1
TỔ NG CỤ C MÔI TRƯ Ờ NG
CỤ C THẨ M ĐỊ NH VÀ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘ NG MÔI TRƯ Ờ NG
HƯ Ớ NG DẪ N CHUNG
VỀ THỰ C HIỆ N ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘ NG
MÔI TRƯ Ờ NG ĐỐ I VỚ I DỰ ÁN ĐẦ U TƯ
Hà Nộ i, 12/2010
2
Mụ c lụ c
LỜI MỞ ĐẦ U ................................................................................................................................ 3
I. GIỚI THIỆU CHUNG .............................................................................................................. 4
1.1. Mụ c đích củ a bả n hư ớ ng dẫ n............................................................................................ 4
1.2. Phạ m vi củ a bả n hư ớ ng dẫ n.............................................................................................. 4
1.3. Đố i tư ợ ng sử dụ ng bả n hư ớ ng dẫ n ................................................................................... 4
1.4. Cấ u trúc củ a bả n hư ớ ng dẫ n và cách sử dụ ng .................................................................. 5
II. KHÁI NIỆM CƠBẢN VỀ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘ NG MÔI TRƯ Ờ NG .............................. 6
2.1. Khái niệ m về ĐTM........................................................................................................... 6
2.2. Mụ c tiêu củ a ĐTM ........................................................................................................... 6
2.3. Lợ i ích củ a ĐTM .............................................................................................................. 6
2.4. Quy trình ĐTM và chu trình thự c hiệ n dự án................................................................... 7
2.5. Quy trình thự c hiệ nĐTM ở Việ t Nam ............................................................................ 9
III. CÁC PHƯ Ơ NG PHÁP ĐTM............................................................................................... 17
3.1. Phư ơ ng pháp chậ p bả n đồ : ............................................................................................. 17
3.2. Phư ơ ng pháp lậ p bả ng liệ t kê (Check list): .................................................................... 17
3.3. Phư ơ ng pháp ma trậ n (Matrix): ...................................................................................... 18
3.4. Phư ơ ng pháp mạ ng lư ớ i (Networks): ............................................................................. 18
3.5. Phư ơ ng pháp đánh giá nhanh (rapid Assessment):......................................................... 18
3.6. Phư ơ ng pháp mô hình hóa (Modeling):.......................................................................... 18
3.7.Phư ơ ng pháp sử dụ ng chỉ thị và chỉ số môi trư ờ ng:........................................................ 19
3.8. Phư ơ ng pháp viễ n thám và GIS:..................................................................................... 19
3.9. Phư ơ ng pháp so sánh:..................................................................................................... 20
3.10. Phư ơ ng pháp chuyên gia: ............................................................................................. 20
3.11. Phư ơ ng pháp tham vấ n cộ ng đồ ng ............................................................................... 20
3.12. Hệ thố ng đị nh lư ợ ng tác độ ng ...................................................................................... 20
3.13. Hệ thố ng đánh giá môi trư ờ ng Battelle ........................................................................ 23
IV. CĂN CỨPHÁP LÝ VÀ KỸTHUẬT LIÊN QUAN ĐẾ NĐTM TẠI VIỆT NAM......... 24
4.1. Căn cứ pháp lý................................................................................................................ 24
4.2. Các tiêu chuẩ n, quy chuẩ n kỹ thuậ t quố c gia về môi trư ờ ng ......................................... 26
V. NGUỒN LỰC THỰC HIỆNĐTM ....................................................................................... 28
5.1.Thành phầ n Đoàn nghiên cứ u ĐTM................................................................................ 28
5.2.Yêu cầ u về phư ơ ng tiệ n kỹ thuậ t..................................................................................... 28
5.3 Yêu cầ u về tài chính ........................................................................................................ 29
5.4. Yêu cầ u về thờ i gian nghiên cứ u ĐTM .......................................................................... 29
VI. BIÊN SOẠN BÁO CÁO ĐTM............................................................................................. 29
6.1. Cấ u trúc củ a báo cáo ĐTM............................................................................................. 29
6.2. Văn phong và yêu cầ u thể hiệ n nộ i dung củ a báo cáo ĐTM.......................................... 30
6.3. Báo cáo tóm tắ t củ a báo cáo ĐTM ................................................................................. 30
VII. NỘ I DUNG BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘ NG MÔI TRƯ Ờ NG ............................... 31
7.1. Mô tả tóm tắ t về dự án.................................................................................................... 31
7.2. Đánh giá hiệ n trạ ng môi trư ờ ng tự nhiên và KTXH khu vự c dự án............................... 33
7.3. Thự c hiệ n dự báo, đánh giá tác độ ng môi trư ờ ng........................................................... 43
7.4. Chư ơ ng trình quả n lý và giám sát môi trư ờ ng................................................................ 45
7.5. Tham vấ n cộ ng đồ ng ...................................................................................................... 47
3
LỜI MỞ ĐẦ U
Ngày 2 và 3 tháng 6 năm 2005 các đoàn đạ i biể u tham gia Hộ i nghị giữ a nhiệ m kỳ
củ a mộ t số nhà tài trợ cho Việ t Nam và đạ i diệ n củ a Chính phủ , các bộ , ngành và mộ t số
tỉ nh, thành phố củ a Việ t Nam đã thông qua và công bốBả n Cam kế t Hà Nộ i (HCS -
Hanoi Core Statement) vềhiệ u quả việ n trợ gồ m 14 chỉ tiêu và 14 mụ c tiêu đị nh hư ớ ng
đế n năm 2010. Trong 14 chỉ tiêu có chỉ tiêu số 8 về Đánh giá tác độ ng môi trư ờ ng (ĐTM)
và Đánh giá tác độ ng xã hộ i (ĐTX).
