TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÕ TRƯỜNG TOẢN KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI: THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHẦN MỀM BẢN QUYỀN TRONG CƠ QUAN NHÀ NƯỚC VÀ CÁC GIẢI PHÁP THAY THẾ
Giáo Viên hướng dẫn: Ths. TRẦN CAO NHÂN
Sinh viên thực hiện: PHAN HỒNG SƠN MSSV: 11C1190002 Lớp: Liên thông Đại học CNTT Khóa: 1
Ubuntu
Trang i
Hậu Giang – Năm 2013
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là khóa luận của riêng tôi và được thực hiện theo sự
hướng dẫn của thầy Trần Cao Nhân. Các số liệu, nội dung trong khóa luận là trung
thực, mọi tham khảo trong khóa luận điều được trích dẫn rõ ràng tên tác giả, công
trình, nếu có gì gian dối tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Sinh viên thực hiện
(Ký và ghi rõ họ tên)
Ubuntu
Trang i
Phan Hồng Sơn
LỜI CẢM TẠ
Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết
ơn sâu sắc tới thầy Ths.Trần Cao Nhân đã hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình
làm khóa luận này được hoàn thành.
Chân thành cảm ơn các anh chị trong Sở Thông tin và Truyền Thông tỉnh
Hậu Giang đã giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập thông tin, cung cấp số liệu.
Tôi xin được gửi lời cảm ơn tới các Thầy, Cô trong Trường Đại học Võ
Trường Toản đã giúp đỡ, truyền dạy các kiến thức cho tôi trong suốt thời gian
học tập tại trường.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện
(Ký và ghi rõ họ tên)
Ubuntu
Trang ii
Phan Hồng Sơn
BẢN NHẬN XÉT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
__________________________________________
Họ và tên người hướng dẫn: ........................................................................... Học vị:…………………………… .................................................................. Chuyên ngành: ................................................................................................ Cơ quan công tác: ........................................................................................... Họ và tên Mã số sinh viên Chuyên ngành Tên đề tài : : : :
NỘI DUNG NHẬN XÉT
Ubuntu
Trang iii
1. Tính phù hợp của đề tài với chuyên ngành đào tạo: ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 2. Về hình thức: ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 3. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và tính cấp thiết của đề tài: ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 4. Độ tin cậy của số liệu và tính hiện đại của luận văn: ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 5. Nội dung và các kết quả đạt được: ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 6. Các nhận xét khác: ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 7. Kết luận: ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. ………., ngày…… tháng …… năm… Người nhận xét (Ký và ghi rõ họ tên)
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
____________________________________________
........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................
Hậu Giang, ngày …. tháng …. năm …
Giáo viên phản biện
Trang iv
Ubuntu
(Ký và ghi rõ họ tên)
MỤC LỤC
Trang
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN......................................................................................1
1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
1.2. LỊCH SỬ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ .................................................................... 2
1.3. PHẠM VI CỦA ĐỀ TÀI ................................................................................... 2
1.4. HƯỚNG GIẢI QUYẾT..................................................................................... 2
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT..........................................................................3
2.1. BẢN QUYỀN VÀ BẢN QUYỀN PHẦN MỀM ............................................... 3
2.1.1. Bản quyền là gì? ......................................................................................... 3
2.1.2 Bản quyền phần mềm là gì? ......................................................................... 5
2.2 VI PHẠM BẢN QUYỀN VÀ VI PHẠM BẢN QUYỀN PHẦN MỀM LÀ GÌ?10
2.2.1 Vi phạm bản quyền: ................................................................................... 10
2.2.2 Vi phạm bản quyền phần mềm là gì:.............................................................. 12
2.2.3 Hình thức xử lý hành vi vi phạm bản quyền phần mềm.............................. 12
2.3 PHẦN MỀM MÃ NGUỒN MỞ VÀ GIẤY PHÉP NGUỒN MỞ ..................... 13
2.3.1 Phần mềm mã nguồn mở............................................................................ 13
2.3.2 Giấy phép nguồn mở GNU GPL ................................................................ 13
2.3.3 Giấy phép họ BSD ..................................................................................... 15
2.4 PHẦN MỀM MIỄN PHÍ VỀ GIÁ .................................................................... 16
CHƯƠNG 3: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................... 18
3.1 THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHẦN MỀM BẢN QUYỀN TRONG CÁC CƠ QUAN NHÀ NƯỚC HIỆN NAY............................................................... 18
3.1.1 Tình hình sử dụng phần mềm nguồn mở trong các Cơ quan nhà nước trên thế giới. .............................................................................................................. 18
3.1.2 Tình hình sử dụng phần mềm ở các Cơ quan nhà nước hiện nay ................ 18
3.1.3 Nguyễn nhân chính của tình trạng vi phạm bản quyền phần mềm .............. 22
3.2 CÁC GIẢI PHÁP THAY THẾ......................................................................... 24
3.2.1 Đối với Hệ điều hành ................................................................................. 24
3.2.2 Đối với phần mềm .................................................................................... 39
KẾT LUẬN VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN............................................................... 56
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 56
Ubuntu
Trang v
ĐỀ NGHỊ............................................................................................................... 56
Danh mục hình ảnh
Hình 1: Giấy phép 01 năm của phần mềm Endpoint Security Manager 3.0 Hình 2: Ký hiệu của giấy phép Creative Commons Hình 3: ký hiệu của giấy phép ghi công Hình 4: ký hiệu của giấy phép Phi thương mại Hình 5: ký hiệu của giấy phép không cho phép tác phẩm phái sinh Hình 6: ký hiệu của giấy phép Chia sẻ tương tự Hình 7: Giấy phép công cộng GNU Hình 8: Giấy phép Công cộng hạn chế Hình 9: Giấy phép Công cộng Mozilla Hình 10: Minh họa chức năng của avast! Hình 11: Giao diện của Hệ điều hành Ubuntu Hình 12: Ubuntu Software Center Hình 13: Các chương trình soạn thảo văn bản, bảng tính, trình chiếu Hình 14: Giao diện tiếng Việt của HĐH Asianux Desktop Hình 15: Các phần mềm trong Asianux Hình 16: Giao diện làm việc code của Ubuntu Server Hình 17: Giao diện đồ họa của UFW Hình 18: Chức năng của UFW Hình 19: Phần mềm OpenOffice.org Hình 20: Giao diện của avast! Free Antivirus Hình 21: Giao diện của JetAudio Hình 22: Giao diện của Google Chrome Hình 23: Giao diện cua Emacs Hình 24: icon của phần mềm NUV Hình 25: Giao diện của phần mềm NUV Hình 26: Giao diện của Netbean Hình 27: Giao diện của GNS3 Hình 28: Giao diện của phần mềm GIMP Hình 29: Icon của PDFCreator Hình 30: Giao diện của LibreCAD
Ubuntu
Trang vi
Từ viết tắt và các thuật ngữ
CNNT: Công nghệ thông tin
PNNM: Phần mềm nguồn mở
Key: một ký tự gồm số và chữ
Sở TT&TT: Sở Thông tin và Truyền thông
HĐH: Hệ điều hành
CQNN: Cơ quan nhà nước
BSA : Liên minh Phần mềm doanh nghiệp
IDE (Integrated Development Environment): môi trường phát triển tích hợp.
Code: mã nguồn
Ubuntu
Trang vii
TÓM TẮT
Hiện nay, Công nghệ thông tin ngày càng phổ biến sử dụng rộng rãi trong các
ngành, nghề và tất cả các doanh nghiệp, công ty mà còn là một công cụ không thể
thiếu trong các cơ quan nhà nước, Chính phủ… Trong cơ quan nhà nước, Công nghệ
thông tin được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như: quản lý nhân sự, hội họp
trực tuyến, lưu trữ tài liệu,…. Hiện nay các cơ quan nhà nước đã đưa các thủ tục hành
chính, pháp lý, chủ trương, đường lối chính sách địa phương trên các trang web để
người dân có thể hiểu rõ và rút ngắn thời gian, có thể chủ động trong công việc… có
vai trò quan trọng đối với việc phát triển kinh tế, xã hội.
Nhưng vấn đề về bản quyền phần mềm đang ngày càng trở nên gay gắt khi Việt
Nam gia nhập WTO (The World Trade Organization) và đã ban hành Luật Sở hữu trí
tuệ năm 2005. Do đó, đối với cơ quan nhà nước rất được chú ý nên phải chủ động để
đưa ra giải pháp để ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin đảm bảo không vi
phạm về bản quyền, góp phần đưa Việt Nam phát triển công nghệ thông tin ngày càng
cao.
Đề tài khảo sát thực trạng sử dụng phần mềm bản quyền trong các cơ quan nhà
nước và giải pháp thay thế sẽ đem lại cái nhìn thực chất vấn đề về nguyên nhân, tình
trạng sử dụng phần mềm bản quyền trong các cơ quan và đưa ra giải pháp khắc phục
bằng việc sử dụng phần mềm nguồn mở thay thế các phần mềm bản quyền.
Ubuntu
Trang viii
Từ khóa: phần mềm nguồn mở, phần mềm bản quyền, cơ quan nhà nước
ABSTRACT
Today, information technology is increasingly popular widely used in the lines
of business and all, but the company is an indispensable tool for the state agency, the
Government... In the government, information technology is widely applied in many
areas such as human resource management, online meetings, document storage,...
Currently, the state agency has taken the administrative, legal, policy, local policy
guidelines on the web site so that people can understand and shortening, can actively
work ... have an important role for the economic development and social.
But the problem of software licensing is becoming more acute when Vietnam
joins the WTO (The World Trade Organization), and has issued the Law on
Intellectual Property in 2005. Thus, for a state agency attention should be proactive in
order to provide a solution for developing applications and information technology to
ensure no violation of copyright, Vietnam contributed to the development of
technology increasing information.
Thread survey of the actual use of the software license and state agencies
alternatives will provide insight to the cause of the problem, the use of licensed
software in the agency and to the solutions using open source software instead of
proprietary software.
Ubuntu
Trang ix
Keywords: open source software, software license, state agencies
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN
1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ
CNTT được ứng dụng rộng rãi trong tất cả mọi lĩnh vực của đời sống xã hội
Việt Nam, năm 2003 Việt Nam thua xa các nước trong khu vực về phát triển CNTT
nhưng chỉ sau 05 năm Việt Nam đã cải thiện được vị trí trên bản đồ CNTT thế giới,
đồng thời đem lại cho các doanh nghiệp CNTT nhiều cơ hội phát triển mạnh mẽ…
Qua khảo sát 66 quốc gia và vùng lãnh thổ, Việt Nam đã tăng 5 bậc - từ vị trí 61 năm
2008 lên vị trí thứ 56 trong năm 2009 và vị trí thứ 53 năm 2011 về chỉ số ứng dụng
CNTT.
Sự tăng trưởng mạnh của ngành công nghiệp CNTT giai đoạn 2009 – 2011 tổng
doanh thu công nghiệp CNTT đến năm 2011 đạt 13,73 tỷ USD, tăng 220% so với năm
2009, và 79% so với năm 2010. Trong đó, doanh thu từ công nghiệp phần cứng đạt
11,33 tỷ USD chiếm tới 82% tổng doanh thu của ngành công nghiệp CNTT, tăng gấp
đôi so với năm 2010. Công nghiệp phần mềm và công nghiệp nội dung số tiếp tục phát
triển với doanh thu lần lượt đạt 1,17 tỷ USD và 1,16 tỷ USD…
Bên cạnh sự phát triển đó đã đặt cho Việt Nam thách thức lớn đó là việc hoàn
thiện hệ thống pháp lý về vấn đề bản quyền phần mềm nói riêng hay việc sở hữu trí tuệ
nói chung. Thế nhưng, không nhiều người trong chúng ta hiểu rõ được giá trị và tầm
quan trọng của việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và chống lại những hành vi xâm phạm
quyền sở hữu trí tuệ. Theo đánh giá của Liên minh Phần mềm doanh nghiệp (BSA),
Việt Nam là nước có tỉ lệ vi phạm bản quyền phần mềm cao trên thế giới (81%). Thực
tế cho thấy tại các cửa hàng bán linh kiện, phụ kiện và các mặt hàng liên quan đến máy
tính chúng ta dễ dàng mua được phần mềm được bày bán công khai với giá bất ngờ chỉ
8.000 - 12.000 đồng/đĩa phần mềm.
