Phần thứ hai: Học thuyết kinh tế của chủ nghĩa Mác Lênin về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

Ế Ủ

Ọ

Ứ

Ủ

Ầ

Ế

PH N TH  HAI: H C THUY T KINH T  C A CH  NGHĨA MÁC­LÊNIN

Ề ƯƠ

Ấ Ư Ả

Ứ Ả

Ủ

V  PH

NG TH C S N XU T T  B N CH  NGHĨA

ƯƠ Ọ Ế CH Ị NG I: H C THUY T GIÁ TR

ế ủ ả ờ ặ ư ư ề ệ ấ I.  Đi u ki n ra đ i, đ c tr ng và  u th  c a s n xu t hàng hoá.

ồ ạ ủ ả ờ ề ệ 1. Đi u ki n ra đ i và t n t ấ i c a s n xu t hàng hoá.

ệ ấ ả a. Khái ni m s n xu t hàng hoá

ể ổ ứ ả ấ ế ở ả ẩ ả ấ ­ S n xu t hàng hoá là ki u t ch c kinh t mà đó s n ph m s n xu t ra

ị ườ ặ ổ ể đ                              trao đ i ho c mua bán trên th  tr ng.

ể ồ Ví d :ụ  Nông dân tr ng rau đ  bán…

ộ ướ ả ấ ờ ử ặ ả ị ­ S n xu t hàng hoá ra đ i là m t b c ngo t căn b n trong l ch s  phát

ủ ể ộ ườ ư ườ ạ ỏ tri n c a xã h i loài ng i, đ a loài ng i thoát kh i tình tr ng mông

ỏ ề ộ ự ẩ mu i, xoá b  n n kinh t ế ự  t nhiên, đ y nhanh s  phát tri n l c l ể ự ượ   ng

ấ ả s n xu t.

ề ệ ấ b. ờ ủ ả  Đi u ki n ra đ i c a s n xu t hàng hoá:

ộ ộ * Phân công lao đ ng xã h i

ự ả ộ ộ ấ   ­ Khái ni mệ : Phân công lao đ ng xã h i là s  chuyên môn hóa s n xu t,

ự ả ấ ộ ộ phân chia lao đ ng xã h i vào các ngành, các lĩnh v c s n xu t khác nhau.

ộ ệ ấ ế ổ ả ẩ ở ­ Phân công lao đ ng làm cho vi c trao đ i s n ph m tr  nên t

ỉ ả ứ ấ ộ ỗ ỗ ườ ở   t y u, b i ầ   i ch  s n xu t m t vài th , trong khi đó nhu c u vì, m i ngành, m i ng

ạ ổ ớ ọ ầ ề ạ ậ ộ ố cu c s ng l i đòi có nhi u lo i khác nhau. Vì v y h  c n trao đ i v i nhau.

ự ố ề ặ ế ủ ườ ả *S  tách bi ệ ươ t t ng đ i v  m t kinh t ữ  c a nh ng ng ấ i s n xu t

ự ệ ề ặ ườ ả ế ữ ữ ấ ­ S  tách bi t v  m t kinh t gi a nh ng ng

ữ ủ ể ả ộ ậ ườ ả ữ ấ ấ ở nh ng ng i s n xu t có nghĩa là   ố   i s n xu t tr  thành nh ng ch  th  s n xu t, đ c l p, đ i

ớ ở ữ ủ ề ả ẩ ọ

ườ ườ ủ ẩ ố ộ ậ   ộ ậ l p v i nhau, s n ph m làm ra thu c quy n s  h u c a h . Vì v y, ả   i  khác  ph i ả i  này  mu n  tiêu dùng  s n  ph m   lao  đ ng  c a ng ng

ổ thông qua trao đ i, mua bán hàng hoá.

ự ệ ề ế ế ộ ư ữ ề ư ệ ả ị ­ S  tách bi t v  kinh t do ch  đ  t h u v  t ấ  li u s n xu t quy đ nh.

ế ộ ư ữ ề ư ệ ả ư ệ ả ấ Vì ch  đ  t ấ  li u s n xu t làm cho t li u s n xu t thu c s h u v  t

ề ở ữ ủ ọ ả ẩ ộ ọ ộ ở  ề   ữ h u cá nhân, s n ph m làm ra thu c quy n s  h u c a h . H  có quy n

ố ớ ả ế ị ủ ẩ quy t đ nh đ i v i s n ph m c a mình.

1

ế ề ệ ả ấ ờ ồ ờ ỉ ậ S n xu t hàng hoá ch  ra đ i khi có đ ng th i hai đi u ki n trên,

ệ ẽ ề ả ấ K t lu n:  ộ ế ế n u thi u m t trong hai đi u ki n đó thì s  không có s n xu t hàng hóa.

ư ư ế ủ ả ấ 2.  Đ c trặ ng và u th  c a s n xu t hàng hoá

ư ủ ả ấ a.  Đ c trặ ng c a s n xu t hàng hoá

ứ ấ ả ấ ể ấ ả ổ ­     Th  nh t, s n xu t hàng hóa là s n xu t đ  trao đ i mua bán.

ứ ộ ườ ả ừ ấ ư i s n xu t hàng hóa v a mang tính t nhân,

ộ ủ ­ Th  hai, lao đ ng c a ng ừ v a mang tính xã h i.

ủ ả ấ ị ợ ứ ậ ­ i nhu n ch  không

ị ử ụ ứ ả ụ  Th  ba, m c đích c a s n xu t hàng hoá là giá tr , là l ph i là giá tr  s  d ng.

Ư ấ

b. ấ u th  c a s n xu t hàng hoá ổ ả ụ ổ

ế ủ ả ờ ế ơ ư ở ấ ự ấ ự ẳ ệ u th  h n h n so v i s n xu t t c p t :  túc

ể ủ ả ộ

ắ ợ

ệ ữ ặ S n xu t hàng hóa ra đ i khi vi c trao đ i hàng hóa tr  nên thông d ng, ph ế ớ ả ề bi n và có nhi u  ấ ự ộ   ­ M t là, S  phát tri n c a s n xu t hàng hoá làm cho phân công lao đ ng xã ố   ộ h i ngày càng sâu s c, chuyên môn hoá, h p tác hoá ngày càng tăng, m i ẽ liên h  gi a các ngành, các vùng ngày càng ch t ch .

ắ ạ

ộ ấ ỹ

ấ ượ ả

ẩ ằ c nhi u l

ậ ấ ấ ộ ườ ả ả   i s n xu t hàng hoá ph i ­ Hai là, c nh tranh ngày càng gay g t, bu c ng ậ   ế ả ườ ả năng đ ng trong s n xu t, kinh doanh, th ng xuyên c i ti n k  thu t, ả ế ả ấ ợ ng s n ph m, c i ti n quy trình, h p lý hoá s n xu t, nâng cao ch t l   ụ ổ ứ ố ề ợ   ượ ẫ t quá trình tiêu th …nh m thu đ  ch c t m u mã hàng hoá, t i ể ẩ ả ộ ấ nhu n, tăng năng su t lao đ ng và thúc đ y s n xu t phát tri n….

ấ ả ư ớ c p t

ề ế ệ ề ớ ả ả

­ Ba là, s n xu t hàng hoá quy mô l n có  u th  so v i s n xu t t ả ậ ứ ổ ứ ậ ả ch c kinh t

ớ ế ờ ạ ộ ỹ ấ ợ ệ ạ ộ ấ ự ấ ự    túc v  quy mô, trình đ  k  thu t, công ngh , v  kh  năng tho  mãn nhu ế   ầ c u… Vì v y, s n xu t hàng hoá quy mô l n là hình th c t  ­ ớ xã h i hi n đ i phù h p v i xu th  th i đ i ngày nay.

ấ ­ B n là, s n xu t hàng hoá là mô hình kinh t

ế ở ả ư ậ ề ệ ệ

ộ ố ẩ ả  m , thúc đ y giao l u kinh   ư ấ   ờ ố ạ ế t , giao l u văn hoá, t o đi u ki n nâng cao, c i thi n đ i s ng v t ch t ầ ủ và tinh th n c a xã h i.

ủ ộ

II. Hàng hoá 1. Hàng hoá và hai thu c tính c a nó ệ a. Khái ni m hàng hoá

2

ộ ả ể ủ ấ ị ầ

ổ ả ­ Hàng hoá là s n ph m c a lao đ ng có th  tho  mãn nhu c u nh t đ nh i thông qua trao đ i mua bán

ủ nào đó c a con ng ể

ả ả ủ

ể ấ ọ ơ ở ể

ườ i ặ ộ ủ ệ ẩ ẩ ườ ặ     Hàng hoá có 3 đ c đi m: ộ ẩ ủ   + Là s n ph m c a lao đ ng ầ   + Tho  mãn nhu c u nào đó c a con ng ổ   + Thông qua trao đ i, mua bán: Đây là đ c đi m quan tr ng nh t, là c  s  đ ớ ả phân bi t hàng hoá v i s n ph m c a lao đ ng

ằ ứ ắ ầ

­ Khi nghiên c u ph ứ ệ   ng th c s n xu t TBCN, Mác b t đ u b ng vi c ề các lý do sau: ươ nghiên c u hàng hoá, đi u này b t ngu n t

ể ệ

ộ ư ả  b n ế trong đó

ọ ứ ự ế ứ ả ố bào kinh t ng th c s n xu t TBCN

ứ ả ạ

ấ ồ ừ ấ ủ ả ố ủ ủ ả  c a c a c i, là t ấ ươ ẫ ủ ơ ở ủ ấ   ị t ế   ấ ươ ng th c s n xu t TBCN. N u ể ể ể   c, không th  phân tích

ự ị ặ ơ ả ủ ư ứ ả ắ ổ ế    +  Hàng hoá là bi u hi n ph  bi n nh t c a c i trong xã h i t    + Hàng hoá là hình thái nguyên t ầ ch a đ ng m i m m m ng mâu thu n c a ph    + Phân tích hàng hoá nghĩa là phân tích giá tr  ­ phân tích cái c  s  c a t ế ọ ủ ị ả c  các ph m trù chính tr  kinh t  h c c a ph ẽ không có s  phân tích này, s  không th  hi u đ ượ đ

ượ ạ c giá tr  th ng d  là ph m trù c  b n c a CNTB. ộ ị ư ậ ơ ả ẳ ằ ạ

ứ ả ể ấ ươ ủ            Nh  v y có th  kh ng đ nh r ng hàng hoá là m t ph m trù c  b n c a ph

ng th c s n xu t TBCN. ộ ủ

ủ *Giá tr  s  d ng c a hàng hoá

b. Hai thu c tính c a hàng hoá ị ử ụ ệ ụ ủ ể ậ ẩ ả ­ Khái ni m: Giá tr  s  d ng là công d ng c a v t ph m có th  tho  mãn

ầ i.

ị ử ụ nhu c u nào đó c a con ng ụ ủ ạ ể

ủ ẩ ả ộ

ộ ậ ượ ệ ầ c h t, mà nó đ

ủ ậ ự ể ộ ị nhiên c a v t th  hàng hoá quy đ nh,

ễ ườ ử ụ ạ ỉ ể ệ ị ử ụ i s  d ng hay tiêu dùng hàng

ườ ể ặ    Ví d : Áo đ  m c, g o đ  ăn…. ủ ị ử ụ ặ ể ­ Đ c đi m c a giá tr  s  d ng ị ử ụ ố ượ ng giá tr  s  d ng c a m t v t ph m không ph i ngay m t lúc + S  l ệ ầ ế ượ c phát hi n d n d n trong quá trình đã phát hi n ra đ ể ủ phát tri n c a KH – KT ị ử ụ + Giá tr  s  d ng do thu c tính t ộ ớ v i ý nghĩa đó nó là m t ph m trù vĩnh vi n + Giá tr  s  d ng ch  th  hi n khi con ng hoá đó

ộ ậ ướ ế ị ử ụ ả c h t  ph i có giá tr  s  d ng,

ư ố ả ấ ứ ở iạ , m t v t mu n tr  thành hàng hoá tr ị ử ụ ở

ả ắ ầ ừ ể ể ượ ị ị Tóm l nh ng không ph i b t c  cái gì có giá tr  s  d ng cũng tr  thành hàng hoá       *Giá trị    Đ  hi u đ c giá tr  ph i b t đ u t

ổ  giá tr  trao đ i 3

ấ ổ ị Phát v n: Giá tr  trao đ i là gì?

ổ ị ­ Giá tr  trao đ i:

ệ ề ố ượ ổ ị ữ ữ ng gi a nh ng hàng hóa

ổ Khái ni m: ệ Giá tr  trao đ i là quan h  v  s  l ượ đ c trao đ i cho nhau.

ả Ví dụ: : 1m2 v i = 10 kg g o ạ

ả ằ ạ ạ ị ổ ủ 1m2 v i b ng 10kg g o hay 10kg g o là giá tr  trao

ị ứ    T c là giá tr  trao đ i c a  2 v i.ả ổ ủ đ i c a 1m

ộ ủ ị ườ ả ộ ị Giá tr  là lao đ ng xã h i c a ng ấ i s n xu t hàng hóa ệ ­ Khái ni m giá tr :

ể ­ Đ c đi m:

ệ ệ ể ữ ườ ả ấ   i s n xu t

ị ộ ạ ả ề ử ắ ớ ề

ị ị ổ ộ ổ

ể

ố ủ

ấ ạ ừ ừ ố ẫ   i v a mâu thu n

ố ả ch

ồ ẩ ả ộ ờ

ấ ộ ớ ở ộ ộ

ẽ

ẩ ặ ườ ỉ ế k t tinh trong hàng hóa. ặ ị ủ + Giá tr  c a hàng hoá bi u hi n quan h  giũa nh ng ng ớ hàng hoá v i nhau. ấ   ị +  Giá tr  hàng hóa là m t ph m trù l ch s  g n li n v i n n s n xu t hàng hoá. ị ơ ở ủ + Giá tr  là n i dung, là c  s  c a giá tr  trao đ i, còn giá tr  trao đ i là ứ ị ệ ủ hình th c bi u hi n c a giá tr . ộ ủ ộ ị + Giá tr  là thu c tính xã h i c a hàng hoá. ộ ệ ữ           *M i quan h  gi a hai thu c tính c a hàng hóa  ị ử ụ ị     Trong hàng hóa, giá tr  và giá tr  s  d ng v a th ng nh t l ớ v i nhau. ể ệ ở ỗ: C  hai thu c tính này cùng đ ng th i ặ ờ   ộ ­ M t th ng nh t th  hi n  ồ ạ ủ   i trong m t hàng hóa, và nh  có hai thu c tính này thì s n ph m c a t n t ậ   ế ộ lao đ ng m i tr  thành hàng hóa; thi u m t trong hai thu c tính đó thì v t ể ở ph m s  không th  tr  thành hàng hóa.  ể ệ ở ỗ Ng

ch :  ỉ ẫ ị ườ ế

ị ử ụ ả ả ủ ị ườ i làm ra hàng hoá đi bán ch  quan ế i mua ch  chú ý đ n giá tr  s  d ng c a hàng hoá.   ườ   i i mua ph i tr  giá tr  cho ng

­ M t mâu thu n th  hi n  tâm đ n giá tr , còn ng ố ư Nh ng mu n tiêu dùng hàng hoá thì ng bán.

ấ ả ộ

ộ  Lao đ ng c  th

ặ ủ ụ ể ộ ụ ể ướ ộ i m t hình th c c  th ứ ụ ể

ộ ấ ị ộ ủ ợ ườ ợ ệ i th  may, lao đ ng c a ng ộ   i th  d t, lao đ ng

2. Tính hai m t c a lao đ ng s n xu t hàng hoá. a. ­ Khái ni mệ : Lao đ ng c  th  là lao đ ng có ích d ủ ề ữ c a nh ng ngành ngh  chuyên môn nh t đ nh. ườ ụ     Ví d : Lao đ ng c a ng ườ ủ c a ng ủ ộ i giáo viên…

4

ươ ỗ ụ ể ố ượ ng riêng, ph ệ   ng ti n ­ M i lao đ ng c  th  có m c đích riêng, đ i t

ụ ế ả ộ ươ ng pháp riêng và k t qu  riêng.

ng

ừ ượ ộ ườ ả ủ ộ ng là lao đ ng c a ng riêng, ph ộ b. Lao đ ng tr u t ­ Khái ni m:ệ   Lao đ ng tr u t

ạ ỏ ứ ứ ắ ủ ầ ộ ị

ấ ừ ượ ấ   i s n xu t hàng ứ ụ ể ủ hoá khi đã g t b  hình th c c  th  c a nó, hay nói cách khác, đó chính là   ườ ả   ự i s n s  tiêu hao s c lao đ ng (tiêu hao s c b p th t, th n kinh) c a ng xu t hàng hoá nói chung.

ờ ự ườ ừ ượ ứ ự ủ

ng bao gi ư cũng là s  hao phí s c l c c a con ng ứ

ừ ượ ả ự ừ ượ ấ ỉ

ể ả ổ

ộ ng. Lao đ ng tr u t ấ ủ ả ụ ể ố ấ ể

ể ượ ổ ớ ộ ồ

ừ ượ ơ ở ự ạ ị ng t o ra giá tr , làm c  s  cho s  ngang giá trong trao ­

ộ   i xét ­ Lao đ ng tr u t ộ ề ặ   v  m t sinh lý. Nh ng không ph i s  hao phí s c lao đ ng nào cũng là lao ề ả ộ   ng ch  có trong n n s n xu t hàng hoá đ ng tr u t ầ ậ ụ   vì m c đích c a s n xu t hàng hoá là đ  trao đ i. Vì v y, c n ph i quy các ượ ớ ộ c v i nhau thành lao đ ng c  th  v n r t khác nhau, không th  so sánh đ   ộ ộ   ứ ấ ứ m t th   lao đ ng đ ng ch t có th  đ c trao đ i v i nhau, t c là lao đ ng ừ ượ ng. tr u t ộ  Lao đ ng tr u t đ iổ

ừ ượ ủ ả ử ạ ấ ộ ị ộ ­ Lao đ ng tr u t ng là m t ph m trù l ch s  riêng có c a s n xu t hàng

hoá ư ậ ệ ộ

ấ ệ ườ ầ ệ ặ ủ ậ ấ ề ặ ớ

ả ộ

ự ế ộ

ấ ễ ng ph c t p di n ra trong th c t ấ ọ , nh  s  v n đ ng trái ng ớ ự ự ư ự ậ ề ố ượ

ế ệ ượ c hi n t ố ượ ng c a c i v t ch t ngày càng tăng lên, đi li n v i kh i l ả ị ủ ổ ả   i đ u tiên phát hi n ra tính ch t 2 m t c a lao đ ng s n    Nh  v y, Mác là ng ế   xu t hàng hoá. Vi c phát hi n này có ý nghĩa to l n v  m t lý lu n, nó đem đ n ả ộ ơ ở   i thích cho lý thuy t lao đ ng s n xu t m t c  s  khoa h c th c s , giúp ta gi ượ   ứ ạ ượ c đ ủ ả ậ khi kh i l   ng giá ố tr  c a nó gi m xu ng hay không thay đ i.

ị ố ả ưở ế ượ ượ ng giá tr    hàng hoá và các nhân t nh h ng đ n l ng giá tr ị

3. L hàng hóa

ướ ượ a.  Th c đo l ị ng giá tr  hàng hoá

ượ ờ ộ ượ ị ủ ộ   ng th i gian lao đ ng xã h i ng giá tr  c a hàng hóa là l ­ Khái ni m :

ấ ệ L ế ể ả t đ  s n xu t ra hàng hóa đó.

ị ượ ằ ờ ng giá tr  hàng hoá đ

ộ ầ ầ ộ ầ t:

ầ c n thi ượ ­ L ộ ờ ­ Th i gian lao đ ng xã h i c n thi ộ ộ ệ ấ ả

ộ c đo b ng th i gian lao đ ng xã h i c n thi ế  là th i gian lao đ ng c n thi ấ ề ộ ộ ớ ủ ộ ớ ế t. ế ể  t đ ả   s n xu t ra m t hàng hóa nào đó trong nh ng đi u ki n s n xu t bình ườ   t b  trung bình, v i m t trình th ờ ữ ế ị ộ ng c a xã h i v i m t trình đ  trang thi

5

ạ ộ ườ ộ ộ ộ   ng đ  lao đ ng trung bình trong xã h i

ố ả ở ế ượ ộ đ  thành th o trung bình và m t c đó. b.  Các nhân t ư ng đ n l nh h ị ng giá tr  hàng hoá

ộ ấ ­ Năng su t lao đ ng

ườ ộ ơ ộ ả ẩ

ng s n ph m đ ờ ộ ơ ấ ấ ự ả ấ ủ ấ   i lao Năng su t lao đ ng  là năng l c s n xu t c a ng ị  ượ ả ố ượ ằ c s n xu t trong m t đ n v c đo b ng s  l ị ả   ể ả ặ ố ượ ng th i gian hao phí đ  s n xu t m t đ n v  s n

+  Khái ni m: ệ ượ ộ đ ng, đ ờ th i gian, ho c s  l ph m. ẩ

ề Ả ệ Trong đi u ki n các nhân t

ổ ị ị ủ ế ượ ượ ị ỷ ệ  l

ờ

ộ ơ ế ả ộ

ế ỏ ượ ạ c l

ộ ộ ơ ờ ẩ ề ố  ưở +  nh h ng đ n l ng giá tr  hàng hóa:  ấ   ớ  ngh ch v i năng su t khác không đ i thì l ng giá tr  c a hàng hóa t ộ ộ ấ ộ ộ lao đ ng. Năng su t lao đ ng xã h i càng tăng thì th i gian lao đ ng xã   ị ượ ộ ầ   ng lao đ ng k t tinh trong m t đ n v  hàng h i c n thi t càng gi m, l ấ ị   hóa càng ít do đó giá tr  hàng hóa càng nh . Ng i, năng su t lao ả ộ ượ ộ ộ đ ng xã h i càng gi m, th i gian lao đ ng xã h i càng tăng      l   ng giá ị ả ị ủ tr  c a m t đ n v  s n ph m càng nhi u.

ộ ưở

(cid:0) ườ ố ả + Các nhân t ộ ng đ n năng su t lao đ ng ủ i lao đ ng.

(cid:0) ỹ ậ ủ ụ ộ ứ

(cid:0) ộ ả ấ ế   nh h ộ Trình đ  khéo léo c a ng ả   ể ự S  phát tri n c a KHKT và trình đ   ng d ng k  thu t vào s n xu t.ấ Trình đ  t

ấ ch c, qu n lý lao đ ng. ả ủ ư ệ ả li u s n xu t.

ườ ế ầ

ở ẫ

ậ ườ ườ ấ ố ộ ộ ng đ  lao ằ ữ i nh m l n gi a NSLĐ và CĐLĐ, và cho r ng: ộ ộ ng đ  lao đ ng. V y c ng đ  lao

ươ ứ ệ ẩ ộ ộ ộ ự ng, là s  căng

ọ ủ ườ ệ ẳ ộ

ố ượ ả

ườ ng lao đ ng hao phí trong cùng m t th i gian cũng tăng lên t

ố ượ ng (kh i l ờ ộ ổ ộ ả ườ ộ ẩ ng giá tr  c a m t s n ph m thì không đ i. Tăng c ấ ng) hàng hoá s n xu t ra   ươ   ng ộ   ng đ  lao đ ng

ư ờ ộ

ữ ể ậ ố ộ ổ ứ (cid:0) Quy mô và hi u qu  c a t ệ (cid:0) Các đi u ki n t ệ ự ề  nhiên… ộ ấ ứ      Khi nghiên c u năng su t lao đ ng, chúng ta c n chú ý đ n c ầ ườ ề ấ ộ đ ng. B i có r t nhi u ng ả ộ Mu n tăng năng su t lao đ ng ph i tăng c ộ đ ng là gì? ườ        C ng đ  lao đ ng là khái ni m nói lên m c đ  kh n tr i lao đ ng. th ng, m t nh c c a ng ộ ộ     Khi tăng c ng đ  lao đ ng thì s  l ộ ượ tăng lên, l ứ ị ủ ượ ng và l ố cũng gi ng nh  kéo dài th i gian lao đ ng.    V y, gi a NSLĐ và CĐLĐ có đi m gì gi ng và khác nhau?

6

ộ ườ ấ ộ

ề ả ả ộ Tăng năng su t lao đ ng ng đ  lao đ ng Tăng c ứ ả ộ ấ ủ ộ ề * Chúng đ u thu c “s c s n xu t c a lao đ ng” ặ ng (ho c kh i l i s  l * Đ u d n t ấ   ẩ ng) s n ph m s n xu t Gi ngố   nhau ẫ ớ ố ượ ộ ơ ị ờ ố ượ ra trong m t đ n v  th i gian tăng lên.

ố ượ

ạ ừ ng l ưở nhẢ   ế   ng đ n   ng   giá ặ   ng (ho c ng)   hàng   hóa   mà   ị  ế ng đ n giá tr ừ V a làm cho hàng hóa tăng lên ề ặ ượ v  m t l i v a kéo theo ị ủ ự ả s  gi m giá tr  c a hàng hóa đó. Khác nhau   * ưở h ượ l trị ỉ Ch  làm tăng s  l ượ ố kh i   l ả không  nh h ủ c a hàng hóa.

ộ ộ ấ ừ ườ

ả *  Kh  năng tăng lên ể    i lao ớ   i

ấ ị ề ụ Ph   thu c   nhi u   vào   th ầ ủ ấ ch t, tinh th n c a ng ữ ộ đ ng   nên   nó   có   nh ng   gi ạ h n nh t đ nh. ề ậ ấ ạ Năng   su t   lao   đ ng   tăng   lên   ộ   ụ không   ng ng   do   nó   ph   thu c ế ố ỹ   máy móc k nhi u vào y u t ứ ả   ộ ế ố thu t, m t y u t  có “s c s n xu t” vô h n.

ứ ộ ứ ạ ủ ộ   ­ M c đ  ph c t p c a lao đ ng

ứ ạ ứ ể ộ ộ

ộ ộ ứ ạ ả ơ ộ   ủ       Theo m c đ  ph c t p c a lao đ ng, có th  chia lao đ ng thành lao đ ng gi n đ n và lao đ ng ph c t p.

ộ ả

ấ ỳ ộ ạ ườ ể ự ơ ầ ườ ộ + Lao đ ng gi n đ n là lao đ ng mà b t k  m t ng ả ả th ng nào không c n ph i tr i qua đào t o cũng có th  th c hi n đ ộ i lao đ ng bình ệ ượ c.

ụ ệ Ví d : Giúp vi c gia đình, lao công…

ộ ứ ạ ả ượ ạ ộ

ấ ể ế ỏ ề ộ ớ

ệ   + Lao đ ng ph c t p là lao đ ng đòi h i ph i đ c đào t o, hu n luy n ấ ị   thành lao đ ng chuyên môn lành ngh  nh t đ nh m i có th  ti n hành cượ đ ụ ế ỹ ư ọ Ví d : K  toán, giáo viên, k  s  nông h c…

ế ờ ưở  đ n giá tr  hàng hóa: ng

ộ   Trong cùng m t th i gian, lao đ ng ộ Ả ứ ạ ạ ị ơ ề ả ơ ộ ị +  nh h ph c t p t o ra nhi u giá tr  h n lao đ ng gi n đ n.

ụ ươ ạ ọ ả ướ ng đ i h c kho ng trên d i 10

ộ ng c a m t giáo s   ủ ươ ệ ệ ệ ộ Ví d : L tri u/tháng. Còn l ư ở ộ ườ ủ  m t tr ả ng c a m t anh b o v  là 4 tri u/tháng.

ị ả ủ ng c a hai nhân t ố ơ ả    c  b n:

ng giá tr  hàng hoá ch u  nh h ứ ộ ứ ạ ủ ượ iạ : L ộ ưở ộ ấ ị        Tóm l Năng su t lao đ ng và m c đ  ph c t p c a lao đ ng.

ấ ượ c. C u thành l ị ng giá tr  hàng hoá

ộ ố ể ả ấ ồ ộ ả ­ Đ  s n xu t ra hàng hoá ph i chi phí ra m t s  lao đ ng g m

7

ứ ồ ạ ộ ế ố ư ệ ả ệ + Lao đ ng quá kh  t n t i trong các y u t ấ  li u s n xu t, ký hi u là t

ộ ấ ạ ự ế ả ộ

ộ ố + Lao đ ng s ng, hay lao đ ng tr c ti p, trong quá trình s n xu t t o ra ị ớ ằ m t giá tr  m i b ng v = m

ượ ậ ồ ộ ị ị ng giá tr  hàng hoá g m hai b  ph n: giá tr  cũ và giá tr ị

ấ ­ C u thành l m i.ớ

W   =      c    +    v    +    m

ị ị ớ     Trong đó: c là giá tr  cũ, còn v + m là giá tr  m i.

ấ ủ ề ệ .

ờ ể ủ

ề ể ị ế hàng hoá thông qua 4

ụ ể III. Ti n tề ệ ả ử ị L ch s  ra đ i và b n ch t c a ti n t 1. ị ự a. S  phát tri n c a các hình thái giá tr . ự        S  phát tri n các hình thái giá tr   trong n n kinh t hình thái c  th  sau:

ị ả ẫ ơ Hình thái giá tr  gi n đ n hay ng u nhiên:

ầ ủ ệ

ổ ầ ấ ạ ả

ấ ể ủ ự ượ ỉ ự ấ ổ ổ

ổ ự ế

ụ ủ   ị        Đây là hình thái đ u tiên c a giá tr , nó xu t hi n trong giai đo n đ u c a ộ ng s n xu t còn trao đ i hàng hoá. Tuy nhiên, do trình đ  phát tri n c a l c l   ẫ   ự th p, s  trao đ i hàng hoá còn ít nên s  trao đ i hàng hoá  ch  mang tính ng u nhiên và là trao đ i tr c ti p (H – H) ả    Ví d : 1m v i = 10kg thóc.

ở ộ Ở ị ầ ủ Hình thái giá tr  đ y đ  hay m  r ng: ộ  hình thái này m t hàng hoá có th ể

ổ ượ ớ ề trao đ i đ c v i nhi u hàng hoá.

ả

ư ậ ị ở ề ư    nhi u hàng hoá khác nhau, nh ng

ả ượ c th  hi n giá tr   ầ ể ệ ấ Ví d :  ụ                                         10kg thóc                  ho cặ ặ              1m v i   =            2 con gà                   ho c                                          5 kg chè                    ho cặ                                            ……              Nh  v y, 1m v i đ ự ể ệ s  th  hi n này không thu n nh t.

ủ ị Hình thái chung c a giá tr

10kg thóc           2 con gà          =         1m v iả           5 kg chè

8

ả Ở ượ ọ

ư đây, 1m v i là v t ngang giá chung cho m i hàng hoá và nó đ ậ ỗ ộ

ạ i g p m t khó khăn, đó là m i vùng l ớ ổ

ậ ạ ặ ậ ạ ả ổ ả ậ ộ

ờ ủ ề ệ ữ ự ộ   c xã h i         ộ ậ   ừ i có m t v t th a nh n. Nh ng nó l ọ ạ   i ngang giá khác nhau. Do v y, khi các vùng trao đ i hàng hoá v i nhau, h  l ủ   ph i làm thêm m t công đo n n a là ph i đ i hàng hoá đó ra v t ngang giá c a vùng này. Đây cũng là lý do cho s  ra đ i c a ti n t

ấ ả ể ự ượ

ậ ề ữ ở ộ ổ

ỏ ặ ộ ậ

m t v t đ c tôn và ph

ậ ấ ề ệ ủ ở ộ ậ ộ c c  đ nh  ị  c a giá tr .

ở

ặ ệ t

ộ ậ ố ­    Hình thái ti n tề ệ ổ ng s n xu t phát tri n, trao đ i hàng hoá m  r ng, thì tình + Khi l c l   ạ ị   tr ng   có  nhi u   v t  ngang   giá  chung   làm   cho  trao  đ i   gi a   các   đ a ố   ả ươ ng g p khó khăn, đòi h i ph i có m t v t ngang giá chung th ng ph ấ ổ  ượ ố ị nh t. Khi v t ngang giá chung đ ệ ế bi n thì xu t hi n hình thái ti n t + Ví d : ụ                    10 kg thóc ề ệ                      5 kg chè      =     0,1 gram vàng (vàng tr  thành ti n t )                      2 con c uừ ả ề ệ ề ệ ể ệ ườ ả ấ i s n xu t hàng hoá

ấ ủ ề ệ b. B n ch t c a ti n t  là m t hàng hoá đ c bi ­ Ti n t ­ Ti n t  là v t ngang giá chung ­ Th  hi n m i quan h  gi a nh ng ng ấ ệ ữ ề ể ệ ụ ả ạ

ườ ế ề ạ ấ ớ i SX HH v i nhau.

ứ

ữ ữ          Ví d : A có v i bán l y ti n mua g o                    Th  hi n MQH gi a nh ngữ                  B có g o bán l y ti n mua bàn gh              ng ủ ề ệ ị ­ Th

ườ ể

ượ

ố ậ ướ ả ấ ủ ề ệ ị ủ   , dùng đ  đo l ng giá tr  c a ị ề   ả ng đ c giá tr  hàng hoá khác b n thân ti n ề   ị ứ c đo giá tr  ph i là ti n  làm ch c năng th

ỉ ượ ề ệ ả ằ

ị ể

ệ ệ ư ề ệ ư ớ c.Ch c năng c a ti n t ướ c đo giá tr :  ơ ả ứ + Đây là ch c năng c  b n nh t c a ti n t ườ hàng hoá khác. Mu n đo l ề ệ ị ả ph i có giá tr . Vì v y, ti n t vàng. ụ      Ví d : Ô tô = bao nhiêu ch  vàng ọ ể c bi u hi n b ng ti n g i là giá c  hàng hoá. Giá + Giá tr  hàng hoá đ ị ề ủ ằ ả c  là bi u hi n b ng ti n c a giá tr . ươ : Ti n t i trong l u thông, trong trao làm môi gi ng ti n l u thông

­ Ph ổ đ i hàng hoá.

