HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
32
HIỆU QUẢ CỦA THAY HUYẾT TƯƠNG TRONG PHỐI HỢP
ĐIỀU TRỊ VIÊM TỤY CẤP TĂNG TRIGLYCERIDE
TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA HÀ ĐÔNG
Cao Đại Dương1, Đoàn Bình Tĩnh1, Nguyễn Sơn Nam1,
Phạm Thị Thu Phương1, Trịnh Thị Lệ1
TÓM TẮT6
Đặt vấn đề: Tăng Triglyceride máu là
nguyên nhân phổ biến thứ ba gây viêm tụy. Thay
huyết tương là một phương pháp điều trị hiệu quả
để giảm nhanh nồng độ triglyceride trong máu.
Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá hiệu quả
của việc thay huyết tương trong điều trị viêm tụy
cấp do tăng triglyceride máu.
Đối tượng nghiên cứu: Các bệnh nhân được
chẩn đoán viêm tụy cấp có tăng triglyceride máu
≥11,3mmol/l điều trị tại khoa tại bệnh viện đa
khoa Hà Đông.
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô
tả. Nồng độ triglyceride trong máu trước và sau
khi thay huyết tương được so sánh. Thang điểm
SOFA, APACHEII và BISAP đã được thực hiện
khi nhập viện và sau khi thay huyết tương.
Kết quả: Từ T1/2023 đến T7/2024 có 16
bệnh nhân, nam giới 75%, nữ 25%; tuổi trung
bình 43,19 ± 9,39 tuổi. Triglyceride đã giảm từ
35,64 ± 26,1 mmol/L xuống 9,08 ± 5,09 mmol/L
trong lần thay huyết tương thứ nhất và xuống còn
4,71 ± 1,38 mmol/L sau lần thay huyết tương thứ
hai (p <0,05). Điểm SOFA giảm từ 3,38 ± 3,1
điểm khi nhập viện xuống 2,25 ± 0,97 điểm sau
PEX (p <0,05). Điểm BISAP khi nhập viện là
1,31 ± 0,87 điểm và 0,69 ±0,24 điểm sau PEX (p
<0,05). Điểm APACHEII khi nhập viện là 10,81
1Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc Bệnh viện
Đa khoa Hà Đông
Chịu trách nhiệm chính: Cao Đại Dương
Email: daiduongcao96@gmail.com
Ngày nhận bài: 02/08/2024
Ngày phản biện khoa hc: 10/09/2024
Ngày duyệt bài: 01/10/2024
±5,22 điểm và 6,44 ± 5,33 điểm sau PEX (p
<0,05).
Kết luận: Thay huyết tương điều trị viêm
tụy cấp do tăng triglyceride là phương pháp hiệu
quả, nhanh chóng và an toàn. Đồng thời, phương
pháp này còn cải thiện đáng kể kết quả điều trị
của bệnh nhân
Từ khóa: Viêm tụy cấp, tăng triglyceride,
thay huyết tương.
SUMMARY
RESULTS OF PLASMA EXCHANGE IN
COMBINATION WITH TREATMENT
FOR HYPERTRIGLYCERIDEMIA-
INDUCED ACUTE PANCREATITIS IN
HA DONG GENERAL HOSPITAL
Background: Hypertriglyceridemia is the
third most common cause of acute pancreatitis.
Plasma exchange is an effective treatment
method to rapidly reduce triglyceride levels in
the blood.
Research Objective: To evaluate the
effectiveness of plasma exchange in the
treatment of acute pancreatitis caused by
hypertriglyceridemia.
Study Subjects: Patients diagnosed with
acute pancreatitis with blood triglyceride levels
≥11.3 mmol/L, treated at Ha Dong General
Hospital.
Research Methodology: Descriptive study.
Blood triglyceride levels before and after plasma
exchange were compared. SOFA, APACHE II,
and BISAP scores were assessed upon admission
and after plasma exchange.
Results: From January 2023 to July 2024, 16
patients were included in the study; 75% were
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
33
male, and 25% were female, with an average age
of 43.19 ± 9.39 years. Triglyceride levels
decreased from 35.64 ± 26.1 mmol/L to 9.08 ±
5.09 mmol/L after the first plasma exchange and
to 4.71 ± 1.38 mmol/L after the second exchange
(p < 0.05). SOFA scores decreased from 3.38 ±
3.1 points at admission to 2.25 ± 0.97 points after
PEX (p < 0.05). BISAP scores at admission were
1.31 ± 0.87 points and 0.69 ± 0.24 points after
PEX (p < 0.05). APACHE II scores at admission
were 10.81 ± 5.22 points and 6.44 ± 5.33 points
after PEX (p < 0.05).
Conclusion: Plasma exchange for the
treatment of hypertriglyceridemia-induced acute
pancreatitis is an effective, rapid, and safe
method. Additionally, this method significantly
improves patient outcomes.