Hiện nay Chính phủ đã buộc tất cả các cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền
địa phương công bố bộ thủ tục hành chính trên website để người dân dễ dàng truy cập,
tìm hiểu thủ tục,… do đó vấn đề sử dụng các phần mềm trong các cơ quan Nhà nước
là vấn đề cần quan tâm khi Việt Nam tập trung vào việc hoàn thiện môi trường pháp
Ubuntu
Trang 1
lý.
1.2. LỊCH SỬ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Qua tìm hiểu, đã có nhiều công trình nghiên cứu về thực trạng vi phạm bản
quyền phần mềm nhưng hầu hết những công trình đó đều đưa ra một cái nhìn tổng
quan về tình hình vi phạm sở hữu trí tuệ hay bản quyền ở Việt Nam bao gồm cơ quan
nhà nước, Doanh nghiệp, cá nhân. Tuy nhiên vẫn có rất ít đề tài khảo sát thực trạng sử
dụng phần mềm bản quyền tại các cơ quan nhà nước và đưa ra các giải pháp thay thế
cụ thể cho các Cơ quan hành chính, sự nghiệp. Vì thế, đề tài nghiên cứu này mong
muốn sẽ mang lại sự nhìn nhận đầy đủ và đưa ra các biện pháp thay thế nhằm khắc
phục tình trạng trên.
1.3. PHẠM VI CỦA ĐỀ TÀI
Đề tài này khảo sát về việc sử dụng phần mềm tại các cơ quan nhà nước vì do
thiếu các thiết bị, chưa tiếp cận được hết tất cả các cơ quan nên đề tài này chỉ đưa ra
giải pháp một phần dựa trên việc thu thập số liệu người sử dụng về chức năng của
phần mềm hiện tại và đưa ra một số phần mềm nguồn mở thay thế, đánh giá ưu khuyết
điểm của các phần mềm nguồn mở có thể đưa vào ứng dụng thực tế tại các cơ quan.
1.4. HƯỚNG GIẢI QUYẾT
- Tìm hiểu tại cơ quan nhà nước về chức năng các phần mềm đang sử dụng và
tài nguyên hệ thống máy tính để đưa ra giải pháp thay thế phù hợp gồm:
+ Đối với hệ điều hành
+ Phần mềm cài đặt trên nền hệ điều hành nguồn mở
+ Phần mềm cài đặt trên hệ điều hành của Công ty Microsoft.
+ Đối với hệ điều hành server
- Thu thập số liệu, tài liệu, kiến thức thông qua sách và internet.
- Tìm hiểu, cài đặt hệ điều hành Ubuntu, Asianux, Ubuntu Server
Ubuntu
Trang 2
- Cấu hình DNS trên Ubuntu Server
CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ THUYẾT
2.1. BẢN QUYỀN VÀ BẢN QUYỀN PHẦN MỀM
2.1.1. Bản quyền là gì?
Bản quyền (tiếng Anh: copyright) là thuật ngữ được các quốc gia theo hệ thống
pháp luật Anh - Mỹ dùng chỉ cho quyền phi vật thể đối với các tác phẩm trí tuệ. Quyền
này tương tự như quyền tác giả ở Việt Nam nói riêng và các quốc gia theo hệ thống
luật lục địa châu Âu như Đức hoặc một số quốc gia Châu Âu khác nhưng khác nhau ở
nhiều điểm cơ bản.
Tại Mỹ, bản quyền là một hình thức bảo hộ của luật pháp Mỹ (điều 17, Bộ luật
Mỹ) đối với tác giả của các tác phẩm gốc của tác giả, bao gồm tác phẩm văn học, sân
khấu, âm nhạc, nghệ thuật và các tác phẩm trí tuệ khác.
Chủ thể được bảo hộ giữa bản quyền và quyền tác giả là tương đối khác nhau,
trong khi quyền tác giả đặt tác giả như là người sáng tạo và các quan hệ tinh thần của
tác giả đối với tác phẩm làm trung tâm thì bản quyền lại bảo vệ quyền lợi kinh tế của
người sở hữu quyền tác giả hơn là chính tác giả. Bản quyền trước nhất là dùng để bảo
vệ các nhà đầu tư về kinh tế, chính từ nền tảng này mà luật của các vùng nói tiếng Anh
và luật của châu Âu, Việt Nam có nhiều vấn đề khác nhau về luật pháp.
Bản quyền của hệ thống luật Anh - Mỹ khác so với luật về quyền tác giả của hệ
thống luật Châu Âu, Việt Nam như các quyền sử dụng và quyền định đoạt về một tác
phẩm thường không dành cho tác giả mà lại dành cho những người khai thác các
quyền này về mặt kinh tế như nhà xuất bản... Tác giả chỉ giữ lại các quyền phủ quyết
có giới hạn nhằm để ngăn cản việc lạm dụng của bản quyền từ phía những người khác.
Một điểm khác biệt cơ bản nữa giữa Bản quyền và quyền tác giả là luật về
quyền tác giả bảo vệ cả những quyền nhân thân của tác giả trong khi các quốc gia như
Anh, Úc, Mỹ hầu như không hề có những quy định này. Cụ thể như quyền tác giả của
Việt Nam từ lâu đã bảo vệ những quyền nhân thân của tác giả như Quyền bảo đảm
được trích dẫn khi tác phẩm được sử dụng hoặc quyền bảo đảm tác phẩm không bị sữa
đổi, bổ sung, thay đổi, chuyển thể dưới mọi hình thức mà không được sự đồng ý của
Ubuntu
Trang 3
tác giả.
Liên minh châu Âu đã đưa ra nhiều chỉ thị để thống nhất quyền tác giả trong
toàn Liên minh châu Âu như Chỉ thị phần mềm số 91/259/EWG ra đời vào năm 1991
thì các chương trình máy tính được bảo vệ như là các tác phẩm văn học theo ý nghĩa
về quyền tác giả, năm 1993 thông qua Chỉ thị về hòa hợp thời gian bảo vệ quyền tác
giả và một số quyền bảo vệ có liên quan ấn định thống nhất thời gian là cho đến 70
năm sau khi tác giả qua đời. Các quyền lợi của những nhà nghệ thuật biểu diễn chấm
dứt 50 năm sau khi biểu diễn. Năm 2011 Chỉ thị quyền tác giả của Liên minh châu Âu
(Chỉ thị 2001/29/EG) các quy định luật pháp châu Âu về quyền tác giả được nâng lên
cùng với thời đại số và các định ước quốc tế được thực hiện thông qua các hiệp định
của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới.
Tại Việt Nam, bản quyền được qui định trong Luật Sở hữu trí tuệ qua đó bản
quyền tức là quyền của tác giả (tổ chức, cá nhân) , đối với tác phẩm mà họ tạo ra hoặc
sở hữu (khoản 2, Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ năm 2005). Tác phẩm ở đây bao gồm các
loại tác phẩm văn học, tạp chí, công trình khoa học, phần mềm,… Bản quyền chỉ là
một dạng của sở hữu trí tuệ, bản quyền không giống thương hiệu bảo vệ tên thương
hiệu, khẩu hiệu, biểu trưng và các mã nhận dạng nguồn khác không bị người khác sử
dụng vì một số mục đích nhất định. Bản quyền cũng khác so với luật bằng sáng chế
giúp bảo vệ phát minh.
Khi một người tạo một tác phẩm gốc được cố định trong môi trường vật lý,
người đó tự động sở hữu bản quyền đối với tác phẩm đó. Sở hữu bản quyền mang lại
cho người sở hữu các quyền dành riêng để sử dụng tác phẩm theo các cách cụ thể và
nhất định. Nhiều loại tác phẩm đủ tiêu chuẩn để bảo vệ bản quyền, bao gồm:
- Tác phẩm nghe nhìn, chẳng hạn như chương trình truyền hình, phim và video
trực tuyến
- Bản ghi âm thanh và bản nhạc
- Tác phẩm viết, chẳng hạn như bài giảng, bài viết, sách và bản nhạc
- Tác phẩm hình ảnh, chẳng hạn như bức tranh, áp phích và quảng cáo
- Trò chơi video và phần mềm máy tính
Ubuntu
Trang 4
- Tác phẩm kịch, chẳng hạn như kịch và nhạc
- Ý tưởng, dữ liệu và quy trình không tuân theo bản quyền. Để đủ tiêu chuẩn để
bảo vệ bản quyền, tác phẩm phải vừa sáng tạo và cố định trong môi trường hữu hình.
Tên và tiêu đề không tuân theo bảo vệ bản quyền.
Ở đây phải phân biệt rõ giữa sự khác biệt giữa bản quyền và quyền riêng tư: ví
dụ là hình ảnh của bạn chỉ xuất hiện trong video, hình ảnh hoặc bản ghi âm thanh
không có nghĩa là bạn sở hữu bản quyền của nội dung đó. Nếu người bạn của bạn quay
cuộc trò chuyện giữa hai người, người đó sẽ sở hữu bản quyền đối với bản ghi video
mà người đó thực hiện.
Nếu người bạn đó hoặc người nào khác tải video, hình ảnh hoặc bản ghi về bạn
lên mạng internet mà không có sự cho phép của bạn thì việc đó vi phạm quyền riêng tư
của bạn.
Tại Việt Nam bản quyền được qui định cụ thể trong Luật Sở hữu trí tuệ và đối
tượng áp dụng của Luật Sỡ hữu trí tuệ.
Đối tượng quyền sở hữu trí tuệ gồm:
- Đối tượng quyền tác giả bao gồm tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học; đối
tượng quyền liên quan đến quyền tác giả bao gồm cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi
hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hoá.
- Đối tượng quyền sở hữu công nghiệp bao gồm sáng chế, kiểu dáng công
nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, bí mật kinh doanh, nhãn hiệu, tên
thương mại và chỉ dẫn địa lý
2.1.2 Bản quyền phần mềm là gì?
Bản quyền phần mềm là quyền của tác giả đối với chương trình máy tính, sưu
tập dữ liệu (Theo điều 22 của luật sở hữu trí tuệ 2005). Để làm rõ hơn bản quyền phần
mềm thì cần hiểu các khái niệm như:
- Chương trình máy tính:
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 22 Luật Sở hữu trí tuệ thì “Chương trình máy
tính là tập hợp các chỉ dẫn được thể hiện dưới dạng các lệnh, các mã, lược đồ, hoặc bất
kỳ dạng nào khác, khi gắn vào một phương tiện mà máy tính đọc được, có khả năng
làm cho máy tính thực hiện được một công việc hoặc đạt được một kết quả cụ thể”.[1]
Còn “sưu tập dữ liệu là tập hợp có tính sáng tạo thể hiện ở sự tuyển chọn, sắp
Ubuntu
Trang 5
xếp các tư liệu dưới dạng điện tử hoặc dạng khác”.[1]
Nói một cách nôm na dễ hiểu thì chương trình máy tính là tập hợp tất cả các câu
lệnh do các nhà lập trình viết ra để hướng dẫn máy tính thực hiện một công việc cụ
thể, nếu như không có chương trình này thì máy tính sẽ không hoạt động được.
- Chương trình máy tính được bảo hộ ở những dạng như sau:
Bởi vì chương trình máy tính được thể hiện bằng chữ, do đó nó được bảo hộ
dưới dạng bản quyền phần mềm. Tuy nhiên, nếu ý tưởng phía sau các chương trình
máy tính của bạn còn bao gồm các đặc điểm mang lại các giải pháp kỹ thuật thì nó còn
có thể là đối tượng để được cấp bằng độc quyền sáng chế.