ệ

ấ ệ ư ấ ề ề Khi ti n ch a xu t hi n:  H – H        Khi ti n xu t hi n:         H – T – H

9

ớ ề

ờ ể

ố ầ ữ ủ ủ ứ ự ả ả ề ờ ự

ệ ấ ữ

ủ ị ứ ấ ữ ề ỏ ư ươ ấ ữ c rút kh i l u thông và đi vào c t tr . ả ệ ng ti n c t tr , ti n ph i có đ  giá tr , t c là

ệ ­ Ph

ệ ể ả ẫ

ng ti n thanh toán:  ấ ề ứ ệ ậ ng ti n thanh toán.

ứ ị

ứ c tiên làm ch c năng th ả ề ỳ ạ ế ươ ề ệ ướ  tr ế ư ề ị

ươ ệ ng ti n thanh toán.

ươ ươ

ố ế c này sang n ặ c khác (vàng) ỏ ộ c tách ra kh i hàng hoá và nó ướ ệ ượ t đ

ổ i trong trao đ i hàng hoá đã làm cho hành vi bán và + Khi ti n làm môi gi hành vi mua có th  tách r i nhau c  v  th i gian và không gian. S  không ấ nh t trí gi a mua và bán ch a đ ng m m m ng c a kh ng ho ng kinh .ế t ươ ­ Ph ng ti n c t tr :  ề ẽ ượ + Ti n s  đ ứ ể + Đ  làm ch c năng ph ạ ề ti n vàng, b c. ươ ị ủ   + Khi s n xu t hàng hoá phát tri n d n đ n vi c mua hàng hoá ch u c a nhau, vì v y ti n có thêm ch c năng là ph ướ   c + Trong hình th c mua bán ch u, ti n t ớ   ị đo giá tr . Nh ng vì mua bán ch u nên đ n k  h n tr  ti n thì ti n m i ứ làm ch c năng ph ề ệ ế ớ ­ Ti n t  th  gi i: ể ệ ng ti n đ  mua hàng  + Ph ệ ng ti n thanh toán qu c t + Ph ể ủ ả ừ ướ + Di chuy n c a c i t  n ạ ề ệ ạ Tóm l  là m t lo i hàng hoá đ c bi i: Ti n t ườ ể dùng đ  đo l

ề ệ ị ng giá tr  hàng hoá. ậ ư 1. Quy lu t l u thông ti n t

ạ  và l m phát ề ệ a. Quy lu t l u thông ti n t ượ ậ ư ề ư ề ầ ế ẽ ẫ ế ượ ng ti n l u thông > l ng ti n c n thi ế ạ   t thì s  d n đ n l m

ề ư ượ ề ầ ế ẽ ẫ ế ng ti n l u thông < l ng ti n c n thi t thì s  d n đ n suy

ế ­ N u l phát ế ượ ­ N u l ả gi m kinh t .

ố ượ ề ề ấ ư ng ti n vàng hay

ạ ệ ư ế ạ b. L m phát ố ượ ng ti n gi y đ a vào l u thông v ệ ượ ẽ ẫ ượ t quá s  l ạ ng l m phát.

ệ

ề ấ

ạ

ạ ­ Phân lo i: Có 3 lo i l m phát

­ Khi s  l ạ b c mà nó đ i di n thì s  d n đ n hi n t ể ­ Bi u hi n: ấ + Ti n gi y m t giá ồ ặ + Các m t hàng đ ng lo t tăng giá ạ ạ ả ừ + L m phát v a ph i (trung bình): 1 con s  (1% ­ 9%).

ạ ạ ặ ố ố ạ + L m phát phi mã: l m phát 2 ho c 3 con s

10

ố ấ ạ ề ư

ả

ư ề ớ ộ ượ ề   ạ + Siêu l m phát: l m phát 4 con s . Lúc này ti n gi y đ a ra quá nhi u, ề ầ giá c  tăng g p nhi u l n trong vòng 1 tháng. ­ Nguyên nhân c a l m phát ụ ng ti n l n vào l u thông,

ậ ả ế ư ướ ư ẫ

ả ẫ ể ế ế ư ả ầ ầ  đã phát tri n h t kh  năng nh ng v n có nhu

ề ế

ế ẫ ặ ẫ

ẽ ượ ợ ườ ữ i đi vay s  đ ữ   i và nh ng c l

ườ ố ạ i cho vay s  thi ậ ệ ạ t h i)

ượ ng hàng hoá. ­ Gi

ả ậ

ộ

ổ c  b n c a s n xu t và trao đ i hàng hoá,

ấ ủ ạ c đ a m t l + Thâm h t ngân sách: Nhà n ấ nh ng s n xu t tăng ch m, d n đ n T > H. ậ ấ + Do s n xu t tăng ch m, c u tăng nhanh. + Do c u kéo (n n kinh t ể ầ c u phát tri n ti p, kéo theo giá tăng lên. ế ạ   ẩ + Do phí đ y: Chi phí tăng d n đ n giá các m t hàng tăng d n đ n l m phát ả ủ ạ ậ ­ H u qu  c a l m phát: i thu nh p (nh ng ng + Phân ph i l ẽ ng ế ầ ơ + Khuy n khích đ u c  hàng hoá ề ượ ả ng ti n, tăng l i pháp: gi m l ị IV. Quy lu t giá tr ị ậ 1. N i dung và yêu c u c a quy lu t giá tr ế ơ ả ủ ả ở ự ồ ạ ậ ổ ấ ở  ụ   i và phát huy tác d ng ấ  đó có s  t n t

ậ ầ ủ ị ậ    Quy lu t giá tr  là quy lu t kinh t ả đâu có s n xu t và trao đ i hàng hoá thì  ị ủ c a quy lu t giá tr .

ị ổ ộ ủ

ộ ả ự   ệ ả ­ N i dung c a quy lu t giá tr : Vi c s n xu t và trao đ i hàng hóa ph i d a ộ ầ ấ ế t.

ậ trên c  s  hao phí lao đ ng xã h i c n thi ậ

ơ ở ị ầ ủ ­ Yêu c u c a quy lu t giá tr : ả ệ ớ ộ ợ ộ   t phù h p v i hao phí lao đ ng

ế

ả ự ộ ầ ộ ế   t,

ệ ả

+ Trong s n xu t: Hao phí lao đ ng cá bi ộ ầ xã h i c n thi +  Trong trao đ i: Cũng ph i d a vào hao phí lao đ ng xã h i c n thi nghĩa là, ph i th c hi n theo nguyên t c ngang giá. ạ ả ị ườ ắ ủ

ấ t. ổ ự ộ i: S  v n đ ng giá c  th  tr ủ ế ụ ự ậ ậ

ự ậ ơ ả ị ườ ạ ộ ậ ị ụ ị     Tóm l ng c a hàng hoá xoay quanh tr c giá tr ộ   ủ c a nó chính là c  ch  ho t đ ng c a quy lu t giá tr . Thông qua s  v n đ ng ị ủ ng mà quy lu t giá tr  phát huy tác d ng. c a giá c  th  tr

ủ ộ ậ ị 2.Tác đ ng c a quy lu t giá tr

ề ộ ế ả ư ấ ­ M t là, đi u ti t s n xu t và l u thông hàng hóa.

ế ả ế ố ả ề ổ t s n xu t: t c là đi u hoà, phân b  các y u t ữ   ấ  s n xu t gi a

ấ ứ ự ủ ề ế ề + Đi u ti các ngành, các lĩnh v c c a n n kinh t .

11

ế ư ừ ơ t l u thông hàng hóa: thu hút hàng hóa t ả ấ    n i có giá c  th p

ư ả ấ ề + Đi u ti ơ ế đ n n i có giá c  cao, do đó làm cho l u thông hàng hoá thông su t.

ấ ấ ả ợ ­ Hai là, kích thích c i ti n k  thu t, h p lý hóa s n xu t, tăng năng su t lao

ả ế ẩ ự ượ ỹ ả ể ộ đ ng, thúc đ y l c l ậ ấ ng s n xu t phát tri n.

ệ ự ự ọ ư ự ữ ườ ả nhiên và phân hóa nh ng ng ấ   i s n xu t

­ Ba là, th c hi n s  l a ch n t hàng hóa thành giàu, nghèo.

12

Ặ Ế Ị Ư CH NG II: H C THUY T GIÁ TR  TH NG D

ƯƠ ể Ọ ủ ề ự ư ả I. b n

ể ề ư ề ả ­ M i t

ủ ư ả ệ ỉ ở ư ả ề ể b n. Ti n ch  tr  thành t i d ng ti n. Nh ng b n thân ti n không ộ ứ   t s c  b n khi ti n đó dùng đ  bóc l

S  chuy n hoá c a ti n thành t ứ 1. Công th c chung c a t  b n ướ ạ ề ọ ư ả  b n đ u bi u hi n d ề ư ả ả ph i là t lao đ ng.ộ

’ ( T’ = T + m).

ứ ộ b n thì ph i v n đ ng theo công th c: T – H – T

ư ả ­ Đã là t ọ ả ậ ứ ủ ư ả Mác g i đây là công th c chung c a t

’ (2)

ứ b n. ’ (1) và công th c T – H – T ứ Hãy so sánh công th c H – T – H

­ Gi ng nhau:

ề

ấ ườ ề ề ề ườ ố + Đ u có quá trình mua và bán + Đ u có hai y u t + Đ u có ng ế ố ậ i mua và ng v t ch t là hàng và ti n i bán.

­ Khác nhau:

ề ể ệ + Khác nhau v  bi u hi n bên ngoài:

(cid:0) ự ứ ướ ứ mua bán: công th c 1 bán tr c, mua sau; công th c 2 mua

Trình t ướ tr ể c, bán sau. ấ ủ

ể ế ứ ề ữ ề ấ

ể ế ấ ể ế (cid:0) Đi m xu t phát và đi m k t thúc c a quá trình mua bán: Công th c ứ      vai trò trung gian; ữ  ề

1, đi m xu t phát và k t th c đ u là hàng, ti n gi ể ứ công th c 2, đi m xu t phát và đi m k t thúc là ti n, hàng hoá gi vai trò trung gian.

ấ

ề ả ụ ị ử ụ ứ ộ + Khác nhau v  b n ch t bên trong: (cid:0) Đ ng c , m c đích c a l u thông: Công th c 1 là giá tr  s  d ng;

ơ ữ ị ị ủ ư công th c 2 là giá tr  và h n n a là giá tr  tăng thêm

ề ự ậ ộ (cid:0) Gi

’ l

ạ ừ ứ i h n v  s  v n đ ng: công th c 1, khi đã có H (l n 2) là d ng;   ’ nh ng không d ng l ạ ế ụ   i ti p t c ầ i, mà T

ơ ứ ớ ạ ứ ể ồ ư ứ ư ế

ạ ư ­

ừ công th c 2, khi đã có T ề ’’, c  nh  th … mua H đ  r i bán thu v  T T – H – T’ – H – T’’ – H – T’’’ – H – T’’’’…. ư ả : là giá tr  mang l ệ   Khái ni m T  b n ẫ ủ ư ả ị ặ i giá tr  th ng d  b n

’, trong đó T’ = T + m.

ứ

ạ ị

ẻ ố ị ứ  b n: T – H – T ư ư ằ ứ

ế ư ả  t ụ ư ư ả ủ 2. Mâu thu n c a công th c chung t ủ ư ả ­ Công th c chung c a t ứ ế ­ N u nhìn vào công th c thì hình nh  l u thông có t o ra giá tr . Các nhà kinh t  s n đã c  tình ch ng minh r ng, quá trình l u thông đ  ra m, ụ ằ nh m m c đích che gi u m c đích làm giàu c a các nhà t b n.

ị ớ ằ ạ ỉ ấ ự ư ­ Mác đã ch  ra r ng: Th c ra trong l u thông không t o ra giá tr  m i và do

ị ặ ư ạ đó nó cũng không t o ra giá tr  th ng d .

13

(cid:0)

ỉ ổ ườ ế

ủ ừ

ư ổ ổ ổ ướ ự c trao đ i ngang giá, thì ch  có s  thay đ i hình ề  hàng thành ti n, còn t ng giá c sau

(cid:0) ợ ả ườ ng h p x y ra” ng h p trao đ i không ngang giá: có 3 tr

ơ

ị ộ ạ ả ị ợ ườ ng h p sau:       Chúng ta xét hai tr ổ ợ ng h p trao đ i ngang giá:  Tr ượ + N u hàng hoá đ ị ừ ề  ti n thành hàng và t thái c a giá tr , t ị ằ ỗ ị tr  cũng nh  giá tr  n m trong tay m i bên tham gia trao đ i tr ổ ẫ v n không thay đ i. ổ ợ ườ Tr ị + Bán hàng hoá cao h n giá tr : ư ả đ nh có m t nhà t

ẽ ủ

ư ượ ư ả ơ ượ  không có nhà t

ạ ườ i đi mua các y u t

ườ

ơ ấ ể ả ả ườ t anh ta là ng ư ả

ế i. Th  là 10% anh ta thu đ ẳ    b n bán hàng hoá cao h n giá tr  10% ch ng h n. Giá ư ậ c 110đ. Nh  v y anh ta đã   ỉ   b n nào ch ế ố ả    s n   i mua, anh ố    b n khá cũng mu n ượ   c khi là

ườ

ể ườ ấ ẽ ấ ư ậ ạ ị ị

ị

ơ ư ả ả ử ộ ị

ư ậ ư ị ặ ư ẽ ị

ẻ ơ ườ ả

ấ ị ặ ị ượ ư ẫ ụ ẻ ớ ế   ơ ấ  b n mua hàng hoá th p h n giá tr  10%, nh  v y n u ượ   c 10% giá tr  th ng d . Nh ng, ậ   i bán anh ta cũng ph i ch p nh n bán r  h n giá tr  10% thì các   c đ  ra do b n khác m i mua. Rút c c, giá tr  th ng d  v n không đ

ườ ỉ

i ch  mua mà không bán ị ị

ố ủ ả

ư ả  b n, nhà t ấ ắ ị ế

ữ ủ i ph i mua c a nhà t ủ ề ị ư ả ả ủ ề ấ ư ả ủ    b n thuê. Đ a ch  mu n mua hàng hoá ề ủ ị   ị ư ả ẽ  b n s  bán đ t cho đ a ch , mà ti n c a đ a ắ ủ ẽ  b n tr . N u b  mua đ t, anh đ a ch  s  tăng   ẫ   ủ  b n, và v n

ư ậ ị ặ ạ

ợ ng h p: trong xã h i t

ẻ ượ ờ

ắ ơ ắ ồ ậ ồ

ượ ư ừ ồ

ự ự ượ ắ ắ ườ ứ ắ ộ ố ẻ ỏ ị ộ ư ả   i b p  b n có m t s  k  gi ắ ế c 5    cũng mua r , bán đ t. N u khi mua h n mua r  đ ị  c 5 đ ng. V y h n có 10 đ ng là giá tr ạ   c là do l a g t ổ   ấ i khác m t đi, còn t ng c chính là cái ng

ộ ẫ Gi ị tr  hàng hoá c a anh ta là 100đ thì anh ta s  bán đ ự ế ư ị ặ c 10đ giá tr  th ng d . Nh ng trong th c t thu đ i không là ng đóng vai trò là ng i bán hàng hoá, mà l ế ượ ậ ấ xu t đ  s n xu t ra các hàng hoá đó. Vì v y, đ n l ị ta cũng ph i mua hàng hoá cao h n giá tr  10%, vì các nhà t ị ơ ờ bán hàng hoá cao h n giá tr  10% đ  có l i bán s  m t đi khi anh ta là ng ng i mua. ơ             Nh  v y, mua hàng hoá th p h n giá tr  cũng không t o ra giá tr  tăng thêm. ẻ ấ        +  Mua hàng hoá th p h n giá tr : (Mua r )       Gi  s  có m t nhà t anh ta bán hàng hoá đúng giá tr  anh ta s  thu đ khi anh ta là ng ư ả nhà t hành vi mua r .ẻ ắ         + Bán đ t cho nh ng ng ấ        VD: Anh đ a ch  có đ t cho nhà t ủ ạ l ư ả ề ch  chính là ti n thuê đ t nhà t ị ủ ề ti n thuê đ t. Nh  v y, ti n c a đ a ch  chính là ti n c a nhà t ư không t o ra giá tr  th ng d . ườ            + Ngoài ra còn tr ẻ ừ ọ ợ b m, l a l c, bao gi ượ ắ ồ đ ng, khi bán h n bán đ t h n đ ặ ổ th ng d  do trao đ i không giá. Th c s , 10 đ ng h n có đ ườ i khác, t c là cái mà h n thu đ ng ị giá tr  trong toàn xã h i v n không thay đ i.

ổ 14

ị ổ

ấ ừ ấ ề ổ ườ ả i s n xu t đ u v a là ng

ọ ườ ạ ộ ợ ừ i t ề ả ế i bán. N u h  thu l

ộ

ệ ườ ườ ắ ứ

ị

ườ ở ố ổ ậ

ườ ư ứ ằ ợ ỉ ng h p trên Mác ch  ra r ng: l u thông không

ư ư ề ộ

ậ ư ậ ượ ả

c tích tr , hàng hoá đ ể ả ề ả ậ ị ặ ượ ư c. V y giá tr  th ng d  cũng không đ

ư ế ư ậ , trong trao đ i không ngang giá thì t ng giá tr  hàng hoá cũng không         Nh  v y ỗ ườ   i tăng lên. Vì trong n n s n xu t hàng hoá, m i ng ệ   ể ề t  ho t đ ng mua thì cũng có th  thi mua, đ u là ng ạ ộ ấ ủ ặ ạ ở   i này là  ho t đ ng bán. M t khác, xét trên quy mô xã h i, cái m t c a ng h i  ườ ẻ ộ ố ượ ủ c c a ng   i khác; Cá bi i luôn mua r , bán đ t, t c là lúc t, m t s  ng cái đ ượ ợ ổ ộ ị c l   i thì t ng giá tr  xã h i cũng không tăng lên b i s  giá tr  mà nào cũng đ ượ ị ấ ườ ị ố c là s  giá tr  mà ng i này thu đ ng   i kia b  m t. V y, trao đ i không ngang ư ị ặ ạ giá cũng không t o ra giá tr  th ng d . ừ ệ        T  vi c  nghiên c u hai tr ị ạ t o ra giá tr . ả ử ­ Gi  s  không có l u thông: ề   ế N u không có l u thông thì c  ti n và hàng đ u không v n đ ng: ti n ị ớ   ữ ượ c b o qu n trong kho. Nh  v y giá tr  m i đ ượ   c sinh cũng không th  sinh ra đ ra n u không có l u thông.

ẫ ủ ư ừ ượ ­ c sinh ra

ị ặ ư ư ằ ứ  Mâu thu n c a công th c chung: Giá tr  th ng d  v a không đ trong l u thông, v a không n m ngoài l u thông.

ộ ừ ứ 3. Hàng hoá s c lao đ ng

ể ứ ứ ộ ộ ở ề ệ a. S c lao đ ng và di u ki n đ  s c lao đ ng tr  thành hàng

ộ ể ự ứ ự hoá ứ ộ ­ Khái ni m s c lao đ ng: S c lao đ ng là toàn b  th  l c và trí l c trong

ộ ườ ệ ể ộ thân th  m t con ng i.

ể ứ ở ­ Mác – Ănggen đ a ra hai đi u ki n đ  s c lao đ ng tr  thành hàng hoá:

ệ ề ặ ộ ể ả ư ộ i lao đ ng đ ề ượ ự c t ố ứ    do v  m t thân th , có kh  năng chi ph i s c

ầ ộ ế ể ế ợ ớ ứ i lao đ ng không có TLSX c n thi ộ   t đ  k t h p v i s c lao đ ng

ườ + Ng lao đ ng.ộ ườ + Ng ủ c a mình.

ộ ứ ộ b. Hai thu c tính c a hàng hoá s c lao đ ng.

ứ ộ ị ủ ­ Giá tr  hàng hoá s c lao đ ng:

ộ ư ệ

ộ ả ấ ứ ứ ấ ị ế ể ả ờ ố ạ   ị ủ  li u sinh ho t ủ   t đ  s n xu t và tái s n xu t s c lao đ ng duy trì đ i s ng c a

ị

ấ ả ị

ộ + Giá tr  hàng hoá s c lao đ ng là giá tr  c a toàn b  các t ầ c n thi công nhân. ậ ồ + Giá tr  SLĐ g m 3 b  ph n h p thành (cid:0) Giá tr  các TLSH c n thi ả ề ậ ả ầ ấ

ộ ầ ượ c nhu c u v  v t ch t và tinh th n). ố ầ ị ả nhân tho  mãn đ (cid:0) Giá tr  các TLSH c n thi

ợ ế ể t đ  tái s n xu t SLĐ (đ m b o cho công ầ ế ể t đ  nuôi s ng con cái và gia đình anh ta. 15

(cid:0)

ứ ư

ư ạ ỗ ở

ố ủ ị ớ ơ ạ ổ Phí t n đào t o công nhân. ị ử ụ   ư ị ử ụ ng, giá tr  s  d ng ả ườ   i mua, nh ng nó ộ   ử ụ  ch  khi đ a vào s  d ng nó t o ra m t ị ặ   ồ ng giá tr  l n h n b n thân nó. Đây chính là ngu n g c c a giá tr  th ng

ố ườ ­ Giá tr  s  d ng: Cũng gi ng nh  hàng hoá thông th ộ ầ ủ ủ c a hàng hoá s c lao đ ng là tho  mãn nhu c u c a ng ườ ng  khác hàng hoá thông th ả ượ l d .ư

ị ặ ả ư II. Quá trình s n xu t ra giá tr  th ng d

ấ ị ử ụ

ấ ấ ữ ấ ị ặ

ị ụ ị ử ụ ả 1. S  th ng nh t gi a quá trình s n xu t ra giá tr  s  d ng và quá ư trình s n xu t ra giá tr  th ng d . ả

ấ ư ể ả ị ặ ị ặ ư ướ ự ố ả ủ ả ư c h t nhà t

ộ ế ị ử ụ

ấ ổ

ướ ị ử ụ ­ M c đích c a s n xu t TBCN không ph i là giá tr  s  d ng mà là giá tr  và ư  ấ giá tr  th ng d . Nh ng đ  s n xu t ra giá tr  th ng d , tr ả ả ậ   ị ử ụ ả b n ph i s n xu t ra m t giá tr  s  d ng nào đó, và giá tr  s  d ng là v t ị mang giá tr  trao đ i. ố ị ả ả c tiên ph i tr  giá tr  cho

ấ ườ ườ ả ­ Ng ng

ấ ư ể ặ

ư ả b n.

i tiêu dùng mu n có giá tr  s  d ng thì tr i s n xu t.  ả + Công nhân làm vi c d ư ư ả ị ặ ­ Quá trình s n xu t ra giá tr  th ng d  có đ c đi m: ệ ướ ự ể i s  ki m soát c a nhà t ạ  b n.

ả ụ ề

ẩ           + S n ph m làm ra nh ng l ấ ấ ụ ề ộ ư

ề ị

ử ổ ế ấ ợ ả ặ ữ ộ

ả ­ Ví d  v  quá trình s n xu t giá tr  th ng d ả ụ ấ ợ  đ nh:

ị ủ ớ

ườ ạ   i công nhân đã t o

ờ ị ằ ộ

ượ ủ ộ ề i thu c v  nhà t ư ị ặ ư ị ặ ể ể         Đ  hi u rõ quá trình s n xu t giá tr  th ng d , Mác đ a ra ví d  v  m t nhà ạ   ư ả ả  b n s n xu t s i (ví d  này mang tính đ c thù v  l ch s , vì trong giai đo n t ầ ủ đ u c a CNTB, s n xu t s i là m t trong nh ng ngành ph  bi n). ả ị ư            Mác đ a ra gi ượ c mua và bán đúng v i giá tr  c a nó + Hàng hoá đ ộ ầ ộ ằ + B ng m t ph n th i gian lao đ ng trong ngày, ng ị ứ ộ ượ ng giá tr  b ng giá tr  s c lao đ ng. ra m t l ị c mua và bán đúng giá tr . 1. Hàng hoá đ

ặ ẻ ư ắ TLSX (bông, HMMM)    Mua:                                SLĐ                                          Đúng giá trị    Bán:             S iợ   L u ý:   + Bông mua đúng giá tr  t c là không mua đ t ho c r ,

ộ ứ ủ   ng c a

ị ứ ề ươ ị c mua đúng giá tr  có nghĩa là ti n l ố ượ ả ả ườ ể ả i công nhân ph i đ m b o                      TLSH đ  nuôi s ng anh ta

ể

+ S c lao đ ng đ ng                                                              TLSH đ  nuôi côn cái và GĐ 16

ạ

ườ ạ

ộ ổ 2.Ch  b ng m t ph n th i gian trong ngày, ng ượ l

ủ ộ i công nhân là 12 gi

ườ ạ ộ ượ ỉ ờ  = 3 USD. ị ng giá tr  là 3 USD. i công nhân đã t o ra m t l

ừ ỹ                                                              Phí t n đào t o (tích lu ) ỉ ằ ộ   ầ ộ ờ i công nhân đã t o ra m t ị ằ ị ứ ng giá tr  b ng giá tr  s c lao đ ng. ứ ư ả ụ  b n thuê s c lao đ ng c a ng      Ví d : Nhà t ườ ộ ờ Và ch  sau 6 gi  lao đ ng ng ụ ư T  đó ông đi phân tích ví d  nh  sau:

ờ

ờ ầ ờ sau đ u               6 gi

12 gi                                       6 gi

ả ư ả b n ph i mua thêm:

ườ đ u này ng

ả

ợ ế ớ ả ỏ

ị ứ ẩ

ứ ẩ ả ư ậ

ề đây thì nhà t

ư ả ượ b n   lãi   đ

ả Ở ờ ị ặ đây,   nhà   t ậ , vì v y, 6 gi Nhà t 10kg bông = 10USD HMMM     =  2USD    12USD SLĐ           =  0USD ị      Bán đúng giá tr : 10kg = 15USD.   ư  (không ph i là 12USD, vì dù nhà t ả   b n   không   ph i   b   ra   3USD   mua ữ SLĐ n a nh ng SLĐ  n ch a trong   ợ 10kg s i là th t). ỉ ỏ ư ả   Trong khi nhà t  b n ch  b  ra chi phí là 12USD mà thu v  là 15USD, c   3USD.   Đây nhà   t ư chính là giá tr  th ng d .

ế ẫ ư ả    b n ư  ờ  ụ     b n   v n   ti p   t c

Mua:  Bông: 10kg =10USD HMMM      = 2 USD   15USD SLĐ (12h)  = 3USD ờ ầ        Trong 6 gi i công ế ể nhân đã chuy n h t 10 kg bông thành 10 kg s i. Và n u  bán đúng v i giá ợ tr  thì 10kg s i = 15USD.    TB  ng ra   =    Giá bán s n ph m       15USD    =        15USD ừ ở ế          N u d ng  ợ không   có   l i   gì   c .   ả b n mua SLĐ là 12 gi ư ả ế ti p   theo   nhà   t ấ ả s n xu t.

ư ệ ị ặ ị ặ ộ ộ ­

ộ ị ứ ậ ủ ạ ị

ồ

ố ấ ư ả ấ ả ả ố b n và giai c p công

ộ ộ ạ ệ ữ ị t và b  bóc l t.

ạ ị  ư: Giá tr  th ng d  là m t b  ph n c a giá tr  Khái ni m giá tr  th ng d ớ m i dôi ra ngoài giá tr  s c lao đ ng do công nhân làm thuê t o ra và b  nhà   ế ư ả  b n chi m không. t + Ngu n g c: Do công nhân làm thuê t o ra + B n ch t: Ph n ánh m i quan h  gi a nhà t ệ ố nhân. Đó là m i quan h  bóc l ậ ế K t lu n: ­ Xét l ụ i ví d  trên:

ị + Mua bông: 20kg = 20USD       Giá tr  cũ

17

ượ ạ c t o ra t ừ

c)ướ

+ HMMM              = 4USD        (Vì bông và máy móc đ tr ị ớ + SLĐ                    = 3USD         Giá tr  m i ườ + GTTT (m)           = 3USD       (Đ c ng

ủ ườ ấ ế i công nhân bao gi ạ i công nhân t o ra trong 12h) t y u (6

ộ ­ Lao đ ng c a ng ầ ặ ộ gi

ờ ấ

ượ ứ ẫ ấ ­ Nh  v y, sau khi nghiên c u quá trình s n xu t ra giá tr  th ng d , chúng ta   ả   i ượ ộ ầ ờ  cũng có 2 ph n: lao đ ng t ộ ư  lao đ ng sau). ị ặ ư ả ủ ư ả  b n  đã  đ c  gi

ờ ộ  lao đ ng đ u) và lao đ ng th ng d  (6 gi ư ậ ứ ậ nh n th y mâu thu n trong công th c chung c a t quy t.ế

ấ ả ư

ả ủ ấ ợ ư ả ả

c thì cũng không th

ư ề

ấ ồ c m. (t c là, n u s n xu t r i mà không bán đ ượ ờ ượ c ti n v  và đ ng th i cũng không thu đ ả ả ế ư ả ế ấ ư ượ ị ặ c giá tr  th ng d ).  b n kh  bi n. b n b t bi n và t b n, t

b n

+ Không sinh ra trong l u thông vì m sinh ra trong s n xu t (phân tích quá ấ trình s n xu t m c a nhà t  b n s n xu t s i). ằ ế ư + Không n m ngoài l u thông vì n u không có l u thông thì không thu   ứ ể  ượ ế ả đ ồ ề thu đ ấ ủ ư ả ư ả 2. B n ch t c a t ấ ủ ư ả ả ư ả a. B n ch t c a t ư ả ệ ư ằ ị ặ ạ ị i giá tr  th ng d  b ng cách bóc ­ Khái ni m t

ộ b n: T  b n là giá tr  mang l ủ t lao đ ng không công c a công nhân làm thuê. ộ l

b n: T – H – T

’  (T’ = T + ΔT) ủ ư ả  b n là ph n ánh quan h  s n xu t xã h i mà trong đó giai

ộ ả ấ ệ ả

ị ặ ấ ạ

ế ư ả ộ ư ệ ả ạ ấ ­ Khái ni m: B  ph n t

ấ  li u s n xu t mà giá tr  đ ổ ề ượ ứ ị ượ   c ị  ng giá tr

ấ  b n b t bi n. c g i là t

ứ       Công th c chung c a t ấ ủ ư ả ả ­ B n ch t c a t ư ấ ư ả  s n chi m đo t giá tr  th ng d  do giai c p công nhân t o ra. c p t ế b. T  b n b t bi n ậ ư ả ế ệ  b n bi n thành t ẩ ả ể ả b o toàn và chuy n vào s n ph m, t c là không thay đ i v  l ượ ọ ế ư ả đ ­ Ký hi u: cệ ­ C u trúc: Máy móc, nhà x ng, nguyên v t li u. Trong đó, máy móc, nhà

ưở ậ ệ ấ ưở x ng là c ậ ệ 2. (c = c1 + c2).

1 và nguyên v t li u là c ư ả ộ

ứ ệ ộ

ư b n bi n thành s c lao đ ng không tái hi n ra, ng c a công nhân làm thuê mà tăng lên,

ượ ọ ả ế ả ế c. T  b n kh  bi n ậ ư ả ệ ­ Khái ni m: B  ph n t ộ ng đ ủ ư ả  b n kh  bi n.

ấ ế ừ ượ nh ng thông qua lao đ ng tr u t ổ ề ượ ế ứ t c là bi n đ i v  l c g i là t ­ Ký hi u: vệ ­ C u trúc: ti n công c a công nhân.

ề ỷ ấ ố ượ ị ặ ư ng giá tr  th ng d

ư ị ặ ỷ ấ ủ ị ặ 3. T  su t giá tr  th ng d  và kh i l a. T  su t giá tr  th ng d

ư 18

ỷ ố ữ ­ Khái ni m: T  su t giá tr  th ng d  là t

’

ỷ ấ ư ả ả ế ươ ứ ị ặ ể ả ư ấ ệ ư ị ặ  b n kh  bi n t ị  ầ ư  s  tính theo ph n trăm gi a giá tr ng  ng đ  s n xu t ra giá tr  th ng d  đó. th ng d  và t

ứ ặ ­ Ký hi u: mệ ­ Công th c tính:

’ =           x    100%

ứ

’   =            x   100%

ứ

m + Công th c 1:            m                                                v                                                 t’ + Công th c 2:            m                                                t

ị ặ b n kh  bi n

ả ế ờ ư ộ ộ ấ ế t y u.

ố ữ ỷ ấ ị ặ    su t giá tr  th ng

b. Kh i l ệ ­ Khái ni m: Kh i l ư ả ổ ư ả       Trong đó, m là giá tr  th ng d , v là t                        t’ là th i gian lao đ ng th ng d , t là th i gian lao đ ng t ư ặ ờ ố ượ ư ị ặ ng giá tr  th ng d ư ị ặ ố ượ ng giá tr  th ng d  là tích s  gi a t ượ ử ụ ả ế  b n kh  bi n đã đ c s  d ng.