Chỉ tiêu số 8 củ a Bả n cam kế t nêu rõ: “Chính phủ Việ t Nam và các nhà tài trợ cả i
thiệ n môi trư ờ ng và an sinh xã hộ i. Tỷ lệ phầ n trăm củ a báo cáo đánh giá tác độ ng môi
trư ờ ng (ĐTM) và đánh giá xã hộ i (SIA) thự c hiệ n theo tiêu chuẩ n quố c tế và sử dụ ng các
hệ thố ng củ a chính phủ ”.
Mụ c tiêu đị nh hư ớ ng đế n năm 2010 “Ít nhấ t 100% báo cáo ĐTM củ a dự án do các
nhà tài trợ đư ợ c thự c hiệ n theo tiêu chuẩ n quố c tế và ít nhấ t 30% trong số này đư ợ c thự c
hiệ n thông qua các hệ thố ng củ a Chính phủ ”.
Nhìn chung, quy đị nh về ĐTM củ a Việ t Nam và củ a các tổ chứ c tài trợ quố c tế và
nư ớ c ngoài đề u dự a trên nhữ ng nguyên tắ c chung về ĐTM đãđư ợ c thừ a nhậ n rộ ng rãi ở
trên thế giớ i. Nhiề u báo cáo ĐTM thự c hiệ n theo các nguyên tắ c và quy đị nh củ a các tổ
chứ c tài trợ đãđư ợ c các cơ quan quả n lý môi trư ờ ng củ a nhà nư ớ c Việ t Nam thẩ m đị nh
và chấ p nhậ n. Tuy nhiên, trong quy trình thự c hiệ n ĐTM có nhữ ng điể m khác biệ t nhấ t
đị nh. Chủ trư ơ ng hài hòa quy trình ĐTM củ a Việ t Nam vớ i quy trình củ a các tổ chứ c
quố c tế hoạ t độ ng tạ i Việ t Nam đã có từ mộ t số năm về trư ớ c và đã thự c hiệ n qua mộ t số
hoạ t độ ng cụ thể .
Hư ớ ng dẫ n chung về thự c hiệ n ĐTM đư ợ c xác đị nh như mộ t phầ n củ a quá trình
hài hoà ĐTM theo Bả n cam kế t Hà Nộ i về hiệ u quả việ n trợ . Mụ c tiêu củ a bả n Hư ớ ng dẫ n
này là cung cấ p văn bả n giúp cho nhữ ng ngư ờ i liên quan thự c hiệ n quá trình ĐTM tại
Việ t Nam.
Hư ớ ng dẫ n này hỗ trợ kỹ thuậ t cho quá trình thự c hiệ n Thông tư số05/2008/TT-
BTNMT ngày 08 tháng 12 năm 2008 củ a Bộ Tài nguyên và Môi trư ờ ng về Hư ớ ng dẫ n
đánh giá môi trư ờ ng chiế n lư ợ c, đánh giá tác độ ng môi trư ờ ng và cam kế t bả o vệ môi
trư ờ ng, và nhữ ng hư ớ ng dẫ n kỹ thuậ t ĐTM chuyên ngành đang tồ n tạ i.
Hư ớ ng dẫ n này là cơ hộ i hài hoà các quy đị nh ĐTM củ a Việ t Nam vớ i các tổ chứ c
quố c tế , do vậ y, theo thờ i gian Hư ớ ng dẫ n này sẽ đư ợ c cậ p nhậ t khi cầ n thiế t.