- Để được bảo hộ độc quyền thì chương trình máy tính hoặc phần mềm cần
những tiêu chí:
Để chương trình máy tính được bảo hộ bản quyền thì trước tiên phần mềm của
bạn phải đáp ứng được tính nguyên gốc, do chính bạn soạn thảo và không sao chép từ
bất kỳ nguồn nào khác.
Còn đối với việc bảo hộ chương trình máy tính dưới dạng bằng độc quyền sáng
chế hay độc quyền phần mềm thì chương trình của bạn phải đảm bảo tính mới, liên
quan đến một bước sáng tạo và có khả năng áp dụng công nghiệp.
Bản quyền phần mềm là sự cấp phép cho một cá nhân hoặc một nhóm người sử
dụng một phần của phần mềm thông qua giấy phép sử dụng phần mềm. Gần như tất
cả các ứng dụng được cấp phép chứ không bán, có rất nhiều loại khác nhau của giấy
phép phần mềm. Giấy phép phần mềm máy tính cá nhân cho phép bạn chạy các
chương trình trên chỉ có một máy và tạo một bản sao của phần mềm mục đích chỉ
để sao lưu. Một số giấy phép cũng cho phép bạn chạy chương trình trên máy tính khác
nhau miễn là bạn không sử dụng các bản sao cùng một lúc.
Ví dụ: Các chính sách cấp phép sử dụng phần mềm của Microsoft hiện đang
được áp dụng phổ biến tại Việt Nam:
+ OEM dành cho các người mua máy tính mới, bản quyền OEM/COEM được
các đại lý hoặc nhà cung cấp máy tính cài đặt trước khi bán cho khách hàng.
+ Retail dành cho các khách hàng cần ít giấy phép sử dụng, các bản quyền dưới
dạng bán lẻ (Retail) được đóng gói với hình thức rất đẹp dưới hình thức hộp đựng đĩa
Ubuntu
Trang 6
đơn có kèm CD key.
+ GGK và GGWA: Được cung cấp qua các đối tác hoặc đại lý của Microsoft để
khách hàng hợp thức hóa hệ điều hành Windows đã cài đặt trên máy tính chưa có bản
quyền thành máy tính có bản quyền Windows.
+ Volume Licensing dành cho nhứng khách hàng có nhu cầu nâng cấp hệ điều
hành Windows hiện có hoặc mua các phần mềm ứng dụng khác (không phải hệ điều
hành) với số lượng từ 5 giấy phép trở lên , Volume Licensing có nhiều lựa chọn cho
khách hàng như Open License, Select License, và Enterprise Agreements.
Một giấy phép phần mềm là một công cụ pháp lý (thường bằng cách của pháp
luật hợp đồng, có hoặc không có tài liệu in ấn) về việc sử dụng hay phân phối lại phần
mềm. Giấy phép phần mềm cấp phép cho người dùng cuối sử dụng một hoặc nhiều
bản sao của phần mềm theo những cách muốn sử dụng như vậy nếu không có khả
năng cấu thành vi phạm bản quyền độc quyền của chủ sở hữu phần mềm theo luật bản
quyền.
- Giấy phép phần mềm độc quyền
Các dấu hiệu của giấy phép phần mềm độc quyền là các nhà xuất bản phần
mềm cấp việc sử dụng một hoặc nhiều bản sao của phần mềm theo các thỏa thuận cấp
phép người dùng cuối (EULA), nhưng quyền sở hữu của các bản sao vẫn còn với các
nhà xuất bản phần mềm (do đó sử dụng thuật ngữ "độc quyền"). Tính năng này cho
phép phần mềm độc quyền có nghĩa là quyền nhất định liên quan đến các phần mềm
đều được bảo vệ bởi nhà xuất bản phần mềm. Vì vậy, nó là điển hình của EULA bao
gồm các điều khoản trong đó xác định việc sử dụng các phần mềm, chẳng hạn như số
lượng cài đặt cho phép hoặc các điều khoản phân phối.
Tác dụng quan trọng nhất của hình thức cấp phép là nếu quyền sở hữu của phần
mềm vẫn còn với các nhà xuất bản phần mềm, sau đó người dùng cuối phải chấp nhận
giấy phép phần mềm. Nói cách khác, không chấp nhận giấy phép, người dùng cuối có
thể không sử dụng phần mềm. Một ví dụ của một giấy phép phần mềm độc quyền như
là giấy phép cho Microsoft Windows.
Tùy vào loại giấy phép mà qui định thời gian hết hạn của giấy phép phần mềm
như là vĩnh cửu hoặc giấy phép hàng năm và bao gồm cả bảo trì có chứa thông tin cập
nhật nhỏ như phiên bản V.1.1 lên phiên bản V.1.2, hoặc cập nhật lớn hơn từ phiên bản
Ubuntu
Trang 7
V.1.2 lên phiên bản V.2.0.
Ví dụ: hình ảnh dưới đây là giấy phép 01 năm sử dụng của phần mềm Endpoint
Security Manager 3.0
Hình 1: Giấy phép 01 năm của phần mềm
Endpoint Security Manager 3.0
Ngoài việc cấp quyền và áp đặt các hạn chế về việc sử dụng các phần mềm,
giấy phép phần mềm thường có quy định phân bổ trách nhiệm và trách nhiệm giữa các
bên tham gia vào các thỏa thuận cấp phép. Trong giao dịch phần mềm doanh nghiệp
và thương mại các điều khoản này, chẳng hạn như hạn chế trách nhiệm, bảo đảm và từ
bỏ bảo đảm và bồi thường nếu các phần mềm vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của người
khác.
Giấy phép phần mềm nói chung có thể được phù hợp với các loại sau: độc
quyền và giấy phép mã nguồn mở miễn phí. Tính năng quan trọng mà phân biệt chúng
là những điều khoản mà các người dùng cuối có thể tiếp tục phân phối hoặc sao chép
phần mềm.
Ngoài ra, một dạng của giấy phép bản quyền thông dụng là mã khóa sản phẩm
“key”. Một mã khóa sản phẩm là chìa khóa dựa trên phần mềm cụ thể cho một chương
trình máy tính, nó xác nhận rằng các bản sao của chương trình là ban đầu. Ví dụ như
hệ điều hành Windows 7 phải kích hoạt trực tuyến để ngăn chặn nhiều người sử dụng
cùng khóa. Khóa sản phẩm bao gồm một loạt các con số và “/” hoặc chữ cái. Trình tự
này thường được nhập vào bởi người sử dụng trong khi cài đặt phần mềm máy tính, và
sau đó được chuyển đến một chức năng xác minh trong chương trình để xác định tính
Ubuntu
Trang 8
hợp lệ của “key” hay không.
Không phải tất cả phần mềm có một mã khóa sản phẩm, như một số nhà xuất
bản có thể chọn sử dụng một phương pháp khác nhau để bảo vệ bản quyền của họ như
trò chơi máy tính sử dụng khóa sản phẩm để xác minh rằng các trò chơi đã không được
sao chép bất hợp pháp, người chơi sẽ không được phép chơi trực tuyến với hai mã sản
phẩm giống hệt nhau cùng một lúc.
- Một số ký hiệu của các loại giấy phép Bản quyền
+ Giấy phép Creative Commons là một số giấy phép bản quyền ra đời vào ngày
16 tháng 12 năm 2002 bởi Creative Commons, một công ty phi lợi nhuận của Hoa Kỳ
thành lập vào năm 2001.
Hình 2: Ký hiệu của giấy phép Creative Commons
+ Ghi công (by): Người nhận được giấy phép có thể sao chép, phân phối, trưng
bày và trình diễn tác phẩm và tạo ra các tác phẩm phái sinh dựa theo tác phẩm gốc với
điều kiện là họ phải ghi công tác giả hoặc người trao giấy phép theo cách họ yêu cầu.
Hình 3: Ký hiệu của giấy phép ghi công
+ Phi thương mại (nc): Người nhận giấy phép có thể sao chép, phân phối, trưng
bày, và trình diễn tác phẩm và tạo ra các tác phẩm phái sinh dựa trên tác phẩm gốc chỉ
với mục đích phi thương mại.
Ubuntu
Trang 9
Hình 4: Ký hiệu của giấy phép Phi thương mại
+ Không cho phép tác phẩm phái sinh (nd): Người nhận giấy phép có thể sao
chép, phân phối, trưng bày và trình diễn nhưng phải đúng nguyên văn, nguyên bản tác
phẩm, không được phép có tác phẩm phái sinh từ nó.
Hình 5: Ký hiệu của giấy phép không cho phép
+ Chia sẻ tương tự (sa): Người nhận giấy phép có thể phân phối tác phẩm phái
tác phẩm phái sinh
sinh nhưng bắt buộc phải dùng lại giấy phép y hệt như giấy phép đã cấp cho tác phẩm
gốc.
Hình 6: Ký hiệu của giấy phép Chia sẻ tương tự
2.2 VI PHẠM BẢN QUYỀN VÀ VI PHẠM BẢN QUYỀN PHẦN MỀM LÀ GÌ?
2.2.1 Vi phạm bản quyền:
Vi phạm bản quyền là sao chép, sử dụng hay lưu chuyền tác phẩm của người
khác mà không xin phép, trái phép hoặc không ghi rõ nguồn và tên tác giả chính thức.
Thậm chí trầm trọng là có thể công bố thêm hay gây hiểu lầm là các công trình đó là
của mình sáng tạo ra (đạo văn, đạo nhạc), đây được xem là vi phạm quyền tác giả.
Bản quyền phần mềm là quyền được phép sử dụng phần mềm đó một cách hợp
pháp. Việc sử dụng phần mềm không có bản quyền hợp pháp nào cũng được xem như
sao chép phần mềm trái phép vậy. Người vi phạm sẽ bị xử theo luật xâm phạm quyền
Ubuntu
Trang 10
tác giả.
Có nhiều quan niệm cho rằng “key” của một phần mềm, hệ điều hành là bản
quyền. Nếu như bạn tải xuống một hệ điều hành, một phần mềm đã tích hợp sẵn “key”
bản quyền và cài đặt vào máy tính của mình, khi đó bạn nghĩ là đã sử dụng phần mềm
bản quyền. Nhưng thực chất không đúng vì bản quyền phần mềm ở đây là giấy phép
sử dụng đã được ghi rõ số máy tính được cài đặt chứ không phải “key” đó là bản
quyền của phần mềm, hệ điều hành đó.
Bạn tải xuống một Hệ điều hành Windows 7 Pro có kèm theo “key” bản quyền
và bạn đã cài đặt cho máy tính của mình và bạn nghĩ đó là hệ điều hành bản quyền
nhưng thực chất là bạn đã vi phạm bản quyền vì hệ điều hành đó đã được người mua
bản quyền sử dụng trước.
Một vấn đề khác đơn giản là khi bạn mua một quyển sách, sau đó bạn đem sao
chép ra làm nhiều bản và bạn tải lên mạng để chia sẻ cho mọi người thì đó là một vi
phạm bản quyền mặc dù bạn đã bỏ tiền ra để mua quyển sách đó.
Các dạng của hành vi vi phạm bản quyền
- Sao chép nguyên văn một phần hay toàn bộ tác phẩm đã có từ trước nhưng
không có giấy cho phép của người hay giới có bản quyền.
- Lưu chuyền trái phép một phần hay toàn bộ tác phẩm không thuộc về quyền
tác giả của mình.
- Bản văn không bị sao chép nguyên văn nhưng toàn bộ ý tưởng chi tiết cũng
như thứ tự trình bày của một tác phẩm bị sao chép. Dạng vi phạm này khó phát hiện
hơn nhưng vẫn có thể cho là một dạng vi phạm bản quyền nếu như có bằng chứng là
"bản sao" bắt chước theo nguyên mẫu. Có thể thấy thí dụ ở những luận án cao
học không ghi rõ nguồn và tác giả chính.
- Bản văn không bị sao chép nguyên văn nhưng bị thông dịch lại các ý tưởng
sáng tạo (thành ngôn ngữ khác hay thành các dạng khác).