ư d  và t ng t ­ Ký hi u: Mệ ­ Công th c:ứ

M = m’ * V         Hay               M =   m/v  *  V ị ặ ư

su t giá tr  th ng d ả ế ư ả ố ề ư ả ứ ể ổ  b n kh  bi n (T ng s  ti n nhà t b n  ng ra đ  thuê

ệ Trong đó: m’: là t ỷ ấ ổ                   V: t ng t CN) ạ                  v: TBKB đ i di n cho giá tr  1 SLĐ

ư ư

ươ ươ ươ ư

­ Khái ni m: Ph ấ ả ả ả ị ặ 4. Hai ph a. Ph ệ ả

ủ ộ

ờ ằ ị ặ ươ ấ ươ   ng ệ   c th c hi n trên c  s  kéo dài tuy t ấ   ộ t   ng pháp này ệ c s n xu t ra b ng ph

ổ ị ặ ệ ố ư

ị ấ ị ặ ng pháp s n xu t giá tr  th ng d ệ ố ị ặ ấ ng pháp s n xu t giá tr  th ng d  tuy t đ i ị ặ ấ ệ ố ng pháp s n xu t ra giá tr  th ng d  tuy t đ i là ph ơ ở ệ ự ư ượ pháp s n xu t ra giá tr  th ng d  đ ề ố đ i ngày lao đ ng c a công nhân trong đi u ki n th i gian lao đ ng t ư ượ ả ế y u không đ i và giá tr  th ng d  đ ọ g i là giá tr  th ng d  tuy t đ i. ệ

ộ ờ

ộ ư ả ể b n không th  kéo dài mãi th i gian lao đ ng trong

ỉ nhiên: 1 ngày ch  có 24h.

ầ ủ ể ấ ộ i lao đ ng.

­ Bi n pháp:  ứ ấ  Th  nh t: Kéo dài th i gian lao đ ng trong ngày ớ ạ ờ i h n: Nhà t + Gi ượ c vì: ngày đ ậ ủ ự + Quy lu t c a t  TGLĐTY  <   TGLĐTD  <   24h. ườ + Th  ch t và tinh th n c a ng 19

ộ ứ ườ

ủ ứ ươ ng đ  lao đ ng ộ

ấ Th  hai: Tăng c ộ ườ ộ ộ ộ ộ        C ng đ  lao đ ng là m c đ  kh n tr ự ườ c

ấ ộ ẩ ộ ng đ  lao đ ng th c ch t cũng là m t hình th c kéo dài th i gian lao đ ng. ng pháp s n xu t giá tr  th ng d  t ố ng đ i

ự ắ ộ

ư ặ ờ

ấ ­ Khái ni m: S n xu t giá tr  th ng d  t ư ượ i đ  kéo dài m t cách t ấ ệ ề ộ

ổ ng c a lao đ ng, theo Mác tăng ứ ả ị ặ ư ươ ị ặ ấ ố ng đ i là ph ằ ệ c th c hi n b ng cách rút ng n th i gian lao đ ng t ươ ứ ộ ng  ng th i gian lao đ ng th ng d  trên c ộ ấ c s n xu t trong ph ng pháp này đ

ị ặ ố ư ượ ả ng đ i.

ộ ờ ư ươ ươ a. Ph ả ươ ả ệ ng pháp s n xu t ra   ấ   ờ ị ặ t giá tr  th ng d  đ ơ  ộ ế ạ ể y u l ộ ộ   ở s  tăng năng su t lao đ ng xã h i trong đi u ki n đ  dài ngày lao đ ng ượ   ươ ị ặ c không đ i. Giá tr  th ng d  đ ọ g i là giá tr  th ng d  t ệ ư ươ ờ ấ ế ằ ộ ắ ­ Bi n pháp: Rút ng n th i gian lao đ ng t ấ   t y u b ng cách tăng năng su t

lao đ ng.ộ

ụ

: ườ ộ i lao đ ng.

Ứ

ả

ả  nhiên.

ế ố ộ Tăng NSLĐ ph  thu c vào các y u t ủ ộ                   + Trình đ  khéo léo c a ng ụ                   +  ng d ng KHKT ộ ổ ứ  ch c, qu n lý.                   + Trình đ  t ệ                   + S  d ng hi u qu  TLSX. ệ ự                   + Đi u ki n t ở ỗ  ch :

góc đ  ng i công nhân: ươ Ph ­

ố ả ư ừ ề ươ ộ ườ ệ ng không 16h xu ng 8h) nh ng ti n l

ạ ệ ư ấ ả

ư ấ ả ả

t.

ư ả ­ Xem xét

b n: ấ ả ố

ủ ượ ẫ ớ

ị ặ ng giá tr  th ng d  thu đ ư c v n l n. ả ườ ư ị ư t công nhân, nh ng ng ấ i công nhân c m th y nh  không b  bóc

ư

ử ụ ề ng pháp này tinh vi  ở  Xem xét  ờ + Th i gian làm vi c gi m (t ổ đ i (3USD). ụ + Do áp d ng máy móc hi n đ i nên dù đi làm thuê nh ng không v t v l m.ắ ấ ề      Đi u này làm cho công nhân th y tho i mái và c m th y nh  mình ộ ị không b  bóc l ở ộ  góc đ  nhà t ự ủ + Áp l c c a phong trào đ u tranh c a công nhân gi m xu ng. ố ượ + Kh i l ộ + Bóc l t.ộ l (cid:0) Giá tr  th ng d  siêu ng ch ư ế ướ ị ặ ứ ạ ủ   ng c a

ố ạ        Mác cho r ng: Giá tr  th ng d  siêu ng ch là hình th c bi n t ị ặ giá tr  th ng d  t ị ặ ằ ư ươ ng đ i.

20

ư ệ ị ặ ượ ư ­ Khái ni m: Giá tr  th ng d  siêu ng ch là ph n giá tr  th ng d  thu đ

ạ ị ầ ệ ủ ấ ơ ị ạ ệ t làm cho giá tr  cá bi c  ị t c a hàng hoá th p h n giá tr

ủ ng c a nó.

ệ ị ệ ủ ấ ­ Bi n pháp: Tăng NSLĐ cá bi t làm cho giá tr  cá bi t c a hàng hoá th p

ị ng.

do tăng NSLĐ cá bi ị ườ th  tr ệ ị ườ ơ h n giá tr  th  tr ư ị ặ ứ ế ướ

ấ ế ủ ằ

ả ườ

ộ ị ặ   ng c a giá tr  th ng t y u b ng cách tăng   ệ ượ   ng ệ ượ   ng b n thì đây là hi n t  b n thì đây là m t hi n t

ườ ờ i th ư ng xuyên và t ng đ i  n đ nh.

ươ ị ặ ố ị ặ ư ố ổ ữ ­ S  khác nhau gi a giá tr  th ng d  t ng đ i và giá tr  th ng d  siêu

ư ạ

ố ư ươ ng đ i ư ả ấ ỹ s n   thu ậ    b n có k  thu t

ạ ộ ­ Giá tr  th ng d  siêu ng ch là m t hình th c bi n t ề ố ư ươ ờ ộ d  t ng đ i vì đ u gi m th i gian lao đ ng t ừ ư ả ợ ủ NSLĐ. Xét trong t ng tr ng h p c a nhà t ộ ư ả ạ t m th i. Nh ng xét trong toàn xã h i t ị ồ ạ t n t ư ươ ự ng chạ ị ặ Giá tr  th ng d  t ộ +   Toàn   b   giai   c p   t c.ượ đ

ố

ữ ệ ữ

ệ ớ ể ệ ự ấ ư ả ớ ộ

ị ặ Giá tr  th ng d  siêu ng ch ư ả ố ỉ + Ch  1 s  nhà t ượ ế tiên ti n thu đ c. ệ  ỉ ể + Không ch  bi u hi n m i quan h ấ   gi a giai c p TS v i CN làm thuê, ế mà còn tr c ti p th  hi n m i quan   ữ ệ ạ h  c nh tranh gi a các nhà t ố ư ả  b n. ố ể ệ + Th  hi n m i quan h  gi a toàn ộ b  giai c p t  s n v i toàn b  giai ấ c p công nhân làm thuê.

ị ặ ư ấ ả ậ ế 5. S n   xu t   giá   tr   th ng   d   –   Quy   lu t   kinh   t ệ ố ủ     tuy t   đ i   c a

CNTB

ệ ố ủ

ậ ị ặ

ụ

ươ ệ ố ng pháp SX (m) tuy t đ i

ườ

ng pháp SX (m) t

ươ ủ ấ ả ươ ố ự ậ ậ ậ ộ ộ ộ ư ­ Quy lu t giá tr  th ng d  chi ph i s  v n đ ng c a t ố ng đ i t c  các quy lu t kinh

ả ế t

ả ế ấ  tuy t đ i c a CNTB vì:            Theo Mác: S n xu t ra (m) là quy lu t kinh t ư ấ ủ ả ụ ­ M c đích c a s n xu t TBCN là giá tr  th ng d ươ ể ạ ượ ng pháp đ  đ t đ ­ Ph c m c đích: ộ ờ + Kéo dài th i gian lao đ ng     Ph ộ + Tăng c ng đ  lao đ ng ấ + Tăng năng su t lao đ ng        Ph ị ặ ấ  trong s n xu t hàng hoá. ị ặ

ể ủ i và phát tri n c a CNTB. ư ủ ơ ở ộ ư ệ

ậ ồ ạ ự ể CNTB t n t ặ ự ồ ạ ị ặ ư ệ ạ ấ

­ Quy lu t giá tr  th ng d  là c  s  cho s  t n t i d a vào vi c bóc l ớ ủ ả ậ ­ Đ c đi m m i c a s n xu t giá tr  th ng d  trong giai đo n hi n nay: ệ ệ ụ ạ

ẩ ố

ả ạ ơ ộ t giá tr  th ng d  c a công nhân làm thuê. ị ặ ỹ + Do áp d ng k  thu t và công ngh  hi n đ i nên NSLĐ tăng do đó chi phí lao ả ộ đ ng s ng trong 1 s n ph m gi m ế ượ ệ       (Máy móc hi n đ i thay th  đ ố c nhi u lao đ ng s ng (công nhân) h n).

ề 21

ộ ậ

ấ ị ặ ỷ ấ ệ ệ ả ố ượ su t và kh i l

ặ ấ ư

ố ế ể b n phát tri n trên ph m vi qu c t

ạ ạ ướ ư ả c t

ấ

ướ ữ

ế   ộ ỹ ộ + Lao đ ng trí tu , lao đ ng có trình đ  k  thu t cao ngày càng có vai trò quy t ị  ư ị đ nh trong vi c s n xu t giá tr  th ng d . Do đó, t ng giá tr ề th ng d  tăng lên r t nhi u. ướ ư ả ộ ủ ự c t + S  bóc l   t c a các n  ngày càng ượ ậ ở ộ ợ ể  b n phát tri n bòn rút i nhu n siêu ng ch mà các n c m  r ng, l đ   ề   ấ ụ ể ướ ượ ừ  các n c t đ c kém phát tri n trong m y ch c năm qua đã tăng lên g p nhi u ẫ ả ầ l n làm cho kho ng cách giàu nghèo và mâu thu n gi a các n   c này này ngày càng gay g t.ắ ề

ả ế ủ ề c a ti n công

ể ệ

III. Ti n công trong CNTB ấ 1. B n ch t kinh t ấ ủ ề ả ị ứ ủ ộ ư ộ

ứ ả ủ ứ ộ ả ủ ệ ề ề ủ   B n ch t c a ti n công trong CNTB là hình th c bi u hi n bàng ti n c a ể   ạ giá c a giá tr  s c lao đ ng, hay giá c  c a s c lao đ ng, nh ng l i bi u hi n ra b  ngoài thành giá c  c a lao đ ng.

2. Hai hình th c c  b n c a ti n công trong CNTB.

ề ề

ứ ủ ờ ờ ộ ỳ ố ượ ủ ng c a nó ít ờ , ngày, tháng) dài

ứ ơ ả ủ ề ­ Ti n công tính theo th i gian: là hình th c ti n công mà s  l ề hay nhi u tu  theo th i gian lao đ ng c a công nhân (gi hay ng n.ắ

­ Ti n công tính theo s n ph m: là hình th c ti n công mà s  l

ả ố ượ ẩ ả ậ ủ ữ

ả ấ ứ ề ố ượ ặ ố ượ ề ụ ẩ ẩ ộ ng s n ph m hay s  l ph  thu c vào s  l ph m mà công nhân đã s n xu t ra ho c s  l ố ượ ủ ng c a nó ộ ng nh ng b  ph n c a snar ệ ng công vi c đã hoàn thành.

ự ế ề ề .

ố ề ườ ậ ượ i công nhân nh n đ c do bán

ộ ­ Ti n công danh nghĩa là s  ti n mà ng  b n.

ư ả ượ ề ố ượ

ằ ệ c bi u hi n b ng s  l ượ ừ ề c t ng hàng hoá ủ    ti n công danh nghĩa c a

3. Ti n công danh nghĩa và ti n công th c t ề ủ ứ s c lao đ ng c a mình cho nhà t ể ự ế ề  là ti n công đ ­ Ti n công th c t ụ ị tiêu dùng và d ch v  mà công nhân mua đ mình.

ể ư ủ ị ặ ư ả ỹ ư IV. b n – Tích lu  t

ấ ơ ủ

ỹ ư ả ể ị ặ ự b n ộ  b n là s  chuy n hoá m t ph n giá tr  th ng d ư

ư ả ư ả ầ ư  b n hoá giá tr  th ng d .

ự thành t ồ

ư

ị ặ ộ ư ơ ư ả ị ặ c đây nhà t ộ   t ư

c đ  bóc l ộ ự S  chuy n hoá c a giá tr  th ng d  thành t b n.ả ự ộ 1. Th c ch t và đ ng c  c a tích lu  t ỹ ư ả ấ ủ ­ Th c ch t c a tích lu  t ị ặ  b n, hay là quá trình t ư ỹ ư ả ố ủ  b n là giá tr  th ng d . ­ Ngu n g c c a tích lu  t ầ ỹ ư ả ủ  b n là dùng m t ph n  giá tr  th ng d  bóc l ­ M c đích c a tích lu  t ị ặ ề ộ ướ t nhi u giá tr  th ng d  h n. (Tr  b n dùng t ư ị ặ t giá tr  th ng d ). ụ ượ ể đ ể ả b n đ  bóc l

22

ế ư ả ơ  b n ngày càng giàu h n còn công nhân ngày ­ K t qu  c a tích lu : Nhà t

nh h

ị ặ ư ế ị ặ ng giá tr  th ng d  tăng thì

ế

ế ư ả ị ặ ỹ ả ỹ

ư ỹ ị ặ ế   ư ng giá tr  th ng d  cho tích lu  và tiêu dùng: N u   ng giá tr  th ng d  dành cho tích lu  tăng thì dành cho tiêu dùng

ư ả b n

ả ủ ỹ ị ầ càng b  b n cùng hoá. ỹ ố ả ưở ng đ n quy mô tích lu : ­ Các nhân t ố ượ ư ố ượ ng giá tr  th ng d : N u kh i l + Kh i l ỹ tích lu  tăng, n u giá tr  th ng d  gi m thì tích lu  gi m. ố ượ ự + S  phân chia kh i l ị ặ ố ượ kh i l ượ ạ ả c l gi m và ng i. ậ ụ ư ả  b n và t p trung t  t 2. Tích t a. Khái ni mệ ự ụ ư ả ủ ư ả ệ ằ b n là s  tăng thêm quy mô c a t b n cá bi t t b ng cách t ư

ỹ ư ả ư b n)

ỹ ư ả

ư  b n hoá giá tr  th ng d .  b n cá bi

ấ ự ệ ị ặ ủ ư ả ộ ộ ư ả ­ Tích t ị ặ ả b n hoá giá tr  th ng d  (tích lu  t ư ả ự  b n th c ch t là t ư ả  b n: là s  tăng thêm quy mô c a t ẵ ư ả  b n cá bi t có s n trong xã h i thành m t t ệ  b n cá bi ợ   t bàng cách h p ệ   t khác

Tích lu  t ậ ­ T p trung t ấ nh t các t ơ ớ l n h n.

ệ ữ ố ụ ư ả ư ả b. M i quan h  gi a tích t ậ  b n và t p trung t t b n

­ Gi ng nhau:

ề ư ả ụ ự TB: t ỹ ậ    mình tích lu ; T p

ớ b n tăng lên (Tích t ư ả  b n khác).

ả ư ả ế ị ộ ố + Đ u làm cho quy mô t trung TB: liên minh v i các nhà t + K t qu : T  b n ngày càng giàu, công nhân ngày càng b  bóc l t

­ Khác nhau:

ư ả ụ ư ả t

ố ủ ậ ư ả

ư ả ẵ ố ủ ờ ữ b n là m, do đó làm tăng quy mô t ộ  b n s n có trong xã h i nên ch  làm tăng quy mô t b n cá      b n xã h i; ngu n g c c a t p trung ư

ồ ộ ỉ ư ả  b n xã h i. ố ộ ệ ữ ư ả ả

ể ộ

ự ườ ng bóc l ả ư ả ế

ế  b n ph n ánh tr c ti p m i quan h  gi a t ộ t lao đ ng đ  tăng quy mô tích t  b n tăng c ệ ạ ự ộ ờ ế ố ồ b n và lao   ụ ư   t ộ    b n ph n ánh tr c ti p quan h  c nh tranh trong n i ệ   b n, đ ng th i nó cũng tác đ ng đ n m i quan h

ồ + Ngu n g c c a tích t ệ ồ t đ ng th i làm tăng quy mô t bi ư ả  b n là nh ng t t ệ ả b n cá bi t mà không làm tăng quy mô t ụ ư ả + Tích t  t ư ả ộ đ ng (nhà t ậ ả b n); T p trung t ộ ư ả ấ b  giai c p các nhà t ộ ữ ư ả  b n và lao đ ng. gi a t ư ả ậ ụ và t p trung t ­ Tích t b n có quan h  m t thi t v i nhau. Tích t t

ứ ạ

ẫ

ắ ơ ề ườ ư làm tăng thêm quy mô và s c m nh c a t ế ậ gay g t h n, d n đ n t p trung nhanh h n. Ng ộ ậ ợ ể ệ ạ t o đi u ki n thu n l i đ  tăng c ế ớ ệ ậ ệ ủ ư ả  b n cá bi ơ c l ng bóc l ụ ư ả    b n ạ ẽ  t, do đó c nh tranh s ư ả   ượ ạ ậ  b n i, t p trung t ẩ   ị ặ t giá tr  th ng d  nên đ y

23

ưở ụ ư ả Ả ạ ủ ụ ậ t và t p trung t ư

b n.  nh h ỹ ư ả ng qua l  b n ngày càng m nh

ỹ ư ả ắ i nói trên c a tích t ạ ớ ậ b n g n v i quá trình tích t

và t p trung t ấ ụ ề ả ở ư  ộ    thành n n s n xu t xã h i

ề ả ẫ ế ơ ả ủ ộ ắ nhanh tích t ả b n làm cho tích lu  t ư ậ       Nh  v y, quá trình tích lu  t ả b n ngày càng tăng, do đó n n s n xu t TBCN tr hoá cao đ , làm cho mâu thu n kinh t ấ  c  b n c a CNTB càng thêm sâu s c.

b n 3. C u t o h u c  c a t

ị ủ ư ả ấ ạ ữ ơ ủ ư ả ­ Khái ni m: C u t o h u c  c a t

ự ế ữ ế ị ậ ủ ư ả ấ ạ ả ấ    b n do c u  b n là c u t o giá tr  c a t ổ ủ    b n quy t đ nh và ph n ánh nh ng s  bi n đ i c a

ậ ủ ư ả ậ ố ượ ứ ộ b n. ỷ ệ ữ ố ượ  gi a s  l ng s c lao đ ng s ử

ng TLSX và s  l ấ ả

ị ị ủ ư ả ấ ố

b n b t bi n và s ấ ­ C u t o giá tr  là t ng giá tr  c a t l ế t đ  ti n hành s n xu t.

ệ ng giá tr  c a t ế ể ế ướ ư ả ề ị ả ơ ỷ ệ ữ ố ượ  l  gi a s  l ả ế ầ ị ủ ư ả  b n kh  bi n c n thi ư ả ứ  b n A và B đ u có t b n  ng tr c là 100 đ n v , trong đó:

ấ ạ ị ủ ư ả ấ ạ ữ ơ ủ ư ả ệ ỹ ạ t o k  thu t c a t ỹ ấ ạ c u t o k  thu t c a t ấ ạ ỹ ­ C u t o k  thu t là t  l ữ ụ d ng  nh ng TLSX đó trong quá trình s n xu t. ụ      Ví d : 1 máy may/1 công nhân; 6 máy d t/ 1 công nhân… ấ ạ ượ ụ       Ví d : Nhà t ư ả  b n A: 80c + 20v Nhà t ư ả  b n B: 70c + 30v                   C u t o giá tr  c a t Nhà t b n

ủ ư ả ị ặ ư V. b n và giá tr  th ng d

ầ ể ư ả ư Quá trình l u thông c a t 1. Tu n hoàn và chu chuy n t b n

ầ ư ả a. Tu n hoàn t b n

ề ậ ộ ầ ư ả ứ ­ T  b n công nghi p trong quá trình tu n hoàn đ u v n đ ng theo công th c

ệ                      TLSX  T – H                         …… SX ….. H’ – T’                       SLĐ    GĐ 1                     GĐ 2                 GĐ3                                                     TLSX

ạ ư

ệ ề ệ

ả ấ

ứ ế ề ệ ế ư ả ả bi n thành t c a quá trình s n xu t (TLSX, SLĐ) ấ  b n s n xu t

’ : s n xu t ấ

ạ ả

ư ả ả ế ợ ứ ả ấ  c a quá trình s n xu t

(cid:0) Giai đo n 1: T – H             SLĐ: L u thông ư ả ấ + Hình thái xu t hi n: T  b n ti n t ế ố ủ + Ch c năng: Mua các y u t ả ư ả + K t qu : T  b n ti n t                                            TLSX (cid:0) Giai đo n 2: H                          …  SX …  H                                            SLĐ ấ + Hình thái: T  b n s n xu t ế ố ủ + Ch c năng: K t h p các y u t 24

ấ ế ể ư ả ế ố ả b n hàng hoá. s n xu t chuy n thành t

ạ ạ ư

ấ ư ả

ả ệ ự ứ ư ị ặ

ị ủ ị ặ ể .

ộ ầ

ề ề

ượ ặ ế ụ ừ ọ c l p đi l p l

ự ậ ư ả ả

ứ ụ ủ ư ả ộ  b n là s  v n đ ng liên t c c a t ệ ự t mang 3 hình thái khác nhau, th c hi n 3 ch c năng khác nhau đ ạ    b n tr i qua 3 giai đo n, ể

ườ ễ ệ ề ­ Đi u ki n đ  tu n hoàn t ị ặ ng

ể ầ ạ

ượ ể ộ ề   c chuy n hoá m t cách đ u i và đ

ả ư ả + K t qu : T  b n các y u t (cid:0) Giai đo n 3: H ’ – T’: Giai đo n l u thông ệ + Hình thái xu t hi n: T  b n hàng hoá + Ch c năng: Th c hi n giá tr  c a hàng hoá (c  giá tr  th ng d ). Bán ư ị ể hàng hoá đ  thu giá tr  và giá tr  th ng d . ế ượ ả ề ệ + K t qu : Hàng hoá đ c chuy n thành ti n t ự ậ ạ ủ ư ả ư ậ  b n qua 3 giai đo n nói trên có tính tu n hoàn.       Nh  v y, s  v n đ ng c a t   ị  ề ướ ư ả ứ i hình thái ti n, khi thu v  cũng là ti n và kèm theo giá tr T  b n  ng ra d ầ   ặ ạ ư ặ i không ng ng g i là tu n th ng d . Quá trình đó ti p t c đ ư ả  b n. hoàn t ầ ­ Tu n hoàn t ầ ượ l n l ồ ư ầ r i quay v  hình thái ban đ u có kèm theo giá tr  th ng d . ề ư ả  b n di n ra bình th ả ụ ễ + Các giai đo n ph i di n ra liên t c ồ ạ ư ả  b n cùng t n t + Các hình thái t đ n.ặ

ể ư ả

ộ b n, n u xét nó v i t

ớ ủ ư ả ườ ạ ạ ế ặ ng xuyên l p đi l p l ớ ư    cách là m t quá ể   ọ i thì g i là chu chuy n

b n ­ Khái ni m: S  tu n hoàn c a t ỳ ổ trình đ nh k  đ i m i và th ư ả t b. Chu chuy n t ự ầ ệ ị  b n.

’: m  r ng quy mô s n ả

ộ ở ộ

ư ả ả ầ ư  b n đ u t

ể

vào ngành khác ờ ể ư ả ấ ờ ờ ­ Th i gian chu chuy n t ư   ả  b n g m th i gian s n xu t và th i gian l u

Minh ho :ạ                      TLSX                                           TLSX   T – H                   … SX … H’ – T’ – H’                … SX … H’’’ – T’’      CCTB                        SLĐ                                              SLĐ        H = H’ n u s n xu t trong cùng m t ngành. H < H ế ả ấ ’: thu h p quy mô s n xu t. ẹ ấ ấ xu t; H > H  H’ n u nhà t ế       H  ư ả ữ  b n khác nhau có th i gian chu chuy n khác nhau.       Nh ng t ờ ồ thông. ỉ ư ờ

ấ ư ả ờ ằ ứ ấ ả ờ ự ả ấ    b n n m trong lĩnh v c s n xu t,

ả (ch  rõ trong công th c: th i gian s n xu t, th i gian l u thông) ờ + Th i gian s n xu t là th i gian t g m:ồ

(cid:0) ả ẩ ộ ờ Th i gian lao đ ng: SLĐ + TLSX         S n ph m

25

(cid:0) ướ ạ ộ ẩ ả ạ ằ i d ng bán thành

(cid:0) ự ữ ề ự ữ ả ượ ấ ư c mua v , nh ng d  tr  trong

ự ư ờ Th i gian gián đo n lao đ ng: S n ph m n m d ph m.ẩ ờ Th i gian d  tr  s n xu t: TLSX đ kho. ờ ư ả ư b n n m trong lĩnh v c l u thông.

ờ ư ằ ờ

ụ

ư ả ộ ơ ả ấ

(cid:0) ồ       Th i gian l u thông dài hay ng n ph  thu c vào các y u t ị ườ ng t

(cid:0) ờ + Th i gian l u thông là th i gian t ờ Th i gian l u thông g m th i gian mua và th i gian bán. ắ ế ố ờ  sau: ầ ng (cách n i s n xu t xa hay g n) ấ ố t hay x u ể ủ ậ ả i và giao thông

ố ộ b n:

ố ể ủ ư ả ể ủ    b n là s  vòng chu chuy n c a

(cid:0) Kho ng cách th  tr ị ườ Tình hình th  tr ộ Trình đ  phát tri n c a v n t ể ủ ư ả ư ­ T c đ  chu chuy n c a t ố ệ ộ

ầ

ộ

ư ả ư ộ b n l u đ ng

ộ ộ ­ Khái ni m: T  b n c  đ nh là m t b  ph n c a t

ưở ộ t b , nhà x

ộ + Khái ni m: T c đ  chu chuy n c a t ư ả t  b n trong m t năm. + Công th c: ứ                               CH                     n =                                 ch ể ư ả ố Trong đó:       n là s  vòng (l n) chu chuy n t  b n ờ                        CH là th i gian trong năm (12 tháng) ể ờ                        Ch là th i gian m t vòng chu chuy n ư ả ố ị c. T  b n c  đ nh và t (cid:0) T  b n c  đ nh ư ả ố ị ư ả ố ị ệ ế ị ị ủ ộ ầ ậ ủ ư ả ả ả ớ ư ể ẩ

ờ

ỳ ả ấ

ạ ả

ấ  b n s n xu t (máy móc,   ấ   ng…) tham gia toàn b  vào quá trình s n xu t, nh ng giá thi ế ể ầ   ả tr  c a nó không chuy n h t m t l n vào s n ph m m i mà chuy n d n ấ ả 1)  trong th i gian s n xu t.(c ị  ư ả ố ị ề ượ ử ụ c s  d ng lâu dài trong nhi u chu k  s n xu t và nó b ­ T  b n c  đ nh đ ữ   ấ ầ hao mòn d n trong quá trình s n xu t. Có hai lo i hao mòn: hao mòn h u hình và hao mòn vô hình.

ự ậ ủ ư ả ấ  nhiên làm cho các b  ph n c a t ử  ầ   ố ị  b n c  đ nh d n

ộ ớ ầ

ề ặ ơ ọ ộ ế c thay th . ề ặ

ị ấ ả

ị ấ ươ ạ ơ ệ ấ ư ặ ơ ng nh ng công su t cao h n.

ề ậ ữ + Hao mòn h u hình: là hao mòn v  v t ch t, v  m t c  h c, do quá trình s ủ ư ụ d ng và s  tác đ ng c a t ỗ ỏ ả ượ ầ i ch  h ng c n ph i đ d n hao mòn đi t ầ ự + Hao mòn vô hình: là s  hao mòn thu n tuý v  m t giá tr . Hao mòn vô hình ư ố ả t nh ng b  m t giá vì xu t hi n các máy móc x y ra ngay c  khi máy móc còn t ị ươ ẻ ơ ệ hi n đ i h n, r  h n ho c có giá tr  t ng đ (cid:0) T  b n l u đ ng ư ả ư ộ

26

ộ ệ ộ ộ ư ả ư ậ ủ ư ả ả ấ

ỳ ả ấ ộ ượ   c ượ   c

ể ấ ộ

2), tư

ậ ệ ư ả ậ ộ ộ

2 + v.

ư ả ư ộ ứ b n s n xu t, đ – Khái ni m: T  b n l u đ ng là m t b  ph n c a t ị ủ tiêu dùng hoàn toàn trong m t chu k  s n xu t và giá tr  c a nó đ ẩ ả ả chuy n toàn b  vào s n ph m trong quá trình s n xu t.  ủ ư ả ư – Các b  ph n c a t  b n l u đ ng: T  b n mua nguyên v t li u (c ộ ả b n mua s c lao đ ng (v). T  b n l u đ ng = c

ủ ư ả ư ấ ả ộ 2. Tái s n xu t và l u thông c a t b n xã h i.

ơ ả ủ ộ ố ấ ư ả ệ ả a. M t s  khái ni m c  b n c a tái s n xu t t ộ  b n xã h i

ẩ

ộ ả ­ T ng s n ph m xã h i: là toàn b  s n ph m mà xã h i s n xu t ra trong  ườ ẩ ả ờ ỳ ị ộ ấ ẩ

ị

ộ ả ả ổ ng là m t năm. T ng s n ph m xã  ậ ộ ả ổ

ẩ ề ấ ả ­ Hai khu v c c a n n s n xu t xã h i: Mác phân chia t ng s n ph m xã   ả   ấ  li u tiêu dùng, do đó n n s n

ư ệ  li u s n xu t và t ự c chia làm hai khu v c: ấ

ấ ự ự ư ả ệ ủ ộ ậ ộ ­ T  b n xã h i là t ng h p các t b n cá bi t c a xã h i v n đ ng đan xen

ộ ệ

­ đ nh sau:

ế ướ ầ ả  trong n b n xã h i, Mác nêu ra 5 gi ế ư ả  t

ế ộ ệ ữ ư ả ố ộ ấ ư ả ề c là n n kinh t ỉ ồ  trong xã h i ch  g m có m i quan h  gi a nhà t ả ị ố    b n thu n tuý, nghĩa là m i    b n và giai

ượ ả ợ ớ ị ị c mua và bán đúng giá tr , giá c  phù h p v i giá tr .

ổ

b n không đ i. ế ị ủ ể ẩ ả ộ    b n c  đ nh đ u chuy n h t giá tr  c a nó vào s n ph m trong m t

ế ạ

ng. ệ ệ ộ ấ ả ả   ẩ b. Đi u ki n th c hi n s n ph m xã h i trong tái s n xu t gi n

ộ ổ ử ấ ị ộ m t th i k  l ch s  nh t đ nh, th ệ ả ề ộ ượ c xét c  v  giá tr  và hi n v t. h i đ ề ả ự ủ ạ ư ệ ộ h i thành hai lo i: t ượ ộ xu t xã h i cũng đ ấ ư ệ ả ả  li u s n xu t. + Khu v c I: S n xu t t ấ ư ệ ả  li u tiêu dùng + Khu v c II: S n xu t t ợ ổ ư ả ộ ẫ ụ nhau, liên h  và ph  thu c l n nhau. ứ  Khi nghiên c u tái s n xu t t ộ ề + Toàn b  n n kinh t ệ quan h  kinh t ấ c p công nhân. + Hàng hoá luôn đ ấ ạ ữ ơ ủ ư ả + C u t o h u c  c a t ề ộ ư ả ố ị + Toàn b  t năm. ươ + Không xét đ n ngo i th ự ề ơ ả

ả ệ ề ự ơ

ấ ị ặ ế

ả ở ộ ộ ộ ậ ự ệ

ề ề ẩ

ủ ộ ả ấ ả ơ

ự ự ấ đ n và tái s n xu t m  r ng ệ ả ả ấ ­ Đi u ki n th c hi n s n xã h i trong tái s n xu t gi n đ n. ư ượ ử ụ ơ ả ả   c s  d ng h t cho tiêu Trong tái s n xu t gi n đ n, toàn b  giá tr  th ng d  đ ệ ổ   ứ ể ư ả  b n. Vì v y, đ  nghiên c u đi u ki n th c hi n t ng dùng cá nhân c a nhà t ệ ữ ổ ầ ổ ả s n ph m xã h i, quan h  gi a t ng cung và t ng c u v  TLSX và TLTD trong   ư tái s n xu t gi n đ n, Mác đ a ra mô hình sau:  Khu v c I:  4000c + 1000v + 1000m = 6000 (TLSX)  Khu v c II: 2000c + 500v + 500m =  3000 (TLTD)

27

ổ ả

ơ ả ấ ả ề

ả ề ự ộ ẩ  T ng s n ph m xã h i là 9000. ệ ể ự ệ ơ ả + Đi u ki n c  b n đ  th c hi n trong tái s n xu t gi n đ n là:                       I (v + m) = IIc ệ ệ ổ ả

ố ả ở ộ ấ ị ặ ở ộ ư ộ ộ ế ả ầ ư

ụ ư ư ả ở ộ ư ả ấ ộ  b n xã h i nh  sau:

ự ự

ệ ơ ả ư ả ở ộ ề ả ộ b n xã h i là:

ẩ ­ Đi u ki n th c hi n t ng s n ph m xã h i trong tái s n xu t m  r ng ấ + Mu n có tái s n xu t m  r ng ph i bi n m t ph n giá tr  th ng d  thành t ả b n ph  thêm (c và v). ủ + Mác đ a ra mô hình c a tái s n xu t m  r ng t  Khu v c I: 4000c + 1000v + 1000m = 6000 (TLSX)  Khu v c II: 1500c + 750v + 750m = 3000 (TLTD) ấ ệ ể ự + Đi u ki n c  b n đ  th c hi n trong tái s n xu t m  r ng t                                           I (v + m) > IIc.

