259
HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH TRẢI NGHIỆM
GENE TRỘI TRONG CÁC THẾ HỆ LAI
Thời gian thực hiện: 1 tiết
I. MỤC TIÊU
1. Về kiến thức, kĩ năng
- Kiểm chứng lại các quy luật di truyền của Mendel về tỉ lệ kiểu gene, kiểu hình trong các
thế hệ lai, khi lai hai bố mẹ khác nhau về một cặp tính trạng thuần chủng tương phản bằng
cách tính xác suất, mô phỏng.
2. Về năng lực
- Rèn luyện và phát triển năng lực toán học, đặc biệt là năng lực sử dụng công cụ và phương
tiện học toán, năng lực giải quyết vấn đề toán học.
- Góp phần phát triển các năng lực chung như năng lực giao tiếp và hợp tác (qua việc thực
hiện hoạt động nhóm,…), năng lực thuyết trình, báo cáo (khi trình bày kết quả của nhóm),
năng lực tự chủ và tự học (khi thực hành các thao tác, chuẩn bị bài học tại nhà,...).
3. Về phẩm chất
Góp phần giúp HS rèn luyện và phát triển các phẩm chất tốt đẹp (yêu nước, nhân ái, chăm
chỉ, trung thực, trách nhiệm):
+ Tích cực phát biểu, xây dựng bài và tham gia các hoạt động nhóm;
+ Có ý thức tích cực tìm tòi, sáng tạo trong học tập; phát huy điểm mạnh, khắc phục các
điểm yếu của bản thân.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
- Giáo viên:
+ Giáo án, bảng phụ, máy chiếu (nếu có), máy tính xách tay, phiếu học tập, giấy A3, bút dạ.
+ Chuẩn bị mỗi HS 2 đồng xu khác loại: 1 đồng xu xanh và 1 đồng xu đỏ.
- Học sinh:
+ SGK, vở ghi, dụng cụ học tập.
+ Ôn lại kiến thức về xác suất ở chương trình lớp 8 và lớp 9.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC
Nội dung, phương thức tổ chức
hoạt động học tập của học sinh
Dự kiến sản phẩm, đánh giá
kết quả hoạt động
Mục tiêu cần đạt
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
260
Nội dung, phương thức tổ chức
hoạt động học tập của học sinh
Dự kiến sản phẩm, đánh giá
kết quả hoạt động
Mục tiêu cần đạt
Mục tiêu: HS kiểm chứng lại các quy luật di truyền của Mendel về tỉ lệ kiểu gene, kiểu hình
trong các thế hệ lai bằng cách tính xác suất, mô phỏng.
Nội dung: HS sử dụng hai đồng xu để thực hiện phần Mô phỏng và Giải thích kết luận của
Mendel bằng xác suất trong SGK.
Sản phẩm: Báo cáo và câu trả lời của HS.
Tổ chức thực hiện: HS hoạt động theo nhóm, dưới sự hướng dẫn của GV.
1. Mô phỏng thí nghiệm lai của
Mendel bằng hai đồng xu (14 phút)
- GV yêu cầu HS trình bày lại phần
Thực hiện và tổ chức cho HS thực
hiện phần Mô phỏng trong SGK.
+ GV chia lớp thành các nhóm 5
người và phát cho mỗi nhóm Phiếu
học tập gồm các bảng T.1, T.2, T.3
trong SGK.
+ GV yêu cầu các nhóm thực hiện
tung đồng xu (chia nhỏ số lần tung và
thống kê cho các thành viên của
nhóm) và điền kết quả tung vào phiếu
học tập.
Lưu ý: GV thiết kế phiếu học tập có
đủ dòng để HS điền kết quả thống kê.
+ GV yêu cầu hai nhóm đại diện trình
bày báo cáo kết quả mô phỏng của
nhóm mình, các nhóm khác lắng nghe
và so sánh với kết quả của nhóm.
Với các trường có phòng máy tính có
cài đặt phần mềm Excel, GV có thể tổ
chức cho HS thực hiện mục Mô phỏng
như trong Phụ lục 1.
+ HS thực hành theo nhóm
dưới sự hướng dẫn của GV.
+ Mục đích của
phần này là hướng
dẫn cho HS kiểm
chứng thí nghiệm
lai của Mendel
bằng xác suất thực
nghiệm.
+ Góp phần phát
triển năng lực giao
tiếp toán học.
2. Giải thích kết luận của Mendel
bằng xác suất (7 phút)
- GV trình chiếu nội dung phần Giải
thích kết luận của Mendel bằng xác
suất.
HS thực hiện phần Giải thích
kết luận của Mendel bằng xác
suất theo nhóm dưới sự hướng
dẫn của GV.
+ Mục đích của
phần này là hướng
dẫn HS kiểm chứng
kết luận của
Mendel bằng xác
suất.
261
Nội dung, phương thức tổ chức
hoạt động học tập của học sinh
Dự kiến sản phẩm, đánh giá
kết quả hoạt động
Mục tiêu cần đạt
+ GV yêu cầu các nhóm thảo luận và
trả lời các yêu cầu trong mục này.
+ Với mỗi yêu cầu, GV gọi đại diện
một nhóm trả lời và yêu cầu các nhóm
còn lại lắng nghe, nhận xét.
+ GV nhận xét và chốt lại câu trả lời
đúng.
+ Góp phần phát
triển năng lực tư
duy và lập luận toán
học, năng lực giao
tiếp toán học.
HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH
Mục tiêu: Củng cố kĩ năng sử dụng xác suất và xác suất thực nghiệm để kiểm chứng tình
huống lai trong thực tế.
Nội dung: HS mô phỏng phép lai do GV đưa ra, kiểm chứng kết luận bằng xác suất và xác
suất thực nghiệm.