- Ngoài ra các dạng vi phạm bản quyền có thể bao gồm từ việc sao chép, mô
phỏng lại các thương hiệu hay các biểu hiệu của một tổ chức, cho đến việc sao chép
các chi tiết có tính hệ thống mà phải qua một trình tự thời gian dài mới chứng minh
được. Những vi phạm này thường rất khó phân định và nhiều lúc phải tốn nhiều thời
gian cũng như tài lực để chứng minh trước toà án rằng có hay không có sự vi phạm về
Ubuntu
Trang 11
bản quyền.
- Lưu ý: Một tác phẩm sẽ không bị xem là vi phạm bản quyền nếu nó là sự tổng
hợp có tính sáng tạo riêng từ nhiều hệ thống tác phẩm khác về ý (ý văn, ý nhạc, ý
tưởng) và có thông tin rõ ràng về nguồn và tác giả chính.
2.2.2 Vi phạm bản quyền phần mềm là gì:
Vi phạm bản quyền phần mềm là việc nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối,
trưng bày hoặc truyền đạt với công chúng qua mạng truyền thông và các phương tiện
kỹ thuật hoặc sử dụng chúng mà không trả phí hoặc sự đồng ý của chủ phần mềm.
(Theo điều 28 luật sở hữu trí tuệ 2005).
Vi phạm bản quyền phần mềm là sao chép hoặc phát tán trái phép phần mềm có
bản quyền. Hành động này có thể được thực hiện bằng cách sao chép, tải xuống, chia
sẻ, bán, hoặc cài đặt nhiều lần một bản sao vào máy tính cá nhân hoặc máy tính làm
việc. Điều mà nhiều người không nhận ra hoặc không nghĩ tới là khi bạn mua phần
mềm, đó là bạn mua giấy phép sử dụng nó, chứ không phải bản thân phần mềm. Giấy
phép đó cho biết bạn có thể cài đặt phần mềm đó bao nhiêu lần, vì vậy bạn phải đọc kỹ
giấy phép đó. Nếu bạn cài đặt nhiều lần hơn số lần giấy phép cho phép thì bạn đang vi
phạm bản quyền đó.
2.2.3 Hình thức xử lý hành vi vi phạm bản quyền phần mềm
Nếu sử dụng phần mềm không bản quyền thì chúng ta đã vi phạm Luật Sở hữu
trí tuệ, cụ thể là tại khoản 12 Điều 28. Việc xử lý hành vi vi phạm này được áp dụng
dựa vào Nghị định số 47/2009/NĐ-CP về Quy định xử phạt vi phạm hành chính về
quyền tác giả, quyền liên quan và Nghị định 109/2011/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một số
điều của Nghị định số 47/2009/NĐ-CP. Ngoài ra, một số hành vi vi phạm cũng được
qui định trong Bộ luật Dân sự.
Theo Nghị định 47/2009/NĐ-CP thì hành vi sử dụng phần mềm không bản
quyền thì có 02 hình phạt chính là cảnh cáo hoặc phạt tiền, trong đó còn có các hình
thức xử phạt bổ sung như: đình chỉ kinh doanh, tịch thu hàng hóa…
Ngoài ra trong Bộ Luật Hình Sự qui định nếu việc sử dụng trái phép phần mềm
máy tính gây hậu quả nghiêm trọng hoặc giá trị vi phạm từ 50 triệu đồng trở lên sẽ bị
Ubuntu
Trang 12
truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 1 Điều 131.
2.3 PHẦN MỀM MÃ NGUỒN MỞ VÀ GIẤY PHÉP NGUỒN MỞ
2.3.1 Phần mềm mã nguồn mở
Phần mềm mã nguồn mở (còn được gọi tắt là phần mềm nguồn mở) là phần
mềm được tác giả cung cấp giấy phép sử dụng và mã nguồn kèm theo, người sử dụng
không phải trả chi phí mua bản quyền, mã nguồn.
Phần mềm tự do mã nguồn mở là phần mềm mã nguồn mở có bản quyền tác
giả, có giấy phép sử dụng đi kèm với phần mềm, trong đó cho phép người sử dụng
được quyền tự do sử dụng, tự do sao chép, tự do phân phối và tự do nghiên cứu, sửa
đổi mã nguồn và phân phối lại các phần mềm dẫn xuất đã qua sửa đổi mã nguồn.
Giấy phép của phần mềm nguồn mở (hay giấy phép phần mềm trong cộng đồng
sử dụng) là một phương tiện pháp lý chi phối việc sử dụng và tái phân phối phần
mềm được bảo vệ bản quyền. Một giấy phép phần mềm điển hình trao người dùng
cuối quyền sử dụng một hay nhiều bản sao chép của phần mềm theo những cách mà
nếu không tuân thủ theo nó sẽ dẫn đến cấu thành việc xâm phạm tính độc quyền của
nhà phát hành phần mềm, theo luật bản quyền. Về hiệu lực, giấy phép phần mềm hoạt
động như một lời cam kết từ nhà phát hành phần mềm rằng sẽ không kiện người dùng
cuối nếu họ tiến hành các hoạt động thông thường nằm trong những quyền độc quyền
được xem như thuộc về nhà phát hành.
Hiện tại có hai họ giấy phép thông dụng được áp dụng cho phần mềm mã nguồn
mở là họ GNU GPL và BSD.
2.3.2 Giấy phép nguồn mở GNU GPL
Giấy phép phần mềm nguồn mở “copyleft” là GNU General Public License
(GPL) và là giấy phép được sử dụng trên 70% trong các chương trình nguồn mở. Giấy
phép này là nhằm mục đích cho tất cả người sử dụng tự do không giới hạn sử dụng,
nghiên cứu và tư nhân sửa đổi phần mềm, và nếu người sử dụng tuân thủ các điều
khoản và điều kiện của GPL, tự do để phân phối lại phần mềm hoặc bất kỳ sửa đổi nó.
Ví dụ, bất kỳ thay đổi được thực hiện và phân phối lại bởi người dùng cuối phải bao
gồm mã nguồn cho các, và giấy phép của bất kỳ tác phẩm phái sinh không phải đặt bất
Ubuntu
Trang 13
kỳ hạn chế bổ sung vượt quá phạm vi cho phép GPL.
[GPL 3.0 Giấy phép Công cộng GNU
{{ Thông tin giấy phép phần mềm | tên = Giấy phép Công cộng GNU | hình = [[Image:Heckert GNU white.svg|160px]] | chú thích = Biểu trưng GNU | tác giả = [[Quỹ Phần mềm Tự do]] | phiên bản = 3 | bản quyền = Tập đoàn Quỹ Phần mềm Tự do | ngày = [[29 tháng 6]] [[2007]] | OSI chứng nhận = Có | Debian chứng nhận = Có | Phần mềm Tự do = Có | tương thích với GPL = Có | copyleft = Có | liên kết = Không }}
Hình 7: Giấy phép công cộng GNU
Tóm lại nội dung cơ bản là: Tác giả gốc giữ bản quyền về phần mềm nhưng cho
phép người dùng rất nhiều quyền khác, trong đó có quyền tìm hiểu, phát triển, công bố
cũng như quyền khai thác thương mại sản phẩm. Tác giả sử dụng luật bản quyền để
bảo đảm các quyền đó không bao giờ bị vi phạm đối với tất cả mọi người, trên mọi
phần mềm có sử dụng mã nguồn của mình.
Ngoài ra giấy phép vẫn giữ nguyên mọi dòng chú thích về nguồn gốc tác giả,
bản quyền của họ cũng như điều kiện được áp dụng đối với phần mềm (trong 1 file có
tên LICENSE). Cấm việc bán mã nguồn nhưng cho phép kinh doanh chương trình
được tạo ra từ mã nguồn ấy hoặc là các dịch vụ hỗ trợ liên quan.
Ví dụ: Giấy phép Công cộng GNU Hạn chế (LGPL) là giấy phép sửa đổi của
GPL, được sử dụng cho một số thư viện phần mềm. Giấy phép công cộng hạn chế áp
dụng trong phần mềm OpenOffice.
Công cộng GNU Hạn chế
{{ Thông tin giấy phép phần mềm | tên = Giấy phép Công cộng GNU Hạn chế | hình = [[Image:Heckert GNU white.svg|160px]] | chú thích = Biểu trưng GNU | tác giả = [[Quỹ Phần mềm Tự do]] | phiên bản = 1.0 | bản quyền = Quỹ Phần mềm Tự do | ngày = 1991 | OSI chứng nhận = Có | Debian chứng nhận = Có | Phần mềm Tự do = Có | tương thích với GPL = Có | copyleft = Có | liên kết = Có }}
Trang 14
Ubuntu
Hình 8: Giấy phép Công cộng hạn chế
2.3.3 Giấy phép họ BSD
Giấy phép phần mềm BSD (Berkeley Software Distribution) là loại giấy phép
phần mềm miễn phí dãi cho phép mọi sự sử dụng của chương trình, mã nguồn của nó
và các dẫn xuất, cho phép không giới hạn sử dụng, nghiên cứu và tư nhân sửa đổi phần
mềm, và chỉ bao gồm các yêu cầu tối thiểu về phân phối lại. Điều này cho phép người
sử dụng được phép để lấy code và sử dụng nó như một phần của phần mềm nguồn
đóng hoặc phần mềm phát hành dưới một phần mềm độc quyền giấy phép. Đặc biệt,
mã nguồn dưới giấy phép BSD có thể được sử dụng tích hợp với những phần mềm
dưới giấy phép không nguồn mở. Chúng ta đều biết rằng Mticrosoft đã lấy lại mã
nguồn TCP-IP dưới giấy phép BSD đóng gói vào trong HĐH Windows, và rằng HĐH
Mac được xây dựng dựa trên FreeBSD.
Ràng buộc đặc trưng duy nhất là cấm lợi dụng danh nghĩa của tác giả, ở đây là
Đại học Berkeley, để làm tiền hoặc tạo lợi thế cho mình. Vì thế đây là giấy phép phóng
túng nhất, kéo theo ít ràng buộc nhất: các chương trình dưới giấy phép BSD gần như
nằm trong vùng công cộng. Có lẽ đó cũng là giấy phép cổ nhất, nó không cấm thay đổi
nội dung của giấy phép đến mức người ta gặp vô số các phiên bản dẫn xuất có khi khác
nhau chỉ vài từ. Đây là một nhược điểm cho tính đặc trưng và dễ hiểu của giấy phép
BSD.
Trong họ BSD, người ta cũng tìm thấy giấy phép MIT, và giấy phép Apache.
Giấy phép sau này có tầm quan trọng lớn vì nó đã được sử dụng bởi khoảng năm chục
dự án mới tính riêng của quĩ Apache. Người ta cũng có thể kể đến các giấy phép
Mozilla (MPL) và SUN (CDDL). Sự khác biệt của các giấy phép khác nhau này chỉ ở
mức vài chi tiết.
Ví dụ: Giấy phép Công cộng Mozilla (Mozilla Public License - MPL) là
một giấy phép phần mềm tự do và mã nguồn mở Phiên bản 1.0 do Mitchell Baker phát
triển khi bà là luật sư tại Tập đoàn Thông tin liên lạc Netscape và phiên bản 1.1 tại
Quỹ Mozilla. Đặc điểm của MPL là lai giữa giấy phép BSD có chỉnh sửa và Giấy phép
Công cộng GNU.
MPL là giấy phép dùng cho Mozilla Application Suite, Mozilla Firefox, Mozilla
Thunderbird và các phần mềm khác của Mozilla. MPL đã được nhiều người sử dụng
Ubuntu
Trang 15
lại làm giấy phép cho phần mềm của họ, đáng chú ý nhất có Sun Microsystems, với
Giấy phép Phát triển và Phân phối Chung dành cho OpenSolaris, phiên bản mã nguồn
mở của hệ điều hành Solaris 10, và hãng Adobe với giấy phép cho dòng sản phẩm Flex
Giấy phép Công cộng Mozilla
Biểu trưng của Quỹ Mozilla Tác giả Phiên bản Nhà xuất bản Phát hành Tương thích với DFSG Phần mềm tự do OSI chứng nhận Tương thích với GPL Copyleft Liên kết giữa mã nguồn với một giấy phép khác
Quỹ Mozilla 1.1 Quỹ Mozilla ? ? Có Có Không Hạn chế Có
của hãng.