ể ủ ố ớ ấ ư ả ậ ả c. S  phát tri n c a Lênin đ i v i lý lu n tái s n xu t t ộ    b n xã h i

ự ủ c a Mác

ả ề ụ

ế ủ ệ ộ ể  b n xã h i đ  nghiên ự ng TBCN do s  tác đ ng tr c ti p c a vi c phát

ự ộ ỹ ướ ậ ủ ­ Lênin đã áp d ng lý lu n c a Mác v  tái s n xu t t ứ ự ị ườ c u s  hình thành th  tr ộ ể tri n LLSX d

ấ ư ả ộ ủ ế i tác đ ng c a ti n b  k  thu t. ấ ế ậ ể ả ấ ả

ậ ế ả ể ả ấ ố

ấ ấ ự ậ ể   ­ Lênin đã rút ra k t lu n: S n xu t ra TLSX đ  s n xu t ra TLSX phát tri n nhanh nh t, sau đ n s n xu t ra TLSX đ  s n xu t ra TLTD và cu i cùng   ấ ch m nh t là s  phát tri n c a s n xu t TLTD.

ả 3. Kh ng ho ng kinh t c a CNTB

ủ ấ ủ ả ế ả ấ ể ủ ả ế ủ ủ a. B n ch t và nguyên nhân c a kh ng ho ng kinh t trong CNTB

ấ ủ ủ ả ả ế ộ Theo Mác, b n ch t c a kh ng ho ng kinh t ủ    chính là các cu c kh ng

ừ ả ượ ể ệ ướ ề ho ng “th a”, đ c bi u hi n d i nhi u hình thái khác nhau thông qua

ị ườ ạ các lo i th  tr ng khác nhau.

ủ ủ ế ả ­ Nguyên nhân c a kh ng ho ng kinh t

ủ ộ

ồ ừ ắ  TBCN b t ngu n t ộ ữ ủ ế ủ ế ộ ở ữ ư ề ớ ộ ẫ    mâu thu n ủ   ẫ ơ ả c  b n c a CNTB, đó là mâu thu n gi a trình đ  xã h i hoá cao c a LLSX v i ch  đ  s  h u t nhân TBCN v  TLSX ch  y u c a xã h i.

ỳ ủ ủ ả ế b. Tính chu k  c a kh ng ho ng kinh t trong CNTB

ả ộ ỳ ế ồ ạ ả ủ M t chu k  kh ng ho ng kinh t ề   ủ  g m 4 giai  đo n: Kh ng ho ng, tiêu đi u,

ụ ồ ư ị ph c h i, h ng th nh.

ủ ủ ả ạ ỳ ủ ế ả ầ ­ Kh ng ho ng: là giai đo n đ u c a chu k  kh ng ho ng kinh t

ả ả ệ ả ấ ệ ế ừ ứ ọ ể   , bi u ệ    đ ng, giá c  gi m, s n xu t đình tr , xí nghi p hi n là hàng hoá th a,

ị ườ ử ệ ạ ẹ ấ đóng c a, công nhân th t nghi p hàng lo t, th  tr ụ ng tiêu th  thu h p.

28

ế ế ủ ề ả ở ả ạ ạ ­ Tiêu đi u: là giai đo n k  ti p kh ng ho ng, giai đo n này s n xu t ấ ở

ế ụ ư ệ ạ ố tr ng thái trì tr , không còn ti p t c đi xu ng nh ng cũng không tăng lên,

ả ả ạ ư ả ơ ầ ư ể ỗ ề giá c  gi m m nh, t b n đ  r i nhi u vì không có n i đ u t .

ụ ệ ồ ượ ở ộ ụ ạ ­ Ph c h i: là giai đo n mà các xí nghi p đ ả   c khôi ph c và m  r ng s n

ấ ệ ả ấ ợ   i

xu t, thu hút thêm công nhân vào làm vi c, quy mô s n xu t tăng, l nhu n  ậ

ư ị ạ ấ ượ ể ấ ả ­ H ng th nh: là giai đo n mà s n xu t v t quá đi m cao nh t mà chu k

ụ ả ầ ướ ạ ượ ỳ  ự   c. Nhu c u và kh  năng tiêu th  hàng hoá tăng. Năng l c tr c đã đ t đ

ứ ộ ạ ạ ề ệ ả s n xu t l ấ ạ ượ i v ủ t quá s c mua c a xã h i. Do đó, l i t o đi u ki n cho

ả ộ ộ ớ ủ m t cu c kh ng ho ng m i.

ư ả ệ ủ ứ VI. Các hình thái t ị ặ   ể  b n và các hình th c bi u hi n c a giá tr  th ng

dư

ả ấ ợ ỷ ấ ợ ậ ậ 1. Chi phí s n xu t TBCN, l i nhu n và t  su t l i nhu n

ấ ả a. Chi phí s n xu t TBCN

ề ư ả ế ấ ả ấ ư ả Chi phí s n xu t TBCN là chi phí v  t b n b t bi n và t ả ế    b n kh  bi n

ư ả ể ả ấ ỏ mà nhà t b n b  ra đ  s n xu t hàng hoá.

Ký hi u: kệ

1 + c2 + v     ho c k = c + v

ặ ứ Công th c: k = c

ứ ệ ấ ả ấ ị Khi xu t hi n chi phí s n xu t TBCN, thì công th c giá tr  hàng hoá

ẽ ể W = c + v + m s  chuy n thành W = k + m.

ợ ậ b. L i nhu n

ữ ệ ị ả   ­ Khái ni m: Gi a giá tr  hàng hoá và chi phí TBCN luôn luôn có kho ng

ệ ư ả ữ cách chênh l ch, cho nên khi bán hàng hoá, nhà t ắ    b n không nh ng bù đ p

ặ ượ ọ ợ ệ ậ ư ố ề th ng d . S  ti n này đ c g i là l i nhu n, ký hi u là p.

ứ ­ Công th c:        p = W – k

ầ ẳ ộ ợ ậ  W = k + m         m = W – k ( L i nhu n ch ng qua là m t hình thái th n bí

ủ hoá c a giá So sánh p và m

29

ế ề ả ả ố ộ ố ồ + Gi ng nhau: C  p và m đ u có chung ngu n g c là k t qu  lao đ ng không

ủ công c a công nhân

+ Khác nhau:

ả ủ ư ả ả ế ả ủ ế ả ấ * Ch t: m là k t qu  c a t ấ   ế  b n kh  bi n (v), p là k t qu  c a chi phí s n xu t

ậ ấ ậ ả ộ ủ TBCN (k = c + v). Vì v y p đã che đ y b n ch t bóc l t c a CNTB.

ượ ế ả ơ ớ *L ị ng:     p > m n u bán hàng hoá v i giá c  cao h n giá tr

ỏ ơ ế ả ớ ị                   p < m n u bán hàng hoá v i giá c  nh  h n giá tr

ả ằ ế ớ ị                   p = m n u bán hàng hoá v i giá c  b ng giá tr .

ị ặ ư tr  th ng d ).

ỷ ấ ợ ậ c. T  su t l i nhu n

ấ ợ ệ ỷ ỷ ố ữ ­ Khái ni m: T  su t l ậ i nhu n là t ầ  s  tính theo ph n trăm gi a giá tr ị

’

ộ ư ả ứ ư ặ ướ th ng d  và toàn b  t b n  ng tr c.

­ Ký hi u: pệ

ứ ­ Công th c

m

p’ =                 x  100%

c + v

’

­ Phân bi t pệ ’  và m’

’    ph n ánh m c doanh l

ề ặ ấ ứ ả ợ ủ ấ ả + V  m t ch t: p i, doanh thu c a nhà s n xu t, m

’

ả ộ ộ ủ ư ả ph n ánh trình đ  bóc l t c a nhà t b n

’  luôn luôn l n h n p

ề ặ ượ ọ ườ ớ ơ + V  m t l ng: trong m i tr ợ ng h p m

ữ ố ả ưở ế ỷ ấ ợ ậ ­ Nh ng nhân t nh h ng đ n t su t l i nhu n:

ỷ ấ ị ặ ư ỷ ấ ị ặ ư + T  su t giá tr  th ng d : t su t giá tr  th ng d  càng cao thì t ỷ ấ ợ  su t l ậ   i nhu n

càng l n.ớ

ơ ủ ư ả ấ ạ ệ ỷ ấ ư ề ữ + C u t o h u c  c a t b n: Trong đi u ki n t ị ặ  su t giá tr  th ng d  không

ậ ả ổ ấ ạ ữ ơ đ i, c u t o h u c  càng cao thì t ỷ ấ ợ  su t l i nhu n càng gi m.

30

ủ ư ả ế ố ể ư ả ể ố ộ ộ ớ + T c đ  chu chuy n c a t b n: N u t c đ  chu chuy n t b n càng l n thì

ư ả ượ ư ề nhà t b n càng thu đ ị ặ c nhi u giá tr  th ng d , theo đó t ỷ ấ ợ  su t l ậ i nhu n cũng

tăng lên.

ế ư ả ệ ỷ ấ ư ề ế ấ + Ti ệ t ki m t b n b t bi n: Trong đi u ki n t ị ặ  su t giá tr  th ng d  và t ư ả    b n

ế ư ả ế ấ ỏ ả ế ổ b n b t bi n càng nh  thì t ỷ ấ ợ  su t l ậ i nhu n càng

kh  bi n không đ i, n u t l n.ớ

ố ề ượ ư ả ử ụ ộ ố       B n nhân t trên đ u đ c các nhà t b n s  d ng, khai thác m t cách tri ệ   t

ấ ậ ể ể ạ ượ ỷ ấ ợ đ , đ  đ t đ su t l c t i nhu n cao nh t.

ả ả ợ ậ ấ 2. L i nhu n bình quân và giá c  s n xu t

ộ ộ ạ ự ị a. C nh   tranh   trong   n i   b   ngành   và   s hình   thành   giá   tr   th ị

tr ngườ

ộ ộ ữ ệ ạ ự ạ C nh tranh trong n i b  ngành là s  c nh tranh gi a các xí nghi p trong

ạ ấ ả ằ ộ ộ cùng m t ngành, cùng s n xu t ra m t lo i hàng hoá nh m giành gi

ậ ợ ữ ệ ề ụ ả ấ nh ng đi u ki n thu n l i trong s n xu t và tiêu th  hàng hoá có l ậ   t ợ ơ   i h n

ợ ậ ạ ể đ  thu l i nhu n siêu ng ch.

ộ ộ ệ ạ ­ Các bi n pháp c nh tranh trong n i b  ngành:

ả ế ậ ỹ + C i ti n k  thu t.

ộ ổ ứ ấ ả ả + Nâng cao trình đ  t ch c, qu n lý s n xu t.

ấ ượ ạ ấ ấ ả + Nâng cao ch t l ng, h  th p chi phí s n xu t.

ả ế ể ẫ + C i ti n ki u dáng, m u mã hàng hóa.

ắ ầ ắ + N m b t nhu c u tiêu dùng.

ở ộ ấ ả ộ ộ + Nâng cao trình đ  lao đ ng, m  r ng quy mô s n xu t.

ự ữ ạ ợ ậ b. C nh tranh gi a các ngành và s  hình thành l i nhu n bình quân

ữ ạ ­ C nh tranh gi a các ngành:

ự ạ ữ ả ấ ằ   + Khái ni m:ệ  là s  c nh tranh gi a các ngành s n xu t khác nhau, nh m

ơ ầ ư ụ ợ ơ ứ ơ ỷ ấ ợ m c đích tìm n i đ u t có l i h n, t c là n i có t su t l ậ i nhu n cao

h n.ơ

31

ệ ạ ự ể ư ả ủ + Bi n pháp c nh tranh: t do di chuy n t b n c a ngành này sang ngành

ố ư ả ứ ấ ả khác, t c là phân ph i t b n (c và v) vào các ngành s n xu t khác nhau.

ỷ ấ ợ ậ ­ T  su t l i nhu n bình quân:

ỷ ố ữ ổ ị ặ ư ầ là t s  tính theo ph n trăm gi a t ng giá tr  th ng d  và + Khái ni m: ệ

’

ố ư ả ầ ư ủ ề ả ấ ổ t ng s  t ộ  b n xã h i đã đ u t vào các ngành c a n n s n xu t TBCN

+ Ký hi u pệ

+ Công th c: ứ

∑m

p’ =                  x 100%

∑(c +v)

ụ

Theo ví d  trên thì: p

’ = 90/300 * 100% = 30%.

ợ

ậ ­ L i nhu n bình quân

ố ợ

ữ

ủ

ậ

ằ

ư ả

ệ + Khái ni m: là s  l

i nhu n b ng nhau c a nh ng t

ằ  b n b ng nhau

ấ ể ấ ạ ữ ơ ủ ư ả

ầ ư đ u t

vào các ngành khác nhau, b t k  c u t o h u c  c a t

b n

ư ế nh  th  nào. + Ký hi u: pệ + Công th c: ứ                   p = p’ x k ợ

ụ

ủ ả

ề ượ

ậ

Theo ví d  trên thì l

i nhu n bình quân c a c  ba ngành đ u đ

c tính

ư nh  sau:

p = 30% x 100 = 30

ả ả ự ủ ể ị ấ a. S  chuy n hoá c a giá tr  hàng hoá thành giá c  s n xu t

ấ ằ ấ ộ ả ả ớ ợ ả ậ ­ Giá c  s n xu t b ng chi phí s n xu  c ng v i l i nhu n bình quân

ể ậ ậ ­ Khi t ỷ ấ ợ  su t l i nhu n chuy n thành t ỷ ấ ợ  su t l i nhu n bình quân, ờ   ồ đ ng th i

ợ ể ậ ợ ậ ị l i nhu n chuy n thành l ể   i nhu n bình quân thì: giá tr  hàng hóa chuy n

ả ả ấ thành giá c  s n xu t

32

ả ả ị ­ Giá tr  ị  Giá tr  th  tr ị ườ  Giá c  s n xu t ấ ng

ả ả ấ Giá c  s n xu t = k + p

ả ả ể ấ ậ ị ị ­ Khi giá tr  hàng hóa chuy n thành giá c  s n xu t thì quy lu t giá tr  có

p

ả ả ứ ể ệ ấ ậ hình th c bi u hi n thành quy lu t giá c  s n xu t:

ị ả ả ấ Giá tr  = c + v + m   Giá c  s n xu t = k +

ậ Quy lu t giá tr ị   Quy lu t giá c  su t. ả ấ ậ

ư ữ ị ặ ự ấ ộ 3. S  phân chia giá tr  th ng d  gi a các giai c p bóc l t trong

CNTB

ươ ợ ươ ệ ư ả a. T  b n th ệ ng nghi p và l ậ i nhu n th ng nghi p

ươ ệ ướ ư ả *T  b n th ng nghi p d i CNTB

ư ả ươ ộ ộ ủ ư ả ệ ậ ­ ng nghi p là m t b  ph n c a t b n công Khái ni mệ : T  b n th

ượ ư ụ ụ ờ ệ nghi p đ c tách r i ra và ph c v  quá trình l u thông hàng hoá c a t ủ ư

ệ ả b n công nghi p.

ươ ồ ư ả ư ả ­ ư ả  T  b n th ệ ng nghi p g m t b n kinh doanh hàng hoá và t b n kinh

ề ệ doanh ti n t .

’. ng nghi p là T – H – T

ứ ậ ủ ư ả ộ ươ ệ Công th c v n đ ng c a t b n th

ủ ư ả ặ ươ ụ ừ ệ ộ ư ả ể Đ c đi m c a t b n th ng nghi p là v a ph  thu c vào t b n công

ớ ư ả ệ ệ ừ ộ ậ nghi p v a đ c l p v i t b n công nghi p.

ủ ư ả ươ ự ể ệ Vai trò c a t b n th ờ ng nghi p: S  ra đ i và phát tri n c a t

ươ ị ườ ư ể ệ th ng nghi p đã làm cho l u thông hàng hoá phát tri n, th  tr ủ ư ả    b n ượ   c ng đ

ở ộ ượ ư ậ ẩ m  r ng, hàng hoá đ c l u thông nhanh chóng, do v y đ y nhanh t c đ ố ộ

ể ủ ư ả ừ ề ế ể chu chuy n c a t b n, t ẩ  đó thúc đ y n n kinh t TBCN phát tri n.

ậ ợ ươ ệ *L i nhu n th ng nghi p

ậ ợ ươ ị ặ ệ ộ ầ ng nghi p là m t ph n giá tr  th ng d  đ ư ượ   c Khái ni mệ : L i nhu n th

ự ả ạ ấ ư ả ệ ượ sáng t o ra trong lĩnh v c s n xu t và do t b n công nghi p nh ng l ạ   i

ư ả ươ ể ư ả ươ ự ứ ệ ệ cho t b n th ệ ng nghi p đ  t b n th ng nghi p th c hi n ch c năng

ư l u thông.

33

ư ả ợ ứ b. T  b n cho vay và l i t c cho vay

ư ả ướ *T  b n cho vay d i CNTB

ư ả ệ ư ả ề ệ ạ ờ ỗ ­ Khái ni m: T  b n cho vay là t b n ti n t t m th i nhàn r i mà ng

ử ụ ằ ờ ủ ở ữ ườ ườ   i ậ   ộ i khác s  d ng trong m t th i gian nh m nh n ch  s  h u nó cho ng

đ ượ ố ề ờ c s  ti n l ấ ị i nh t đ nh.

ư ả ứ ậ ộ T  b n cho vay v n đ ng theo công th c:

T – T – H – T’ – T’

ợ ứ *L i t c và t  su t l ỷ ấ ợ ứ i t c

ợ ứ ­  L i t c:

ợ ứ ủ ợ ệ ầ ộ ậ + Khái ni m: L i t c là m t ph n c a l i nhu n bình quân mà nhà t ư

ả ả ư ả ượ ư ả ả b n đi vay ph i tr  cho nhà t b n cho vay ng t ề    b n ti n

ệ ư ả ỏ ử ụ ứ  căn c  vào l ư ả t mà nhà t b n cho vay đã b  ra cho nhà t b n đi vay s  d ng.

+ Ký hi u: zệ

ố ủ ợ ứ ồ ừ ị ặ + Ngu n g c c a l i t c cũng chính là t ư  giá tr  th ng d  do công nhân

ừ ự ả ấ ạ sáng t o ra t trong lĩnh v c s n xu t.

T  su t l ỷ ấ ợ ứ i t c

ỷ ấ ợ ứ ệ ữ ổ ầ + Khái ni m: T  su t l i t c là t ỷ ệ  l tính theo ph n trăm gi a t ng s  l ố ợ   i

’

ố ư ả ề ệ ườ ứ t c và s  t b n ti n t cho vay (th ng tính theo tháng, quý, năm…)

+ Kí hi u: zệ

ứ + Công th c tính:

z

z’ =                                  x100%

ổ T ng TB cho vay

ỷ ấ ợ ụ ậ ố + T  su t l ộ i nhu n ph  thu c vào các nhân t sau:

ộ ậ M t là, t ỷ ấ ợ  su t l i nhu n bình quân

ợ ậ ợ ứ ợ Hai là, t ỷ ệ  l phân chia l i nhu n bình quân thành l i t c và l ậ   i nhu n

doanh nghi pệ

34

ề ư ả ầ ệ Ba là, quan h  cung c u v  t b n cho vay

ụ ệ ợ ậ c. Quan h  tín d ng TBCN. Ngân hàng và l i nhu n ngân hàng

ụ ệ *Quan h  tín d ng TBCN

ứ ậ ủ ư ả ụ ộ b n cho vay. ­ Khái ni mệ : Tín d ng TBCN là hình th c v n đ ng c a t

ơ ả ướ ứ ụ ụ ươ ­ D i CNTB có hai hình th c tín d ng c  b n là tín d ng th ệ   ng nghi p

ụ và tín d ng ngân hàng.

ươ ụ ữ ứ ệ ư ả ụ + Tín d ng th ng nghi p là hình th c tín d ng gi a các nhà t ự    b n tr c

ế ớ ị ti p kinh doanh, mua bán ch u hàng hoá v i nhau.

ụ ượ ệ

ụ ứ ữ ớ + Tín d ng ngân hàng: là quan h  vay m n thông qua ngân hàng làm   ư ả    b n i. Đây là hình th c tín d ng gi a ngân hàng và các nhà t môi gi

ự ế ư ầ ộ ớ tr c ti p kinh doanh và các t ng l p dân c  khác trong xã h i.

ớ ự ậ ự ậ ủ ụ ề ắ ộ ộ S  v n đ ng c a tín d ng ngân hàng g n li n v i s  v n đ ng c a t ủ ư ả    b n

ề ệ ố ượ ề ệ ụ ủ ti n t , vì đ i t ng c a tín d ng ngân hàng là ti n t .

ợ ậ *Ngân hàng và l i nhu n ngân hàng

ệ ệ ư ả + Khái ni m: Ngân hàng trong CNTB là xí nghi p kinh doanh t ề    b n ti n

ệ ớ ườ ườ t , làm môi gi ữ i gi a ng i đi vay và ng i cho vay.

ậ ử ệ ụ + Ngân hàng có hai nghi p v : nh n g i và cho vay

ữ ợ ứ ợ ứ ậ ệ + Chênh l ch gi a l i t c cho vay và l ử i t c nh n g i sau khi tr ừ    đi

ụ ữ ệ ề ộ ớ ậ   nh ng chi phí v  nghi p v  kinh doanh ngân hàng c ng v i các thu nh p

ề ư ả ề ệ ợ ậ khác v  kinh doanh t b n ti n t hình thành nên l i nhu n ngân hàng.

ổ ầ ư ả ả ị ườ ứ d. Công ty c  ph n, t b n gi và th  tr ng ch ng khoán

ổ ầ ­ Công ty c  ph n

ệ ệ ớ ượ ầ ạ ộ ổ + Khái ni m: Công ty c  ph n là m t lo i hình xí nghi p l n đ

ườ ệ ậ ổ ố c hình   ế   ng t p trung v n thông qua vi c phát hành c  phi u ằ thành b ng con đ

và trái phi u.ế

ủ nào c a công ty.

ủ ầ ổ + Vai trò c a công ty c  ph n:

35

ậ ư ả ệ ữ *T p trung nhanh chóng các t ỏ  b n nh , riêng bi t thành nh ng t ư ả    b n

ừ ậ ớ ớ l n, t đó l p ra các công ty l n.

ậ ợ ệ ề ạ ể ư ả ầ ư ự *T o đi u ki n thu n l i cho s  di chuy n t b n đ u t .

ề ộ ạ * Tăng tính năng đ ng và c nh tranh trong n n kinh t ế .

ả ư ả ­ T  b n gi

ư ả ệ ả ư ả ồ ạ ướ ứ + Khái ni m: T  b n gi là t b n t n t i d ứ   i hình th c các ch ng

ạ ữ ậ ườ ở ữ khoán có giá và mang l i thu nh p cho nh ng ng ứ   i s  h u các ch ng

khoán đó.

ổ ế ứ ứ ế ạ ạ ổ + Các lo i ch ng khoán: Có hai lo i ch ng khoán ph  bi n: c  phi u (do

ả ể ặ ư ả +  + T  b n gi có đ c đi m sau:

ạ ườ ở ữ ể *Có th  mang l ậ i thu nh p cho ng i s  h u nó

ể *Có th  mua bán đ ượ c

ư ả ả ự ủ ả *Vì là t b n gi nên s  tăng hay gi m giá mua bán c a nó trên th ị

ườ tr ng

ổ ươ ứ ủ ư ả ự ầ ậ không c n có s  thay đ i t ng  ng c a t b n th t.

ế ầ ổ công ty c  ph n phát hành) và trái phi u

ị ườ ứ ứ ơ : là n i mua bán các ch ng khoán. Th  tr ị ườ   ng ­ Th  tr ng ch ng khoán

ứ ượ ị ườ ấ ộ ơ ấ ch ng khoán đ c phân thành hai c p đ : Th  tr ng s  c p và th  tr ị ườ   ng

ứ ấ th  c p

ị ườ ơ ấ ị ườ + Th  tr ng s  c p là th  tr ầ   ứ ng mua bán các ch ng khoán trong l n

ầ phát hành đ u tiên

ị ườ ứ ấ ị ườ ạ +   Th   tr ng   th   c p   là  th   tr ng   mua   đi   bán   l ứ i   các   ch ng   khoán

ườ ượ ứ ự ệ ị th ng đ ở c th c hi n thông qua s  giao d ch ch ng khoán.

ệ ả ệ ấ ị e. Quan h  s n xu t TBCN trong nông nghi p và đ a tô TBCN

ự ệ ­ S  hình thành QHSX TBCN trong nông nghi p

36

ự ệ ớ ươ ệ So v i lĩnh v c công nghi p và th

ệ ệ ấ ơ ộ ượ ườ nghi p xu t hi n mu n h n, và nó đ ng nghi p, QHSX TBCN trong nông   ể   ng đi n c hình thành theo hai con đ

hình:

ủ ế ệ ề ể ầ ầ ị + D n d n chuy n n n nông nghi p đ a ch  phong ki n sang kinh doanh

ươ ử ụ ứ ộ theo ph ng th c TBCN s  d ng lao đ ng làm thuê.

ủ ư ả ế ộ ỏ ạ ộ + Thông qua cu c cách m ng dân ch  t s n, xoá b  ch  đ  canh tác

ế ể ệ ể ấ ộ ru ng đ t theo ki u phong ki n, phát tri n CNTB trong nông nghi p.

ổ ậ ệ ả ể ệ ấ ặ + Quan h  s n xu t TBCN trong nông nghi p có đ c đi m n i b t đó là

ệ ủ ủ ấ ố ị ư ả ộ m i quan h  c a ba giai c p: Đ a ch  ­ nhà t ấ    b n kinh doanh ru ng đ t

– công nhân.

ủ ị Đ a ch                 ­            Nhà TB                       ­             Công nhân

ị ợ

ậ  R(đ a tô)                         p (L i nhu n BQ)                                          m

ố ủ ị ấ ả ồ ­ B n ch t và ngu n g c c a đ a tô

ấ ả ầ ị ị ặ ư ắ ạ + B n ch t: Đ a tô TBCN là ph n giá tr  th ng d  c t l

ệ ư ả ừ ợ ậ ấ   i sau khi đã kh u ả ộ    b n kinh doanh nông nghi p ph i n p tr đi l i nhu n bình quân mà t

ủ ị cho đ a ch .

ồ ị ư ả ầ ộ ố + Ngu n g c: Đ a tô t b n ch  nghĩa là m t ph n lao đ ng không công

ị ộ ủ ệ ủ c a công nhân trong nông nghi p b  bóc l ộ t.

ệ ị ế ị ­ Phân bi t đ a tô TBCN và đ a tô phong ki n

+ Gi ng:ố

ự ể ệ ề ặ ề ế ủ ề ở ữ ộ *Đ u là s  th  hi n v  m t kinh t ấ  c a quy n s  h u ru ng đ t

ả ủ ự ế ề ộ ệ ộ * Đ u là k t qu  c a s  bóc l t lao đ ng nông nghi p.

+ Khác:

ủ ự ế ế ị ị ộ Đ a tô phong ki n: Đ a ch  tr c ti p bóc l t nông dân

*Ch t:ấ

ủ ế ị ị ộ Đ a tô TBCN: Đ a ch  gián ti p bóc l t CN thông qua Nhà

ấ ộ TB kinh doanh ru ng đ t.

37

ộ ả ư ặ ẩ ồ ấ                                    ĐT PK: G m toàn b  s n ph m th ng d , đôi khi còn l n

ầ ẩ ế ả sang                  s n ph m c n thi t.

ượ ng: *L

ị ặ ầ ộ ư ỉ                        ĐT TBCN: Ch  là m t ph n giá tr  th ng d

ạ ị ­ Các lo i đ a tô

ệ ị + Đ a tô chênh l ch

ệ ị ư ả ủ ầ ợ Khái ni m: ệ Đ a tô chênh l ch t b n ch  nghĩa là ph n l

ạ ợ ậ ề ộ ượ ng ch ngoài l i nhu n bình quân thu đ ậ i nhu n siêu   ệ   ấ c trên ru ng đ t có đi u ki n

ậ ợ ơ ấ ả s n xu t thu n l i h n.

ạ ị ệ    Đ a tô chênh l ch có hai lo i:

ệ ượ ị ộ *Đ a tô chênh l ch I: là đ a tô thu đ c trên nh ng ru ng đ t có đ  màu m

ộ ộ ầ ữ ị ố ấ ị ườ t, có v  trí g n th  tr ỡ  ặ ầ   ng ho c g n

ị ạ ấ ự  nhiên thu c lo i đ t trung bình và t t ườ đ ng giao thông

ệ ố ạ ị ị ấ ả ư ả + Đ a tô tuy t đ i: là lo i đ a tô mà t t c  các nhà t ộ    b n kinh doanh ru ng

ả ộ ủ ộ ị ố ấ ấ ề đ t đ u ph i n p cho đ a ch , cho dù ru ng đât đó là t t hay x u.

ệ ị ệ ố ệ ị + Phân bi t đ a tô tuy t đ i và đ a tô chênh l ch

ề ợ ạ ậ Đ u là l i nhu n siêu ng ch

ố ư ố ồ ư ề  *Gi ng:       Đ u có ngu n g c t ị ặ  giá tr  th ng d

ả ủ ự ế ề ế ặ ạ ộ ư ủ                         Đ u là k t qu  c a s  chi m đo t lao đ ng th ng d  c a

ườ ệ ng i công nhân nông nghi p làm thuê.

ề ộ ị Đ a tô CL do đ c quy n kinh doanh RĐ sinh ra

*Khác:

ề ở ữ ị ộ                      Đ a tô TĐ do đ c quy n s  h u RĐ sinh ra

ấ ả ộ ­ Giá c  ru ng đ t.

ả ộ ề ấ ấ ộ ỉ ị + Giá c  ru ng đ t ch  là giá mua “quy n thu đ a tô” do ru ng đ t mang

ạ ỷ ấ ợ ứ l i theo t su t l ệ i t c hi n hành.

38

ấ ỷ ệ ậ ị ả ộ + Giá c  ru ng đ t t l ớ ị  thu n v i đ a tô và t ỷ ệ  l ngh ch v i t ớ ỷ ấ ợ   i  su t l

ứ ư ả ử t c t b n g i vào ngân hàng.

ỉ ạ ủ ậ ị ỗ ả ấ  b n ch t quan h ệ Tóm l i:ạ  Lý lu n đ a tô TBCN c a Mác không ch  v ch r

ơ ở ự ể ệ ấ ọ ả s n xu t TBCN trong nông nghi p mà còn là c  s  khoa h c đ  xây d ng các

ế ố ớ ế ệ ấ chính sách thu  đ i v i nông nghi p và các ngành khác có liên quan đ n đ t đai

ả ơ ệ có hi u qu  h n.

ƯƠ Ủ Ộ CH Ọ NG III: H C THUY ẾT VỀ  CH  NGH ĨA T  B N Ư Ả Đ C QUY ỀN

Ủ VÀ CH  NGH ĨA T  B N Ộ Ư Ả Đ C QUY ỀN NHÀ N CƯỚ

Ủ I. CH  NGH ĨA T  B N Ộ Ư Ả Đ C QUY ỀN

ữ ể ủ ự ạ 1. Nh ng nguyên nhân chuy n bi ến c a CNTB t do c nh tranh

ộ thành CNTB đ c quy ền.

ị ườ ạ ấ ỉ ộ       Đ c quy ọ ền, trong kinh tế h c, là tr ng thái th  tr ộ   ng ch  có duy nh t m t

ườ ả ả ấ ẩ ả ẩ ng i bán và s n xu t ra s n ph m không có s n ph m thay th ế g n gầ ũi.

ộ ấ ố Ch  nghủ ĩa t ư ả đ c quy b n ệ ền xu t hi n vào cu i th ỷ ế k  XIX đ u thầ ế k  XXỷ

ữ do nh ng nguyên nhân ch  y ủ ếu sau:

39

ể ủ ự ướ ủ ộ ọ ứ ấ : S  phát tri n c a LLSX d i tác ộ đ ng c a ti ến b  khoa h c – ­ Th  nh t

ẩ ụ ả ấ ậ ỹ k  thu t ậ đ y nhanh quá trình tích t và t p trung s n xu t, hình thành các

ệ ớ xí nghi p có quy mô l n.

ủ ự ứ ủ ề ệ ộ ể ­ Th  hai: Trong đi u ki n phát tri n c a KH – KT, s  tác đ ng c a các

ế ủ ị ặ ư ư ậ ậ ậ quy lu t kinh t

ổ ơ ấ ế ủ ế ẽ ạ ỹ lu … ngày càng m nh m , làm bi n đ i c  c u kinh t c a CNTB nh  quy lu t giá tr  th ng d , quy lu t tích   ộ ư c a xã h i t

ướ ấ ớ ậ ả ớ ả b n theo h ng t p trung s n xu t v i quy mô l n.