4
I. GIỚI THIỆU CHUNG
1.1. Mụ c đích củ a bả n hư ớ ng dẫn
Mụ c đích củ a hư ớ ng dẫ n này là cung cấ p nhữ ng chỉ dẫ n chung cho nhữ ng ngư ờ i
liên quan quy trình, phạ m vi củ a đánh giá tác độ ng môi trư ờ ng (viế t tắ t làĐTM). Hư ớ ng
dẫ n này cung cấ p thông tin đầ y đủ về thự c hiệ n ĐTM bao gồ m từ lậ p đề cư ơ ng, triể n khai
nghiên cứ u, lậ p báo cáo ĐTM và giám sát sau ĐTM. Tuy nhiên, vì đây là hư ớ ng dẫ n
chung nên đư ợ c sử dụ ng đồ ng thờ i vớ i các hư ớ ng dẫ n ĐTM chuyên ngành khác.
Hư ớ ng dẫ n này không đề cậ p tớ i việ c lậ p bả n Cam kế t bả o vệ môi trư ờ ng, tuy
nhiên, trong chừ ng mứ c nhấ t đị nh về mặ t nộ i dung và phư ơ ng pháp luậ n có thể đư ợ c tham
khả o trong quá trình lậ p Cam kế t bả o vệ môi trư ờ ng.
1.2. Phạm vi của bả n hư ớ ng dẫn
Hư ớ ng dẫ n này cung cấ p chỉ dẫ n đố i vớ i toàn bộ quá trình thự c hiệ n ĐTM bao
gồ m:
- Hiể u biế t về cơ sở pháp lý và yêu cầ u về ĐTM;
- Sàng lọ c dự án phả i lậ p báo cáo ĐTM;
- Mô tả dự án và các phư ơ ng án lự a chọ n dự án;
-Đánh giá hiệ n trạ ng môi trư ờ ng tự nhiên và xã hộ i tạ i vùng tác độ ng củ a dự án;
- Tham vấ n cộ ng đồ ng;
- Thự c hiệ n ĐTM và xác đị nh mứ c độ tác độ ng;
-Đề xuấ t các biệ n pháp giả m thiể u tác độ ng xấ u đố i vớ i môi trư ờ ng;
- Xây dự ng chư ơ ng trình quả n lý, giám sát môi trư ờ ng nhằ m thự c hiệ n các biệ n
pháp giả m thiể u tác độ ng xấ u và giám sát tác độ ng sau ĐTM.
1.3. Đố i tư ợ ng sửdụng bả n hư ớ ng dẫn
Hư ớ ng dẫ n này đư ợ c dùng cho các đố i tư ợ ng trự c tiế p tham gia vào quá trình
ĐTM bao gồ m:
- ChủDựán: Căn cứ quy đị nh tạ i Điề u 18 Luậ t Bả o vệ môi trư ờ ng năm 2005 (sau
đây viế t tắ t là Luậ t BVMT), Chủ dự án phả i lậ p báo cáo ĐTM để trình cơ quan nhà nư ớ c
có thẩ m quyề n tổ chứ c thẩ m đị nh và phê duyệ t. Tuy nhiên, do báo cáo ĐTM đòi hỏ i tính
khoa họ c, kỹ thuậ t và công nghệ cao, nên Chủ dự án thư ờ ng thuê tổ chứ c dị ch vụ tư vấ n
phố i hợ p lậ p báo cáo ĐTM, song Chủ dự án phả i chị u trách nhiệ m về các số liệ u, kế t quả
nêu trong báo cáo ĐTM.
-Cơ quan tư vấ n hoặ c nhóm chuyên gia tư vấ n lậ p báo cáo ĐTM (Gọ i chung và
Tư vấ n): có trách nhiệ m giúp Chủ dự án lậ p báo cáo ĐTM có chấ t lư ợ ng phù hợ p vớ i quy
đị nh pháp luậ t hiệ n hành và yêu cầ u củ a các cơ quan tài trợ quố c tế hay cho vay vố n thự c
hiệ n dự án (trong trư ờ ng hợ p có yêu cầ u).
Tư vấ n ĐTM là các chuyên gia thuộ c các lĩnh vự c khoa họ c tự nhiên, khoa họ c xã
hộ i, sinh thái, công nghệ và luậ t pháp, mô hình hoá ...
5
Tư vấ n ĐTM có trách nhiệ m liên kế t các công việ c củ a nhóm liên ngành, xác đị nh
phạ m vi ĐTM, cách tiế p cậ n và phư ơ ng pháp luậ n đánh giá. Tư vấ n phả i có hiể u biế t
khoa họ c liên ngành, có khả năng chỉ đạ o, điề u hoà các quan hệ vớ i các chuyên gia liên
quan và các cơ quan Nhà nư ớ c, công chúng và Chủ dự án nhằ m đả m bả o chấ t lư ợ ng củ a
mộ t báo cáo ĐTM.
