Hệ bài tiết
Côn trùng
Hệ bài tiết: Cơ quan bài tiết quan trọng
nhất là hệ ống malpighi. Ống malpighi
nằm ở ranh giới của ruột giữa và ruột sau,
chúng có màu vàng và có thể tự vận động
nhẹ. Số lượng ống malpighi thay đổi tuỳ loài
(ruồi, muỗi có 4 chiếc, Cánh thẳng có hàng
chục chiếc, còn Cánh màng có tới hàng trăm
chiếc xếp thành 4 bó).
Phần gốc của ống gắn vào ranh giới của ruột
giữa và ruột sau, còn phần ngọn thì trôi nổi
tự do trong thể xoang. Chất cặn bã từ thể
xoang vào trong lòng ống và được chuyển
đến phần gốc rồi chuyển tới ruột sau và ra
ngoài. Chất bài tiết chủ yếu là các axit hữu
cơ, trong đó quan trọng nhất là axit uric, một
chất rất độc nhưng lại không tan Trong dịch
thể xoang. Vì vậy phải cần đến chất hoạt
tải trung gian là các muối vô cơ như
natricacbonat (NaHCO3) hay kalicacbonat
(KHCO3). Trong dịch thể xoang, các muối
này luôn kết hợp với axit uric sẽ tạo ra các
muối urat natri hay urat kali dễ hoà tan và
xâm nhập vào ống malpighi. Trong lòng ống
có quá trình ngược lại là các muối urat natri
hay urat kali sẽ kết hợp với CO2 để hình
thành axit uric kết tủa và giải phóng các
muối vô cơ natricacbonat (NaHCO3) hay
kalicacbonat (KHCO3). Còn axit uric kết tủa
sẽ được đẩy ra ngoài theo con đường tiêu
hoá.
Ở một số côn trùng, hệ bài tiết có khả năng
phát ra ánh sáng. Ở loài côn trùng
Arachnocampa luminosa (họ Metophillidae,
bộ Hai cánh - Diptera) có phần đầu của ống
malpighi biến thành cơ quan phát sáng. Ở
đom đóm (họ Lampyridae, bộ Cánh cứng –
Coleoptera) một phần thể mỡ biến đổi thành
cơ quan phát sáng, phần thể mỡ này nằm
ngay dưới lớp kitin trong suốt của bụng. Sự
phát sáng phụ thuộc vào sự có mặt của vi
khuẩn phát quang sống cộng sinh trong tế
bào của các thể mỡ này. Quá trình phát sáng
theo phản ứng:
Sự phát sáng có ý nghĩa sinh học trong sự
nhận biết giữa con đực và con cái.
Tuyến nội tiết: Ở côn trùng tuyến nội tiết
đa dạng về nguồn gốc và chức năng. Tuyến
hàm hay còn gọi là tuyến giáp (corpora
allata), được hình thành từ lá phôi ngoài,
hình chồi, nằm giữa đốt hàm trên và đốt hàm
dưới, chất tiết là hoomon sinh trưởng.
Tuyến lưng (tuyến tim – Corpora cardiaca)
gồm có 2 thể hay một khối có liên hệ với
tuyến hàm, được hình thành từ thành lưng
của đốt ngực trước, chất tiết của tuyến này
điều hoà hoạt động của tuyến não. Tuyến
ngực trước nằm ở mặt bụng của ngực trước.
Ở sâu non tiết ra hoomon làm mất đình dục
và kích thích quá trình lột xác. Tế bào thần
kinh tiết của não thuỳ tiết chất hoomon não
và kích thích hoạt động của tuyến ngực
trước. Khi tuyến này ngừng hoạt động thì sự
phát triển dừng lại và côn trùng rơi vào trạng
thái đình dục (diapause).
v