Hình 9: Giấy phép Công cộng Mozilla
2.4 PHẦN MỀM MIỄN PHÍ VỀ GIÁ
Phần mềm miễn phí là phần mềm mà người sử dụng không phải trả bất kỳ chi
phí nào, không hạn chế thời gian sử dụng, có thể tải tự do về dùng từ Internet, có thể
sao chép và sử dụng phần mềm đó. Ngoài trừ việc chấp nhận cung cấp một số thông tin
như địa chỉ thư điện tử (email) và một số thông tin cá nhân khác, nhưng bản quyền và
tác quyền vẫn hoàn toàn thuộc về tác giả, người sở hữu nó;và nó không có nghĩa là có
thể chỉnh sửa, hay tái phân phối người sử dụng phải chịu hoàn toàn trách nhiệm với
những thỏa thuận bản quyền cam kết giữa hai bên. Hiện tại phần mềm miễn phí chỉ
đáp ứng một số nhu cầu, nếu có nhu cầu cao thì phải sử dụng phần mềm thương mại.
Phần mềm miễn phí có khác với phần mềm tự do, bởi vì sự khác nhau về ý
nghĩa của chữ tự do. Phần mềm miễn phí tức là không có sự trả tiền cho việc sử dụng
nó, dùng để chỉ trị giá trao đổi hàng hóa bằng 0. Trong khi đó, phần mềm tự do thì
được mô tả như là phần mềm có thể được hoàn toàn tự do khi nghiên cứu, thay đổi, sao
chép, tái phân phối, chia sẻ và sử dụng phần mềm đó trong mọi mục đích. Trong phần
mềm miễn phí thì người dùng có thể bị các ràng buộc như là phải tôn trọng tên tác giả,
không được dùng cho mua bán trục lợi. Mặc dù vậy, đa số chương trình tự do là phần
Ubuntu
Trang 16
mềm miễn phí. Phần mềm dạng này nên được gọi riêng là phần mềm tự do để tránh
việc nhầm lẫn với phần mềm miễn phí thường không đi kèm với mã nguồn do đó nó là
phần mềm của riêng tác giả.
Có nhiều mô hình phần mềm miễn phí khác nhau. Phần mềm miễn phí là
một thuật ngữ bao trùm trong đó bao gồm cả những cách hạ giá hơn giá trị thực, trong
đó có các dạng như phần mềm dùng thử và phần mềm quảng cáo.
Ví dụ: Phần mềm diệt virut Avast free là hoàn toàn miễn phí về giá và được
đánh giá cao về diệt virut, chúng ta có thể cập nhật phần mềm thường xuyên. Nhưng
nó chỉ mở một số tính năng như ngăn chặn virut, chặn phần mềm gián điệp. Người sử
dụng muốn bảo mật cao hơn như: tường lửa, hoạt động trực tiếp… thì phải trả phí để
nâng cấp lên các phiên bản Avast! Pro, Avast! Internet Security.
Ubuntu
Trang 17
Hình 10: Minh họa chức năng của avast!
CHƯƠNG 3
NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1 THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHẦN MỀM BẢN QUYỀN TRONG CÁC CƠ
QUAN NHÀ NƯỚC HIỆN NAY
3.1.1 Tình hình sử dụng phần mềm nguồn mở trong các Cơ quan nhà nước
trên thế giới.
Trên thế giới, nhiều chính phủ đã quyết định chuyển sang sử dụng phần mềm
nguồn mở vì lý do an ninh. Chính phủ Hoa Kỳ có tới 90% máy chủ tên miền, 70% máy
chủ thư tín điện tử và 60% máy chủ web đã sử dụng PMNM. Tại Pháp, Bộ Văn hóa đã
chuyển 400 máy chủ sang Linux, Tổng cục Thuế quốc gia Pháp cũng đã chuyển 950
máy chủ sang hệ điều hành nguồn mở. Chính phủ Đức đã cấm dùng các sản phẩm
Microsoft trong các hệ thống máy tính “nhạy cảm” và lựa chọn bộ tiêu chuẩn mở trong
việc xây dựng Chính phủ điện tử. Ở Canada, sau các sự kiện tin tặc tấn công hồi tháng
1/2011vào Bộ Tài chính, Kho bạc và Bộ Phát triển và Nghiên cứu Phòng vệ, Chính
phủ Canada quyết định bỏ Windows để chuyển sang một mạng an ninh tốt hơn dựa
vào Linux. Như vậy, PMNM đã trở thành một lựa chọn hàng đầu cho chính phủ nhiều
nước.[2]
Để hỗ trợ việc phát triển và ứng dụng PMNM, nhiều tổ chức, hội, hiệp hội, liên
minh PMNM trên thế giới đã được thành lập như Asianux của châu Á, Free Software
Foundation Europe của châu Âu, GNOME Foundation, Open Source for America tại
Mỹ, Open Embedded Software Foundation của Nhật Bản. Ở Việt Nam, đã hình thành
một số cộng đồng PMNM như SaigonLUG, Fedora VN, HueLUG, MekongLUG.
Những cộng đồng này đã cùng nhau hình thành Câu lạc bộ Phần mềm Tự do Nguồn
mở Việt Nam (Vietnam Free & Open Source Software Association - viết tắt là
VFOSSA) trực thuộc Hội Tin học Việt Nam. [2]
3.1.2 Tình hình sử dụng phần mềm ở các Cơ quan nhà nước hiện nay
3.1.2.1 Tình hình sử dụng phần mềm bản quyền trong Cơ quan nhà nước
Năm 2011, Việt Nam có tỷ lệ vi phạm bản quyền phần mềm máy tính là 81%,
giảm 2% trong 2 năm liên tiếp, so với mức 83% năm 2010 và 85% năm 2009 đó là con
Ubuntu
Trang 18
số nằm trong Nghiên cứu về tình hình vi phạm bản quyền phần mềm toàn cầu năm
2011 được Liên minh Phần mềm doanh nghiệp BSA công bố trong buổi họp báo ngày
17/5 tại Hà Nội.
Theo thống kê của Bộ Thông Tin và Truyền thông thì tại các Bộ, ngành, năm
2012 tỷ lệ máy tính trên cán bộ công chức đã đạt 88%, tăng thêm 3% so với năm trước.
Máy tính kết nối Internet băng rộng cũng đã đạt 89%.
Còn tại các tỉnh thành, tỷ lệ cán bộ có máy vi tính đạt 58%, máy tính có kết nối
Internet băng rộng đạt gần 89%. Tỷ lệ cán bộ biết sử dụng máy tính trong công việc đạt trên 81%1.
Tại địa bàn tỉnh Hậu Giang, Sở Thông tin truyền thông đã thống kê tổng số máy tính sử dụng trong cơ quan nhà nước trong tỉnh Hậu Giang là 2087 máy2. Đa số các
máy tính điều được cài sẵn hệ điều hành của HĐH Windows và các phần mềm như:
Lacviet, Vietkey… chưa mua bản quyền phần mềm. Hiện tại thì phần mềm văn phòng
Microsoft Office 2003 được Bộ Thông tin và Truyền Thông mua bản quyền và cấp cho
tất cả các Cơ quan nhà nước trong toàn tỉnh.
Một số Cơ quan sử dụng phần mềm diệt virut miễn phí như: Avast Free
Antivirus, Avira Free Antivirus Edition, AVG Anti-Virus Free Edition hoặc phần mềm
diệt virut bản dùng thử sau đó gỡ bỏ và cài lại tiếp như : Kaspersky Internet Security
2012, BullGuard Internet Security 12 do các phần mềm này dễ dàng tìm được và có
kèm theo tài liệu hướng dẫn sử dụng, cài đặt trên mạng internet.
Các máy tính ở những bộ phận quan trọng và yêu cầu độ bảo mật cao như: kế
toán, quản lý hồ sơ… thì được mua bản quyền hệ điều hành Windows, diệt virut và các
phần mềm khác theo nhu cầu công việc của từng Cơ quan.
Mỗi đơn vị điều có một bộ phận chuyên đảm nhiệm việc quản lý, khắc phục,
sửa chữa các sự cố máy tính.
Trong năm 2009 Sở TT&TT Hậu Giang đã triển khai 02 lớp3 cài đặt và hướng
dẫn sử dụng phần mềm mã nguồn mở nhưng chủ yếu là: phần mềm văn phòng
OpenOffice, phần mềm duyệt web Firefox, bộ gõ tiếng việt Unikey, Thunderbird trên
1 Số liệu tham khảo tại trang http://mic.gov.vn của Bộ TT&TT 2,3 Số liệu do Sở TT&TT Hậu Giang cung cấp
Ubuntu
Trang 19
địa bàn tỉnh gồm:
- 01 lớp cho cán bộ, công chức các Sở, cơ quan thuộc UBND tỉnh;
- 01 lớp cho cán bộ công chức UBND huyện, xã, phường, thị trấn;
3.1.2.2 Tình hình sử dụng phần mềm nguồn mở trong Cơ quan nhà nước:
- Tình hình sử dụng Phần mềm mã nguồn mở trên cả nước: các địa phương đã
tổ chức đào tạo sử dụng PMNM, chủ yếu là hướng dẫn sử dụng OpenOffice, một số
đào tạo sử dụng hệ điều hành Ubuntu và các phần mềm tiện ích thông dụng khác như
bộ gõ tiếng Việt Unikey, trình duyệt web Mozilla Firefox, phần mềm thư điện tử máy
trạm Mozilla Thunderbird, bộ từ điển Startdict, phần mềm nén và giải nén 7-zip. Đối
tượng tham gia đào tạo là cán bộ công chức các đơn vị chuyên trách về CNTT, cán bộ
công chức các sở, ban, ngành và một số cán bộ chuyên trách CNTT các hội, hiệp hội,
doanh nghiệp trên địa bàn. Tổng số lượt người được đào tạo năm 2010 theo báo cáo
của 46 địa phương được khảo sát là 7.356 lượt người, trong đó chủ yếu là đào tạo sử
dụng các phần mềm nguồn mở thông dụng chiếm khoảng 95%.[2]
Có 45,6% địa phương được khảo sát đã triển khai cài đặt bộ phần mềm văn
phòng OpenOffice và hệ điều hành Ubuntu tại ít nhất một đơn vị trên địa bàn. Hàng
trăm cơ quan đã cài đặt PMNM (bao gồm cả cài đặt hệ điều hành nguồn mở và cài đặt
các ứng dụng PMNM trên nền hệ điều hành Windows). [2]
Ngoài ra, Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định rõ danh mục 5 sản phẩm tự do mã
nguồn mở được yêu cầu sử dụng chính thức gồm: Phần mềm văn phòng
OpenOffice.org (gồm: Soạn thảo văn bản Writer; Bảng tính điện tử Calc; Trình chiếu
Impress; Cơ sở dữ liệu Base; Đồ họa Draw; Soạn thảo công thức toán học Math); Bộ
gõ tiếng Việt: Unikey; Trình duyệt web Mozilla Firefox; Phần mềm thư điện tử máy
trạm Mozilla Thunderbird; Hệ điều hành trên nền Linux. Ngoài ra Bộ cũng đưa ra danh
mục 22 các phần mềm mã nguồn mở được khuyến khích sử dụng trong các cơ sở giáo
dục.[3]
- Về ứng dụng các giải pháp nguồn mở xây dựng các website và cổng thông tin
điện tử:
Một hai năm gần đây đánh dấu một xu hướng mới tại các địa phương về ứng
dụng PMNM là ứng dụng giải pháp trên máy chủ. Nhiều địa phương đã chủ động
nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp nguồn mở trên máy chủ khi triển khai các hệ
Ubuntu
Trang 20
thống CNTT. Chẳng hạn tại Bắc Giang, 16 CQNN trên địa bàn sử dụng trang thông tin