- Cộ ng đồ ng dân cư chị u tác độ ng trự c tiế p củ a Dự án (Cộ ng đồ ng): Cộ ng đồ ng có
vai trò quan trọ ng trong quá trình lậ p, thẩ m đị nh báo cáo ĐTM. Việ c tham gia củ a cộ ng
đồ ng vào quá trình ĐTM có thể thự c hiệ n thông qua yêu cầ u về tham vấ n cộ ng đồ ng quy
đị nh tạ i Điề u 20, Luậ t BVMT và hư ớ ng dẫ n chi tiế t tạ i điể m 2, mụ c III củ a Thông tư
05/2008/TT-BTNMT ngày 08 tháng 12 năm 2008 củ a Bộ Tài nguyên và Môi trư ờ ng
hư ớ ng dẫ n về đánh giá môi trư ờ ng chiế n lư ợ c, đánh giá tác độ ng môi trư ờ ng và cam kế t
bả o vệ môi trư ờ ng.
-Cơ quan Nhà nư ớ c có thẩ m quyề n tổ chứ c thẩ m đị nh và phê duyệ t báo cáo ĐTM
ở Trung ư ơ ng và đị a phư ơ ng: gồ m các Bộ,cơ quan thuộ c chính phủ vàỦ y ban nhân dân
tỉ nh, thành phố trự c thuộ c Trung ư ơ ng có thẩ m quyề n tổ chứ c việ c thẩ m đị nh và phê
duyệ t báo cáo ĐTM quy đị nh tạ i khoả n 7, Điề u 21 Luậ t BVMT.
- Tổ chứ c dị ch vụ thẩ m đị nh: là cơ quan đư ợ c Bộ Tài nguyên và Môi trư ờ ng hoặ c
UBND tỉ nh tuyể n chọ n tổ chứ c dị ch vụ thẩ m đị nh báo cáo ĐTM. Tổ chứ c dị ch vụ thẩ m
đị nh đư ợ c tham gia thẩ m đị nh theo quyế t đị nh củ a cơ quan phê duyệ t dự án và phả i chị u
trách nhiệ m về ý kiế n, kế t luậ n thẩ m đị nh củ a mình.
-Cơ quan tài trợ Dự án: cơ quan tài trợ trong nư ớ c cũng như nư ớ c ngoài thông
thư ờ ng là các tổ chứ c cho vay vố n như Ngân hàng Thế giớ i (WB), Ngân hàng Phát triể n
Châu Á (ADB), Ngân hàng Đầ u tư Phát triể n Quố c tế Nhậ t Bả n (JBIC), Ngân hàng Đứ c
(KFW), Cơ quan hỗ trợ củ a Pháp (ADF)... Các cơ quan này đề u xem việ c lậ p báo cáo
ĐTM và phê duyệ t báo cáo này bở i cơ quan có thẩ m quyề n củ a Nhà nư ớ c Việ t Nam là
mộ t trong nhữ ng điề u kiệ n bắ t buộ c để xét cho vay vố n.
1.4. Cấu trúc của bả n hư ớ ng dẫn và cách sửdụng
Bả n hư ớ ng dẫ n này đư ợ c cấ u trúc như tài liệ u hư ớ ng dẫ n về quy trình chung thự c
hiệ n ĐTM. Cấ u trúc củ a bả n hư ớ ng dẫ n bao gồ m các phầ n nộ i dung chính sau :
- Khái niệ m cơ bả n về ĐTM và quy trình thự c hiệ n ĐTM tạ i Việ t Nam.
-Các phư ơ ng pháp ĐTM.
-Cơ sở pháp lý về ĐTM củ a Việ t Nam.
- Nguồ n lự c thự c hiệ n ĐTM.
- Biệ n soạ n báo cáo ĐTM.
- Yêu cầ u nộ i dung báo cáo ĐTM.
Đố i vớ i mỗ i giai đoạ n cơ bả n củ a quá trình ĐTM, nhữ ng vấ n đề sau đây sẽ đư ợ c
cung cấ p cho ngư ờ i sử dụ ng: Mụ c tiêu hoạ t độ ng; Cách tiế p cậ n tớ i hoạ t độ ng và Phư ơ ng
thứ c triể n khai hoạ t độ ng. Ngư ờ i sử dụ ng đư ợ c chỉ dẫ n đế n các bả n hư ớ ng dẫ n ĐTM
chuyên ngành mỗ i khi có điề u kiệ n.