ứ ạ ố ệ ư ả ừ ­ Th  ba: C nh tranh kh c li t đã làm cho các nhà t ỏ  b n nh  và v a b ị

ả ư ả ớ ớ ố ư ả ậ phá s n và các nhà t b n l n ngày càng giàu có v i s  t b n t p trung

ờ ạ ệ ồ ớ và quy mô xí nghi p ngày càng to l n, đ ng th i c nh tranh còn làm cho

ư ả ế ớ ộ ư ả ớ ả ạ ơ các nhà t b n ph i liên k t v i nhau t o thành m t t b n l n h n đ ể

ữ ạ ứ đ ng v ng trong c nh tranh.

ứ ư ệ ượ ủ ả ế ạ ­ Th  t :  Hi n t ng kh ng ho ng kinh t

ừ ệ ẩ ỏ ụ ậ xí nghi p v a và nh , thúc đ y nhanh quá trình tích t ả  đã làm phá s n hàng lo t các   ư và t p trung t

b n.ả

ệ ố ụ ứ ự ể ở ­ Th  năm: S  phát tri n h  th ng tín d ng TBCN tr ẩ    thành  đòn b y

ẩ ậ ệ ẽ ạ ấ ả ấ m nh m , thúc đ y t p trung s n xu t, nh t là vi c hình thành các công

ờ ủ ự ề ạ ầ ổ ổ ứ ộ ề ề ty c  ph n, t o ti n đ  cho s  ra đ i c a các t ch c đ c quy n.

ạ ự ờ ủ ự ề ộ Tóm l

ấ ủ ự ơ ả ự ư ế i, s  ra đ i c a CNTB đ c quy n d a trên năm nguyên nhân   ờ   này. Nh ng theo Lênin, nguyên nhân c  b n, tr c ti p nh t c a s  ra đ i

ộ ự ự ừ ề ạ ạ CNTB đ c quy n là t do c nh tranh.  “…c nh tranh t CNTB t

ự ậ ể ế ấ ả ấ ẻ    do đ  ra ộ   ả ậ t p trung s n xu t và s  t p trung s n xu t này khi phát tri n đ n m t

ứ ộ ấ ị ạ ẫ ớ ộ ề m c đ  nh t đ nh l i d n t i đ c quy n”.

ủ ủ ộ ể 2. Đ c ặ đi m kinh t ế c a ch  ngh ĩa t ư ả đ c quy b n ền

ự ậ ả ấ ộ a. S  t p trung s n xu t và các t ổ ứ đ c quy ch c ền

ộ ổ ứ ữ ổ ứ đ c quy ền là t ch c liên minh gi a các nhà t ư ả    b n ­ Khái ni mệ : T  ch c

ể ậ ệ ả ấ

ạ l n ớ đ  t p trung vào trong tay ph n l n vi c s n xu t và tiêu th  m t s ụ ộ ố  ầ ớ ền cao. ụ đích thu đ lo i hàng hoá nào ằ đó nh m m c ộ ậ đ c quy i nhu n ượ ợ c l

40

ầ ộ ­ Khi m i b t ớ ắ đ u quá trình ộ đ c quy

ộ ớ ền hoá, các liên minh đ c quy thành theo liên kết ngang (liên kết trong cùng m t ngành), v i các t ền hình  ổ ứ    ch c

ộ đ c quy ền sau:

ổ ứ ộ ữ ư ả ớ + Xanhdica (Syndicate): là t ề  ch c đ c quy n gi a các nhà t b n liên minh v i

ị ườ ế ố ầ ủ ả ầ ấ nhau trên th  tr ng y u t đ u vào và đ u ra c a s n xu t.

ổ ầ + Congolonenat (Conglomerate): là t ch c ộ ứ đ c quy ền  đa ngành mà h u nh ư

ậ ỹ ộ không có liên quan gì về k  thu t, là các t ổ ứ đ c quy ch c ố ền siêu qu c gia, xuyên

ố qu c gia.

ổ ữ ư ả ị + Cacten (Cartel): là t ch c ộ ứ đ c quy ệ  b n ký hi p ngh  tho

ậ ả ượ ả ền gi a các nhà t ị ườ ớ thu n v i nhau v ề giá c , quy mô s n l ng, th  tr ả  ạ ụ ỳ h n thanh ng tiêu th , k

toán…

ộ ọ ­ Sau này, các liên minh đ c quy ền hình thành theo liên kết d c (liên k ết đa

ộ ồ ngành), g m các t ổ ứ đ c quy ch c ền sau:

ộ ộ + Congxooxiom (Consortium): là hình th c t ứ ổ ứ đ c quy ch c ền có trình đ  và quy

ớ ỉ ư ả ớ mô l n, tham giá vào các Consortium không ch  có các nhà t

ư ộ ớ các Cyndicate, Trust thu c các ngành khác nhau nh ng liên k b n l n mà còn c ết v i nhau v ả  ề kinh

ậ ỹ tế và k  thu t.

ư ả ầ ỏ b. T  b n tài chính và đ u s  tài chính

ư ả *T  b n tài chính

ư ả ậ ợ ữ   ­ Khái ni mệ : T  b n tài chính là s  thâm nh p và dung h p vào nhau gi a ự

ộ ộ t ư ả đ c quy b n ền ngân hàng và t ư ả đ c quy b n ền công nghi p.ệ

ờ ủ ư ả ­ S  ra ự đ i c a t b n tài chính:

ự ộ + S  hình thành các t ổ ứ đ c quy ch c ền ngân hàng:

ớ ụ ệ ậ ả * Cùng v i quá trình tích t ấ  và t p trung s n xu t trong công nghi p c ũng di nễ

ễ ậ ụ ư ả b n trong ngân hàng, d n ẫ đến

ộ ra cũng di n ra quá trình tích t ổ ứ đ c quy hình thành các t ch c và t p trung t ền trong ngân hàng.

ớ ụ ủ ệ ợ ơ h n thích h p v i các điều ki n tài chính và tín d ng c a mình.

ự ạ ụ ư ả *Do c nh tranh d n ẫ đến s  tích t b n trong ngân hàng. t

ậ ủ ự ệ + S  xâm nh p c a ngân hàng vào công nghi p:

41

ủ ộ ố * Kh ng ch ệ ế ho t ạ đ ng c a khách hàng công nghi p

ệ ủ ạ ả ơ * C  ử đ i di n c a mình vào các c  quan qu n lý c a ộ ủ đ c quy ền công nghi p ệ để

ủ ộ ộ theo dõi, giám sát các ho t ạ đ ng c a các t ổ ứ đ c quy ch c ền công nghi p.ệ

ổ ủ ệ ả ạ * Mua c  phi ếu c a các công ty làm ạ ăn phát đ t và c ử đ i di n vào ban qu n tr ị

ủ c a công ty đó.

ự ủ ệ ậ ổ + S  xâm nh p c a công nghi p vào ngân hàng: Các t ch c ộ ứ đ c quy ền công

ệ ủ ằ nghi p cệ ũng tham gia vào công vi c c a ngân hàng b ng cách:

ầ ủ ể ổ ộ * Mua c  ph n c a các ngân hàng l n ố ớ đ  chi ph i các ho t ủ ạ đ ng c a ngân hàng

ệ ự ự ậ ộ * T  thành l p các ngân hàng tr c thu c các t p ậ   ậ đoàn công nghi p. (Thành l p

ụ ụ ằ ngân hàng riêng nh m ph c v  cho mình).

ụ Ở ầ Ví d : ả  VN có ngân hàng hàng h i, ngân hàng d u khí….

ậ ẫ ữ ự ợ ổ ch c ộ ứ đ c quy ền Tóm l iạ : S  dung h p hay thâm nh p l n nhau gi a các t

ứ ư ả ớ ệ ộ trong công nghi p và trong ngân hàng hình thành m t th  t b n m i – t ư ả    b n

tài chính.

ầ ỏ *Đ u s  tài chính

ầ ỏ ữ ư ả b n có kh  n ả ăng chi ph iố ­ Khái ni mệ : Đ u s  tài chính là nh ng trùm t

ộ ư ả ờ ố toàn b  ộ đ i s ng kinh t ị ủ ế và chính tr  c a toàn xã h i t b n.

ự ầ ậ ự ố + S  chi ph i v ặ ố ề m t kinh t ỏ ế: Các đ u s  tài chính thi ị ủ   ết l p s  th ng tr  c a

ứ ộ ộ ớ ự mình thông qua chế đ  tham d . (T c là, m t nhà tài chính l

ố ề ặ ự ế ầ ỏ ế ậ ự ố ị ủ + S  chi ph i v  m t kinh t : Các đ u s  tài chính thi t l p s  th ng tr  c a

ế ộ ự mình thông qua ch  đ  tham d .

ố ề ặ ạ ộ ự ọ ố ị ủ   ầ ỏ + S  chi ph i v  m t chính tr : Các đ u s  tài chính chi ph i m i ho t đ ng c a

ơ ướ ế ụ ụ ụ ợ ủ các c  quan nhà n c, bi n nhà n ướ ư ả c t s n thành công c  ph c v  l i ích c a

chúng

ẩ ư ả ấ c. Xu t kh u t b n

ấ ủ ẩ ư ả ấ ả ấ ẩ ị ướ ­ B n ch t c a xu t kh u t b n là xu t kh u giá tr  ra n c ngoài (mang

ướ ầ ư ằ ộ ư ở c ngoài đ  ể đ u t ) nh m bóc l ị ặ t giá tr  th ng d các n ướ   c

tiền ra n ậ ẩ ư ả nh p kh u t b n.

42

ẩ ư ả ấ ỷ ỷ ế k  XIX đ u thầ ế k  XX, xu t kh u t b n tr ở ­ Nguyên nhân: vào cu i thố

ở thành t t yấ ếu, b i vì:

ỹ ư ả ể ở Ở ướ ư ả c t ể  b n phát tri n, tích lu  t b n phát tri n vì th ữ  nh ng n

ư ả ầ ỗ ư ả ư ừ ọ ố ầ ư b n nh n r i (t b n d  th a) và h  mu n tìm n i ế  ơ đ u t ướ   c ợ   i có l +   các n này có nhiều t

ậ ơ ữ nhu n cao h n n a

Ở ướ ể ậ ượ + các n c  ch m phát tri n:  tài nguyên phong phú ch a ư đ c  khai thác,

ẻ ạ ư ạ ể ố ậ ậ ọ ỹ ồ ngu n lao ộ đ ng r  m t, nh ng l i thi u v n, thi ếu k  thu t. Vì v y, h  có nh ư

ẩ ư ả ậ ầ c u nh p kh u t b n.

ấ ẩ : ứ ­ Hình th c xu t kh u

ấ ẩ Xu t kh u nhà n ướ c

ướ + D i góc ộ ủ ở ữ đ  ch  s  h u:

ẩ ư ấ Xu t kh u t nhân

Đ u t ầ ư ự ếp (FDI) tr c ti

ướ ầ ư + D i góc đ  ộ đ u t :

ầ ư Đ u t gián ti ếp

ố ớ ủ ệ ấ ộ ướ ẩ ư ả ậ ­ Tác đ ng c a vi c xu t kh u t ẩ ư ả đ i v i các n b n c nh p kh u t b n:

ộ ự ả ệ ượ i quy ết vi c làm, t ậ ăng thu nh p, khai thác đ c tài

ưở ượ ệ ả + Tác  đ ng tích c c: gi nguyên, thúc  đ y tẩ ăng tr ng kinh t ọ ậ đ ế, h c t p c kinh nghi m qu n lý, áp

ượ ả ượ đ c KHKT vào s n xu t, t o ấ ạ đ ồ c ngu n lao ộ đ ng có trình ộ đ  cao, t ăng

d ng ụ ượ ố đ ồ c ngu n v n.

ạ ộ ệ ệ ả ự + Tác  đ ng tiêu c c: Khai thác c n ki ậ   t tài nguyên (VN hi n nay ph i nh p

ễ ườ ệ ộ than), gây ô nhi m môi tr ng, phân hoá giàu nghèo, t ăng tính l thu c vào bên

ngoài…

ự ữ ộ d. S  phân chia th ế gi i vớ ề kinh tế gi a các t ổ ứ đ c quy ch c ền

ụ ậ ẩ ư ả ấ ự ­ S  tích t b n t

ự ữ và t p trung t d n ẫ đến s  phân chia th ư ả ăng, xu t kh u t ặ i vớ ề m t kinh t ế gi b n phát tri n t ậ đoàn t ể ấ ếu  t y ư ả    b n ế  gi a các t p

ộ ộ đ c quy ền và hình thành các t ổ ứ đ c quy ch c ền qu c tố ế.

43

ự ạ ố ệ ữ ộ ữ ố t gi a các t ch c ổ ứ đ c quy ền gi a các qu c gia t

ướ ả ệ ­ S  c nh tranh kh c li yếu d n  ẫ đến xu h ng  tho  hi p, t ấ   t ừ đó hình thành các liên minh  đ cộ

quyền qu c tố ế.

ự ổ ữ ườ e. S  phân chia th ế gi i vớ ề lãnh th  gi a các c ng qu c ố đế qu cố

ự ượ ủ ố ườ ằ i vớ ề kinh tế đ c c ng c  và t ăng c ệ   ng b ng vi c

­ S  phân chia th phân chia thế gi ế gi i vớ ề lãnh th .ổ

ườ ố ứ ị ­ Các c ng qu c ếm thu c  ộ đ a và bi ến thành thị

ườ ủ ố tr ng riêng c a ố đế  qu c ra s c xâm chi ủ đế qu c         Ch  ngh ĩa đế qu cố

ố ượ Ch  nghủ ĩa đế qu c = CNTB ộ đ c quy ền + Xâm l c thu c ộ đ aị

ộ ố ướ ư ả ể ị ườ ả ỏ ­ M t s  n b n phát tri n sau c c t ũng đòi h i ph i có th  tr ng, nên các

ể ạ ị ườ ớ n ướ ư ả c t b n phát tri n sau đòi chia l i th  tr i, các n ế  gi

ể ướ ộ ả b n phát tri n tr c không chia, ướ ư  ng th c t ến  đó là nguyên nhân d n ẫ đến hai cu c chi

ớ tranh thế gi i (1914 – 1918) và (1939 – 1945).

ị ặ ủ ộ ậ ậ ị 3. S  ho t ự ạ đ ng c a quy lu t giá tr  và quy lu t giá tr  th ng d ư

ộ trong CNTB đ c quy ền.

ộ ạ ạ a. Quan h  gi a ệ ữ đ c quy ền và c nh tranh trong giai đo n CNTB

ộ đ c quy ền.

ừ ạ ự ư ệ ấ ộ ­ Đ c quy ền sinh ra t c nh tranh, nh ng  s  xu t hi n c a ộ ủ đ c quy ền

ắ ơ ủ ạ ạ không th  tiêu c nh tranh mà nó còn làm cho c nh tranh gay g t h n.

ạ ự ạ ữ ữ ­ Trong giai đo n CNTB ộ đ c quy ền, ngoài s  c nh tranh gi a nh ng nhà t ư

ấ ừ ạ ạ ỏ ả ả b n s n xu t v a và nh  còn có thêm các lo i c nh tranh sau:

ữ ạ ộ ệ ớ + C nh tranh gi a các t ổ ứ đ c quy ch c ền v i các xí nghi p ngoài ộ đ c quy ền.

ữ ạ ộ + C nh tranh gi a các t ổ ứ đ c quy ch c ớ ền v i nhau.

ộ ộ ạ ộ + C nh tranh trong n i b  các t ổ ứ đ c quy ch c ền.

ủ ộ ể ệ ậ ậ ị b. Bi u hi n ho t ạ đ ng c a quy lu t giá tr  và quy lu t giá tr ị

ư ặ ạ ộ th ng d  trong giai đo n CNTB đ c quy ền.

ể ậ ậ ị ­ Quy lu t giá tr  chuy n hoá thành quy lu t giá c ộ ả đ c quy ền

44

ị ả ậ ấ ả ự Theo quy lu t giá tr : S n xu t và trao ổ đ i ph i d a trên hao phí lao ộ   đ ng xã

ộ ầ h i c n thi ết

ấ ả ầ S n xu t: HPL ĐCB ≤  HPLĐXH c n thi ết

ả ổ ị        Trao đ i: Giá c  = Giá tr .

ộ ộ ẻ CNTB đ c quy ền: Giá c  ả đ c quy ắ ền: bán đ t, mua r

ị ặ ậ ợ ư ể ể ệ ậ ­ Quy lu t giá tr  th ng d  chuy n bi u hi n thành quy lu t l i nhu n ậ đ cộ

quyền cao.

­

ộ II. Ch  nghủ ĩa t ư ả đ c quy b n ền nhà n cướ

ấ ủ ả ộ 1. Nguyên nhân hình thành và b n ch t c a CNTB đ c quy ền nhà

c.ướ n

ủ ộ a. Nguyên nhân hình thành c a CNTB đ c quy ền nhà n c.ướ

ư ự ẫ đến s  ra ờ ủ đ i c a CNTB ộ đ c quy ền nhà

Lênin  đã  đ a ra 4 nguyên nhân d n   c:ướ n

ụ ậ ư ả ớ ậ ụ ả ­ Tích t , t p trung t b n ngày càng l n thì tích t

ơ ấ ữ ẻ ngày càng cao, do đó, đ  ra nh ng c  c u kinh t ấ    và t p trung s n xu t ỏ ự điều ế to l n ớ đòi h i s

ố ớ ả ố ừ ộ ấ tiết xã h i ộ đ i v i s n xu t và phân ph i t m t trung tâm.

ự ủ ể ộ ộ ­ S  phát tri n cao c a LLSX mà tr ướ ết là phân công lao đ ng xã h i làm c h

ộ ố ệ ấ ổ ư ể xu t hi n m t s  ngành mà các t ch c nhân không th  và ền t

ố ộ ướ ộ ứ đ c quy ả không mu n kinh doanh bu c nhà n c ph i tham gia.

ự ố ị ủ ộ ẫ ­ S  th ng tr  c a CNTB đ c quy ền là cho mâu thu n trong xã h i t

ư ả ắ ậ ướ ả (t s n và công nhân) ngày càng gay g t. Vì v y, nhà n ộ ư ả    b n ệ   c ph i can thi p

ị ộ ố ư ẫ ằ ợ ấ ấ     c p   th t

ể ậ ố ợ ể đ   xoa   d u   mâu   thu n   b ng   m t   s   các   chính   sách   nh :   tr nghi p, ệ điều tiết thu nh p qu c dân, phát tri n phúc l ộ i xã h i…

ớ ướ ờ ố ướ ự ­ Cùng v i xu h

ộ ế, s  bành tr ố ế hoá đ i s ng kinh t ữ ẫ ấ ả ố liên minh đ c quy ủ ng qu c t ng c a các ền qu c tố ế v n v p ph i nh ng hàng rào qu c gia dân

ủ ị ườ ớ ộ t c và xung ộ ợ đ t l ớ i ích v i cac ố đ i th  trên th  tr ế gi ng th

ố ợ ữ ự ả ỏ đó đòi h i ph i có s  ph i h p gi a các nhà n i. Tình hình   ướ ư ả đ  ẻ điều tiết các s n c t

ệ ị quan h  chính tr  và kinh t ế qu c tố ế.

45

ả ộ ấ ủ b. B n ch t c a CNTB đ c quy ền nhà n cướ

ề ả ề ấ ộ ướ ự ế ợ ứ ạ Xét v  b n ch t, CNTB đ c quy n nhà n ủ   c là s  k t h p s c m nh c a

ổ ứ ộ ề ư ớ ứ ủ ạ các t ch c đ c quy n t nhân v i s c m nh c a nhà n ướ ư ả c t s n thành

ế ế ố ị ụ ộ ộ m t thi ấ t ch  th ng nh t, trong đó nhà n ướ ư ả c t

ổ ứ ộ ề ế ằ t ệ  ch c đ c quy n và can thi p vào các quá trình kinh t s n b  ph  thu c vào các   ệ ợ   i ả  nh m b o v  l

ổ ứ ộ ứ ề ủ ích c a các t ch c đ c quy n và c u nguy cho CNTB.

ữ ệ ộ ể 2. Nh ng bi u hi n ch  y ủ ủ ếu c a CNTB đ c quy ền nhà n c.ướ

ộ a. S  kự ết h p vợ ề nhân s  gi a t ự ữ ổ ứ đ c quy  ch c ền và nhà n c.ướ

ượ ự ủ ệ ộ ­ S  kự ết h p vợ ề nhân s  ự đ ệ   c th c hi n thông qua các h i ch  xí nghi p.

ự ượ ủ ệ ở ị Các ch  xí nghi p này tr  thành l c l ng chính tr , kinh t ớ ế to l n, là ch

ướ ủ ằ ự d a cho CNTB ộ đ c quy ền nhà n ỗ  ộ   ủ đ ng sau chính ph , m t c, là chính ph

ằ ự ủ ự quyền l c th c t ự ế đ ng sau quy ền l c c a chính quy ền.

ủ ộ ặ ộ ộ ­ Thông qua các ch  h i, m t m t các ể ủ ạ đ i bi u c a các t ổ ứ đ c quy ch c ền

ộ ướ ữ ớ ị ươ ặ tham gia vào b  máy nhà n c v i nh ng c

ứ ượ ả các quan ch c và nhân viên chính ph ủ đ ng v  khác nhau; m t khác,   ị ủ   c cài vào các ban qu n tr  c a

ổ ữ ứ ụ ọ ứ ặ các t ch c ộ ứ đ c quy ền, gi ch c v  tr ng y ự   ếu chính th c ho c danh d ,

ữ ặ ở ộ ho c tr  thành nh ng ng ầ ườ đ  ỡ đ u các t i ổ ứ đ c quy ch c ền.

ự ộ b. S  hình thành và phát tri n s  h u t ể ở ữ ư ả đ c quy b n ền nhà n cướ .

ộ ướ ở ữ ậ ể ủ ­ S  h u t ở ữ ư ả đ c quy  b n ền nhà n c là s  h u t p th  c a giai c p t ấ ư ả    s n

ụ ụ ợ ụ ủ ệ ộ ộ ộ đ c quy ền có nhi m v   ng h  và ph c v  l i ích c a t ủ ư ả đ c quy b n ền

ự ồ ạ ủ ằ nh m duy trì s  t n t i c a CNTB.

ướ ầ ở ệ ư + Nhà n ổ c mua c  ph n các xí nghi p t nhân

ở ữ ượ ằ ­ S  h u nhà n ướ đ c c hình thành b ng nhi ứ ều hình th c khác nhau:

ự ể ệ c  ướ đ  xây d ng các xí nghi p nhà n ể ướ đ  làm ch c ỗ

ặ + Dùng ngân sách nhà n d a vự ề m t kinh t ế.

ố ữ ệ ư ằ ạ + Qu c h u hoá các doanh nghi p t nhân b ng cách mua l ệ   i các doanh nghi p

ư ằ ướ t nhân b ng ngân sách nhà n c.

ướ ầ ở ệ ư + Nhà n ổ c mua c  ph n các xí nghi p t nhân

46

ở ộ ệ ướ ằ ố + M  r ng các xí nghi p nhà n ỹ ủ c b ng v n tích lu  c a các doanh nghi p t ệ ư

nhân.

ở ữ ướ ự ệ ọ ­ S  h u nhà n c th c hi n các ch c n ứ ăng quan tr ng sau:

ở ộ ấ ự ể ộ ớ ị ả + M  r ng s n xu t TBCN, ẩ đ m b o ủ   ả đ a bàn r ng l n cho s  phát tri n c a

CNTB.

ả ư ả ủ ộ ở ữ + Gi i phóng t b n c a các t ổ ứ ư ả đ c quy  b n ch c t ền nh ng ngành ít lãi để

ả ơ ữ ệ ư đ a vào nh ng ngành kinh doanh có hi u qu  h n.

ộ ố + Làm ch  d a v ỗ ự ề kinh tế cho nhà n ể c ướ đ  nhà n ướ điều tiết m t s  quá trình c

ụ ụ ợ ộ kinh tế ph c v  l ủ ầ i ích c a t ng l p t ớ ư ả đ c quy  b n ền.

ạ ở ữ ướ ạ ả ấ ủ ả Tóm l i: S  h u nhà n c ph n ánh xuyên t c b n ch t c a ch ộ ở ữ   ế đ  s  h u

ư ể ệ ộ t ư  nhân TBCN, vì nó bi u hi n ra nh  “có tính xã h i”. Song trong th c t ự ế nó

ượ ở ữ ổ ủ ệ không v t  ượ đ c  khuôn kh  c a s  h u TBCN, vì trong các xí nghi p nhà

ướ ẫ ườ ệ n c, công nhân v n là ng i lao ộ đ ng làm thuê. Các xí nghi p nhà n cượ

ụ ụ ợ ư ấ ư ả ủ ướ đ c  ậ ử ụ s  d ng nh  công c  ch  y ụ ủ ếu ph c v  l i ích c a giai c p t s n. Vì v y, công

ả ẫ ườ ố ớ ệ ướ nhân v n không ph i là ng i làm ch ủ ủ đ i v i TLSX c a xí nghi p nhà n c.

ủ ướ c. S  ự điều tiết kinh tế c a nhà n c TBCN.

ứ ữ ể ệ ộ ọ ủ ­ M t trong nh ng hình th c bi u hi n quan tr ng c a CNTB ộ đ c quy

ướ ủ ự nhà n c là s  tham gia c a nhà n ướ ư ả c t s n vào vi c ền  ệ điều tiết qua trình

kinh tế.

ụ ệ ­ Các công c  nhà n ể ướ ử ụ đ  can thi p vào n c s  d ng ền kinh tế đó là:

+ Pháp lu tậ

+ Chính sách kinh tế

+ Thuế

ệ ụ ệ ố + h  th ng ti ền t tín d ng

ệ + Các doanh nghi p nhà n ướ c

ượ + Các doanh nghi p ệ đ c nhà n ướ ỗ ợ c h  tr .

ệ ủ ự ướ ­ S  can thi p c a nhà n c vào n ền kinh tế có hai m t:ặ

47

ự ụ ạ ẹ ắ + Tích c c: Kh c ph c, h n ch ữ   ự ủ ộ đ ng tiêu c c c a “nh ng

ấ ạ ị ườ ườ ấ th t b i th  tr ễ ng” (ô nhi m môi tr ả ế, làm gi m nh  tác  ệ ng, th t nghi p, KHKT…)

ủ ướ ẽ ữ ậ ự + Tiêu c c: Vi c c s  có th  d n ể ẫ đến nh ng h u qu

ệ điều tiết sai c a nhà n ữ ậ ả ồ ệ ơ ấ ạ ủ ị ườ ữ còn t h n nh ng h u qu  mà “nh ng th t b i c a th  tr i t ng” mang l ả  ạ   i.

ị (Quan liêu, hách d ch, tham nh ũng…)

ủ ẽ ỗ ị ­ Trong m i th i k ờ ỳ nh t ấ đ nh, s  di ự ều tiết kinh tế s  theo ch  ý c a ủ đ ngả

ả ẫ ớ ợ ền. Nếu các đ ng phái mâu thu n v i nhau v ề l i ích thì n ền kinh

ẽ ị ầ c m quy tế nói chung s  b  kìm hãm.

ủ ả ơ ệ ố ­ H  th ng điều tiết kinh tế c a nhà n ế: Thị

ườ ư ợ ướ đã dung h p c  ba c  ch ướ ủ tr ng, ộ đ c quy ền t nhân và s c  ự điều tiết c a nhà n c.

ủ ướ ư ả c t ự ể ệ  s n là s  th  hi n rõ nét Tóm l iạ : Các chính sách kinh tế c a nhà n

ủ ướ ạ nh t s ấ ự điều tiết kinh tế c a CNTB ộ đ c quy ền nhà n c trong giai ệ   đo n hi n

ự ư ủ ả ồ ố

ưở ạ ố ộ nay. Chúng bao g m nhi kỳ, ch ng l m phát; chính sách t ều lĩnh v c nh : Chính sách ch ng kh ng ho ng chu   ế, chính sách xã h i, chính sách ng kinh t ăng tr

ạ ố kinh tế đ i ngo i.

ư ả ệ ủ ể III. Ch  nghủ ĩa t ữ  b n ngày nay và nh ng bi u hi n c a nó

ẫ ư ứ ướ                        (H ng d n sinh viên t nghiên c u)

48

Ứ Ầ

Ủ Ủ Ủ Ậ Ề PH N TH  BA   LÝ LU N C A CH  NGHĨA MÁC – LÊNIN V  CH  NGHĨA XÃ

H IỘ

ị

ấ

ươ

Ch

ng IV: S  m nh l ch s  c a giai c p công nhân và cách ủ

ị ứ ệ

ấ ử ủ ấ ị

ệ ứ ệ ướ ị

ử ủ ứ ệ ạ ộ m ng xã h i ch  nghĩa ử ủ ấ           I. S  m nh l ch s  c a giai c p công nhân ứ ệ            1. Giai c p công nhân và s  m nh l ch s  c a giai c p công nhân ấ            a. Khái ni m giai c p công nhân ấ ử ủ Đ  hi u rõ s  m nh l ch s  c a giai c p công nhân, tr

ể ể ệ ấ

ế ầ ề ấ ư ề ể ấ ả ấ

ứ ủ ệ ộ

ệ ệ ả ạ ấ ấ ấ ạ

ệ c h t c n làm rõ   ậ ữ  khái ni m giai c p công nhân. C. Mác và Ph. Ănghen đã dùng nhi u thu t ng ỉ  ộ khá nhau đ  nói v  giai c p công nhân, nh : giai c p vô s n, giai c p xã h i ch ế ỷ  ộ ự d a hoàn toàn vào vi c bán s c lao đ ng c a mình, lao đ ng làm thuê th  k   XIX, giai c p vô s n hi n đ i, giai c p công nhân hi n đ i, giai c p công nhân ạ đ i công nghi p…

ọ ề ệ

ộ ấ   ư Cho dù có nhi u tên g i khác nhau nh ng theo hai ông, khái ni m giai c p ơ ả

ỉ ề ứ ả ộ ẫ ­ M t là, v  ph

công nhân v n ch  mang hai thu c tính c  b n: ươ ng th c lao đ ng, ph ự ứ ế ụ ả ộ

ế ệ ệ ấ ộ

ộ ườ ng tính ch t công nghi p ngày càng hi n đ i và xã h i hoá cao ữ ề ị

ệ ả ­ Hai là, v  v  trí trong quan h  s n xu t TBCN, đó là nh ng ng ấ ứ ả ộ ườ i lao ư ả  b n và

ư ả ị ặ ứ ạ ữ   ươ ấ ng th c s n xu t, đó là nh ng ấ ậ   i lao đ ng tr c ti p hay gián ti p v n hành các công c  s n xu t có ạ ấ ư ệ ả  li u s n xu t, ph i bán s c lao đ ng cho nhà t ư ế ộ ướ i hình th c chi m đo t giá tr  th ng d . t d ộ đ ng không có t ị b  nhà t b n bóc l

49

ủ ệ

ấ Xu t phát t ấ ể ủ ổ ủ ủ ứ ữ ế ấ

ể ị ệ ạ ừ quan ni m c a các nhà kinh đi n c a ch  nghĩa Mác – Lênin ề v  giai c p công nhân, nghiên c u nh ng bi n đ i c a giai c p công nhân trong giai đo n hi n nay, có th  đ nh nghĩa:

ấ ộ ổ

ị ớ ạ ể ộ ậ ể ủ ề

ấ

ế ự ượ ệ ộ ặ ị ệ ng s n xu t có tính ch t xã h i hoá ngày càng cao;  ng s n xu t c  b n tiên ti n, tr c ti p ho c gián ti p tham gia

ế ả ạ ấ ự ế ủ ả ậ ớ ự ể ủ ự ượ ả ả

ộ ệ ử ấ ị

ữ ủ ế ủ ế ấ ng ch  y u c a ti n trình l ch s  quá đ  t ướ c TBCN, giai c p công nhân là nh ng

ả

ướ ả ấ ơ ả ấ ả ự ượ Ở  các n ặ ề ơ ả ấ ư ả c các n s n bóc l ị ặ t giá tr  th ng d ;

ộ

ủ ộ

ợ

ứ ệ ấ ị

ộ ủ ả ử ủ ấ ậ ổ ế ộ ị ậ ổ ộ ộ ứ ự ớ ạ ộ t, xây d ng xã h i m i, ử ủ t đ  CNTB, l

ệ ứ ệ ử ấ ả ị - Đ  th c hi n s  m nh l ch s  này, giai c p công nhân ph i thông qua hai

b

ố

- Giai c p công nhân là m t t p đoàn xã h i  n đ nh, hình thành và phát  ộ tri n cùng v i s  phát tri n c a n n công nghi p hi n đ i, v i nh p đ   phát tri n c a l c l là l c l ấ vào quá trình s n xu t, tái s n xu t ra c a c i v t ch t và c i t o các  ộ ừ   quan h  xã h i; là l c l CNTB lên CNXH.  ườ i không có ho c v  c  b n không có TLSX ph i làm thuê cho giai  ng ị ấ ư ả ộ ư ở c p t  s n và b  giai c p t ườ ọ ủ  ủ ữ i đã cùng nhân dân lao đ ng làm ch  nh ng TLSX ch XHCN, h  là ng ợ ợ ế i ích chung c a toàn xã h i trong  y u và cùng nhau h p tác lao đ ng vì l ọ đó có l i ích chính đáng c a b n thân h . ộ   b. N i dung s  m nh l ch s  c a giai c p công nhân ứ ệ ấ   - S  m nh l ch s  c a giai c p công nhân: lãnh đ o nhân dân lao đ ng đ u tranh l t đ  ch  đ  áp b c bóc l ộ xã h i XHCN và CSCN. ể ự c:ướ ướ ướ ộ ớ

ướ c

ướ ấ ị      + B c 1: Giành quy n th ng tr ả ạ      + B c 2: C i t o, t ố Hai b ự c 1 thì cũng không th c hi n đ

ệ ặ ệ ượ ướ c b ứ ệ ấ

ề ự ổ ứ  ch c, xây d ng xã h i m i. ệ ượ ự ẽ ớ c này có m i quan h  ch t ch  v i nhau, không th c hi n đ ọ ướ c 2. B c 2 là b c quan tr ng nh t  ử ủ ị ị ướ b ể đ  giai c p công nhân hoàn thành s  m nh l ch s  c a mình. ứ ệ ệ ử ủ ữ ề ị

ộ ủ ấ ­ xã h i c a giai c p công nhân trong xã h i t

ộ ủ ươ 2. Nh ng đi u ki n khách quan quy đ nh s  m nh l ch s  c a  ấ giai c p công nhân ế ị ị a. Đ a v  kinh t ấ ế ị  ­ xã h i c a giai c p công nhân trong ph Đ a v  kinh t ộ ư ả  b n ứ ng th c SX

ị TBCN:

ậ ấ ộ

ấ ậ ấ ọ ệ ọ ạ ấ ộ

ạ - Trong LLSX: Giai c p công nhân là b  ph n quan tr ng nh t, cách m ng  nh t trong các b  ph n c u thành LLSX. H  đ i di n cho LLSX mang  ộ tính xã h i hoá cao.