Keywords: Acute pancreatitis,
hypertriglyceridemia, plasma exchange.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm tụy cấp thể nặng chiếm khoảng 20-
30% số bệnh nhân và tỷ lệ tử vong tại viện
khoảng 15%. Viêm tụy cấp (VTC) do tăng
Triglycerid (TG) đứng hàng thứ 3 sau sỏi
mật và rượu. Cùng với sự phát triển của xã
hội, chế độ ăn uống không hợp lý, tỷ lệ VTC
do tăng TG ngày càng tăng.
Nghiên cứu về thay huyết tương đối với
bệnh nhân viêm tụy cấp đã được tiến hành ở
nhiều bệnh viện và cho hiệu quả tích cực
trong việc hạ triglyceride máu, giảm thời
gian nằm viện và cải thiện tiên lượng bệnh1,2.
Thay huyết tương và lc máu đã tiến
hành ở Bệnh viện đa khoa Hà Đông từ năm
2016 đã cứu sống được nhiều bệnh nhân.Tuy
nhiên, chưa có nghiên cứu đánh giá khách
quan về hiệu quả của phương pháp điều trị
này. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu
đề tài:
Kết quả thay huyết tương trong phối hợp
điều trị viêm tụy cấp tăng Triglycerid tại
khoa Hồi sức tích cực và Chống độc bệnh
viện đa khoa Hà Đông với 02 mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và cận lâm
sàng bệnh nhân viêm tụy cấp tăng
Triglyceride tại Bệnh viện Đa khoa Hà
Đông.
2. Đánh giá kết quả điều trị viêm tụy cấp
tăng Triglyceride có kết hợp thay huyết
tương tại Bệnh viện Đa khoa Hà Đông.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Bệnh nhân được chẩn đoán viêm tụy cấp
theo Atlanta hiệu chỉnh năm 2012 với nồng
độ TG máu ≥ 11,3 mmol/l tại Khoa HSTC-
CĐ tại Bệnh viện Đa khoa Hà Đông từ tháng
01/01/2023 đến tháng 31/07/2024.
Tiêu chuẩn lựa chọn:
a. Chẩn đoán VTC: theo tiêu chuẩn
Atlanta sửa đổi năm 2012 Có hai trong ba
đặc điểm sau:
(1) Triệu chứng lâm sàng: cơn đau bụng
điển hình (xuất hiện đột ngột, đau dữ dội, tập
trung ở vùng thượng vị, lan ra sau lưng hoặc
lên ngực).
(2) Lipase và/ hoặc Amylase máu lớn
hơn ít nhất trên 3 lần so với giá trị bình
thường.
(3) Tổn thương viêm tụy cấp trên chụp
cắt lớp vi tính ổ bụng có tiêm cản quang
và/hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) và/hoặc
siêu âm ổ bụng.
b. Xét nghiệm TG ≥ 11,3 mmol/l
(1000mg/dl).
Tiêu chuẩn loại trừ:
• BN < 18 tuổi
• VTC được chẩn đoán loại trừ do các
nguyên nhân khác qua thăm khám lâm sàng
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
34
và cận lâm sàng: sỏi mật, giun chui ống mật,
do chấn thương,....
• Tiền sử dị ứng với huyết tương,
albumin và heparin
• Có chống chỉ định với thay huyết
tương: rối loạn ý thức, suy tim cấp, nhồi máu
cơ tim, nhồi máu não mới không ổn định,
xuất huyết não hoặc phù não nặng.
• BN và/hoặc người nhà không đồng ý
tham gia nghiên cứu.
• Bệnh nhân tử vong trong vòng 24h từ
khi vào viện
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả.
Cách chọn mẫu nghiên cứu: Thuận tiện
Cỡ mẫu: Toàn bộ bệnh nhân thỏa mãn
Phương pháp xử lý số liệu: Số liệu được
xử lý và phân tích bằng phần mềm thống kê.
Thống kê mô tả các biến số nghiên cứu.
Địa điểm nghiên cứu: Khoa Hồi sức tích
cực và Chống độc bệnh viện đa khoa Hà
Đông
Thời gian nghiên cứu: Từ tháng
01/01/2023 đến tháng 31/07/2024.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm lâm sàng
Bảng 1: Đặc điểm lâm sàng
Đặc điểm lâm sàng
Người bệnh (N=16)
Đặc điểm chung
Tuổi trung bình
43,19±9,39
Nam giới (%)
12 (75%)
Đặc điểm tiền sử
Khỏe mạnh
4 (25%)
Lạm dụng rượu
5 (31,25%)
Đái tháo đường
3 (18,75%)
Viêm tụy cấp
7 (43,75%)
Thể trạng bệnh nhân
Min – Max
18.5-30.8
Bình thường (BMI 18,5 – 22,9)
9 (56,25%)
Béo phì độ I (BMI 23 – 24,9)
6 (37,5%)
Béo phì độ II (BMI ≥30)
1 (6,25%)
Triệu chứng toàn thân
Nhịp tim (% >100ck/ph)
104,7±12,1 (37,5%)
Huyết áp trung bình
103,17±13,6
Nhiệt độ (% trên 37,5oC)
37,14±0,74 (31,2%)
Ý thức (Glasgow)
15 điểm
Triệu chứng cơ năng, thực thể
Đau bụng n (%)
16 (100%)
Buồn nôn n (%)
12 (75%)
Bí trung, đại tiện n (%)
6 (37.5%)
Chướng bụng n (%)
16 (100%)
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
35
Triệu chứng thực thể
Áp lực ổ bụng trung bình
18,38±4,72
Tràn dịch ổ bụng n (%)
8 (50%)
Tràn dịch màng phổi n (%)
9 (56,2%)
Nhận xét:
- Độ tuổi trung bình của nhóm bệnh nhân
nghiên cứu là 43,19±9,39
- Đa số bệnh nhân hay gặp ở nam giới
hơn nữ giới, tỷ lệ nam/nữ là 3/1
- Tiền sử hay gặp nhất là có viêm tụy cấp
trước đó (43,75%), tiếp theo đến tiền sử lạm
dụng rượu (31,25%). Tiền sử đái tháo đường
gặp ở 18,75% nhóm đối tượng nghiên cứu
- Tỷ lệ gặp tình trạng thừa cân, béo phì
theo WHO là 43,75%.