Sản phẩm: Phiếu báo cáo của HS.
Tổ chức thực hiện: HS hoạt động theo nhóm dưới sự hướng dẫn của GV.
1. Tự thực hành mô phỏng và kiểm
chứng bằng xác suất thực nghiệm
(14 phút)
- GV tổ chức cho các nhóm thực hiện
tự thực hành mô phỏng tương tự với
phép lai khác:
+ GV yêu cầu HS thực hiện Phần 1.
Mô phỏng trong Phiếu tự thực hành
(xem phụ lục 2) theo nhóm.
+ GV hỗ trợ các nhóm thực hành nếu
cần thiết.
+ GV yêu cầu một nhóm đại diện báo
cáo kết quả mô phỏng của nhóm
mình, các nhóm còn lại lắng nghe, đối
chiếu kết quả.
Với các trường có phòng máy tính,
GV có thể tổ chức cho HS thực hiện
Mục 1. Mô phỏng bằng Excel như
trong phụ lục 1.
HS tự thực hành theo nhóm
dưới sự hướng dẫn của GV.
+ Củng cố kĩ năng
mô phỏng kết quả lai
bằng xác suất thực
nghiệm.
+ Góp phần phát
triển năng lực tư
duy và lập luận toán
học, năng lực giao
tiếp toán học.
262
Nội dung, phương thức tổ chức
hoạt động học tập của học sinh
Dự kiến sản phẩm, đánh giá
kết quả hoạt động
Mục tiêu cần đạt
2. Kiểm chứng kết luận của phép lai
trong phiếu tự thực hành bằng xác
suất (7 phút)
- GV yêu cầu các nhóm thực hiện
Phần 2. Kiểm chứng kết luận bằng xác
suất trong Phiếu tự thực hành (xem
phụ lục 2).
- GV yêu cầu một nhóm đại diện báo
cáo kết quả, các nhóm khác lắng nghe
và nhận xét.
HS tự thực hành theo nhóm
dưới sự hướng dẫn của GV.
+ Củng cố kĩ năng
mô phỏng kết quả lai
bằng xác suất thực
nghiệm.
+ Góp phần phát
triển năng lực tư
duy và lập luận toán
học, năng lực giao
tiếp toán học
TỔNG KẾT VÀ HƯỚNG DẪN CÔNG VIỆC Ở NHÀ
GV tổng kết lại nội dung bài học và dặn dò công việc ở nhà cho HS (3 phút)
- GV nhận xét hoạt động của các nhóm và tổng kết lại các kiến thức trọng tâm của bài học.
PHỤ LỤC
1. HƯỚNG DẪN MÔ PHỎNG BẰNG PHẦN MỀM EXCEL
Ở các trường có điều kiện như phòng máy tính, máy chiếu, GV có thể hướng dẫn HS mô
phỏng bằng Excel thay cho đồng xu như sau:
- Ta coi đồng xu có hai mặt là 0 và 1, 0 tượng trưng cho tính trạng lặn a và 1 tượng trưng
cho tính trạng trội A.
- Bước 1. Lập bảng Excel và điền các ô cần thiết như hình dưới
- Bước 2: Điền các công thức phù hợp vào các ô như sau:
+ Trên cột STT, tại ô A2 ta điền 1, tại ô A3 ta điền =A2+1, kéo xuống sao cho ta có
100 ô đánh số từ 1 đến 100.
263
+ Tại ô B2 và C2, ta điền =RANDBETWEEN(0,1), sau đó kéo xuống để có 100 ô có
cùng công thức.
+ Tại ô D2, ta điền =IF(AND(B2=1,C2=1),"AA",IF(B2-C2<>0,"Aa","aa")), sau đó
kéo xuống để có 100 ô có cùng công thức.
+ Tại ô E2, ta điền =IF(AND(B2=0,C2=0),"Hoa màu trắng","Hoa màu đỏ"), sau đó
kéo xuống để có 100 ô có cùng công thức.
- Bước 3: GV có thể gợi ý cho HS đếm thủ công và lập bảng tần số như trong SGK. GV cũng
có thể hướng dẫn HS lập bảng tần số bằng Excel như sau:
+ Tại ô H2, ta điền =SUMPRODUCT(--EXACT(H1, D2:D101)).
+ Tại ô I2, ta điền =SUMPRODUCT(--EXACT(I1, D2:D101)).
+ Tại ô J2, ta điền =100-H2-I2 hoặc =SUMPRODUCT(--EXACT(J1, D2:D101)).
+ Tại các ô H3, I3, J3, ta điền tương ứng =H2/100, =I2/100, =J2/100.
+ Tại ô H8, ta điền =SUMPRODUCT(--EXACT(H7, E2:E101)).
+ Tại ô I8, ta điền =SUMPRODUCT(--EXACT(I7, E2:E101)).
+ Tại ô H9, I9, ta điền tương ứng =H8/100, =I8/100.
- Các hàm cần thiết cho mô phỏng trên Excel:
+ =RANDBETWEEN(a,b) đưa ngẫu nhiên một số nguyên từ a đến b.
+ =IF(Điều kiện, giá trị đưa ra màn hình khi điều kiện thỏa mãn, giá trị đưa ra màn
hình khi điều kiện không được thỏa mãn): Nếu… thì hiện ra màn hình … không thì
hiện ra màn hình…
+ =SUMPRODUCT(--EXACT (ô dữ liệu dùng để đối chiếu, vùng dữ liệu cần kiểm
tra)): Hàm này kiểm tra vùng dữ liệu và đưa ra số ô có dữ liệu giống với ô được dùng
để đối chiếu.
+ =“AA”&“AA” cho ra màn hình kết quả là AAAA.
2. PHIẾU THỰC HÀNH