SH SP XP VC LI
221
221
b&o ch%m sóc s'c kho7 cho hu ht nhân viên ca nó, hơn là ch ít
hơn mt na, như Wal-Mart làm. Nhưng c/ #ông trong chúng ta
mun lãi gp ca Wal-Mart, không ph&i ca Costco. Nhưng công
dân trong chúng ta mun phúc l,i ca Costco, hơn là ca Wal-
Mart, vì s chênh lch cui cùng xã hi có th2 ph&i tr&. Ngưi tiêu
dùng trong tôi mun hoá #ơn #in tho$i th-p hơn, nhưng con ngưi
trong tôi cng mun nói chuyn vi mt nhân viên khi tôi g+i 411.
Ph&i, b$n #+c trong tôi thích lưt Net và #+c các blogger, nhưng
công dân trong tôi cng mun mt vài trong s các blogger #ó có
mt biên t1p viên, hay mt ngưi trung gian, #2 b&o h+ hãy ki2m
tra mt s s thc mà h+ vit mt ln na trưc khi h+ b-m nút
Send và nói vi toàn th gii cái gì #ó sai hay không ngay thng.
C%n c' vào các tình c&m và áp lc mâu thu:n nhau này, có kh&
n%ng 6 #ây cho ho$t #ng chính tr M" xc l$i hoàn toàn- vi ngưi
lao #ng và các l,i ích công ti t/ ch'c l$i mình vào các phái khác
nhau. Hãy ngh" v : Nhng ngưi b&o th xã hi t* cánh hu ca
&ng Cng hoà, nhng ngưi không thích toàn cu hoá hay hi
nh1p sát hơn vi th gii b6i vì nó mang l$i quá nhi u ngưi nưc
ngoài và t1p quán v%n hoá nưc ngoài vào M", có th2 #'ng cùng
vi các nghip #oàn t* cánh t& ca &ng Dân ch, nhng ngưi
không thích toàn cu hoá vì cách nó t$o thu1n tin cho outsourcing
và offshoring công %n vic làm. H+ có th2 #ư,c g+i là &ng Tưng
và chin #-u cho nhi u ma sát và m0 hơn 6 m+i nơi. Hãy #i mt
vi nó: Các nhà b&o th v%n hoá thuc #&ng Cng hoà có nhi u
#i2m chung hơn nhi u vi các công nhân thép 6 Youngstown,
Ohio, các nông dân 6 nông thôn Trung Quc, và các giáo s" h)i
giáo 6 trung tâm Saudi Arabia, nhng ngưi cng thích nhi u
tưng hơn, so vi các nhà ngân hàng #u tư 6 Wall Street hay các
công nhân dch v gn vi n n kinh t toàn cu 6 Palo Alto, nhng
ngưi #ã tr6 nên giàu có b6i s làm phng th gii.
Trong khi #ó, cánh kinh doanh ca &ng Cng hoà, tin vào
thương m$i t do, phi #i u tit, hi nh1p hơn, và thu th-p - t-t c&
m+i th' có th2 làm phng th gii th1m chí còn nhi u hơn- có th2
#i #n #'ng cùng vi nhng ngưi t do xã hi ca &ng Dân ch,
nhi u trong s h+ là nhng ngưi lao #ng trong ngành dch v
toàn cu 6 B ông hay B Tây. Tham gia vi h+ cng có th2 là
nhng ngưi lao #ng 6 Hollywood và ngành gi&i trí. T-t c& h+ là
nhng ngưi #ư,c l,i to ln t* th gii phng. H+ có th2 #ư,c g+i
TH GI;I LÀ PH<NG
222
là &ng Web, mà n n t&ng chính ca h+ là thúc #4y hơn s hi
nh1p toàn cu. Nhi u cư dân 6 Manhattan và Palo Alto có nhi u l,i
ích chung vi ngưi dân Thư,ng H&i hay Bangalore hơn là h+ có
vi dân cư Youngstown hay Topeka. Tóm l$i, trong mt th gii
phng, chúng ta chc s5 th-y nhi u nhà t do xã hi, các công nhân
c/ trng ngành dch v toàn cu, và lo$i Wall Street t h,p vi
nhau, và nhi u nhà b&o th xã hi, công nhân c/ trng 6 nghành
dch v #a phương và các nghip #oàn lao #ng t h,p vi nhau.
c gi& ca Passion of the Christ [N+i kh% hình ca chúa Christ]
s5 6 trong cùng [chin] hào vi các Teamster và AFL-CIO [Phong
trào nghip #oàn M"], trong khi nhng ngưi t do Hollywood và
Wall Street và cánh You’ve Got Mail [Bn có Mail] s5 6 trong cùng
[chin] hào vi các công nhân công ngh cao ca Silicon Valley và
các nhà cung c-p dch v toàn cu 6 Manhattan và San Fransisco.