- BN nghiên cứu 100% không bị rối loạn
ý thức, Có 37,5% bệnh nhân có nhịp tim
nhanh >100 lần/phút, nhiệt độ trên 37,5
chiếm 31,2%.
- Triệu chứng đau bụng, chướng bụng
gặp ở 100% đối tượng nghiên cứu; buồn nôn,
nôn và bí trung, đại tiện lần lượt gặp với tỷ lệ
75%, 37,5%.
- Tràn dịch ổ bụng và tràn dịch màng
phổi lần lượt gặp với tỷ lệ 50% và 56,2%.
3.2. Đặc điểm cận lâm sàng
Bảng 2: Đặc điểm cận lâm sàng
Đặc điểm cận lâm sàng
Người bệnh (N=16)
Nồng độ Triglyceride
35,64±26,1
11,3→ 22,6 n(%)
6 (37,5%)
>22,6 n(%)
10 (62,5%)
Nồng độ Cholesterol
15,65±10,5
Nồng độ Amylase
508,44±135,52
Tăng trên 3 lần giới hạn trên
10 (62,5%)
Không tăng hoặc tăng không quá 3 lần giới hạn trên
6 (37,5%)
Sinh hóa
Ure
4,76±2,6
Creatinin
92,13±40,62
Natri
123,75±8,98
Kali
3,62±0,8
Glucose
11,01±7,66
Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi
HCT
43,31±6,11
Bạch cầu
13,1±4,2
Nhận xét:
- Cholesterol trung bình là 15,65±10,5.
Nồng độ Triglycerid trung bình 35,64±26,1,
đa số là tăng triglyceride mức độ rất nặng
(>22,6mmol/l theo Hội Nội tiết lâm sàng
2012), chiếm 62,5%
- Nồng độ Amylase trung bình là
508,44±135,52, trong đó đa số tăng trên 3 lần
giới hạn trên bình thường, chiếm 62,5% tổng
số bệnh nhân nghiên cứu.
- Các chỉ số ure, creatinine trung bình
trong giới hạn bình thường
- Giá trị trung bình của Na giảm so với
bình thường, 125,94±7,82
3.3. Đặc điểm hình ảnh học
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
36
Bảng 3. Đặc điểm hình ảnh học
Phân độ Balthaza
A,B n(%)
0 (0%)
C n (%)
1 (6,2%)
D n (%)
3 (18,8%)
E n (%)
12 (75%)
Điểm hoại tử
0 n (%)
13 (81,25%)
2 n (%)
2 (12,5%)
4 n (%)
1 (6,25%)
6 n(%)
0 (0%)
Nhận xét:
- Đa số bệnh nhân có phân độ Balthaza
C, chiếm 75% tổng số bệnh nhân nghiên cứu.
Không có bệnh nhân nào độ A và B
- Tỷ lệ bệnh nhân phát hiện có điểm hoại
tử trên CLVT là 18,75%.
3.4. Kết quả điều trị
Số ngày điều trị trung bình là 11,44 ngày.
Bảng 4. Phương pháp điều trị
Dịch thay thế n (%)
Huyết tương tươi đông lạnh
Albumin 5%
Số lượng quả TPE sử dụng
1 quả
2 quả
Nhận xét:
- Trong 16 bệnh nhân lc huyết tương, có 2 bệnh nhân (12,5%) bị tắc quả lc do nồng độ
triglyceride quá cao. 2 bệnh nhân này tiếp tục được lc tiếp quả thứ 2.
- Dịch thay thế chủ yếu là Albumin 5% (13/18 lần lc máu, tương đương 72,2%).
Biểu đồ 1. Thay đổi nồng độ Triglycerid qua thời gian điều trị
Nhận xét:
- Nồng độ triglyceride giảm dần trong quá trình điều trị
- PEX làm thay đổi nhanh chóng nồng độ Triglycerid, giảm 69% sau PEX lần 1 và giảm
tới 83,9% sau PEX lần 2 (hoặc 24h sau lc). Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p< 0,05.