ấ

ư ả ấ ủ ế ề ậ ọ ấ ở ữ ạ   - Trong QHSX: Trong QHSX TBCN, giai c p T  s n là giai c p s  h u đ i ế ị ộ b  ph n các TLSX ch  y u, vì v y, h  là giai c p có quy n quy t đ nh

ậ 50

ấ ả ấ ư ả ệ ổ ứ s n có quy n

ả ẩ ch c, qu n lý s n xu t. Và cũng chính giai c p t ấ ố ả ề ị ệ

ố ủ

vi c t phân ph i s n ph m cho giai c p công nhân. Giai c p công nhân b  l thu c hoàn toàn vào quá trình phân ph i c a nhà t ứ ấ ư ả  b n. Vì: ộ ấ ư

ấ ư ả ộ

ư ị ặ t giá tr  th ng d . ơ ả s n bóc l ợ ự ế ớ ợ ố ậ i ích c  b n đ i l p tr c ti p v i l i ích

s n.

ộ ấ + Giai c p công nhân không có TLSX, bán s c lao đ ng cho giai c p t ị ả s n và b  giai c p t ấ + Giai c p công nhân có l ủ c a giai c p t ề ấ ư ả ệ ể ệ ạ ề ệ ố

ặ ế ẽ ớ ấ ố ề ệ ộ ấ

- Đi u ki n làm vi c và đi u ki n s ng đã t o đi u ki n đ  giai c p công  nhân có th  đoàn k t ch t ch  v i nhau trong cu c đ u tranh ch ng giai  ấ ư ả c p t ợ ủ ạ ố i ích c a đ i đa s  nhân -  L i ích c a giai c p công nhân th ng nh t v i l

ấ ế ọ ể  s n. ủ ộ ế ớ ớ

ể ố i giai c p t

ấ ớ ợ ầ ấ ư ả  s n. ấ ừ

ấ ở ộ

ấ ả ớ ự ề

ủ ả ả ạ ệ ề ấ ả ẩ i là s n ph m c a b n thân n n đ i công

ố dân lao đ ng, vì th  h  có th  đoàn k t v i các t ng l p nhân dân lao  ạ ộ ấ ộ đ ng trong cu c đ u tranh ch ng l ệ ề ủ ể iạ : Trong n n đ i công nghi p giai c p công nhân v a là ch  th   ạ          Tóm l . Mác – Ănghen ch  ra  ỉ ả ủ ề ả ừ ẩ ự ế ả tr c ti p, v a là s n ph m căn b n c a n n s n xu t đó ể ệ ả ằ ấ ạ r ng: Khi s n xu t đ i công nghi p ngày càng m  r ng, ngày càng phát tri n thì  ể ủ ạ   ấ t c  các giai c p khác đ u suy tàn và tiêu vong cùng v i s  phát tri n c a đ i “ t ạ công nghi p, còn giai c p vô s n l nghi p”.ệ

ị

ộ ạ ế ộ ủ b. Đ c đi m chính tr  xã h i c a giai c p công nhân ị ị ể ặ ị Do đ a v  kinh t

ị ộ ấ ượ ấ ể ấ ữ    ­ xã h i quy đ nh đã t o cho giai c p công nhân có nh ng ữ   c, đó là nh ng

ạ ấ ơ ả Th  nh t, giai c p công nhân là giai c p tiên phong cách m ng.

ạ ươ ặ đ c đi m chính tr  ­ xã h i mà các giai c p khác không th  có đ ự đ c đi m c  b n sau: ứ ấ ấ ế

ề ữ ự ứ ả ệ ệ ạ ọ

ớ ướ ư

ấ ộ ấ ặ ề ề ấ ỉ c gi

ả ộ

ọ ị ẻ ượ t r t n ng n , đi u đó cho th y, h  ch  có th  đ i phóng toàn xã h i kh i ch  đ  TBCN. ị ệ ư ưở ủ ọ ế ộ ủ ng c a ch  nghĩa Mác – c trang b  h  t ỏ  t

ượ ế ấ

ấ ấ ầ ạ Th  hai, Giai c p công nhân là giai c p có tinh th n cách m ng tri ệ   t

ể ể ấ - ắ   ấ ể ng th c s n xu t tiên ti n, g n  + Giai c p công nhân đ i bi u cho ph li n v i nh ng thành t u khoa h c và công ngh  hi n đ i. ấ   ầ + D i CNTB giai c p công nhân h u nh  không có TLSX, h  b  giai c p ả   ư ả  s n bóc l t i ằ phóng b ng cách gi ấ   + Giai c p công nhân đ ọ ế Lênin ( h c thuy t tiên ti n nh t). ứ - ấ ế ạ

ớ ỉ ấ ỉ t   s n thì ch  có giai c p vô s n

ể đ  nh t. (làm cách m ng đ n cùng). ả ủ ả ấ ư ả ố ậ ấ ệ ấ ự ự ấ ạ ỉ ộ           Trong “Tuyên ngôn c a Đ ng c ng s n” Mác – Ănghen ch  rõ: “Trong t ả ấ ả c  các giai c p hi n đang đ i l p v i giai c p t ể ự ả là giai c p th c s  cách m ng…”, và “giai c p công nhân ch  có th  t gi i

51

ằ ộ ỏ

ề

ả i phóng toàn xã h i kh i ch  đ  TBCN, và trong cu c  phóng mình b ng cách gi ấ cách m ng đó h  không m t gì ngoài xi ng xích và đ ấ ấ ế ộ ượ ả ế ớ ề ứ c c  th  gi ứ ổ ọ ứ Th  ba, Giai c p công nhân là giai c p có ý th c t ộ i v  mình”. ỷ ậ    ch c k  lu t ạ -

cao.

ệ ề ạ ổ ứ + Chính n n đ i công nghi p TBCN đã t o ra tính t

ỷ ậ ứ ọ ủ ổ ỷ ậ ạ  ch c, k  lu t cho giai   ạ ả   ẽ  ch c, k  lu t thì s  phá ho i s n

ế ấ c p công nhân. Vì n u h  không tuân th  t xu t.ấ

ố ớ ộ s n v i b  máy nhà n

ứ ủ ạ ạ ấ + Trong cu c đ u tranh ch ng l ị

ạ ấ

ả ề ứ ờ

ị ấ ư

ộ ả ộ ấ ủ ệ ổ ứ ế

ấ ả ấ ứ ư

ị ố ế , giai c p công nhân có b n ch t qu c t ướ ấ . ng thì giai c p công

ơ ế

ố ặ ộ ự ượ b t k  đâu, n i mà CNTB th ng tr  và bành tr ị ộ  ­ xã h i và đ c đi m chính tr  ­ xã h i gi ng nhau. ố ế ể ố ể ng qu c t s n là m t l c l

ố ỏ   i chúng đòi h i    v i nhau, đ ng th i ph i liên minh

ả  s n.

ộ ạ , đ  ch ng l ờ ồ ấ ư ả ị ố ế ớ ạ ẻ i k  thù chung là giai c p t ấ ở ị ượ

ấ ư ả ộ ướ   c i giai c p t ể ộ ổ ề ủ   ồ ớ kh ng l , v i nhi u th  đo n chính tr  thâm đ c, nên đ  phát huy s c m nh c a ấ ổ ỷ ậ ộ mình bu c giai c p công nhân ph i có tính t    ch c, k  lu t trong đ u tranh. ứ ổ ấ ư   Trong quá  trình  đ u tranh  đó  nhi u  t   ch c  ra  đ i  nh   Nghi p  đoàn, Công ộ ả ổ ứ    ch c chính tr  cao  ch c cao nh t là Đ ng c ng s n. Đây là t đoàn… Nh ng t ấ ủ ư ấ nh t c a giai c p công nhân, là đ i tiên phong, b  tham m u chi n đ u c a giai   ấ c p công nhân. Th  t - Ở ấ ỳ            +  ị ị ề nhân đ u có đ a v  kinh t ấ ư ả    + Giai c p t ả ấ ế ớ ể ố i đ  ch ng l i: ạ S  m nh l ch s  c a giai c p công nhân đ ử ủ ấ ị

ở ỉ giai c p công nhân ph i liên minh qu c t ộ ớ v i các dân t c trên th  gi ị ứ ệ ể ặ ướ ư ả c t  các n

ư ệ

ờ ố ổ ự ế ẫ ụ ể ả ượ : Toàn b  t

ứ ấ

c nâng cao…Nh ng t ộ ư ệ ả  li u s n xu t c ả ứ ệ ộ ấ ị ặ ủ ề ộ

ổ ị ị  c quy đ nh b i đ a v Tóm l ộ ộ ủ ế    ­ xã h i và đ c đi m chính tr  ­ xã h i c a giai c p công nhân. Tuy nhiên, kinh t ộ ố ề ấ ư ả ự ế ệ    s n đã có m t s  đi u ch nh  b n, giai c p t  hi n nay  th c t ấ ộ ố ấ ấ ị   nh t đ nh, giai c p công nhân đã có m t s  TLSX ph  đ  s n xu t, công nhân có ủ ấ   ầ ổ t c  ph n trong các xí nghi p, đ i s ng c a công nhân đ ấ ơ  ả ề ộ c  đi u này v n không làm thay đ i m t th c t ẫ ấ ư ả ộ ẫ ả    s n, giai c p công nhân v n ph i bán s c lao đ ng và b n v n thu c giai c p t ư ị b  bóc l   t giá tr  th ng d . Đi u đó cũng có nghĩa là S  m nh c a giai c p công nhân không b  thay đ i.

ệ ứ ủ ự ộ ả ả ị 3. Vai trò c a Đ ng c ng s n trong quá trình th c hi n s  mênh l ch

ủ ể ả ấ ử ủ s  c a giai c p công nhân ấ ế ủ ự a. Tính t ấ   t y u c a s  hình thành, phát tri n chính đ ng c a giai c p

công nhân.

ổ ờ

ế ỉ ừ  phát (kinh t ), nên t

ấ ả ề ả ế ắ ố ợ - Phong trào công nhân n  ra ngay t ự ầ trào đó lúc đ u ch  mang tính t N u mu n giành th ng l ữ ư    khi CNTB ra đ i. Nh ng nh ng phong ấ ạ   t c  đ u th t b i. ể ừ ự   t i thì phong trào công nhân ph i chuy n t

52

ị ố giác (chính tr ). Mu n tr  thành phong trào t

ả ượ ở ở ạ ộ

ậ ấ ạ

ệ ố ứ ệ ạ ả

ự ự  giác thì phong phát sang t ọ ậ c soi sáng b i m t lý lu n khoa h c, cách m ng. trào công nhân ph i đ ượ ả B n thân giai c p công nhân không t o ra đ c h  th ng lý lu n khoa ọ ọ h c, cách m ng mà ph i do các nhà khoa h c nghiên c u, phát hi n và ạ sáng t o ra.

ứ ơ ở

ọ ệ ị ặ ớ ư - Mác – Ănggen v i t ị cách là nhà khoa h c, trên c  s  nghiên c u tri ế

ử ư ớ

ớ ấ ệ ấ

ị ấ ế ễ  tính t

ấ ế ừ

ế   ọ t ọ ế    chính tr  đã phát hi n ra h c thuy t giá tr  th ng d  và quan h c, kinh t ệ ậ ề ị ạ ủ ni m duy v t v  l ch s  (đây là 2 phát hi n vĩ đ i c a Mác). V i hai phát   ủ ự ệ   hi n này cùng v i th c ti n phong trào đ u tranh c a giai c p công nhân, ử ủ   ề ứ ệ ỏ hai ông đã làm sáng t t y u khách quan v  s  m nh l ch s  c a ế ọ ể   giai c p công nhân. Sau này, Lênin k  th a, phát tri n h c thuy t Mác Ch  nghĩa Mác – Lênin.

ủ ấ - Ch  nghĩa Mác – Lênin ch  rõ v  trí, vai trò c a giai c p công nhân trong xã

ị

ứ ệ ấ ấ ệ ứ ệ

ủ

ỉ

ớ c   t

ự

ủ ộ

giác. ự ộ ủ ấ ị ế

ủ ủ ỉ ị ệ ườ ộ ư ả ử ủ ng, bi n  h i t  b n; s  m nh l ch s  c a giai c p công nhân; con đ ử ắ ị ơ ợ ự ể i. H n  pháp đ  giai c p công nhân th c hi n s  m nh l ch s  th ng l ề   ượ ạ ượ ứ ỉ ữ c truy n c s c m nh khi đ n a, Ch  nghĩa Mác – Lênin ch  phát huy đ ượ ủ bá vào phong trào công nhân. Và ch  khi ch  nghĩa Mác – Lênin đ ể ừ ự ề truy n bá vào phong trào công nhân thì phong trào đó m i chuy n t   phát sang t ư ậ ế ấ ớ ậ ư ả ữ ả ậ ỉ

ộ ộ ừ ắ  th ng l

ợ ượ ứ ệ ớ ư ấ ớ

- Nh  v y, s  tác đ ng c a ch  nghĩa Mác – Lênin v i phong trào công ạ   nhân đ n m t giai đo n nh t đ nh thì nh ng b  ph n  u tú, tiên ti n trong ấ   ứ giai c p công nhân đ ng ra thành l p Đ ng c ng s n. Ch  khi đó, giai c p ợ   ế ắ i i này đ n th ng l công nhân m i đ a phong trào công nhân đi t ử ủ   ị c s  m nh l ch s  c a khác và giai c p công nhân m i hoàn thành đ mình.

ậ ướ các n c TBCN)

ớ ộ ả ự ế ợ

ệ ả ệ

ả ả Ở ờ ủ - Quy lu t ra đ i c a Đ ng c ng s n ( ộ ữ ả Đ ng c ng s n là s  k t h p gi a CN Mác – Lênin v i PT CN. t Nam: ả ữ ớ

ự ế ợ ướ c VN. ự ạ ủ ả

ượ ứ ị ờ ượ c vai trò, v  trí c a mình trong xã h i, hi u đ

ấ ể ượ ộ ợ ạ ậ - Khi Đ ng ra đ i, thông qua s  lãnh đ o c a Đ ng, giai c p công nhân ủ c con   ả   c đông đ o đó t p h p đ

ừ ng, bi n pháp đ u tranh cách m ng, t ự t đ  CNTB, xây d ng CNXH.

Liên h  Vi ộ   Đ ng c ng s n VN là s  k t h p gi a CN Mác – Lênin v i phong trào công nhân và phong trào yêu n ả ậ nh n th c đ ườ ấ ệ đ ầ qu n chúng nhân dân l ố ả ả ấ ậ ổ ộ b. M i quan h  gi a Đ ng c ng s n và giai c p công nhân

ề ố ệ ữ ệ Đây là m i liên h  hai chi u

53

ố ớ ấ

ả ả ấ ả - Vai trò c a ủ Đ ng c ng s n đ i v i giai c p công nhân ộ ổ ứ ộ + Đ ng c ng s n là t

ộ ế     + Đ ng là đ i tiên phong chi n đ u c a giai c p công nhân

ấ ủ  ch c chính tr  cao nh t c a giai c p công nhân ấ ấ ớ ợ ủ ả ả ả ơ ả ị ấ ủ ố i ích c  b n th ng nh t v i l ấ   i ích c a giai c p

ộ

ợ ộ + Đ ng c ng s n có l công nhân và qu n chúng nhân dân lao đ ng. ộ ả ầ ả ư ế ấ ủ ấ + Đ ng c ng s n là b  tham m u chi n đ u c a giai c p công nhân và

ộ ả ộ ả c  dân t c. ủ ấ ố ớ ả

ồ ả ấ ơ ở ủ ự ượ ổ ng cho

ữ ủ ả ả

ử ủ ườ ư ấ ị

ủ ậ

- Vai trò c a giai c p công nhân đ i v i đ ng + Giai c p công nhân là c  s  c a Đ ng, là ngu n b  sung l c l Đ ng.ả ể + Nh ng đang viên c a đ ng c ng s n có th  không ph i là công nhân ả nh ng ph i là ng i giác ng  v  s  m nh l ch s  c a giai c p công nhân và đ ng trên l p tr ộ ế ị ầ ắ ợ i trong

ả ộ ộ ề ứ ệ ấ ứ ườ ng c a giai c p này. ố ả ả i:ạ  Đ ng c ng s n là nhân t  hàng đ u quy t đ nh th ng l ấ ị ệ ứ ệ ử ủ Tóm l ự ệ vi c th c hi n s  m nh l ch s  c a giai c p công nhân

ủ ủ ủ ộ ộ ạ ạ

ủ ộ ệ II. Cách m ng xã h i ch  nghĩa     1. Cách m ng xã h i ch  nghĩa và nguyên nhân c a nó ạ a. Khái ni m cách m ng xã h i ch  nghĩa

ộ ằ ạ

ạ ế ộ ờ ằ

ấ ộ ầ ế ế ộ ấ ộ

ộ ộ

ờ ỳ ứ ộ ấ ề ạ Cách m ng XHCN là cu c cách m ng nh m thay th  ch  đ  TBCN - ỗ i th i b ng ch  đ  XHCN. Trong cu c cách m ng đó, giai c p công l ớ ạ nhân là giai c p lãnh đ o và cùng v i qu n chúng nhân dân lao đ ng xây ủ ằ ự d ng m t xã h i công b ng, dân ch , văn minh. + Theo nghÜa hÑp, c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa ®îc hiÓu lµ mét cuéc c¸ch m¹ng chÝnh trÞ ®îc kÕt thóc b»ng viÖc giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng giµnh chÝnh quyÒn, thiÕt lËp nªn nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n - nhµ níc cña giai cÊp c«ng nh©n vµ quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng. ờ ỳ ạ + Theo nghĩa r ng, cách m ng XHCN bao g m 2 th i k : ướ Th i k  th  nh t: Giành chính quy n, thi ồ ế ậ t l p nhà n c chuyên chính

VS

ờ ỳ ứ ả ạ ế ộ ự Th i k  th  hai: C i t o, t

ổ ứ  ch c, xây d ng ch  đ  XHCN. ạ ủ ủ b. Nguyên nhân c a cách m ng xã h i ch  nghĩa

ẫ ọ ộ ộ - Chñ nghÜa M¸c - Lªnin cho r»ng: nguyªn nh©n s©u   xa cña m i cu c ộ c¸ch m¹ng trong xã h i là do mâu thu n gay

54

ả ữ ấ ớ ự ng s n xu t v i s  kìm hãm

ể ở ỗ ủ ự ượ ầ ắ g t gi a nhu c u phát tri n c a l c l ờ ấ ủ i th i. c a quan h  s n xu t đã tr  nên l

ư ộ

:ế ệ ả     + PTSX TBCN:                                 LLSX        ><         QHSX                          Xã h i hoá                T  nhân TBCN Kinh t

ủ ừ Tính TC, KL tăng trong t ng DN    ><    Tính vô TC c a SX trong toàn XH

ủ ệ ả ả ấ

ừ                                    Kh ng ho ng th a      DN phá s n       CN th t nghi p       Xã h i:ộ                              Công nhân    ><      T  s nư ả

ể ủ ấ -

ế ấ ả ỉ

ớ ợ ẩ ự ượ ng s n xu t phát tri n, ch  có th  thay th  quan h ủ ể ớ ấ ằ ộ  Đ  phù h p v i tính ch t xã h i hoá ngày càng cao c a LLSX và   ệ  ể ộ   ệ ả  b n ch  nghĩa b ng quan h  s n xu t m i thông qua cu c

ấ ư ả ạ ộ

ể đ  thúc đ y l c l ả s n xu t t cách m ng xã h i. ư ạ ự ễ ộ

Nh ng cách m ng xã h i không t ị ứ ượ ứ ệ ậ ử ủ ấ   ỉ ễ  di n ra, mà nó ch  di n ra khi giai c p ợ   c s  m nh l ch s  c a mình, t p h p qu n chúng nhân

ứ ậ ờ ơ ầ ạ

ỏ ế ộ ạ ự ế ợ ế ố ữ bên trong và các

ờ ơ  bên ngoài.

ế ấ ố ị

công nhân nh n th c đ ộ dân lao đ ng đ ng lên xoá b  ch  đ  TBCN khi có th i c  cách m ng. -  Th i c  cách m ng là s  k t h p gi a các y u t ế ố y u t                                    Giai c p th ng tr  suy y u ế ố ạ ấ ớ ậ + Y u t bên trong              Giai c p công nhân l n m nh (thành l p ĐCS)

ộ

ộ ủ

i.

ớ ầ                                              Các t ng l p trung gian giác ng  CM ượ ự ồ ệ ề + Đi u ki n bên ngoài: Đ c s  đ ng tình  ng h  c a phong trào công ự ượ ộ nhân và l c l ộ ủ ế ớ ng yêu chu ng hoà bính th  gi ộ ự ụ ủ ộ ộ ạ 2. M c tiêu,  đ ng  l c  và n i  dung  c a cu c  cách   m ng  xã h i  ch ủ

nghĩa. ộ ỗ ứ ạ ộ ộ ề M i cu c cách m ng xã h i đ u có m t giai c p đ ng

ấ ờ ở ị ị ữ ạ ạ v  trí trung tâm,   ụ   ượ c m c cũng xác đ nh đ

ấ ọ ự ủ ệ ộ ộ vai trò lãnh đ o cách m ng, giai c p đó bao gi gi tiêu, n i dung c a cu c cách m ng mà h  th c hi n.

ủ ụ ạ ạ a. M c tiêu c a cách m ng XHCN

ủ ạ ả ộ ả i phóng xã h i, gi i phóng con - M c tiêu c a cách m ng XHCN là: Gi

ụ i.ườ ụ ứ ấ ủ ề ề ấ ạ

ng ấ   + M c tiêu c a giai đo n th  nh t: Giành l y chính quy n v  tay giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng.ộ

55

ổ

ế ộ ườ ứ ỏ ự ạ ộ    ch c, xây d ng ch  đ  xã h i ộ   t i xoá b  tình tr ng ng i bóc l

ộ ộ ự i, tình tr ng dân t c này áp b c dân t c khác.

ạ ụ + M c tiêu giai đo n th  hai: C i t o, t ớ m i trên t ườ ng ộ ả ạ ứ ế ớ ấ ả t c  các lĩnh v c, ti n t ạ ứ ự ủ ạ

ạ ả ụ

b. Đ ng l c c a cách m ng XHCN - Cách m ng XHCN v i m c đích là gi ứ ộ ạ ấ ư ạ t, đ a l

ậ ầ ấ i phóng giai c p công nhân, nhân ộ ộ ố i cu c s ng  m no, ủ ượ ự c s  tham gia c a qu n chúng

ọ ố

ộ ạ ấ ừ ự ừ

ấ ấ ủ ấ ớ ợ

ố ộ

ạ ề ệ ạ ể

ọ ẽ ệ ề ứ ấ

ớ ả

ắ ữ ấ ệ ủ ộ ấ ứ ạ

ố ự

ủ ớ ỏ dân lao đ ng ra kh i tình tr ng áp b c bóc l ạ h nh phúc cho h . Vì v y, nó thu hút đ ạ nhân dân trong su t quá trình cách m ng. ủ ế   ấ + Giai c p công nhân v a là giai c p lãnh đ o, v a là đ ng l c ch  y u ạ ủ c a cách m ng XHCN. ợ i ích th ng nh t v i l + Giai c p nông dân có l i ích c a giai c p công  ớ ự ở nhân nên giai c p này tr  thành đ ng l c to l n trong cách m ng XHCN. ứ ế + Trong đi u ki n hi n nay, n n kinh t  tri th c đang phát tri n m nh  m , vai trò c a đ i ngũ trí th c r t quan tr ng. Do đó, ngoài vi c liên  ớ ấ minh v i giai c p nông dân thì giai c p công nhân cũng ph i liên minh v i  ớ ầ t ng l p trí th c t o thành kh i liên minh công – nông – trí v ng ch c, làm ộ ề ả n n t ng cho công cu c xây d ng CNXH. ộ ủ ộ

ấ ả ự ự t c  các lĩnh v c

ự

ấ ị

ố ộ ườ ữ ề ề c c a giai c p th ng tr , giành chính quy n v  tay   ộ   ư i lao đ ng

ệ lên làm ch  đ t n

ậ ấ ị  đ a v  nô l ế ụ ủ ề ể ộ

:

ế ế ấ nhân TBCN v  t li u s n xu t

ự ế ế ộ ế ộ ở ữ ữ ợ

ấ

ự ệ ứ ừ ấ ng s n xu t, không ng ng nâng cao năng su t lao   ệ   ờ ố ướ ả ừ c c i thi n đ i s ng nhân dân, th c hi n

ộ

ủ ể ạ ị

ộ ạ c. N i dung c a cách m ng xã h i ch  nghĩa ộ ệ ượ ạ c th c hi n trên t Cu c cách m ng XHCN đ ị - Trên lĩnh v c chính tr : ướ ủ  +  Đ p tan nhà n giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng; đ a nh ng ng ủ ấ ướ ừ ị t c + Ti p t c phát tri n sâu r ng n n dân ch  XHCN  - Trên lĩnh v c kinh t ề ư ệ ả ữ ư + Thay th  ch  đ  chi m h u t ộ ớ ằ b ng ch  đ  s  h u xã h i v i nh ng hình th c thích h p. ả ể ự ượ + Phát tri n l c l ơ ở ộ đ ng, trên c  s  đó, t ng b ố ắ nguyên t c phân ph i theo lao đ ng. ự ư ưở ng, văn hoá: - Trên lĩnh v c t  t ấ ấ + Giai c p công nhâ và giai c p nông dân là ch  th  sáng t o ra giá tr văn hoá, tinh th n c a xã h i.

ự ạ ầ ủ ế ớ + Xây d ng th  gi i quan và nhân sinh quan cách m ng

56

ự ư ưở ấ t ng, văn hoá mà giai c p công nhân và nhân dân lao - Lĩnh v c t

ướ ớ ế ừ ọ ọ ự ị ộ đ ng h ng t i xây d ng đó là k  th a có ch n l c các giá tr  văn hoá

ủ ế ề ạ ố ộ truy n th ng c a dân t c, ti p thu tinh hoa văn hoá nhân lo i.

ễ ạ ấ ả ệ ắ ự ế t c  các lĩnh v c, có quan h  g n k t Tóm l iạ :Cách m ng XHCN di n ra trên t

ộ ạ ẫ ẩ ẫ ể ớ v i nhau, tác đ ng qua l i l n nhau, thúc đ y l n nhau cùng phát tri n.

ự ư ưở ấ t ng, văn hoá mà giai c p công nhân và nhân dân lao - Lĩnh v c t

ướ ớ ế ừ ọ ọ ự ị ộ đ ng h ng t i xây d ng đó là k  th a có ch n l c các giá tr  văn hoá

ủ ế ề ạ ố ộ truy n th ng c a dân t c, ti p thu tinh hoa văn hoá nhân lo i.

ừ ậ ạ d. Lý lu n cách m ng không ng ng

ự ứ ( Sinh viên t nghiên c u)

ữ ớ ấ ấ ầ   3. Liên minh gi a giai c p công nhân v i giai c p nông dân và các t ng

ộ ạ ớ l p lao đ ng khác trong cách m ng XHCN

ứ ệ ủ ể ấ ỉ ặ   Giai c p công nhân ch  có th  hoàn thành s  m nh c a mình khi liên minh ch t

ẽ ớ ấ ầ ớ ộ ch  v i giai c p nông dân và các t ng l p nhân dân lao đ ng khác.

ấ ế ơ ở ữ ấ a. Tính t ủ t y u và c  s  khách quan c a liên minh gi a giai c p công

ầ ớ ộ ớ ấ nhân v i giai c p nông dân và các t ng l p nhân dân lao đ ng khác

ạ trong cách m ng XHCN

ấ ế ủ ấ (cid:0) Tính t t y u c a liên minh giai c p

ệ ổ ủ ủ ệ ế ằ ấ ộ ấ   - B ng vi c t ng k t kinh nghi m c a các cu c đ u tranh c a giai c p

ở ở ế ỷ công nhân Anh, Pháp và Châu Âu th  k  XIX, Mác, Ănghen đã làm rõ

ấ ế ủ ạ ả tính t t y u và vai trò c a liên minh công nông trong cách m ng vô s n.

ụ ể C  th :

ủ ứ ự ễ ấ ấ + Khi nghiên c u th c ti n đ u tranh c a giai c p công nhân Pháp, Anh

ấ ạ ủ ế ỷ ố ỉ cu i th  k  XIX, Mác, Ănghen đã ch  ra nguyên nhân th t b i c a các

ấ ớ phong trào này là do giai c p công nhân không liên minh v i ng ườ ạ   i b n

ủ ấ ồ đ ng minh c a mình là giai c p nông dân.

57

ấ ư ả ấ ộ ố + Công xã Pari (1871): Trong cu c đ u tranh ch ng giai c p t s n, giai

ự ệ ấ ớ ấ c p công nhân đã không th c hi n liên minh v i giai c p nông dân. Khi

ố ư ả ẫ ấ công nhân ch ng t s n thì giai c p nông dân ngoài thành v n th ờ ơ ọ  , h

ệ ủ ấ ư ả ấ ấ coi đó là vi c c a giai c p công nhân. Và khi giai c p t ế ạ    s n th t th  ch y

ữ ườ ỡ ọ ư ra ngoài thàh Pari, chính nh ng ng i nông dân c u mang, giúp đ  h . Sau

ấ ư ả ế ớ ế ự ả ộ ạ đó giai c p t s n đã liên k t v i các th  l c ph n đ ng quay l i đàn áp

ỉ ồ ạ ấ ạ phong trào công nhân, phong trào th t b i. Công xã Pari ch  t n t i trong

72 ngày.

ừ ự ễ ế ậ ấ + T  th c ti n đó, Mác, Ănghen rút ra k t lu n: giai c p công nhân ch ỉ

ượ ợ ự ạ ộ giành đ ắ c th ng l ớ   i trong cu c cách m ng XHCN khi có s  liên minh v i

ở ế ủ ấ ọ ộ giai c p công nhân. B i n u không có nông dân  ng h  thì h  “không th ể

ộ ướ ế ộ ợ ể ụ ủ ti n lên m t b ấ   c nào” và “ không th  đ ng vào m t s i tóc c a giai c p

ư ả t s n”.

ườ ế ừ ể ậ ậ ấ   ụ i k  th a, phát tri n, v n d ng lý lu n liên minh giai c p - Lênin là ng

ườ ạ ủ c a Mác, Ănggen vào cách m ng Tháng M i Nga

ẽ ữ ườ ự ạ ặ + Cách m ng Tháng M i thành công là do có s  liên minh ch t ch  gi a

ấ ấ giai c p công nhân và giai c p nông dân.

ườ ự ạ ố + Sau cách m ng Tháng M i, Lênin quan tâm xây d ng kh i liên minh

ữ ể ớ ớ ộ ầ gi a công nhân v i nông dân và các t ng l p nhân dân lao đ ng khác (ti u

ư ả ứ ể t ủ  s n, ti u ch , trí th c…)

(cid:0) ơ ở ấ ủ  C  s  khách quan c a liên minh giai c p

ộ ư ả ấ ầ ớ b n, giai c p công nhân, nông dân và các t ng l p nhân - Trong xã h i t

ữ ề ộ ườ ị ộ ẻ dân lao đ ng khác đ u là nh ng ng ứ i b  áp b c bóc l t. (K  thù chung là

ể ố ấ ậ ọ ớ ạ ẻ giai c p TS, vì v y h  liên minh v i nhau đ  ch ng l i k  thù chung).

ự - Trong xây d ng CNXH:

ề ế ệ ệ ế + V  kinh t : Công nghi p và nông nghi p là hai ngành kinh t ọ    quan tr ng

ế ố ủ ề c a n n kinh t qu c dân.

58

ề ầ ộ ớ ị + V  chính tr  ­ xã h i: Công nhân, nông dân và các t ng l p nhân dân lao

ự ượ ự ể ệ ề ả ớ ộ đ ng khác là l c l ng to l n đ  xây d ng và b o v  chính quy n nhà

ướ ố ạ ự ế ầ ộ ớ n c, xây d ng kh i đ i đoàn k t dân t c. (Nông dân và các t ng l p

ủ ạ ấ ộ ồ nhân dân lao đ ng là b n đ ng minh c a giai c p công nhân).

