HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
294
HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA, THÓI QUEN VÀ LỐI SỐNG:
MỘT NGHIÊN CỨU TRÊN CÁC CÁN BỘ ĐƯƠNG CHỨC VÀ ĐÃ NGHỈ HƯU
Đường Thị Hồng Diệp1, Nguyễn Thị Thanh Phương2,
Phạm Minh Trung3, Tô Hoàng Long4
TÓM TẮT42
Giới thiệu: Hiểu rõ Hội chứng Chuyển hóa
(HCCH) ở cán bộ và công chức là cần thiết để
bảo vệ sức khỏe cán bộ và ngăn ngừa bệnh tật
liên quan.
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt
ngang mô tả có phân tích trên 750 cán bộ (75 nữ,
675 nam) từ 22 đến 96 tuổi, thu thập dữ liệu qua
bảng câu hỏi và khám sức khỏe.
Kết quả: Trong số 750 cán bộ tại Cà Mau, tỷ
lệ béo phì là 45,6%, cao hơn ở nhóm đương chức
(49,0%) so với nhóm về hưu (42,3%). Tỷ lệ mắc
HCCH là 38,8%, cao hơn ở nhóm về hưu
(43,4%) và nam giới (41,3%). Tăng Triglyceride
(61,9%) và tăng đường huyết phổ biến hơn ở
nhóm đương chức. 32,9% cán bộ hút thuốc,
81,1% uống rượu, và 92,4% tham gia hoạt động
thể chất nhẹ. Những người không tập thể dục
thường xuyên có tỷ lệ mắc HCCH cao hơn
1Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Khoa
Y, Bộ môn Hóa sinh
2Bệnh viện Thống Nhất, TP. HCM, Khoa Hóa
sinh
3Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Khoa
Điều dưỡng và Kỹ thuật Y học
4Bệnh viện Đa khoa Cà Mau
Chịu trách nhiệm chính: Đường Thị Hồng Diệp
SĐT: 0989369390
Email: duongthihongdiep@ump.edu.vn
Ngày nhận bài: 6.8.2024
Ngày phản biện khoa học: 17.8.2024
Ngày duyệt bài: 23.8.2024
Người phản biện: PGS.TS Nguyễn Nghiêm Luật
(57,9%) so với người tập thể dục liên tục
(37,2%), với sự khác biệt đáng kể (p < 0,05, OR
= 2,325).
Kết luận: HCCH ảnh hưởng đến 38,8% cán
bộ; hoạt động thể chất thường xuyên có liên quan
đến tỷ lệ mắc HCCH thấp hơn, trong khi hút
thuốc và uống rượu không có mối liên hệ đáng
kể.
Từ khóa: hội chứng chuyển hóa, hút thuốc,
uống rượu, hoạt động thể chất, thói quen ăn
kiêng.
SUMMARY
METABOLIC SYNDROME, HABITS,
AND LIFESTYLES: A STUDY ON
INCUMBENT AND RETIRED
OFFICERS
Introduction: Understanding the attributes
of Metabolic Syndrome (MetS) in officials is
essential for maintaining their health and
preventing related diseases.
Methods: Analytical descriptive cross-
sectional study assessed the prevalence and
characteristics of MetS among 750 office
employees (75 female, 675 male) aged 22 to 96.
Data were collected via questionnaires and health
examinations.
Results: Among the 750 officials in Ca Mau,
the obesity rate is 45.6%, higher in the working
group (49.0%) compared to the retired group
(42.3%). The prevalence of MetS is 38.8%,
higher in the retired group (43.4%) and among
men (41.3%). Elevated triglycerides (61.9%) and
high blood sugar are more common in the
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
295
working group. Additionally, 32.9% of officials
smoke, 81.1% drink alcohol, and 92.4% engage
in light physical activity. Those who do not
exercise regularly have a higher MetS rate
(57.9%) compared to those who exercise
regularly (37.2%), with a significant difference
(p < 0.05, OR = 2.325).
Conclusions: MetS affects 38.8% of the
sample. Regular physical activity is significantly
associated with a lower prevalence of MetS,
while smoking and alcohol consumption show no
significant association.
Keywords: metabolic syndrome, smoking,
alcohol, physical activity, dietary habits.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hội chứng chuyển hóa (HCCH) là tập
hợp các triệu chứng làm tăng nguy cơ mắc
bệnh tim mạch và đái tháo đường týp 2, bao
gồm béo phì, rối loạn lipid máu, tăng đường
huyết và tăng huyết áp [2]. Sự xuất hiện của
HCCH bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống,
mức độ hoạt động thể chất và các yếu tố di
truyền [6,5]. Tỷ lệ hiện mắc HCCH gộp
trong dân số trưởng thành ở Việt Nam theo
tiêu chuẩn Liên đoàn đái tháo đường thế giới
(IDF) 2005 là 18,24% [3].