điện tử được xây dựng trên nền nguồn mở Joomla; 02 huyện, 03 sở sử dụng phần mềm
một cửa điện tử xây dựng trên nền nguồn mở Drupal. Tại Quảng Nam, 90% trang
thông tin điện tử của các đơn vị thuộc tỉnh được xây dựng trên nền nguồn mở như
Joomla, Mambo, PhpNuke, DotnetNuke... Một số phần mềm như một cửa điện tử,
trường học điện tử... cũng được tỉnh cho phát triển trên nền nguồn mở. TP. Hồ Chí
Minh đã xây dựng và triển khai phần mềm cổng thông tin điện tử nguồn mở tại 27 đơn
vị sở, ban ngành; phần mềm quản lý văn bản - hồ sơ công việc đã triển khai tại 14 đơn
vị sở, ngành; phát triển phần mềm lõi cấp phép nguồn mở. TP. Đà Nẵng, trong khuôn
khổ Dự án Phát triển CNTT-TT Việt Nam do Bộ TT&TT chủ trì với sự tài trợ của
Ngân hàng Thế giới, đang triển khai xây dựng khung chính quyền điện tử trên nền
nguồn mở. [2]
- Tình hình sử dụng Phần mềm nguồn mở trên địa bàn tỉnh Hậu Giang
Khoảng 40% máy tính các cơ quan thuộc Uỷ ban nhân dân tỉnh đã cài đặt và sử
dụng các phần mềm mở như: Open Office, Firefox, Unikey, Thunderbird. Tuy nhiên,
vẫn còn tồn tại một số mặt như sau:
Mặt thuận lợi: Việt Nam là một trong số ít nước sớm có chính sách ứng dụng và
phát triển PMNM ở quy mô quốc gia. Ngay từ năm 2004, Thủ tướng Chính phủ đã ban
hành Quyết định số 235/2004/QĐ-TTg phê duyệt Dự án tổng thể về Ứng dụng và phát
triển PMNM ở Việt Nam giai đoạn 2004-2008 đặt những nền móng ban đầu quan
trọng trong việc đưa PMNM vào hoạt động của cơ quan nhà nước, góp phần làm chủ
công nghệ và giảm dần gánh nặng mua sắm bản quyền phần mềm. Quyết định số
50/2009/QĐ-TTg ngày 3/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ ban hành “Quy chế quản lý
Chương trình phát triển công nghiệp phần mềm và Chương trình phát triển công
nghiệp nội dung số Việt Nam” đã vạch ra nhiệm vụ thúc đẩy phát triển PMNM tại các
địa phương thông qua các hoạt động hỗ trợ đào tạo cán bộ sử dụng PMNM và hỗ trợ
đánh giá phần mềm nguồn mở đáp ứng được yêu cầu để khuyến cáo sử dụng. Thực
hiện các quyết định của Thủ tướng, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT), cơ quan
quản lý nhà nước về CNTT, đã ban hành một số chính sách nhằm định hướng và thúc
đẩy ứng dụng và phát triển PMNM tại các bộ, ngành, địa phương, điển hình như Chỉ
thị số 07/2008/CT-BTTTT ngày 30/12/2008 về thúc đẩy sử dụng PMNM trong hoạt
Ubuntu
Trang 21
động của CQNN; Thông tư số 41/2009/TT-BTTTT ngày 30/12/2009 ban hành danh
mục 13 sản phẩm PMNM đáp ứng được yêu cầu sử dụng trong các cơ quan, tổ chức
nhà nước; Thông tư 19/2011/TT-BTTTT về quy định áp dụng tiêu chuẩn định dạng tài
liệu mở trong CQNN nhằm thúc đẩy việc ứng dụng bộ phần mềm văn phòng nguồn
mở OpenOffice.[2]
3.1.3 Nguyễn nhân chính của tình trạng vi phạm bản quyền phần mềm
- Nguyên nhân đầu tiên là do chi phí phải trả cho bản quyền quá lớn mà đối với
các Cơ quan hành chính thì kinh phí còn hạn chế nên chỉ cung cấp được tiền để mua
máy tính, việc mua bản quyền tốn một chi phí khá lớn. Nếu máy tính của chỉ sử dụng
Windows và 1 phần mềm văn phòng như Microsoft Office thì số tiền tối thiểu phải trả
cho bản quyền là 4,5 triệu đồng/máy tính. Mặc khác phần mềm nguồn mở là phần
mềm miễn phí về mặt bản quyền nhưng để triển khai áp dụng vẫn đỏi hỏi các chi phí
nhất định để thực hiện các công tác như đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật, bản địa hóa, tùy chỉnh
cho phù hợp yêu cầu. Việc thiếu kinh phí cho ứng dụng và phát triển PMNM là một
khó khăn thách thức chủ yếu khiến cho PMNM chưa được sử dụng rộng rãi trong các
cơ quan nhà nước. Trong thời gian qua, ngân sách Trung ương hỗ trợ bộ, ngành và địa
phương chủ yếu cho hoạt động đào tạo. Tuy nhiên nguồn ngân sách này vừa ít và có xu
hướng giảm dần trong khi ngân sách địa phương phần lớn là không đáng kể.
- Nguyên nhân thứ hai là do các cán bộ công chức trong Cơ quan chỉ sử dụng
máy tính không tham gia vào việc cài đặt máy tính, nếu có hư hỏng hoặc cài đặt thêm
phần mềm khác thì có bộ phận chuyên trách đảm nhiệm. Các cán bộ công chức chưa
được giao trách nhiệm và gắn lợi ích khi sử dụng phần mềm nguồn mở. Vẫn còn
những trường hợp sử dụng phầm mềm thương mại không có bản quyền và coi việc sử
dụng những phần mềm không bản quyền này là việc đương nhiên và không chịu sức
ép. Các cơ quan cũng chưa đưa ra quy định, chế tài, cơ chế khuyến khích sử dụng
nguồn mở. Đối với người dùng, do chưa có chế tài bắt buộc sử dụng phần mềm văn
phòng nguồn mở trong công việc nên cán bộ công chức chưa có ý thức chủ động trong
việc sử dụng.
- Nguyên nhân thứ ba là do quá trình phát triển mạnh mẽ của Công nghệ thông
tin và thói quen của người sử dụng và vấn đề phổ cập PMNM trong ngành giáo dục,
trong xã hội, cộng đồng. Cán bộ công chức có thói quen sử dụng phần mềm trên nền
Ubuntu
Trang 22
của HĐH Windowns mà nguyên nhân chủ yếu của thói quen này là do hầu hết cán bộ
công chức nhà nước từ lúc học từ phổ thông tới đại học hoặc tham gia các lớp học tín
chỉ (A, B) tại các Trung tâm tin học đều sử dụng các phần mềm hệ điều hành và văn
phòng thương mại như: trình độ A thì dạy Word, Excel của MS Office để giảng dạy
nên việc sử dụng hệ điều hành nguồn mở và phần mềm văn phòng nguồn mở Open
Office gặp khó khăn vì có sự khác biệt như giao diện, cách bố trí thanh công cụ...
- Nguyên nhân thứ tư Phần mềm nguồn mở cơ bản là đa đạng, đáp ứng hầu hết
yêu cầu sử dụng của cộng đồng. Tuy vậy, sản phẩm PMNM cũng còn một số hạn chế
như thường có nhiều phiên bản, nhiều dòng khác nhau nên gây khó khăn cho người sử
dụng trong việc lựa chọn, nâng cấp sử dụng. Bên cạnh đó, một số ứng dụng đặc thù
chuyên ngành sử dụng trong CQNN ít khi được xây dựng trên nền nguồn mở mà hầu
như đã được xây dựng trên nền các phần mềm thương mại. Nếu như chủ động viết
phần mềm mới trên nền nguồn mở thì lại gây khó khăn cho người sử dụng. Ngoài ra,
đa phần các game, phần mềm mới điều viết trên nền Hệ điều hành Windows mà một
bộ phận cán bộ trẻ chiếm một tỷ lệ không nhỏ có sở thích chơi game sau thời gian làm
việc.
- Nguyên nhân thứ năm việc triển khai các phần mềm nguồn mở thông dụng
gặp khó khăn do đội ngũ cán bộ kỹ thuật trong các cơ quan nhà nước hầu như chưa
được đào tạo chuyên sâu về PMNM. Đặc biệt, cán bộ kỹ thuật tại các cơ quan nhà
nước cấp huyện, xã còn thiếu về số lượng, yếu về năng lực để nhận chuyển giao các
phần mềm nguồn mở thông dụng như OpenOffice, Ubuntu,... hoặc để hỗ trợ các cán bộ
công chức khác sử dụng các phần mềm này. Việc triển khai các giải pháp nguồn mở
trên máy chủ hoặc các ứng dụng nghiệp vụ nguồn mở gặp khó khăn do năng lực cán bộ
kỹ thuật tại các đơn vị chuyên trách về CNTT các bộ, địa phương còn khá hạn chế, đặc
biệt là hạn chế trong việc lập trình, triển khai hệ thống CNTT trên nền nguồn mở. Đối
với ứng dụng các phần mềm nguồn mở thông dụng như OpenOffice, Ubuntu, ... mặc
dù không quá khó nhưng vẫn gặp những trở ngại do cán bộ công chức hầu như chưa
từng được đào tạo sử dụng các phần mềm này. Một hạn chế khác là các tài liệu hướng
dẫn sử dụng PMNM nhìn chung còn ít, chưa đa dạng, chưa được thẩm định nội dung
mặc dù cũng đã có trên Internet, trên các diễn đàn về sản phẩm.
- Nguyên nhân thứ sáu là thiếu các quy định cụ thể về chính sách, cơ chế tài
Ubuntu
Trang 23
chính, định mức, các quy định cụ thể về ứng dụng Phần mềm nguồn mở để các cơ
quan thống nhất thực hiện. Các cơ quan nhà nước triển khai Phần mềm nguồn mở gặp
khó khăn về nguồn tài chính và xây dựng các định mức chi.
Do đó, Cơ quan quản lý nhà nước có thể dễ dàng để chuyển sang sử dụng các
ứng dụng như trình duyệt, phần mềm văn phòng, bộ gõ tiếng Việt… mã nguồn mở
nhưng không dễ dàng để chuyển sang sử dụng Hệ điều hành, cơ sở dữ liệu…. mã
nguồn mở.
- Ngoài ra, hiện nay các doanh nghiệp, tổ chức cung cấp dịch vụ phần mềm
nguồn mở đã bước đầu hình thành và hoạt động khá tốt, quy mô còn nhỏ, năng lực
chưa cao, khả năng hỗ trợ phạm vi rộng trên toàn quốc còn hạn chế. Bên cạnh đó, còn
thiếu các trung tâm cung cấp dịch vụ hỗ trợ, tư vấn kỹ thuật, đào tạo, nghiên cứu về
phần mềm nguồn mở.
3.2 CÁC GIẢI PHÁP THAY THẾ
Từ khi công nghệ thông tin phổ biến đến nay thì Chính phủ cũng đã có các
chính sách để hạn chế việc vi phạm sử dụng phần mềm, và các hướng phát triển như :
Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, ban hành Nghị định số 47/2009/NĐ-CP về Quy định xử
phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan, Chỉ thị 07/2008/CT-
BTTTT về đẩy mạnh sử dụng phần mềm mã nguồn mở trong hoạt động cơ quan, tổ
chức nhà nước; ưu tiên sử dụng Phần mềm OpenOffice. Ngoài ra, Chính phủ còn đưa
ra Tài liệu Hội thảo:"Chính sách thúc đẩy ứng dụng phần mềm nguồn mở tại Việt
Nam".