ắ ủ ộ b. N i dung và nguyên t c c a liên minh

ộ ủ ấ

ề ầ * N i dung c a liên minh giai c p - Liên minh chính tr :ị + Giai đo n đ u: Liên minh đ  giành chính quy n.

ướ ề c,

ả ạ ạ ệ ề c XHCN.

:ế

ắ ợ ủ

ự ế ệ

ầ i ích c a các giai t ng trong liên minh. ả ố   c XHCN ph i quan tâm đ n vi c xây d ng chính sách đ i ệ ể ể     + Giai đo n sau: Liên minh đ  tham gia vào chính quy n Nhà n ướ cùng b o v  chính quy n Nhà n - Liên minh kinh t ế ợ + K t h p đúng đ n l ướ + Nhà n ớ v i nông dân, nông nghi p và nông thôn.

ề ư ưở  t ng, văn hoá: - Liên minh v  t

ầ

ớ ộ ư ưở  t

ạ ệ ọ ậ ấ c n n s n xu t hi n đ i.

ự ể ạ ng nhân văn, nhân đ o vì s  phát tri n con ng

ầ ng xuyên h c t p, nâng cao trình đ  t ượ ề ả ớ ư ưở  t ả ể ủ ộ ề ự ự

ệ ế ể ề ạ ả ộ

ả ả ậ ộ ả   , qu n lý ộ   c, qu n lý xã h i. Mu n v y, nhân dân ph i nâng cao trình đ ,

ể ậ

ấ ộ + Giai c p công nhân, nông dân và các t ng l p nhân dân lao đ ng khác   ớ   ườ ả ph i th ng, văn hoá m i ứ đáp  ng đ ườ   + CNXH v i t i.   Do đó, c n ph i xây d ng m t n n văn hoá vì s  phát tri n c a nhân dân lao đ ng.ộ + CNXH t o đi u ki n đ  nhân dân lao đ ng qu n lý kinh t ố ướ Nhà n nâng cao hi u bi t v  chính sách pháp lu t. ữ ế ề ắ ơ ả ự ố ấ

*Nh ng nguyên t c c  b n trong xây d ng kh i liên minh giai c p ạ ủ ả ả ả ấ ­  Ph i đ m b o vai trò lãnh đ o c a giai c p công nhân.

ệ nguy n

ắ ả ả ế ợ ả - Ph i đ m b o nguyên t c t - K t h p đúng đ n các l

ủ ế

III. Hình thái kinh t ướ ng t

ộ

ử ế

ườ ả ộ ộ ắ ự ợ i ích. ộ ộ  ­ xã h i C ng s n ch  nghĩa ế ấ ế ủ ự ấ t y u c a s  xu t hi n hình thái kinh t 1. Xu h ể ủ ự ườ ị ộ - S  phát tri n c a xã h i loài ng ộ ừ ấ ế ế ự  xã h i t s  thay th  các hình thái kinh t ế i tr i qua các hình thái kinh t loài ng ả ộ ệ  ­ xã h i CSCN ủ   ử ự  nhiên c a i là m t quá trình l ch s  t ộ   ị  th p đ n cao. L ch s  xã h i ỷ    xã h i: c ng xã nguyên thu ,

59

ệ ế ư ả ế ớ ủ , phong ki n, t b n ch  nghĩa và ti n t ả   ộ i là c ng s n

ế ữ chi m h u nô l ủ ch  nghĩa. ự ượ ả ế ộ - L c l

ộ ớ ự ữ ầ

ư ấ ủ ể ng s n xu t c a CNTB càng phát tri n đ n trình đ  xã h i hoá ể ủ ẫ cao làm cho mâu thu n gi a nhu c u phát tri n c a LLSX v i s  kìm hãm ắ ủ c a QHSX mang tính t  nhân TBCN thêm sâu s c.

ẫ ể ế ủ ệ

ị

ớ ự ẫ  s n ngày càng quy t li

ể ả ạ ộ ỉ

ấ ế ệ t. ộ ộ ộ ớ

ở ườ ả ấ ộ ế ằ i quy t b ng m t cu c cách m ng xã h i ch ủ ả  ­ xã h i c ng s n ch  nghĩa v i quan h ự ượ ng cho l c l ủ  ệ    ng s n xu t phát

ắ - Mâu thu n gay g t trong lĩnh v c kinh t  c a CNTB bi u hi n trong lĩnh ộ ữ ự v c chính tr  ­ xã h i là mâu thu n gi a giai c p công nhân và nhân dân lao ấ ư ả ộ đ ng v i giai c p t ẫ - Mâu thu n đó ch  có th  gi ế ậ ế t l p hình thái kinh t nghĩa, thi ằ ủ ộ ấ ả s n xu t xã h i ch  nghĩa nh m m  đ tri n.ể

ệ ủ ấ ế ộ xã h i CSCN là m t t ộ ấ ế   t y u - Nh  v y, s  xu t hi n c a hình thái kinh t

ư ậ ự khách quan.

ạ ế ộ  ­ xã h i CSCN

ư

ể ủ 2. Các giai đo n phát tri n c a hình thái kinh t ọ ự ỳ ọ ề ự ế ậ lu n đi m khoa h c v  s  phân k  hình thái kinh t ộ  ­ xã h i CSCN.

ủ ể ế ủ Trong quá trình xây d ng h c thuy t c a mình, Mác – Ănggen đã đ a ra ể ế ừ K  th a quan đi m c a Mác ­  Ănggen, Lênin đã chia quá trình hình thành

ế ạ và phát tri n c a hình thái kinh t ­ xã h i CSCN thành 3 giai đo n:

ể ủ ữ ộ ờ ỳ ơ ẻ

ạ ạ ầ ủ ủ

ướ ế ộ

ỹ ề

- Đ i v i nh ng n ề ậ ụ ụ ộ 1. Nh ng c n đau đ  kéo dài (th i k  quá đ ). ộ ế 2. CNXH (giai đo n đ u c a hình thái kinh t  ­ xã h i CSCN). ộ ế 3. CNCS (giai đo n cao c a hình thái kinh t  ­ xã h i CSCN). ộ ờ ỳ a. Th i k  quá đ ộ ờ ỳ ấ ế ủ t y u c a th i k  quá đ ể ữ ậ ầ ấ ị ả ể ổ ứ ờ

ự ể ả

ậ ờ ỳ ự ộ ơ ệ   ạ ư c ch a phát tri n qua giai đo n TBCN: Ph i th c hi n ấ ỹ c đ  t o c  s  v t ch t k  thu t cho CNXH. Do   ể  ấ ể

ư

ệ ả

(cid:0) Tính t ố ớ ạ c đã phát tri n qua ch  đ  TBCN: CNTB đã t o ra   ữ ể ữ   ư ấ nh ng ti n đ  v t ch t – k  thu t nh t đ nh cho CNXH. Nh ng đ  nh ng ề ế   ắ ề ti n đ  đó ph c v  cho CNXH, c n ph i có th i gian đ  t  ch c, s p x p ạ i. (TKQĐ). l ướ ữ ố ớ -  Đ i v i nh ng n ấ ướ ể ạ ơ ở ậ ệ công nghi p hoá đ t n ộ ờ ỳ ậ v y, th i k  quá đ  có th  kéo dài h n. (Th c ch t th i k  quá đ  là đ ệ ữ làm nh ng công vi c mà CNTB ch a làm.) ự ộ ủ - Các quan h  xã h i c a CNXH không t ế ả ủ ự

ả ạ ữ ấ ị ể ể ệ ờ ộ    phát n y sinh trong lòng xã h i ậ   ư ả t  b n, chúng là k t qu  c a quá trình xây d ng và c i t o XHCN. Vì v y ự ả ph i có th i gian nh t đ nh đ  xây d ng và phát tri n nh ng quan h  đó.

60

ứ ạ ự ệ ẻ ộ ớ ậ   - Xây d ng CNXH là m t công vi c m i m , khó khăn và ph c t p, vì v y

ớ ờ ề ph i có th i gian đ  giai c p công nhân làm quen v i đi u đó.

ờ ỳ ấ ấ ủ

ớ ấ ữ ồ ạ ả ặ ặ

ễ ự ủ ờ ố i đan xen và đ u tranh gi a cái m i và cái ộ ể (cid:0) Đ c đi m và th c ch t c a th i k  quá đ ộ ự ờ ỳ - Đ c đi m: là th i k  còn t n t ấ ả t c  các lĩnh v c c a đ i s ng xã h i.

ế ề ượ : ế ồ ạ ề i n n kinh t c dùng ý chí

nhi u thành ph n. Vì v y không đ ế ậ  phi XHCN.

ượ ầ  nhi u thành ph n đ

ướ

ự ầ ở ữ ề ả ề

ấ ủ ế ố

ị

ờ ỳ ủ ộ ề ố ả ụ ữ ế ậ

ả ạ ế ộ

ấ ả ớ

ầ

ấ ộ ộ ớ ừ ợ ớ

ủ ng c a ch  nghĩa Mác – Lênin gi

ị ố   ữ  vai trò th ng   ng văn hoá khác nhau, ngoài

ề ư ưở  t ề ư ưở  t ạ ư ưở  t s n…

ớ ủ ề ư ưở i nhi u t  t ư ưở ư ả  s n, ti u t ng t  t ế ố i đan xen y u t ể ư ả  văn hoá cũ và m i, th ườ   ng

ể ể cũ di n ra trên t + Kinh t ầ     T n t ỏ ể ủ ch  quan đ  xoá b  các thành ph n kinh t ủ   ơ ở ề ế ề ậ     N n kinh t c xác l p trên c  s  khách quan c a ở ữ ự ồ ở ữ ậ   ạ ề c, s  h u t p s  t n tai nhi u lo i hình s  h u v  TLSX (s  h u Nhà n ố   ứ ệ ậ ể ở ữ ư  nhân…). Vì v y, ph i th c hi n nhi u hình th c phân ph i th , s  h u t ộ khác nhau, trong đó l y phân ph i theo lao đ ng là ch  y u. + Chính tr :ị ớ   ướ c chuyên chính vô s n m i      Đây là th i k  quá đ  v  chính tr . Nhà n ệ   ệ ượ t l p, c ng c  và ngày càng hoàn thi n. Nó là công c  h u hi u c thi đ ộ ấ ể   nh t đ  giai c p công nhân, nhân dân lao đ ng ti n hành c i t o xã h i cũ, ự ự t c  các lĩnh v c. xây d ng xã h i m i trên t ớ ấ ề ồ ạ i nhi u giai c p, t ng l p khác nhau. Các giai      Trong xã h i còn t n t ừ ấ ầ ấ c p, t ng l p v a h p tác, v a đ u tranh v i nhau. ng, văn hoá + V  t ệ ư ưở  t ng: H  t     V  t ồ ạ tr . Bên c nh đó, còn t n t ữ ng XHCN còn t nh ng t ồ ạ ề        V  văn hoá: Còn t n t xuyên đ u tranh v i nhau

ộ ấ ấ ự ớ ấ ủ -

ớ ấ ữ ộ ả ờ ỳ ế ự ờ ỳ ễ ấ

ễ ề ệ Th c ch t c a th i k  quá đ : Đó là th i k  di n ra cu c đ u tranh ầ   ộ gi a giai c p TS và các th  l c ph n đ ng v i giai c p công nhân và qu n ớ chúng nhân dân lao đ ng. Cu c đ u tranh đó di n ra trong đi u ki n m i

ộ ộ ấ ộ

ủ ự :

ủ ự ệ ạ ố ộ

ế ự ướ ớ ả   ệ i các LLSX hi n có c a xã h i; C i ể   ự ạ ng t o ra s  phát tri n

ủ ể ố ộ

ấ ị ấ ế ả ộ (cid:0) N i dung c a th i k  quá đ  lên CNXH ờ ỳ ế - Trong lĩnh v c kinh t ệ ắ + Th c hi n vi c s p x p, b  trí l ạ t o các QHSX cũ, xây d ng QHSX m i theo h ố ủ ề ế cân đ i c a n n kinh t . ạ ế ệ ắ   + Vi c s p x p, b  trí l i các LLSX c a xã h i nh t đ nh không th  theo ủ   ộ ủ ố t y u khách quan c a ý mu n ch  quan, nóng v i mà ph i tuân theo tính t

61

ệ ả ấ ợ   ệ ả t là quy lu t quan h  s n xu t ph i phù h p

ậ ộ ậ ả ng s n xu t.

ố ớ ướ ư ệ ế ặ , đ c bi ể ủ ự ượ ấ c ch a tr i qua quá trình công nghi p hoá TBCN, t

ạ ằ ấ   t ượ ơ ở ậ   c c  s  v t

ả ế ỹ

các quy lu t kinh t ớ v i trình đ  phát tri n c a l c l ả + Đ i v i các n ệ ế y u ph i ti n hành công nghi p hoá XHCN nh m t o ra đ ậ ủ ấ ch t – k  thu t c a CNXH. ự ị - Trong lĩnh v c chính tr :

ị ố ố ạ ấ ế ữ ế ự i nh ng th  l c thù đ ch, ch ng phá

ệ ộ ự

ế ề ủ

ả ạ ữ ạ ộ ế ướ c và n n dân ch  XHCN ngày ủ , chính

ị ộ

ự ệ ơ ị ề   ự ự  ch c chính tr  ­ xã h i th c s  là n i th c hi n quy n

ộ

ữ ạ ạ ả

ệ

+ Ti n hành cu c đ u tranh ch ng l ự s  nghi p xây d ng CNXH. ố ủ ự + Ti n hành xây d ng, c ng c  nhà n ả ề càng v ng m nh, đ m b o quy n làm ch  trong ho t đ ng kinh t ộ ủ tr , văn hoá, xã h i c a nhân dân lao đ ng. ộ ổ ứ ự + Xây d ng các t ủ ủ làm ch  c a nhân dân lao đ ng. ầ   ộ ả ự + Xây d ng Đ ng c ng s n ngày càng trong s ch, v ng m nh ngang t m ụ ủ ử ớ v i các nhi m v  c a các th i k  l ch s . ự ư ưở  t ờ ỳ ị ng – văn hoá:

ề ữ ổ ế - Trong lĩnh v c t ự ệ ọ ng khoa h c và cách ư ưở  t

ạ ủ

ấ ữ ưở ắ ả ự ố ớ ế   ng tiêu c c đ i v i ti n

ề ế ớ + Th c hi n tuyên truy n, ph  bi n nh ng t ộ m ng c a giai c p công nhân trong toàn xã h i. ư ưở ụ ng, tâm lý có  nh h  t + Kh c ph c nh ng t ự trình xây d ng CNXH. ạ + Xây d ng n n văn hoá m i XHCN, ti p thu tinh hoa văn hoá nhân lo i

ộ

ộ ắ ệ ữ ệ ạ

ự ự ệ ướ ắ ể ạ i ề n n xã h i do xã h i cũ đ  l ữ

ớ ẳ

ư ố

ự ữ ề ườ ề ự ng là t ộ ể c kh c ph c s  chênh l ch phát tri n gi a các vùng, mi n, các ệ ụ ườ ớ i v i ng ề ệ i này là đi u ki n, ti n đ  cho s  t ụ   i theo m c tiêu lý ủ   ự ự  do c a ủ  do c a ng

- Trong lĩnh v c xã h i: ụ ự + Th c hi n vi c kh c ph c nh ng t ụ ự ệ ừ + T ng b ằ ộ ộ ầ t ng l p dân c  trong xã h i nh m th c hi n m c tiêu bình đ ng xã h i ệ ố ẹ t đ p gi a ng + Xây d ng m i quan h  t ườ ưở t ng

ự i khác. ạ ờ ỳ ị ộ

i: Th i k  quá đ  lên CNXH là m t th i k  l ch s  t ế ộ ộ ể ờ ỳ ủ ng phát tri n c a hình thái kinh t

ử ấ ế ờ ỳ ỉ ế ể ặ ộ t y u trên con ữ    ­ xã h i CSCN. Đó là th i k  có nh ng ể    xã h i CSCN ch  có th  có

ộ ơ ở ộ ườ          Tóm l ườ đ ặ đ c đi m, n i dung đ c thù mà hình thái kinh t ượ đ c trên c  s  hoàn thành n i dung đó.

ộ b. Xã h i XHCN

ủ ấ ạ ộ ộ

ơ ả ữ ặ ộ                    Xã h i XHCN (CNXH – giai đo n th p c a CNCS) là m t xã h i có ư nh ng đ c tr ng c  b n sau:

62

ề

ạ ậ ủ ề ỹ ữ ộ ấ ề ậ ỹ ậ ủ   - Th  nh t, c  s  v t ch t ­ k  thu t c a xã h i XHCN là n n đ i công ạ   ề  nh ng ti n đ  v t ch t – k  thu t c a n n đ i ấ ơ ở ậ ể ừ c phát tri n t

ấ ứ ượ ệ nghi p đ ệ công nghi p TBCN.

ỏ ế ộ ư ữ ư ế ậ ứ h u t nhân TBCN, thi t l p ch  đ  s ế ộ ở

- Th  hai, CNXH xoá b  ch  đ  t  li u s n xu t.

ề ư ệ ả ữ h u XHCN v  t ộ ộ ạ ượ c cách th c t ứ ổ - Th  ba, Xã h i XHCN là m t ch  đ  xã h i t o ra đ

ấ ộ ộ ỷ ậ ộ

ự ệ ắ ộ ộ ộ , - Th  t

ứ ế ộ ứ ớ ch c lao đ ng và k  lu t lao đ ng m i. ứ ư Xã h i XHCN là m t ch  đ  xã h i th c hi n nguyên t c phân ế ộ ố ắ ơ ả ấ ộ ph i theo lao đ ng, coi đó là nguyên t c c  b n nh t.

ộ ứ ướ ả ộ ở ộ đó nhà n ấ   c mang b n ch t

- Th  năm, xã h i XHCN là m t xã h i mà  ộ ấ ắ ộ

ủ c a giai c p công nhân, có tính nhân dân r ng rãi và tính dân t c sâu s c. ộ ự ứ ệ ộ ộ - Th  sáu, Xã h i XHCN là m t xã h i th c hi n đ

ệ ẳ ượ ự ả c s  gi ộ ạ i phóng con ệ ề ườ ỏ ứ ộ ự t; th c hi n bình đ ng xã h i, t o đi u ki n cho ng

i kh i áp b c, bóc l ườ ể ệ con ng i phát tri n toàn di n.

ủ ộ ế ạ c. Xã h i CSCN – giai đo n cao c a hình thái kinh t ­ xã hôi

ủ ạ ế ộ CSCN ộ Xã h i CSCN (giai đo n cao c a hình thái kinh t ­ xã h i CSCN) có

ặ ữ ư

ẽ ủ ả ể ộ ạ : LLSX phát tri n vô cùng m nh m , c a c i xã h i đã tr ở

nh ng đ c tr ng sau: ế ề ặ - V  m t kinh t ồ ứ ể ọ ườ ượ i đ

ể ự ả ườ ượ i đ c nâng lên, khoa h c phát tri n, lao ệ   ạ ẹ c gi m nh , lúc đó nhân lo i có th  th c hi n

nên d i dào, ý th c con ng ủ ộ đ ng c a con ng ượ ắ ự ưở ầ đ c nguyên t c “làm theo năng l c, h ng theo nhu c u”.

ề ặ ộ

- V  m t xã h i:  ộ ộ ể ườ ề + Trình đ  xã h i ngày càng phát tri n, con ng

ứ ủ ự ủ năng l c c a mình, tri th c c a con ng ườ ượ i đ ể   ệ i có đi u ki n phát tri n ự c nâng cao, không có s

ệ ữ khác bi

ị t gi a nông thôn và thành th . ả ươ ộ c gi i phóng hoàn toàn và đ ể   ch phát tri n m t cách

+ Con ng ự ự ườ ượ i đ ệ th c s  toàn di n.

63

ƯƠ Ấ Ề Ộ Ị Ữ CH NG VIII: NH NG V N Đ  CHÍNH TR  ­ XàH I CÓ TÍNH QUY

Ậ Ộ Ủ Ạ Ế

ướ ủ ự ề LU T TRONG TI N TRÌNH CÁCH M NG XàH I CH  NGHĨA. I. Xây d ng n n dân ch  XHCN và Nhà n c XHCN

ủ ự ề 1. Xây d ng n n dân ch  XHCN

ủ ủ ệ ề ề

a. Quan ni m v  dân ch  và n n dân ch ạ ổ ạ ữ ủ ượ ở - Theo   ngôn   ng   Hy   L p   c   đ i,   dân   ch   đ

c   ghép   b i   hai   t ư ậ ề ự ừ   :   “ ủ ượ   c demos” là “dân” và “kratos” là “quy n l c”. Nh  v y, dân ch  đ

ộ ề ề ự ớ ư ể cách là quy n l c thu c v  nhân dân.

ề ấ ủ ủ ề hi u v i t ệ ủ - Quan ni m c a Ch  nghĩa Mác – Lênin v  v n đ  dân ch :

ẩ ả ủ ử ế ầ

ề ự ớ ư ườ ủ ộ ề  cách quy n l c thu c v  nhân dân, dân ch  là s

i. V i t ữ con ng ả ả ủ ự ấ ế ị ủ   ủ ị + Dân ch  là s n ph m ti n hoá c a l ch s , là nhu c u khách quan c a ự  ủ   ph n ánh nh ng giá tr  nhân văn, là k t qu  c a s  đ u tranh lâu dài c a

ứ ố ộ ấ t , b t công.

nhân dân ch ng áp b c, bóc l ộ ủ ớ ư ị ắ ể ạ ớ ộ

+ Dân ch  v i t ướ ủ ề ầ ộ cách là m t ph m trù chính tr  g n v i m t ki u nhà   ấ   ấ c, m t giai c p c m quy n thì không có “dân ch  phi giai c p”, n

ủ “dân ch  chung chung”.

ủ ượ ớ ư ể ộ ệ ả ị cách là m t h  giá tr  ph n ánh trình

c hi u v i t ồ ộ ể ộ ả

ể ế ớ ự ứ ố ộ ị i phóng xã ẳ + Dân ch  còn đ ộ đ  phát tri n cá nhân và c ng đ ng xã h i trong quá trình gi ộ h i, ch ng áp b c, bóc l i t do, bình đ ng.

ề ủ ắ ủ t và nô d ch đ  ti n t ế ộ ủ

ấ ủ ướ ượ ấ ị ớ ả   -  N n dân ch  hay ch  đ  dân ch  là hình thái dân ch  g n v i b n ữ   ạ c xác đ nh trong nh ng c, là tr ng thái đ ch t, tính ch t c a nhà n

64

ề ệ ị ử ụ ể ủ ủ ề ấ

ố ể ế ị ặ ượ ậ ằ c th  ch  hoá b ng pháp lu t.

ộ đi u ki n l ch s  c  th  c a xã h i có giai c p. N n dân ch  do giai ấ c p th ng tr  đ t ra đ ư ữ ơ ả ủ ề ủ ặ

b. Nh ng đ c tr ng c  b n c a n n dân ch  XHCN ộ ớ ư ế ộ ầ ạ ở c sáng t o b i qu n chúng - M t là, v i t

cách là ch  đ  nhà n ộ ướ ự ướ ượ c đ ạ ủ ả ả ộ ủ i s  lãnh đ o c a đ ng c ng s n, dân ch

nhân dân lao đ ng d ọ ả ộ ề ả ướ ề ự XHCN đ m b o m i quy n l c thu c v  nhân dân. Nhà n

c XHCN  ạ ế ế ủ ế ự ủ ấ là thi t ch  ch  y u th c thi dân ch  do giai c p công nhân lãnh đ o

ủ ướ ả ả ả c đ m b o tho  mãn ngày càng

ả thông qua chính đ ng c a nó. Nhà n ợ ủ ầ ợ ủ ấ cao nhu c u và l i ích c a nhân dân, trong đó có l

ư ậ ủ ừ ả i ích c a giai c p  ấ ấ công nhân. Nh  v y, dân ch  XHCN v a có b n ch t giai c p công

ừ ắ ộ ộ nhân, v a có tính nhân dân r ng rãi và tính dân t c sâu s c.

ơ ở ề ế ế ộ ủ - Hai là, N n dân ch  XHCN có c  s  kinh t

ữ ề  là ch  đ  công h u v   ợ ủ ế ủ ế ộ ở ữ ớ ộ

ả ằ ấ ộ TLSX ch  y u c a toàn xã h i. Ch  đ  s  h u đó phù h p v i quá  ầ ủ ả trình xã h i hoá ngày càng cao c a s n xu t nh m tho  mãn nhu c u

ừ ầ ủ ấ ả ấ ầ t c  qu n chúng

ề ậ không ng ng tăng lên v  v t ch t và tinh th n c a t nhân dân lao đ ng.ộ ủ ề ơ ở ế ợ ợ ự - Ba là, N n dân ch  XHCN d a trên c  s  k t h p hài hoà l

ợ ộ ợ ậ ể i ích toàn xã h i nên nó đã thu hút đ nhân, l i ích cá  ọ ượ c m i

i ích t p th  và l ạ ề ự ệ

ớ ộ

ự ủ ti m năng sáng t o và tính tích c c c a nhân dân trong s  nghi p xây  ự d ng xã h i m i. ề ủ ộ ự ủ ệ ả ố ớ

- B n là, n n dân ch  XHCN th c hi n dân ch  r ng rãi v i đông đ o  ờ ạ ủ ự ệ ế ầ ấ ồ qu n chúng nhân dân, đ ng th i h n ch  dân ch  và th c hi n tr n áp

ế ự ể ố ữ ộ ố

ả thi u s  nh ng th  l c ph n đ ng ch ng phá CNXH. ở ộ ượ ừ ề

ủ - Năm là, n n dân ch  XHCN không ng ng đ ệ ố ệ ế ộ ớ ự c m  r ng cùng v i s   ạ ậ ơ ế , xã h i, hoàn thi n h  th ng pháp lu t, c  ch  ho t

ể phát tri n kinh t ộ ộ đ ng và trình đ  dân trí.

(cid:0) ệ ệ Liên h  Vi t Nam

ấ ế ủ ủ ự ề ệ c. Tính t

t y u c a vi c xây d ng n n dân ch  XHCN ộ ự ủ ủ ể

ủ ự ủ ụ ộ

ộ      ­ Dân ch  là đ ng l c c a quá trình phát tri n xã h i                 ­ Dân ch  là m c tiêu c a công cu c xây d ng CNXH ủ ự ề ự ệ ủ

ộ ớ ự ờ ố ả ấ ­ Xây d ng n n dân ch  XHCN cũng chính là quá trình th c hi n dân ch ạ hoá đ i s ng xã h i d i s  lãnh đ o cu  giai c p công nhân thông qua

ả ả ộ Đ ng c ng s n.

65

ự ề ạ ộ ấ ế ủ t y u c a công

ủ i, xây d ng n n dân ch  XHCN là m t quá trình t ậ Tóm l ự ủ ế ộ ộ ủ ừ ả cu c xây d ng CNXH, c a qua trình v n đ ng bi n dân ch  t

ể ề ế ớ ơ ở ệ ự ủ ệ ự ủ kh  năng thành  ớ hi n th c, đ  n n dân ch  ngày càng ti n t

ườ ự ự ệ ệ ượ i c  s  hi n th c c a nó, t ệ ả i con  ả ự ị ng i hi n th c, nhân dân hi n th c và đ c xác đ nh là s  nghi p c u b n

thân nhân dân.

ướ ự 2. Xây d ng nhà n

c XHCN ướ c XHCN

ướ c XHCN:

ướ ổ ứ ủ ả ấ ệ a. Khái ni m nhà n (cid:0) Khái ni m nhà n ệ Nhà n c XHCN là t

ch c mà thông qua đó, đ ng c a giai c p công  ố ớ ạ ủ ự ệ ộ ộ ổ

nhân th c hi n vai trò lãnh đ o c a mình đ i v i toàn xã h i; là m t t ế ủ ơ ở ượ ự ứ ế ầ ộ ị c a

ng t ng d a trên c  s  kinh t ớ ế ch c chính tr  thu c ki n trúc th ể ộ ướ c ki u m i thay th  cho nhà n ướ ư ả c t s n

CNXH;  đó là m t nhà n ả ủ ờ ế ạ ộ ứ

ệ ự ộ nh  k t qu  c a cu c cách m ng XHCN; là hình th c chuyên chính vô ả ượ s n đ

ờ ỳ c th c hi n trong th i k  quá đ  lên CNXH. ặ ụ ủ ư ứ ệ ướ c XHCN

ặ ủ b. Đ c tr ng, ch c năng và nhi m v  c a nhà n ư ướ c XHCN

ộ ụ ơ ả ể ự ề ự ệ c XHCN là công c  c  b n đ  th c hi n quy n l c (cid:0) Đ c tr ng c a nhà n ướ - M t là: Nhà n

ộ ặ ướ ự ả ộ ủ ả i s  lãnh đao c a đ ng c ng s n.

ủ c a nhân dân lao đ ng, đ t d ướ ụ ư ấ - Hai là: Nhà n

ợ c XHCN là công c  chuyên chính giai c p, nh ng vì  ứ ệ ạ ườ ộ ố ủ ấ ả ữ l i lao đ ng t c là tuy t đ i đa s  nhân t c  nh ng ng

i ích c a t ự ự ượ ố ố ệ ự ấ ố ớ ữ ng ch ng đ i, phá

dân; th c hi n s  tr n áp đ i v i nh ng l c l ạ ạ ự ệ

ho i s  nghi p cách m ng XHCN. ự ầ ấ ạ ế ủ ạ ự ấ - Ba là: Trong khi nh n m nh s  c n thi

ể ủ ẳ t c a b o l c và tr n áp, các  ặ ơ ả ằ ị

ổ ứ ướ ự ớ ộ nhà kinh đi n c a CN Mác – Lênin cũng kh ng đ nh r ng, m t c  b n  ủ c a nhà n ộ  ch c, xây d ng xã h i m i, xã h i XHCN c XHCN là t

và CSCN.

ố ướ ế ố ơ ả ủ ề ủ c XHCN là y u t - B n là: Nhà n

ướ ể c  b n c a n n dân ch  XHCN. ệ ướ ặ ướ c XHCN là ki u nhà n - Năm là: Nhà n

ử ướ t, “nhà n ơ ở c không ế còn nguyên nghĩa”, là “n a nhà n c đ c bi ữ c”. Sau khi nh ng c  s  kinh t ­

ự ồ ạ ủ ướ ấ ướ ộ i c a nhà n c m t đi thì nhà n

ộ ặ ư c cũng không  ổ ậ ủ xã h i cho s  t n t ự ướ tiêu vong”. Đây cũng là m t đ c tr ng n i b t c a còn, nhà n

c “t ả

nhà n ứ ướ ướ c vô s n. (cid:0) Ch c năng c a nhà n ủ c XHCN

66

ứ ổ ứ ự ộ Ch c năng t -

ớ  ch c, xây d ng  xã h i m i ả ậ ấ ằ ủ ẻ ự ứ ố Ch c năng tr n áp nh m đ p tan s   ph n kháng c a k  thù ch ng -

ệ ạ ự ự l

i s  nghi p xây d ng CNXH. ệ ướ ụ ủ ả ế ự ể , xây d ng và phát tri n

(cid:0) Nhi m v  c a nhà n ế ả ệ c XHCN: Qu n lý kinh t ấ ờ ố ừ ậ ầ kinh t

; c i thi n không ng ng đ i s ng v t ch t và tinh th n cho nhân  ả ự ề ệ ộ ự dân; qu n lý văn hoá – xã h i, xây d ng n n văn hoá XHCN, th c hi n

ẻ ủ ứ ể ạ phát tri n  giáo duc và đào t o, chăm sóc s c kho  c a nhân dân…

ấ ế ủ ướ ự ệ c XHCN

ướ t y u c a vi c xây d ng nhà n ụ ể ệ ứ ệ ử ủ ự ấ ị Nhà n

c. Tính t c là công c  đ  giai c p công nhân th c hi n s  m nh l ch s  c a  ả ỏ ấ ế ự ấ t y u ph i

mình là xoá b  CNTB, xây d ng CNCS. Do đó, giai c p công nhân t ỉ ệ ượ ướ ủ ư ậ ự ự ớ c c a mình. Ch  có nh  v y m i th c hi n đ xây d ng nhà n c chuyên chính

ấ ả ượ ế ự ự ệ ạ ố ị vô s n, tr n áp đ c các th  l c thù đ ch ch ng phá s  nghi p cách m ng

XHCN.

ế ả ự ậ ả ướ ượ ự ầ      S  c n thi c nhà n

t ph i xác l p chuyên chính vô s n, xây d ng đ ấ ừ ự ễ ủ ờ ỳ ộ ờ ỳ c  ồ ạ XHCN còn xu t phát t i

ấ th c ti n c a th i k  quá đ . Đó là th i k  còn t n t ộ ị ậ ướ ộ ng chính tr  v n đ ng khác nhau, trong đó có xu t, các xu h

các giai c p bóc l ướ ố ả ầ ướ ể ấ ự c đ  tr n áp, lôi kéo các l c

h ượ ự ự ộ l ng ch ng CNXH. Do đó, c n ph i có nhà n ệ ng xã h i vào s  nghi p xây d ng CNXH.

ể ở ộ ủ ố ớ ầ ớ ỏ

ướ ữ ướ ế ợ

c phù h p. Do đó, quá trình xây  ớ ạ c v ng m nh và có thi ướ ự ề ả ủ         Đ  m  r ng dân ch  đ i v i các t ng l p nhân daancungx đòi h i ph i c ng ế ố t ch  nhà n c  nhà n ắ ấ ế ự d ng nhà n t y u g n v i quá trình xây d ng n n dân c XHCN là quá trình t

ủ ch  XHCN.