Nó s5 là Mel Gibson và Jimmy Hoffa Jr. #i l$i vi Bill Gates và
Meg Ryan.
Trong th gii phng ho$t #ng chính tr ngày càng g)m vic h3i
các giá tr nào, ma sát nào, và m0 nào #áng #ư,c duy trì – cái nào,
dùng t* ng ca Marx, ph&i #ư,c gi vng chc – vài nhng cái
nào ph&i #2 cho tan thành mây khói. Các nưc, các công ti, và các
cá nhân s5 có kh& n%ng cho các câu tr& li thông minh #i vi các
câu h3i này ch nu h+ hi2u b&n ch-t thc và kt c-u (texture) ca
sân chơi toàn cu và nó khác sân chơi #ã t)n t$i trong k nguyên
Chin Tranh L$nh và trưc #ó. Và các nưc, các công ti, và các cá
nhân s5 có kh& n%ng #ưa ra nhng la ch+n chính tr #úng #n ch
nu h+ nh1n th'c #y # sân chơi #ư,c san phng và hi2u t-t c& các
công c mi s@n có bây gi #i vi h+ #2 cng tác và c$nh tranh
trên #ó. Tôi hi v+ng cun sách này s5 t$o mt khung kh/ có sc
thái cho cuc tranh lu1n chính tr vô cùng quan tr+ng này và cho s
sp xp v" #$i v*a mi quanh #ây.
Cho mc #ích #ó, ba mc tip theo xem xét s làm phng th gii
và ba s hi t s5 &nh hư6ng ra sao #n nhng ngưi M", các nưc
#ang phát tri2n, và các công ti.
Hãy chu4n b tinh thn: Bây gi b$n sp bưc vào th gii phng.
M và Th gii Phng
NKM
M và T do Thơng m(i
Ricardo V/n còn úng?
i tư cách mt ngưi M" luôn tin vào các giá tr ca t do
thương m$i, tôi #ã có mt câu h3i quan tr+ng #2 tr& li sau
chuyn #i 9n  ca tôi: Tôi v:n ph&i tin vào t do thương m$i
trong mt th gii phng? ây #ã là mt v-n # cn sp xp l$i
ngay l1p t'c – không ch b6i vì nó tr6 hành v-n # nóng b3ng trong
cuc v1n #ng bu c t/ng thng n%m 2004 mà cng b6i vì toàn b
quan #i2m ca tôi v th gii phng s5 ph thuc vào cách nhìn ca
tôi v t do thương m$i. Tôi bit r.ng t do thương m$i không nh-t
thit có l,i cho m+i ngưi M", và r.ng xã hi chúng ta s5 ph&i giúp
nhng ngưi b nó gây thit h$i. Nhưng vi tôi câu h3i then cht #ã
là: T do thương m$i s5 có l,i cho nưc M" như mt t%ng th2 khi
th gii tr6 nên phng #n m'c r-t nhi u ngưi có th2 cng tác, và
c$nh tranh vi các con tôi? Có v7 là r-t nhi u vic làm s5 có # cho
m+i ngưi. Ph&i ch%ng cá nhân nhng ngưi M" s5 kh-m khá hơn
nu chính ph ca chúng ta dng mt s b'c tưng và c-m mt s
outsourcing và offshoring?
Ln #u tiên tôi v1t ln vi v-n # này khi làm film thi s
Discovery Times 6 Bangalore. Mt hôm chúng tôi #n khu Infosys
kho&ng 5 gi chi u- #úng khi các công nhân call center ca Infosys
tràn vào khu #2 làm ca #êm b.ng #i b, minibus, và xe máy, trong
khi nhi u k" sư cao c-p hơn #ang #i ra vào cui ca ban ngày. Nhóm
làm film và tôi #'ng 6 c/ng và ngm dòng sông ngưi #ư,c #ào
t$o này ch&y vào và ch&y ra, nhi u ngưi trò chuyn sinh #ng. T-t
c& # u có v7 c' như h+ #$t 1.600 #i2m 6 các [kì thi] SAT ca h+,
và tôi c&m th-y s b1t m6 óc tư6ng tư,ng b-t thình lình #n vi tôi.
u tôi #ơn gi&n liên tc b&o tôi, “Ricardo #úng, Ricardo #úng,
Ricardo #úng.” David Ricardo (1772-1823) là kinh t gia Anh #ã
phát tri2n lí thuyt t do thương m$i v ưu th so sánh, lí thuyt
cho r.ng nu m!i quc gia chuyên s&n xu-t các hàng hoá mà nó có
ưu th so sánh v chi phí và sau #ó trao #/i vi các quc gia khác
V