Kết quả của việc này đã đưa Việt Nam từ vi phạm phần mềm số 1 thế giới năm
2003, trong vòng 6 năm (năm 2011) xuống còn hàng thứ 22 của thế giới. Tuy có rất
nhiều đề tài đưa ra các giải pháp thay thế đối với việc vi phạm bản quyền trên lãnh thổ
Việt Nam, nhưng chưa có đề tài nào đi sâu hơn về việc đề ra các giải pháp thay thế cụ
thể hơn từ việc khảo sát, sử dụng, đánh giá về khả năng tương thích trên cơ sở đó đưa
ra các giải pháp cụ thể:
3.2.1 Đối với Hệ điều hành
Đối với Hệ điều hành máy tính giải pháp đưa ra là Hệ điều hành mã nguồn mở
có tính năng tương tự như HĐH Windows và dễ dàng sử dụng, dễ cài đặt các phần
Ubuntu
Trang 24
mềm… Hiện nay có rất nhiều hệ điều hành như
3.2.1.1 Hệ Điều Hành Ubuntu
Ubuntu được bảo trợ bởi công ty Canonical Ltd sở hữu bởi Mark Shuttleworth,
Công ty Canonical Ltd là một công ty phát triển phần mềm có trụ sở tại thủ đô Luân
Đôn, nước Anh. Ngoài việc bảo trợ cho dự án Ubuntu, Canonical Ltd. còn bảo trợ cho
các dự án liên quan khác như Ubuntu Server Edition, Xubuntu, Edubuntu, Kubuntu,
Ubuntu on ARM và Ubuntu MID Edition.
Ngoài ra còn có Kubuntu và Xubuntu là các dự án con của dự án Ubuntu,
hướng tới việc kết hợp giao diện KDE và Xfce với phần lõi của Ubuntu. Edubuntu là
một dự án con chính thức “được thiết kế cho môi trường trường học, và có thể hoàn
toàn phù hợp cho trẻ em dùng trong gia đình.”
Hình 11: Giao diện của Hệ điều hành Ubuntu
- Ưu điểm:
+ Độ ổn định cao: HĐH Ubuntu được phát hành thường xuyên, 6 tháng một lần,
sau mỗi phiên bản phát hành, các lỗi cũ đều được sửa chữa, và trong quá trình sử dụng,
khi phát sinh bất kỳ một lỗi nào, người dùng đều được nhanh chóng nhận được bản cập
nhật để vá lỗi, do đó, độ ổn định của Ubuntu khá cao. Đặc biệt, các phiên bản của
Ubuntu được hỗ trợ phần cứng đầy đủ, tự động nhận tất cả Driver và có thể chạy trên
các máy cấu hình yếu.
+ Đầy đủ mọi thứ cho người dùng văn phòng với mọi hoạt động học tập, xem
phim, nghe nhạc, lướt web... Ubuntu đáp ứng được mọi hoạt động văn phòng với các
phần mềm thay thế: Openoffice hoặc LibreOffice thay cho Microsoft Office, Pidgin
thay cho Yahoo Messenger, BitTorrent thay cho Utorrent, OpenShot thay cho Proshow
Trang 25
Gold, VLC hay Movie Player thay cho Windows Media Player...., Ubuntu
+ Cửa hàng Ubuntu (Ubuntu Software Center) cho phép bạn truy cập nhanh đến
hàng ngàn mã nguồn mở và các ứng dụng miễn phí được lựa chọn cẩn thận. Duyệt
phần mềm trong các chuyên mục bao gồm: giáo dục, trò chơi, âm thanh và video, lập
trình, đồ họa và văn phòng. Tất cả các ứng dụng là dễ tìm, dễ cài đặt và dễ dàng để
mua.
Hình 12: Ubuntu Software Center
+ Ngoài ra chúng ta có thể sử dụng D-com 3G, USB 3G hay cài đặt điện thoại
để kết nối internet qua điện thoại rất dễ dàng. Vấn đề về hỗ trợ download cũng được hỗ
trợ trong Ubutu như: Add-on Down Them All trong FireFox dùng để hỗ trợ download
tốt như phần mềm thương mại Internet Download Manager trên Windows...
Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể cài đặt một số các phần mềm chạy trên
Windows bằng các dùng phần mềm Wine bổ trợ. Ví dụ, bạn có thể cài Microsoft
Office trên Ubuntu thông qua Wine và sử dụng Word, Excel cũng như trên Windows.
+ Sử dụng Ubuntu chúng ta không cần phải cài đặt phần mềm diệt virus vì đa
phần các virut điều được viết trên nền HĐH Windows do đó sẽ không hoạt động trên
HĐH Ubuntu
+ Sử dụng Ubuntu hoàn toàn miễn phí, chúng ta sẽ không phải trả bất cứ một
khoản tiền bản quyền nào vì Ubuntu và các phần mềm đi kèm đều hoàn toàn miễn phí.
Ubuntu
Trang 26
Nếu máy tính của bạn sử dụng Windows và một phần mềm văn phòng như Microsoft
Office thì số tiền tối thiểu bạn phải trả là 4,5 triệu đồng, nhưng sử dụng Ubuntu với
OpenOffice bạn hoàn toàn không mất một khoản phí nào.
- Nhược điểm:
+ Phần cứng ít được hỗ trợ điều này rất dễ nhận biết nếu bạn mua một máy tính
mới tung ra thị trường, nếu bạn cài hệ điều hành Ubuntu thì một số phần cứng không
được hỗ trợ như driver cho camera,…
+ Người dùng được hệ điều hành này phải là người thành thạo đây là một hạn
chế rất lớn của hệ điều hành Ubuntu, vì hệ điều hành Ubuntu tương đối mới về giao
diện, phần mềm nên phải có một thời gian để tìm hiểu. Tuy nhiên, hạn chế này chưa
phải là vấn đề lớn đối với Ubuntu.
+ Tuy là có kho phần mềm nhưng Ubuntu vẫn còn khó cài đặt phần mềm nếu
bạn tải một phần mềm nào trên mạng.
+ Có quá nhiều lệnh phải nhớ: lệnh là một phần không thể thiếu của Ubuntu, do
đó để thuận tiện thao tác trên Unbuntu thì phải cài thêm các phần mềm như: GNOME,
KDE, FLUXBOX hay XFCE.
+ Phần mềm ứng dụng chưa tinh xảo và đáp ứng được nhu cầu.
+ Thiếu chuẩn hóa thống nhất, vì Unbuntu thuộc dự án phần mềm mã nguồn mỡ
nên bất cứ ai cũng có thể tự mìng đóng góp, chính sửa và thậm chí là phân phối lại. Và
chính vì điều này nên trên thế giới tồn tại rất nhiều nhà phân phối Linux với hàng chục,
thậm chí là hàng trăm bản Linux khác nhau mà một vài cái tên các bạn đã không ít lần
nghe qua, ví dụ như Fedora, RedHat, CentOS, Slackware, BackTrack, OpenSUSE,
Debian,… hay ngay cả HacaoLinux, Vietkey Linux, … và các bạn sẽ gặp khó khăn
trong lúc chọn.
+ Ít phổ biến và số người dùng không nhiều trên tổng số người dùng máy tính vì
mọi người vẫn còn mang nặng tư tưởng của Windows nên rất ít muốn thay đổi qua
Ubuntu.
+ Các chương trình của Windows không thể chạy trên Ubuntu và ngược lại, đây
cũng là một hạn chế lớn của Unbuntu. Ví dụ như một kỹ sư sử dụng Autocard để vẽ
các thiết kế nhưng nếu họ chuyển sang sử dụng HĐH Ubuntu mà không sử dụng được
Ubuntu
Trang 27
Autocard thì họ sẽ không bao đến với HĐH Ubuntu.
+ Một vấn đề lớn là hầu hết các game đều được thiết kế để chạy trên Windows,
nên cũng làm hạn chế số người sử dụng Ubuntu vì giới trẻ là một bộ phận chiếm tỷ lệ
không nhỏ trong việc sử dụng máy tính.
3.2.1.2 Hệ Điều Hành Asianux – Desktop
Asianux – Desktop không chỉ là một HĐH mã nguồn mở miễn phí, nó là một
Liên minh (consortium) được thành lập trên cơ sở cam kết của Chính phủ các quốc gia
vùng Bắc Á là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam trong lĩnh vực PMNM,
nhằm nghiên cứu và phát triển các ứng dụng PMNM làm nền tảng cho thị trường Châu
Á; thúc đẩy việc ứng dụng và phát triển CNTT tại khu vực này.
Asianux được xây dựng trên nền Ubuntu, là HĐH mã nguồn mở đã phổ biến
tương đối rộng rãi tại Việt Nam và trên thế giới. Liên minh Asianux có vai trò là tổ
chức chịu trách nhiệm về tính pháp lý của dịch vụ, dựa trên hệ thống TSN (technical
service network) được xây dựng với chuẩn mực và quy mô mang tầm khu vực.
Khác biệt lớn nhất của Asianux so với các HĐH mã nguồn mở khác là Asianux
có các dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật được bảo đảm kèm theo.
Asianux Desktop được giới thiệu sau đây là một thành phần trong bộ sản phẩm
HĐH hoàn chỉnh của Asianux cho nhu cầu sử dụng của cá nhân và tổ chức, bao gồm:
Asianux Desktop 3.5 là HĐH dùng cho máy để bàn, máy xách tay, netbook; HĐH
Asianux Server 3 dùng cho máy chủ; HĐH Asianux Lite 2.2 dùng cho máy trạm, máy
tính di động và máy tính bảng dựa trên nền tảng MeeGo.
- Ưu điểm:
+ Về tài chính: không phải trả phí bản quyền phần mềm cho Asianux, ngoài ra
còn khai thác được rất nhiều ứng dụng miễn phí hiệu quả khác do cộng đồng mã nguồn
mở phát triển.
Tận dụng được số lượng lớn các máy tính cấu hình thấp không chạy được các
phiên bản Windows mới, tiết kiệm đến hơn 80% ngân sách CNTT.
+ Yêu cầu phần cứng máy tính để có thể cài đặt và chạy trơn tru các hiệu ứng
đồ họa và ứng dụng, Asianux Desktop chỉ yêu cầu hệ thống là 256 MB bộ nhớ RAM,
3GB dung lượng đĩa cứng, Card màn hình tích hợp sẵn trên bo mạch chủ.
+ Về kỹ thuật: khi cài đặt Asianux Desktop tích hợp đầy đủ mọi ứng dụng văn
Ubuntu
Trang 28
phòng như:soạn thảo văn bản, bảng tính, trình chiếu, email, truy cập Internet… Ngoài
ra, Asianux Desktop tương thích tốt với các ứng dụng và CSDL chạy trên nền
Windows, tương thích với hầu hết các thiết bị phần cứng.
Hình 13: Các chương trình soạn thảo văn bản,
bảng tính, trình chiếu
+ Các chương trình soạn thảo văn bản, bảng tính, trình chiếu có thể lưu và mở
các file có định dạng .doc, .docx, .xls, .xlsx, .ppt, .pptx
+ Giao diện sử dụng Asianux Desktop được Việt hóa hoàn toàn, trong thử
nghiệm, với một người mới sử dụng máy tính, giao diện của Asianux Desktop dễ làm
quen hơn đó cũng là một điểm mạnh của Asianux Desktop.
Ubuntu
Trang 29
Hình 14: Giao diện tiếng Việt của HĐH Asianux Desktop
Trong khi Windows chỉ có duy nhất một không gian làm việc (desktop) thì
Asianux Desktop cho phép bạn dùng nhiều desktop và dễ dàng di chuyển qua lại giữa
các desktop này (gọi là workspace).
+ Hỗ trợ phần mềm ứng dụng: Phần mềm ứng dụng chạy trên nền Asianux
Desktop có khả năng đáp ứng đầy đủ nhu cầu người dùng thông thường, với nhiều lựa
chọn phong phú và miễn phí. Hiện nay với giải pháp từ WINE: các phần mềm viết trên
HĐH Windows đã có thể được cài đặt và chạy bình thường trên Asianux.
Hình 15: Các phần mềm trong Asianux
+ Lỗi hệ điều hành: phần mềm bảo mật tối ưu RedCastle được tích hợp sẵn, với
cơ chế bảo mật từ bên trong nhân HĐH, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho máy tính.
