của Hiệu trưởng Trường trung cấp Trường Sơn
Đắk Lắk, năm 2022
ii
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
iii
LỜI GIỚI THIỆU
Giới thiệu xuất xứ của giáo trình, quá trình biên soạn, mối quan hệ của giáo trình với
chương trình đào tạo và cấu trúc chung của giáo trình.
Lời cảm ơn của các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia.
Đắk Lắk, ngày 02 tháng 8 năm 2022
Tham gia biên soạn
1. Nguyễn Thị Bích Điền - Chủ biên
2. Nguyễn Quốc Quân
3. Dương Văn Quý
iv
MỤC LỤC
LỜI GIỚI THIỆU .......................................................................................................... iii
CHƯƠNG 1: NHẬP MÔN LÝ LUẬN VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT ................ 2
1. Vài nét tổng quan về môn học Lý luận về Nhà nước và pháp luật. ............................ 2
1.1. Quy định về lý luận nhà nước và pháp luật .............................................................. 2
1.2. Phương pháp nghiên cứu của lý luận chung về nhà nước và pháp luật?.................. 3
1.3. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................... 3
2. Những góc độ tiếp cận Lý luận về nhà nước và pháp luật. ......................................... 4
3. Phương pháp học tập môn Lý luận về nhà nước và pháp luật .................................... 5
CHƯƠNG 2 : KHÁI NIỆM VỀ NHÀ NƯỚC ............................................................... 9
1. Các cách tiếp cận trong nghiên cứu về nhà nước ........................................................ 9
2. Các đặc trưng của nhà nước: Gồm 5 đặc trưng của Nhà nước cơ bản ...................... 16
2.1. Nhà nước thiết lập quyền lực công cộng đặc biệt: ................................................. 16
2.2. Nhà nước phân chia dân cư theo các đơn vị hành chính lãnh thổ: ......................... 16
2.3. Nhà nước có chủ quyền quốc gia : ......................................................................... 17
2.4. Nhà nước ban hành pháp luật và thực hiện sự quản lý bắt buộc đối với mọi công
dân ................................................................................................................................. 17
2.5. Nhà nước có quyền quy định và thực hiện việc thu các loại thuế: ......................... 17
CHƯƠNG 3 : NGUỒN GỐC CỦA NHÀ NƯỚC ....................................................... 19
1. Các học thuyết cơ bản về nhà nước: .......................................................................... 20
2. Điểm qua sự ra đời của một số nhà nước điển hình: ................................................. 23
CHƯƠNG 4: BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC ..................................................................... 26
1.Khái niệm bản chất Nhà nước và ý nghĩa của việc nghiên cứu ................................. 26
2. Các mối quan hệ của nhà nước với những yếu tố cơ bản trong xã hội có giai cấp ... 26
3. Bản chất nhà nước chủ nô, phong kiến, tư sản. ......................................................... 27
CHƯƠNG 5: KIỂU NHÀ NƯỚC ................................................................................ 31
1. Khái niệm. ................................................................................................................. 31
2. Cơ sở tồn tại của Nhà nước. ...................................................................................... 31
3. Các kiểu nhà nước ..................................................................................................... 33
CHƯƠNG 6: CHỨC NĂNG NHÀ NƯỚC ................................................................. 38
1. Khái niệm chức năng nhà nước ................................................................................. 38
2. Phân loại chức năng nhà nước ................................................................................... 40
3. Những yếu tố ảnh hưởng đến chức năng nhà nước ................................................... 41
v
4.Hình thức, phương pháp thực hiện chức năng nhà nước ............................................ 45
CHƯƠNG 7: CÁC KIỂU HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC ............................................... 49
1.Khái niệm hình thức Nhà nước .................................................................................. 49
2. Hình thức của các Nhà nước chủ nô, phong kiến, tư sản .......................................... 49
CHƯƠNG 8: NHÀ NƯỚC TRONG HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ ................................. 60
1.Khái niệm chung về hệ thống chính trị ...................................................................... 60
2. Vị trí, vai tr của nhà nước trong hệ thống chính trị ................................................. 64
CHƯƠNG 9: NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA ................................................... 68
1.Tính tất yếu khách quan và sự ra đời của nhà nước xã hội chủ nghĩa. ...................... 68
2. Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa ................................................................... 72
3. Hình thức của Nhà nước x hội chủ nghĩa ................................................................ 73
4. Chức năng của nhà nước x hội chủ nghĩa ................................................................ 74
5. Bộ máy nhà nước XHCN .......................................................................................... 76
CHƯƠNG 10: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN ........ 80
1.Sự phát triển của tư tưởng về Nhà nước pháp quyền. ................................................ 81
2.Một số dấu hiện cơ bản của Nhà nước pháp quyền .................................................... 81
3.Phân biệt tư tưởng Nhà nước pháp quyền với tư tưởng pháp trị và chế độ pháp trị .. 86
4. Xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam: .......................................................... 87
CHƯƠNG 11 : NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁP LUẬT ................................. 91
1.Nguồn gốc của pháp luật ............................................................................................ 91
2.Bản chất và các mối liên hệ của pháp luật.................................................................. 92
3.Hình thức của pháp luật .............................................................................................. 95
4.Chức năng của pháp luật ............................................................................................ 95
5.Thuộc tính của pháp luật ............................................................................................ 97
CHƯƠNG 12 : CÁC KIỂU PHÁP LUẬT TRONG LỊCH SỬ ................................. 101
1.Khái niệm kiểu pháp luật .......................................................................................... 101
2.Các kiểu pháp luật trong lịch sử ............................................................................... 101
CHƯƠNG 13 : BẢN CHẤT, VAI TRÒ CỦA PHÁP LUẬT XHCN VÀ HỆ
NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA PHÁP LUẬT XHCN .............................................. 107
1.Khái niệm pháp luật XHCN ..................................................................................... 107
2. Bản chất ................................................................................................................... 107
3.Vai trò của pháp luật XHCN .................................................................................... 110
4. Hệ nguyên tắc cơ bản của pháp luật XHCN ............................................................ 114
CHƯƠNG 14 : QUY PHẠM PHÁP LUẬT .............................................................. 118