Tại Việt Nam, mặc dù HCCH phổ biến ở
nhiều nhóm dân cư nhưng ít có nghiên cứu
tập trung vào cán bộ đương nhiệm và đã nghỉ
hưu.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu
cắt ngang được thực hiện từ tháng 10/2022
đến tháng 4/2023 tại Khoa Nội, Bệnh viện
Đa khoa tỉnh Cà Mau.
2.2. Đối tượng nghiên cứu: Cán bộ
đương chức và về hưu đến khám và điều trị
tại Khoa nội cán bộ Bệnh viện Cà Mau trong
khoảng thời gian trên.
2.3. Tiêu chí loại trừ: Người mắc các
bệnh: xơ gan, suy thận mãn tính; bệnh nhân
điều trị corticosteroid kéo dài (>1 tháng).
2.4. Cỡ mẫu: Xác định dựa trên tỷ lệ
mắc HCCH 29,4% từ nghiên cứu của
Nguyễn Văn Thành (2013) [1]. Dự phòng
cho mất mẫu 10%, kích thước mẫu cuối cùng
là 716 người.
2.5. Phương pháp thu thập dữ liệu:
Thực hiện phỏng vấn trực tiếp sử dụng bảng
câu hỏi về thói quen ăn uống, nghề nghiệp,
hoạt động thể chất và khám kiểm tra sức
khỏe (chỉ số nhân trắc, huyết áp, xét nghiệm
máu). Tỷ lệ và đặc điểm HCCH được xác
định theo tiêu chí IDF-2005 khi thỏa mãn ít
nhất 3 trong 5 tiêu chí sau: béo phì trung tâm,
tăng Triglyceride, giảm HDL-Cholesterol,
tăng huyết áp, hoặc tăng đường huyết lúc
đói.
2.6. Phân tích dữ liệu: Dữ liệu được thu
thập bằng Microsoft Excel và phân tích bằng
SPSS 22.0. Tỷ lệ phần trăm cho biến định
tính được so sánh bằng kiểm định χ², trong
khi biến định lượng được so sánh bằng kiểm
định T.
2.7. Tuyên bố đạo đức: Nghiên cứu đã
được hội đồng Y đức Đại học Y dược TP
HCM phê duyệt (số 783/HĐĐĐ-ĐHYD, ký
ngày 26/10/2022). Tất cả thông tin đã được
mã hóa và bảo vệ an toàn.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu được thực hiện trên 750 đối
tượng thuộc diện quản lý của cán bộ Tỉnh ủy
tỉnh Cà Mau. Trong đó, 10% là nữ và 90% là
nam, như minh họa trong Biểu đồ 1. Ngoài
ra, 48,7% số người tham gia hiện đang tại
chức, trong khi 51,3% đã về hưu, như thể
hiện trong Biểu đồ 2.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
296
Biểu đồ 1: Tỷ lệ giới tính của đối tượng nghiên cứu
Biểu đồ 2: Tỷ lệ cán bộ đương chức và về hưu được đưa vào nghiên cứu
Bảng 1: Đặc tính của các thành phần của hội chứng chuyển hóa của các các bộ đương
chức và về hưu trong nghiên cứu
Đặc tính
Tổng
N=750 (%)
Đương chức
N=365 (%)
Về hưu
N=385 (%)
Giá trị
p
Tuổi (Năm)
< 60
363 (48.4)
-
-
-
≥ 60
387 (51.6)
-
-
-
Giới
Nam
675 (90,0)
324 (48,0)
351 (52,0)
-
Nữ
75 (10,0)
41 (54,7)
34 (45,3)
-
BMI
Thừa cân
186 (24,8)
95 (26,0)
91 (23,6)
0,056
Béo phì
342 (45,6)
179 (49,0)
163 (42,3)
Chu vi vòng bụng
Nam (≥90 cm)
306 (45,3)
139 (42,9)
167 (47,6)
0,223
Nữ (≥ 80cm)
21 (28,0)
10 (24,4)
11 (32,4)
0,045
Tăng Cholesterol (>5,2 mmol/L)
356 (47,5)
185 (50,7)
171 (44,4)
0,086
Tăng Triglyceride (>1,7 mmol/L)
464 (61,9)
240 (65,8)
224 (58,2)
0,033
Giảm HDL-C (Nam <0,9 mmol/L;
155 (20,7)
59 (16,2)
96 (24,9)
0,003
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
297
Nữ <1,1mmol/L)
Tăng LDL-C (>3,4 mmol/L)
458 (61,1)
235 (64,4)
223 (57,9)
0,07
Tăng đường huyết (≥5,6 mmol/L)
402 (53,6)
214 (58,6)
188 (48,8)
0,007
Tăng huyết áp (≥ 130/85 mmHg)
285 (38,0)
95 (26,0)