ự ề II. Xây d ng n n văn hoá XHCN

ệ ề ề

1. Khái ni m văn hoá, n n văn hoá và n n văn hoá XHCN ề ệ

ị ậ ườ ấ ộ ạ i sáng t o ra a. Khái ni m văn hoá và n n văn hoá ầ - Văn hoá là toàn b  các giá tr  v t ch t và tinh th n do con ng

ộ ạ ộ ự ễ ử ủ ể ị

ộ ệ ằ b ng lao đ ng và ho t đ ng th c ti n trong quá trình l ch s  c a mình, bi u  ừ ử ấ ị ờ ỳ ị ể ộ

hi n trình đ  phát tri n xã h i trong t ng th i k  l ch s  nh t đ nh. ề ấ ủ ộ ộ ượ ể ệ

- N n văn hoá là bi u hi n cho toàn b  n i dung, tính ch t c a văn hoá đ ờ ỳ ị ơ ở c  ử ị ủ ế ể

hình thành và phát tri n trên c  s  kinh t ứ ệ ủ ỗ  ­ chính tr  c a m i th i k  l ch s ,  ị ướ ươ ấ ố ố trong đó có ý th c h  c a giai c p th ng tr  chi ph i ph ng phát

ệ ố ạ ộ ế ị ể ậ ng h ả tri n và quy t đ nh h  th ng các chính sách, pháp lu t qu n lý các ho t đ ng

văn hoá.

67

ệ

ề b. Khái ni m n n văn hoá XHCN ề ượ ự ề ả ể c xây d ng và phát tri n trên n n t ng kinh t ế

- N n văn hoá XHCN đ ị ủ ơ ở ệ ư ưở ệ ặ ộ t trên c  s  h  t ủ ng c a giai t

ằ ầ ạ ả ả ả ộ ­ chính tr  c a xã h i XHCN, đ c bi ấ c p công nhân do đ ng c ng s n lãnh đ o, nh m tho  mãn nhu c u

ề ờ ố ầ ủ ừ ư   không ng ng tăng lên v  đ i s ng văn hoá tinh th n c a nhân dân, đ a

ự ự ở ủ ể ạ ộ ưở nhân dân lao đ ng th c s  tr  thành ch  th  sáng t o và h ụ ng th

văn hoá.

ề ơ ả ư ữ ặ

- N n văn hoá XHCN có nh ng đ c tr ng c  b n sau: ố ấ ủ ộ ữ ệ ư ưở  t vai trò

ng c a giai c p công nhân là n i dung c t lõi, gi ế ị ươ ướ ể ề + H  t ủ ạ ng phát tri n n n văn hoá XHCN. ch  đ o, quy t đ nh ph

ề ộ ng h ề + N n văn hoá XHCN là n n văn hoá có tính nhân dân r ng rãi và tính

ắ ộ dân t c sâu s c.

ề ề ượ ể + N n văn hoá XHCN là n n văn hoá đ c hình thành và phát tri n

ộ ự ặ ướ ự ạ ủ ấ m t cách t giác, đ t d i s  lãnh đ o c a giai c p công nhân thông

ổ ứ ả ự ả ủ ả ộ ướ qua t ch c đ ng c ng s n, có s  qu n lý c a nhà n c XHCN.

ấ ế ủ ề ệ

ự t y u c a vi c xây d ng n n văn hoá XHCN ừ ệ ủ ệ ể ạ ỏ

2. Tính t ấ - Xu t phát t ả t đ , toàn di n c a cách m ng XHCN đòi h i  ứ ầ tính tri ươ ứ ả ươ ấ ổ ng th c s n xu t tinh th n, làm cho ph

ớ ợ ươ ứ ả ớ ủ ng th c  ộ ph i thay đ i ph ầ ấ ả s n xu t tinh th n phù h p v i ph ấ ng th c s n xu t m i c a xã h i

XHCN. ự ề ấ ế ả ạ - Xây d ng n n văn hoá XHCN là t

ể ạ ả ứ ờ ố ầ ủ t y u trong quá trình c i t o tâm lý,  ằ ế ộ i nh m gi

ộ i phóng  ộ ỏ ả ưở ý th c và đ i s ng tinh th n c a ch  đ  cũ đ  l ư ưở  t ứ ủ ng, ý th c c a xã h i ng t

ạ ậ ự ặ ộ

ệ ư ế ầ ộ

ưở ạ ầ ở nhân dân lao đ ng thoát kh i  nh h ề cũ l c h u. M t khác, xây d ng n n văn hoá XHCN còn là m t yêu  ự ự ầ ầ t trong vi c đ a qu n chúng nhân dân lao đ ng th c s   c u c n thi ụ ủ ể tr  thành ch  th  sáng t o và h

ng th  văn hoá tinh th n. ấ ế ự ề t y u trong quá trình nâng cao trình - Xây d ng n n văn hoá XHCN là t

ệ ầ ề ầ ộ ộ đ  văn hoá cho qu n chúng nhân dân lao đ ng. Đây là đi u ki n c n

ế ể ế ả ầ ắ ộ thi t đ  đông đ o qu n chúng nhân dân lao đ ng chi n th ng nghèo

ạ ậ ủ ầ ầ ộ nàn, l c h u, nâng cao trình đ  và nhu c u văn hoá c a qu n chúng.

ộ ấ ế ở ự ề t y u khách quan b i vì văn - Xây d ng n n văn hoá XHCN là m t t

ự ủ ừ ự ừ ụ ộ hoá v a là m c tiêu, v a là đ ng l c c a quá trình xây d ng CNXH.

ộ ươ ứ ự ề 3. N i dung và ph ng th c xây d ng n n văn hoá XHCN

68

ơ ả ủ ữ ự ộ ề a. Nh ng n i dung c  b n c a quá trình xây d ng n n văn hoá

ữ ệ ộ ồ XHCN ề ự Vi c xây d ng n n văn hoá XHCN bao g m nh ng n i dung chính sau:

ứ ả ầ ộ ộ ộ - M t là, c n ph i nâng cao trình đ  dân trí, hình thành đ i ngũ trí th c

ộ ớ ủ c a xã h i m i

ớ ở ứ ộ ộ ộ + Nâng cao trình đ  dân trí, hình thành đ i ngũ trí th c m i tr  thành n i

ơ ả ủ ề ệ ọ ở dung c  b n c a n n văn hoá XHCN, b i vì trí tu  khoa h c và cách

ế ố ạ ố ớ ự ọ ộ m ng là y u t quan tr ng đ i v i công cu c xây d ng CNXH.

ấ ượ ạ ộ ồ ồ ưỡ + Nâng cao dân trí, đào t o ngu n lao đ ng có ch t l

ứ ể ộ ng và b i d ừ ng  ầ

ủ ự ự ừ ệ ầ nhân tài, hìh thành và phát tri n đ i ngũ trí th c XHCN v a là nhu c u  ấ c p bách, v a là nhu c u lâu dài c a s  nghi p xây d ng CNXH và

CNCS.

ự ườ ể ệ ườ i có - Hai là, xây d ng con ng

ầ ườ ự i phát tri n toàn di n. Đó là con ng ự

ườ ướ ầ ớ i lao  ầ tinh th n và năng l c xây d ng thành công CNXH, là con ng ộ đ ng m i, là con ng c chân chính và tinh th n

ộ i có tinh th n yêu n ố ố ườ ố ế trong sáng, là con ng i s ng tình nghĩa, có tính c ng i có l

qu c t ồ đ ng cao.

ự ố ố

- Ba là, xây d ng l ượ ố ố i s ng XHCN ự ệ ơ ả ữ ề L i s ng XHCN đ c xây d ng, hình thành trên nh ng đi u ki n c  b n

sau:

ữ ề ở ữ ế ộ ữ + Ch  đ  công h u v  TLSX, trong đó s  h u toàn dân gi ủ  vai trò ch

đ o.ạ

ắ ộ ố

+ Nguyên t c phân ph i theo lao đ ng. ướ ộ ề ề ự + Quy n l c nhà n

c thu c v  nhân dân. ủ ọ ạ ấ ữ + H  t ng khoa h c và cách m ng c a giai c p công nhân gi vai trò

ệ ư ưở  t ủ ạ ầ ủ ờ ố ộ

ch  đ o trong đ i s ng tinh th n c a xã h i. ớ ạ ẳ ỏ ộ ự ệ ấ + Xoá b  tình tr ng b t bình đ ng dân t c, gi i tính, th c hi n công

ở ộ ủ

ằ b ng, m  r ng dân ch … ự ố

- B n là, xây d ng gia đình văn hoá ộ ị ắ ộ ủ + Gia đình là m t giá tr  văn hoá c a xã h i. Văn hoá gia đình luôn g n

ớ ươ ấ ầ ồ ớ ộ ộ

ng tác v i văn hoá c ng đ ng dân t c, giai c p và t ng l p xã  ấ ử ấ ị ờ ỳ ị ủ ỗ ỗ ố ộ

bó, t ộ h i trong m i th i k  l ch s  nh t đ nh c a m i qu c gia dân t c nh t  ị đ nh.

69

ướ ự ố ự ề ả c tiên là ph i xây d ng

+ Mu n xây d ng gia đình văn hoá, đi u tr ượ ơ ở ế đ

c c  s  kinh t ự ấ ủ ộ ủ  ­ xã h i c a nó. ự ệ ầ ằ

ừ ố ề ấ ệ  m i quan h

+ Th c ch t c a vi c xây d ng gia đình văn hoá là nh m góp ph n xây ể ự d ng n n văn hoá XHCN. Quan đi m này xu t phát t ộ ủ ữ ế ộ ỗ gi a gia đình và xã h i. Gia đình là t

bào c a xã h i, m i gia đình hoà   ạ ủ ộ ị ự ổ ẽ ậ ạ ầ thu n, h nh phúc s  góp ph n cho s   n đ nh, lành m nh c a xã h i;

ể ổ ẽ ạ ề ệ ạ ị ng ượ ạ c l

i, xã hôi phát tri n  n đ nh, lành m nh s  t o đi u ki n cho  ấ ạ gia đình  m no, h nh phúc.

ượ ơ ở ữ ồ ạ ể + Gia đình văn hoá đ

ị ự c xây d ng, t n t ố ẹ ủ i và phát tri n trên c  s  gi ế ỏ ữ ộ t đ p c a dân t c, xoá b  nh ng y u

ủ ế gìn và phát huy giá tr  văn hoá t ữ ố ạ ậ t

ờ ế ạ ề ộ ủ ữ l c h u, nh ng tàn tích c a hôn nhân, gia đình phong ki n, TBCN,  ị ế ồ đ ng th i ti p thu nh ng giá tr  ti n b  c a nhân lo i v  gia đình.

ệ ữ ự ệ ố + Vi c xây d ng m i quan h  gi a các thành viên trong gia đình và

ộ ộ ớ ữ ấ ủ ọ

ả ạ ự ướ ố

gi a gia đình v i xã h i là n i dung quan tr ng nh t c a quá trình xây  ự d ng gia đình văn hoá d ươ ẳ ặ ồ ỡ ố ch ng bình đ ng, th

ữ ữ ẹ ố ệ ợ i CNXH. Ph i t o d ng m i quan h  v   ệ ề ọ ng yêu,giúp đ  nhau v  m i m t. M i quan h   ệ ị gi a cha m  và con cái, gi a anh ch  em trong gia đình là m i quan h

ủ ế ố ươ ệ ả huy t th ng, tình c m c a tình yêu th ng và trách nhi m.

ươ ứ ự ề

ng th c xây d ng n n văn hoá XHCN ữ ữ ườ ủ ạ ủ ệ ư ưở v ng và tăng c ng vai trò ch  đ o c a h  t t ng b. Ph ứ ấ - Th  nh t, gi

ầ ủ giai  ấ ộ ờ ố - c p công nhân trong đ i s ng tinh th n c a xã h i

ươ ứ ể ọ + Đây là ph ự ng th c quan tr ng đ  xây d ng gia đình văn hoá XHCN vì

ươ ể ữ ữ ấ ủ ề ứ ơ ả ư ả ặ nó là ph ng th c c  b n đ  gi u v ng đ c tr ng b n ch t c a n n

văn hoá XHCN.

ươ ệ ư ượ ự ề ệ ệ + Ph

c th c hi n thông qua vi c truy n bá h  t ớ ứ ng th c này đ ấ ữ ủ ầ ằ ưở ng c a giai c p công nhân trong t ng l p nhân dân b ng nh ng t

ươ ứ ợ ph ng pháp và hình th c thích h p.

ứ ừ ườ ạ ủ ả ả ộ ng vai trò lãnh đ o c a đ ng c ng s n

ủ ướ ố ớ ạ ộ - Th  hai, không ng ng tăng c ả và vai trò qu n lý c a nhà n c XHCN đ i v i ho t đ ng văn hoá.

70

ạ ủ ả ự ả ủ ự ả ộ ướ + S  lãnh đ o c a đ ng c ng s n và s  qu n lý c a nhà n

ọ ươ ứ c XHCN  ắ ạ ộ ố ớ đ i v i m i ho t đ ng văn hoá là ph ng th c có tính nguyên t c, là

ố ế ị ắ ợ ự ự ệ ề quy t đ nh th ng l i s  nghi p xây d ng n n văn hoá XHCN.

nhân t ươ ượ ự ả ề Ph ả c coi là s  b o đ m v  chính tr , t ị ư ưở  t ủ ng c a

ứ ng th c này đ ấ ỹ ạ ụ ị giai c p công nhân đi đúng qu  đ o và m c tiêu xác đ nh.

ả ườ ươ ề ạ ằ ố ng lĩnh, đ i,

ự + Đ ng lãnh đ o xây d ng n n văn hoá b ng c ủ ạ ủ ả ng l ả ượ ự chính sách văn hoá c a mình và s  lãnh đ o c a đ ng ph i đ ể c th

ế ế ậ ch  hoá trong hi n pháp, pháp lu t, chính sách.

ề ự ứ ứ ế ợ ươ ả ng th c k t h p

ữ - Th  ba, xây d ng n n văn hoá XHCN ph i theo ph ị ộ ớ ế ệ ế ừ

ả gi a vi c k  th a giá tr  trong di s n văn hoá dân t c v i ti p thu có  ủ ọ ọ ữ ạ

ch n l c nh ng tinh hoa vă hoá c a nhân lo i. ế ơ ở ề ộ + Văn hoá dân t c là n n móng trên c  s  đó ti p thu tinh hoa văn hoá

nhân lo i.ạ ế ự ắ ế ừ ữ ữ ế ộ ị + S  g n k t gi a gi

gìn và k  th a văn hoá dân t c ti p thu giá tr  văn  ị ớ ạ ự ố ạ ớ ấ ả hoá nhân lo i v i quá trình s n sinh giá tr  m i t o nên s  th ng nh t

ệ ứ ặ ữ ạ gìn và sáng t o văn hoá.

ủ bi n ch ng c a hai m t gi ố ạ ộ ầ ứ ư ổ ứ , t ch c và lôi cu n qu n chúng nhân dân vào các ho t đ ng và - Th  t

ạ

sáng t o văn hoá. ế ự ự ệ ạ + Trong ti n trình cách m ng XHCN, trong s  nghi p xây d ng CNXH,

ủ ể ưở ụ ạ ộ ở nhân dân lao đ ng đã tr  thành ch  th  sáng t o và h

ủ ộ ể ầ ố ng th  văn hoá ộ   ả ạ ủ i đa tính ch  đ ng, sáng t o c a qu n chúng, đ ng c ng + Đ  phát huy t

ướ ả ổ ứ ề ằ ầ ả s n và nhà n c XHCN c n ph i t ch c nhi u phong trào nh m lôi

ạ ộ ầ ả ố cu n đông đ o qu n chúng nhân dân tham gia vào các ho t đ ng và

ạ sáng t o văn hoá.

ả ế ấ ộ ề III. Gi

i quy t v n đ  dân t c và tôn giáo ể ấ ữ ộ ề ủ ủ

1. V n đ  dân t c và nh ng quan đi m c a ch  nghĩa Mác –  ế ấ ề ệ ả Lênin trong vi c gi

ộ i quy t v n đ  dân t c ộ ệ a. Khái ni m dân t c

ứ ấ ộ ộ ồ ườ ệ ặ ố i có m i liên h  ch t ộ - Nghĩa th  nh t, dân t c là m t c ng đ ng ng

ẽ ề ữ ữ ủ ế ạ

ữ ệ ấ ồ ộ

ế ừ ộ ộ ố ộ ữ ể ơ chung, có ngôn ng  chung c a  ch  và b n v ng, có sinh ho t kinh t ộ ặ ộ c ng đ ng và có nh ng nét văn hoá đ c thù. Dân t c xu t hi n sau b   ạ l c, b  t c có tính k  th a và phát tri n cao h n nh ng nhân t t c

71

ộ ộ ườ ở ộ ạ ể ệ ứ ự ườ ủ i b  l c, b  t c và th  hi n thành ý th c t ộ  giác t c ng i c a

ư ồ

ườ ổ ộ ộ ứ ồ ị ề ữ ng ộ c ng đ ng dân c  đó. ộ - Nghĩa th  hai, dân t c là m t c ng đ ng ng

ủ ổ ộ ố ề

thành nhân dân c a m t qu c gia, có lãnh th  chung, n n kinh t ề ữ ề ấ ố ố ố ợ   i  n đ nh, b n v ng h p ế ố    th ng ấ nh t, qu c ng  chung, có truy n th ng văn hoá, truy n th ng đ u

ự ướ ữ ướ  n

tranh chung trong quá trình d ng n ướ ể ủ c và gi ộ ộ ề c. ấ b. Hai xu h

ng phát tri n c a dân t c và v n đ  dân t c  ự trong xây d ng CNXH

ứ ề ộ ộ Khi nghiên c u v  dân t c và phong trào dân t c trong CNTB, Lênin đã

ỉ ể ướ ủ phân tích và ch  ra hai xu h

ướ ứ ấ ướ ể ề ể ớ ­ Xu h

ng th  nh t, tách ra đ  phát tri n. Xu h ạ ự ứ ỉ ầ ủ ưở ứ giai đo n đ u c a CNTB do s  th c t nh và tr

ng phát tri n có tính khách quan c a nó: ắ ng  này g n li n v i  ủ ng thành c a ý th c. ướ ế ạ ể ổ ậ ướ ứ ể i đ  phát tri n. Xu h ng này n i b t ­ Xu h

ủ ạ ố ng th  hai, liên k t l ế trong giai đo n đ  qu c ch  nghĩa.

ể ữ ơ ả ủ ủ

ả a. Nh ng quan đi m c  b n c a ch  nghĩa Mác – Lênin trong  ộ ế ấ ề

ệ vi c gi ơ ở ư ưở ề ấ ủ ề ộ t Trên c  s  t

i quy t v n đ  dân t c. ng c a C. Mác và Ph. Ănggen v  v n đ  dân t c, cùng  ề ủ ấ ướ ộ ng  c a v n đ  dân t c, Lênin đã nêu ra

ơ ả ộ ộ ớ ự v i s  phân tích hai xu h ớ ươ ộ

“C ng lĩnh dân t c” v i ba n i dung c  b n: Các dân t c hoàn toàn  ấ ề ự ộ ượ ế ẳ ệ  quy t; liên hi p công nhân t c quy n t t

bình đ ng; các dân t c đ ộ ả c  các dân t c.

ề ẳ ộ ­ Các dân t c có quy n bình đ ng

ẳ ề ụ ấ ấ ộ

ủ + Bình đ ng là quy n thiêng liêng c a các dân t c, là m c tiêu ph n đ u  ộ ấ ả ườ ườ ộ i hay ít ng i, có

ủ c a các dân t c. T t c  các dân t c, dù đông ng ề ợ ề ể ấ ộ trình đ  phát tri n cao hay th p đ u có quy n l ụ ư i và nghĩa v  nh

nhau.

ữ ề ề ẳ ố ộ ộ + Trong m t qu c gia có nhi u dân t c, quy n bình đ ng gi a các dân

ả ượ ậ ả ệ ả ượ ệ ự ự ế ộ t c ph i đ .

c pháp lu t b o v  và ph i đ ộ ố ệ ữ c th c hi n trong th c t ẳ ề ộ + Trong quan h  gi a các qu c gia – dân t c, quy n bình đ ng dân t c

ớ ề ộ ấ ủ ệ ộ ủ ủ

ắ g n li n v i cu c đ u tranh ch  nghĩa phân bi ố ề ướ ớ ứ ộ ủ bá quy n n t ch ng t c, ch  nghĩa  ướ ư ả c t

ự c l n; ch ng s  áp b c, bóc l ướ ạ ậ ố ớ ể ậ t c a các n ề ể b n  ế phát tri n đ i v i các n c l c h u, ch m phát tri n v  kinh t .

ộ ượ ề ự c quy n t ế  quy t - Các dân t c đ

72

ề ộ ự ế ề ự ề ỗ ộ

+ Quy n dân t c t ế ị ủ ủ  quy t là quy n làm ch  c a m i dân t c, quy n t ườ ộ ủ ể ế ộ ị quy t đ nh con đ , chính tr  ­ xã h i c a dân t c ng phát tri n kinh t

mình. ề ộ ự ề ự ế ậ ộ + Quy n dân t c t ồ  quy t bao g m: quy n t

ộ ộ ậ ề ự ố do phân l p thành c ng  ệ ạ ớ ệ ồ đ ng qu c gia dân t c đ c l p và quy n t nguy n liên hi p l i v i

ơ ở ẳ ộ các dân t c khác trên c  s  bình đ ng.

ả ề ự ế ầ ứ ế ủ ữ i quy t quy n t ộ  quy t c a dân t c, c n đ ng v ng

ủ ủ ấ ộ ộ

+ Khi xem xét gi ườ ậ trên l p tr ộ ụ ng c a giai c p công nhân là  ng h  các dân t c ph   ố ộ ị ứ ự ủ ộ ậ ố ị

thu c, thu c đ a đ ng lên ch ng ách th ng tr , giành đ c l p, t ố ch .  ộ ự ủ ạ ế ả ờ ồ Đ ng th i ph i kiên quy t ch ng th  đo n dùng chiêu bài “dân t c t

ể ế ệ ộ ộ ệ ướ ộ c, kích đ ng tâm lý đòi li

quy t” đ  can thi p công vi c n i b  các n khai dân t c.ộ

ệ ấ ả ộ - Liên hi p công nhân t

ử ưở ự ể ệ ố ế ủ ấ t c  các dân t c  ả ấ + T  t ng này là s  th  hi n b n ch t qu c t

c a giai c p công nhân,  ả ữ ự ệ ấ ả ố i phong trào công nhân và ph n ánh tính th ng nh t gi a s  nghi p gi

ộ ớ ả ấ phóng dân t c v i gi

i phóng giai c p. ộ ệ ố ấ ư ả ộ ự ượ ở + Khi CNTB tr  thành m t h  th ng, giai c p t s n là m t l c l ng

ố ế ấ ả ệ ạ ể ố ẻ i đ  ch ng k  thù chung

ả ồ ạ qu c t ủ c a mình, gi i phóng mình, đ ng th i gi i phóng toàn nhân lo i.

ả  thì giai c p vô s n ph i liên hi p l ờ ả ơ ả ủ ủ

ể 2. Tôn giáo và nh ng quan đi m c  b n c a ch  nghĩa Mác –  ế ấ ữ ệ ề ả i quy t v n đ  tôn giáo

ự ả ế ư ả ứ ữ - Tôn giáo là m t hình thái ý th c xã h i, là s  ph n ánh h   o vào trong ng ộ ở ầ  tr n th  mang hình th c nh ng

Lênin trong vi c gi ệ a. Khái ni m tôn giáo ộ ứ ự ượ ữ ườ ầ i nh ng l c l đ u óc con ng ế ầ ự ượ ng siêu tr n th . l c l ổ ủ ế ệ ấ ồ ớ ắ ề ự

ố ộ ộ  ­ xã h i: Trong xã h i nguyên thu , con ng

ề ướ ỷ ấ ế ấ c t

ấ c đi u ki n sinh ho t v t ch t th p kém. H  c m th y y u đu i tr ứ

ọ ả ủ ả ạ ườ ứ

ữ ủ

ứ ề ề ộ ố ơ ả          S  xu t hi n và bi n đ i c a tôn giáo g n li n v i ba ngu n g c c  b n sau: ế ồ        + Ngu n g c kinh t ạ ậ ệ tr ự ế ọ nhiên, vì th  h  đã gán cho t ứ ạ ộ ấ chia giai c p, xã h i càng ph c t p. Con ng ẫ ế ố ự ữ  t ro c a nh ng y u t ự ầ ướ ị ự ấ ự ch u s  b t l c tr c xã h i. S  b n cùng v  kinh t ườ ấ ự   i b t l c ố ướ ự  ự    nhiên s c m nh c a siêu nhiên. Khi có s  phân ị ự ộ ủ   t, r i i ph i ch u s  áp b c, bóc l ườ ạ   ộ ầ ố  phát, ng u nhiên chi ph i. M t l n n a, con ng i i l ị   ế ự , s  áp b c v  chính tr ,

73

ị ố ồ ố ộ ấ ấ ữ ấ ạ

ủ

ớ ộ ố ề

ế ề ư ồ t” và “ch a  bi

ế

ệ ữ ẫ ư ư

ữ ự

ầ

ữ i đã bi n t

ị ầ ậ ng đ a ra lu n đi m “S

ế ở ượ i thích đ ố ồ ầ ườ ấ i th  cúng, c u kh n các l c l ẩ ủ ự ng bí  n c a t ế ự ậ ổ ạ ư nhiên thành nh ng v  th n.  ể ư ể ườ ậ ườ ầ

ế ỷ ướ ế

ự ợ

ướ ể ướ ượ

c th  l c mù quáng c a t c đ ị ủ ể ạ

ọ ự ế ẻ ẫ ả ờ ọ

ườ i vô s n và ti u ch  cũng b  đe do  đem l ấ ệ ẻ ầ ế ố

ả ậ ệ ạ

ố nh ng b t h nh trong cu c đ u tranh ch ng giai c p th ng tr  là ngu n g c sâu xa c a tôn giáo. ấ ị ậ ứ ữ   i gi a        +  Ngu n g c nh n th c: Trong đi u ki n xã h i nh t đ nh, ranh gi ọ ứ ẫ ồ ạ ế t” v n t n t   i. Có nh ng đi u khoa h c đã ch ng minh “bi ấ ố ả ồ   ư ạ ộ t cho tôn giáo t n nh ng do trình đ  dân trí còn h n ch  nên v n là m nh đ t t ể ạ ấ ụ ệ ượ ạ ộ ng nh  m a bão, h n hán, lũ l   t, đ ng đ t, núi i và phát tri n. Nh ng hi n t t ả ự  ậ ờ ố ế ề ế ộ ử l a… đã tác đ ng tr c ti p đ n đ i s ng con ng i, gây ra nhi u h u qu . S ể  ợ ườ ự ự ượ ờ ấ ự ng t b t l c, s  hãi khi n con ng  nhiên đ ề ọ   ế ệ ượ ượ c che ch . Nhi u hi n t  nhiên cho đ n naykhoa h c mong đ ườ ả ư ch a gi c nên con ng ự         + Ngu n g c tâm lí: Các nhà duy v t c  đ i th ợ   i đ u tiên đ a ra lu n đi m này là thi sĩ Latin s  hãi sinh ra th n linh” ( ng c Công nguyên). V. I. Lênin tán thành ý ki n đó, ông phân   Lucrece, th  k  I tr ủ ư ả ầ   ế ự  b n – mù quáng vì qu n tích thêm: “S  s  hãi tr ờ ố   ấ ứ c nó. B t c  lúc nào trong đ i s ng chúng nhân dân không th  đoán tr ộ   ả ạ ả ủ i cho h  s  phá s n “đ t c a ng ọ ộ   t vong, bi n h  thành k  ăn ng t”, “b t ng ”, “ng u nhiên”, làm cho h  ph i di ồ ọ ồ xin, k  b n cùng… và d n h  vào c nh ch t đói, đó chính là ngu n g c sâu xa   ậ ủ c a tôn giáo hi n đ i”. (Lênin toàn t p, t p 17, tr 515 – 516). ế ự ề ấ

ự

ộ ủ ế b. V n đ  tôn giáo trong ti n trình xây d ng CNXH  Trong quá trình xây d ng CNXH và trong xã h i XHCN, tôn giáo ẫ v n còn t n t

ự ứ

ẫ ự ng t ộ  nhiên, xã h i và con ng

ư ộ ề ả ượ i đ

ự ủ i, che ch

ạ ồ ạ i, trong đó có các nguyên nhân ch  y u sau: ế ậ - Nguyên nhân nh n th c: Trong ti n trình xây d ng CNXH và trong xã   ườ   ệ ượ ộ i h i XHCN v n còn nhi u hi n t ự   ư ọ c, trong khi đó trình đ  dân trí ch a th c mà khoa h c ch a lý gi ở  ự ượ s  đ và lý gi i chúng t

ộ ộ ầ ủ ừ ứ  s c m nh c a th n linh. : ế

ầ ủ ấ ạ

ộ ồ ạ ề ữ ế ề ầ

hàng hoá nhi u thành ph n v i nh ng l ấ i n n kinh t ủ ầ ộ

ờ ỳ ớ ả ư ẫ ộ may r i, ng u nhiên v n tác đ ng m nh m

ẫ ụ ộ  nên th  đ ng, tin t

c nâng cao. Do đó, còn m t b  nhân dân đi tìm s  an  ả - Nguyên nhân kinh t ộ ẫ           Trong xã h i XHCN, nh t là giai đo n đ u c a th i k  quá đ  v n ợ   còn t n t i ích ớ   khác nhau c a các giai c p, t ng l p trong xã h i. Kho ng cách chênh ồ   ế ề ệ , văn hoá, xã h i…c a các nhóm dân c  v n còn t n l ch v  kinh t ẽ  ạ ữ ế ố ạ i, do đó, nh ng y u t t ầ   ưở ườ ế ng, c u i, làm con ng đ n con ng ự ượ ữ mang vào nh ng l c l ủ ộ ủ ẫ ườ ễ ở i d  tr ng siêu nhiên.

- Nguyên nhân tâm lý:

74

ử ạ

ồ ạ ườ ị ưỡ ủ ề

ủ ậ ả

ộ ộ ờ ưỡ   i lâu đ i trong l ch s  nhân lo i, ăn sâu    Tín ng ng, tôn giáo đã t n t ề ng, tôn giáo liên quan i dân. Tín ng   vào ti m th c c a nhi u ng ư ộ ộ ự ồ ạ   ế ư ưở đ n t i  t ệ ượ ư ủ c a tôn giáo trong xã h i XHCN nh  là m t hi n t ứ ậ ng, tình c m c a m t b  ph n dân c . Vì v y, s  t n t ng khách quan.

ị

ộ ự ạ

ợ ề ữ ứ ắ ớ ạ

ế ụ ủ

ng khách quan.

ấ ễ - Nguyên nhân chính tr  ­ xã h i: ư ề ơ ả   + Tôn giáo v  c  b n là tiêu c c nh ng trong các nguyên t c sinh ho t có ớ ầ   ậ ể nh ng đi m phù h p v i CNXH v  pháp lu t, v i đ o đ c, thu n ộ   ồ ạ ộ phong, mĩ t c c a dân t c. Vì th , tôn giáo t n t i trong CNXH là m t ệ ượ hi n t ệ ướ ứ ề + Hi n nay, cu c đ u tranh giai c p di n ra d

ế ộ

ệ ở ủ ậ ợ  nhi u n i. Đây cũng là đi u ki n thu n l

ứ   ấ ộ i nhi u hình th c ph c ụ ợ ụ ộ ố ế ự ạ   t p. M t s  th  l c đã l i d ng tôn giáo vì m c đích ngoài tôn giáo. ố   ộ ụ ộ Nh ng cu c chi n tranh c c b , xung đ t, dân t c, tôn giáo, kh ng b , ề ơ ề ậ ổ ẫ l   i cho tôn giáo t n t

ủ ề ạ ắ

ỏ ộ

ớ ả ắ ấ ị ữ ạ ẳ ộ

ứ ế ư ữ ộ ễ t đ  v n di n ra  ồ ạ i. ề - Nguyên nhân v  văn hoá: ưỡ ố   Đa s  tín ng ng, tôn giáo đ u g n v i sinh ho t văn hoá c a nhân dân. ả   ả ồ ệ ậ Do v y, vi c b o t n và phát huy b n s c văn hoá dân t c đòi h i ph i ở ả ồ  nh ng m c đ  nh t đ nh. Ch ng h n các công trình b o t n tôn giáo    ờ văn hoá nh  nhà th , chùa, mi u.

ủ ệ   c. Các quan đi m c  b n c a ch  nghĩa Mác – Lênin trong vi c

ơ ả ủ ề gi

ể ế ấ ế ừ ấ i quy t nh ng v n đ  phát sinh t

i quy t v n đ  tôn giáo. ữ ả ề ớ ả ắ ả ạ ự ề

ả ờ ố   ộ  tôn giáo trong đ i s ng - M t là, gi ộ   ộ ộ xã h i ph i g n li n v i quá trình c i t o xã h i cũ, xây d ng xã h i m i.ớ

ọ ưỡ ủ do tín ng

ệ ự ưỡ ng và không tín ng ữ ng c a nhân dân. ữ ườ i có tôn giáo và nh ng ng ự - Hai là, tôn tr ng t - Ba là, th c hi n đoàn k t nh ng ng

ấ ọ

ồ

ưỡ ặ ề ệ ị t rõ hai m t chính tr  và t ấ ng trong v n đ  tôn ư ưở  t - B n là, Phân bi

ườ   ế i ế không có tôn giáo, đoàn k t các tôn giáo. Nghiêm c m m i hành vi chia   ẽ ộ ng tôn giáo. r  c ng đ ng vì lý do tín ng ố giáo.

ụ ể ử ả ị ả ế ấ ề i quy t v n đ  tôn ể - Năm là, Ph i có quan đi m l ch s  ­ c  th  khi gi

giáo. ệ ớ ệ Liên h  v i Vi t Nam

75