190 (49,4)
<0,001
Bệnh tiểu đường
60 (8,0)
15 (4,1)
45 (11,7)
<0,001
Bệnh tim mạch
90 (12,0)
14 (3,8)
76 (19,7)
<0,001
Thói quen ăn uống
Ăn nhiều đạm
511(68,1)
274 (75,1)
237 (61,6)
<0,001
Ăn nhiều rau, ngũ cốc
676 (90,1)
329 (90,1)
347 (90,1)
0,997
Ăn nhiều dầu mỡ
172 (22,9)
106 (29,0)
66 (17,1)
<0,001
Ăn nhiều đường, thức ăn ngọt (bánh,
kẹo…)
293 (39,1)
141 (38,6)
152 (39,5)
0,811
Ăn mặn
365 (48,9)
217 (59,6)
150 (39,0)
<0,001
Hút thuốc lá
247 (32,9)
128 (35,1)
119 (30,9)
0,226
Uống rượu/bia (12 tháng qua)
608 (81,1)
344 (94,2)
264 (68,6)
<0,001
Vận động thể lực
Mức độ nhẹ
693 (92,4)
331 (90,7)
362 (94,0)
0,084
Mức độ vừa phải
181 (24,1)
156 (42,7)
25 (6,5)
<0,001
Mức độ nặng
95 (12,7)
83 (22,7)
12 (3,1)
<0,001
Trong nghiên cứu, 24,8% đối tượng bị
thừa cân và 45,6% bị béo phì. Tỷ lệ béo phì
cao hơn ở nhóm đương chức (49,0%) so với
nhóm nghỉ hưu (42,3%). 28% phụ nữ có chu
vi vòng bụng ≥ 80 cm, với sự khác biệt có ý
nghĩa giữa nhóm đương chức và nghỉ hưu
(24,4% so với 32,4%, p < 0,05). Ở nam giới,
45,3% có chu vi vòng bụng ≥ 90 cm, không
có sự khác biệt có ý nghĩa giữa hai nhóm
(p=0,223).
Biểu đồ 3: Sự phân bố các thành phần trong HCCH
giữa những cán bộ mắc HCCH (n=291)
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
298
Trong Biểu đồ 3, Béo phì trung tâm có tỷ lệ lưu hành cao nhất trong số các thành phần
HCCH ở mức 100% (n=291), trong khi tỷ lệ lưu hành thấp nhất được thấy ở giảm HDL-C ở
mức 30,6% (n=89).
Bảng 2: Yếu tố nguy cơ của HCCH liên quan đến thói quen ăn uống, chế độ luyện tập
thể lực và hút thuốc (n = 291)
HCCH
OR
(95% khoảng tin cậy)
Có (%)
Không (%)
Công việc hiện tại
Về hưu
167 (43,4)
218 (56,6)
1,489 (1,108 – 2,001)
Đương chức
124 (34,0)
241 (66,0)
Giới
Nam
279 (41,3)
396 (58,7)
3,699 (1,958 – 6,987)
Nữ
12 (16,0)
63 (84,0)
Tuổi
≥60
168 (43,4)
219 (56,6)
1,497 (1,113 – 2,012)
<60
123 (33,9)
240 (66,1)
Ăn nhiều đạm
Có
191 (37,4)
320 (62,6)
0,83 (0,606-1,135)
Không
100 (41,8)
139 (58,2)
Ăn nhiều rau,
ngũ cốc
Có
217 (34,4)
413 (65,6)
1,02 (0,638-1,716)
Không
74 (61,7)
46 (38,3)
Chế độ ăn nhiều dầu
mỡ
Có
60 (34,9)
112 (65,1)
0,80 (0,654-1,148)
0,230
Không
231 (40,0)
347 (60,0)
Ăn nhiều đường, thức
ăn ngọt (bánh, kẹo…)
Có
105 (35,8)
188 (64,2)
0,81 (0,601-1,102)
Không
186 (40,7)
271 (59,3)
Ăn mặn
Có
141 (38,4)
226 (61,6)
0,97 (0,722-1,300)
Không
150 (39,2)
233 (60,8)
Hút thuốc
Có
86 (34,8)
161 (65,2)
0,78 (0,566-1,066)
Không
205 (40,8)
298 (59,2)
Uống rượu bia (12
tháng qua)
Có
237 (39,0)
371 (61,0)
1,04 (0,564-1,341)
Không
54 (38,0)
88 (62,0)
Vận động thể lực mức
độ nhẹ
Có
258 (37,2)
435 (62,8)
2,325 (1,340-4,016)
Không
33 (57,9)
24 (42,1)
Vận động thể lực mức
độ trung bình
Có
70 (38,7)
111 (61,3)
0,9 (0,704-1,400)
Không
221 (38,8)
348 (61,2)
Vận động thể lực mức
độ nặng
Có
38 (40,0)
57 (60,0)
1,06 (0,683-1,644)
Không
253 (38,6)
402 (61,4)
Bảng 2 cho thấy tỷ lệ mắc HCCH ở cán bộ về hưu (43,4%) cao hơn so với cán bộ đương
chức (34,0%), với OR là 1,489 và p < 0,05. Nam giới có tỷ lệ mắc HCCH (41,3%) cao hơn
nữ giới (16,0%), với OR là 3,699 và p < 0,001.