+ Về pháp lý: thực thi nghiêm túc chủ trương của chính phủ, tránh các rắc rối
không cần thiết có thể xảy ra về vi phạm Luật Bản quyền. Nâng cao hình ảnh tuân thủ
pháp luật, từ đó khuyến khích sự tuân thủ quy chế trong chính nội bộ doanh nghiệp
+ Về lợi ích Quốc gia là tiết kiệm hơn 50 triệu USD mỗi năm cho Việt Nam so
với việc phải mua toàn bộ bản quyền phần mềm từ nước ngoài, góp phần lớn vào giảm
nhập siêu, giảm chi ngân sách.
+ Tuân thủ tốt các công ước, các điều luật quốc tế về Bản quyền là điều kiện
tiên quyết để Việt Nam hòa nhập đầy đủ với nền kinh tế thế giới.
- Hạn chế: HĐH Asianux Desktop cũng là phiên bản dựa trên nền của Linux do
Ubuntu
Trang 30
đó nó cũng gặp phải những hạn chế như HĐH Ubuntu.
3.2.1.3 Sử dụng Hệ điều hành Ubuntu Server cho máy chủ
Hiện nay Ubuntu Server đang ngày càng phát triển mạnh, có rất nhiều Công ty
đã ứng dụng giải pháp này và đã thành công hơn sự mong đợi, Ubuntu Server có đầy
đủ tính năng của một hệ điều hành máy chủ có độ bảo mật cao.
Ubuntu tiến hành cung cấp một hỗ trợ dài hạn cho Ubuntu Server như thường
xuyên cập nhật cho đến tháng 4 năm 2015. Hỗ trợ dài hạn bao gồm các bản cập nhật để
hỗ trợ các tính năng mới của phần cứng máy tính mới nhất, bản vá bảo mật và cập nhật của Ubuntu theo mô hình cơ sở hạ tầng điện toán đám mây4.
Hình 16: Giao diện làm việc của Ubuntu Server
- Yêu cầu hệ thống: Ubuntu 12. 04 LTS Server Edition hỗ trợ ba kiến trúc chính
là Intel x86, AMD64 và ARM, cấu hình yêu cầu tối thiểu: 128MB về RAM, về vi xử
lý (CPU) 300Mhz, đĩa cứng 500MB đến 1GB.
- Ubuntu Server cung cấp các gói chức năng khi cài đặt, khi cài đặt phiên bản
Server sẽ có tùy chọn cài đặt các gói bổ sung từ CD. Các gói được nhóm lại theo các
loại hình dịch vụ mà họ cung cấp, như sau:
+ Máy chủ DNS: Chọn BIND DNS server và tài liệu của nó.
+LAMP server: Chọn một Linux sẵn / Apache / MySQL / PHP máy chủ.
+ Mail server: nhiệm vụ này lựa chọn một loạt các gói hữu ích cho một hệ thống
4 Tham khảo tại http://vi.wikipedia.org về điện toán đám mây Ubuntu
Trang 31
máy chủ.
+ OpenSSH máy chủ: Chọn gói cần thiết cho một máy chủ OpenSSH.
+ Cơ sở dữ liệu PostgreSQL: nhiệm vụ này lựa chọn của khách hàng và máy
chủ gói cho cơ sở dữ liệu PostgreSQL.
+ Máy chủ in: Nhiệm vụ này thiết lập hệ thống của bạn sẽ được một máy chủ in.
+ File server Samba: nhiệm vụ này thiết lập hệ thống của bạn là một máy chủ
tập tin Samba, trong đó đặc biệt phù hợp trong các mạng với cả hai hệ thống Windows
và Linux.
+ Java máy chủ Tomcat: Cài đặt Apache Tomcat và phụ thuộc cần thiết.
+ Máy ảo máy chủ: Bao gồm các gói cần thiết để chạy các máy ảo KVM.
+ Gói bằng tay chọn: Thực thi năng khiếu cho phép bạn chọn từng gói.
Cài đặt các nhóm gói được thực hiện bằng cách sử dụng tiện ích tasksel. Một
trong những quan trọng sự khác biệt giữa Ubuntu (hoặc Debian) và phân phối GNU /
Linux khác là, khi cài đặt, một gói cũng được cấu hình mặc định hợp lý, cuối cùng
nhắc bạn cho bổ sung cần thiết thông tin. Tương tự như vậy, khi cài đặt một nhiệm vụ,
các gói được không chỉ được cài đặt, nhưng cũng được cấu hình để cung cấp một dịch
vụ tích hợp đầy đủ.
3.2.1.4 Hướng dẫn cấu hình dịch vụ DNS Server
Dịch vụ tên miền (DNS – Domain Name Service) là một dịch vụ internet dùng
để phân giải địa chỉ IP sang tên miền của các máy chủ có thực (FQDN – Full Qualified
Domain Names – tên miền đầy đủ đã được chứng nhận) và ngược lại.
Khi mở một trình duyệt Web và nhập tên website, trình duyệt sẽ đến thẳng
website mà không cần phải thông qua việc nhập địa chỉ IP của trang web. Quá trình
phân giải tên miền thành địa chỉ IP để cho trình duyệt hiểu và truy cập được vào
website là công việc của một DNS server. Các DNS trợ giúp qua lại với nhau để dịch
địa chỉ IP thành tên miền và ngược lại. Người sử dụng chỉ cần nhớ tên miền, không cần
phải nhớ địa chỉ IP do địa chỉ IP là những con số rất khó nhớ.
Ví dụ: như địa chỉ IP của trang web https://www.google.com.vn là
172.194.127.103.
- Phân loại Domain name server
+ Tên miền riêng (Primary Name Server): Mỗi một máy chủ tên miền có một
Ubuntu
Trang 32
tên miền riêng. Tên miền riêng này được đăng ký trên Internet.
+ Tên miền dự phòng – tên miền thứ hai (Secondary name server): đây là một
DNS Server được sử dụng để thay thế cho Primary name server DNS Server bằng cách
sao lưu lại tất cả những bản ghi dữ liệu trên Primary name Server và nếu Primary
Name Server bị gián đoạn thì nó sẽ đảm nhận việc phân giải và ánh xạ tên miền và địa
chỉ IP.
+ Caching Name Server: Đây là một Server đảm nhiệm việc lưu trữ tất cả
những tên miền, địa chỉ IP đã được phân giải và ánh xạ thành công. Nó có tác dụng
như: làm tăng tốc độ phân giải bằng cách sử dụng cache, do đó bớt gánh nặng phân
giải tên máy cho các DNS Server và giảm lưu lượng tham gia vào mạng và giảm độ trễ
trên mạng.
- Các kiểu bản ghi DNS
+ SOA Record: bản ghi này chỉ ra rằng máy chủ DNS Server là nơi cung cấp
[Tên_miền] IN SOA [Tên_Primarry_Server] [Tên_Second_Server]
Serial number
Refresh number
Retry number
Expire number
TTL number
các thông tin tin cậy từ dữ liệu có trong zone. Cú pháp của SOA Record như sau:
Serial number: khi Second server kết nối tới primary server để lấy dự liệu, trước
tiên nó sẽ kiểm tra số serial này, nếu số serial này của primary server mà lớn hơn số
serial của second server tức là dữ liệu trên second server đã hết hạn sử dụng và nó sẽ
phải nạp lại dữ liệu mới. mỗi lần cập nhật dữ liệu trên primary server chúng ta nên tăng
số serial này.
Refresh number: khoảng thời gian (giây) mà second server phải làm tươi lại dữ
liệu của mình.
Retry number: nếu second server không thể kết nối tới primary server thì nó tự
động kết nối lại sau retry giây này.
Expire number: Nếu second server không thể kết nối tới primary server sau
khoảng thời gian expire giây này, thì second server sẽ không trả lời cho vùng dữ liệu
Ubuntu
Trang 33
đó khi được truy vấn, vì nó cho rằng dữ liệu này đã quá cũ.
TTL number: giá trị này cho phép các server khác cache lại dữ liệu trong 1
khoảng thời gian TTL này.
Ví dụ:
movie.edu. IN SOA masterserver.movie.edu. secondserver.movie.edu. (
1 ; Serial
3h ; Refresh after 3 hours
1h ; Retry after 1 hour
1w ; Expire after 1 week
1h ) ; Negative caching TTL of 1 hour
Bản ghi địa chỉ (Address Records): bản ghi này sẽ thự hiện việc ánh xạ tên máy
tính sang địa chỉ IP miền, ký hiệu là chữ A. cú pháp:
[tên_máy_tính] IN A [địa_chỉ_IP]
Bản ghi bí danh (Alias Records): chúng ta tạo một bí danh từ một bản ghi đã có.
Chúng ta có thể tạo một bản ghi CNAME để ánh xạ sang một CNAME (Canonical
Name) khác. Khi DNS Server tìm kiếm một tên miền, nếu tên miền này đặt bí đanh thì
nó sẽ thay thế tên miền thực của nó bằng tên bí danh này. Ký hiệu là CNAME Cú
pháp:
[tên_bí_danh] IN CNAME [tên_máy_thật]
Bản ghi tên Server (NS Record - Name Server Record): Mỗi zone phải có một NS
record. Cú pháp:
[tên_miền] IN NS [máy_DNS_Server]
Ví dụ: có 2 bản ghi như sau:
linuxserver.com. IN NS dnsserver.linuxserver.com.
linuxserver.com. IN NS server.linuxserver.com.
ví dụ này chỉ ra 2 tên Server cho miền linuxserver.com
Mail eXchange Record (MX record): DNS dùng bản ghi MX để gửi mai trên
mạng internet. Khi nhận mail, trình chuyển mail sẽ dựa vào MX record để quyết định
đường đi của mail. Để tránh việc gửi mial bị lặp lại, MX record có thêm giá trị bổ sung
là 1 số thứ tự tham chiếu. đây là giá trị nguyên không dấu 16 bit (0 - 65535) chỉ ra tính
ưu tiên của các mail exchanger, giá trị càng nhỏ thì tính ưu tiên càng cao. Cú pháp:
Ubuntu
Trang 34
[tên_miền] IN MX [độ_ưu_tiên] [tên_Mail_Server]
Trình chuyển thư mail sẽ phân phát thư đén mail exchanger có số thứ tự ưu tiên
nhỏ trước. Nếu không chuyển thư được thì mail exchange với giá trị kế tiếp sau sẽ
được chọn để phân phát. Trong trường hợp có nhiều mail exchanger có cùng số ưu tiên
thì mail server sẽ chọn ngẫu nhiên giữa chúng.
PRT Record: Thực hiện việc ánh xạ địa chỉ vào tên (Address to name). Cú
pháp:
[địa_chỉ_IP] IN PTR [tên_máy_tính]
- Hướng dẫn cấu hình BIND9 là cấu hình dịch vụ DNS trên Linux
+ Cài đặt
Sau khi thiết lập địa chỉ IP tĩnh cho máy chủ đảm nhận vai trò DNS Server, bạn
# sudo -i
# apt-get update
# apt-get install bind9
thực hiện các lệnh sau để cài đặt gói BIND9:
Sau khi cài đặt thành công, bạn thu được thu mục chính là /etc/bind. Trong thư
/etc/bind/named.conf.local
/etc/bind/db.local
mục này, bạn sẽ cấu hình các file sau:
+ Cấu hình
Trước tiên, mở file /etc/bind/named.conf.local và bổ sung một zone mới, chẳng hạn
hoanghac.org:
File cơ sở dữ liệu DNS (chẳng hạn /etc/bind/db.hoanghac.org)
zone "hoanghac.org" {
type master;
file "/etc/bind/db.hoanghac.org";
};
Tiếp theo, bạn tạo file cơ sở dữ liệu DNS /etc/bind/db.hoanghac.org bằng cách
sao chép nội dung từ file mẫu/etc/bind/db.local:
Đến đây, hiệu chỉnh file /etc/bind/db.hoanghac.org bằng cách thay localhost. bằng tên đầy
đủ của máy chủ DNS (FQDN). Thay 127.0.0.1 bằng địa chỉ IP của DNS Server và
root.localhost thành một địa chỉ email chính xác, nhưng sử dụng dấu chấm "." thay vì biểu
Ubuntu
Trang 35
# cp /etc/bind/db.local /etc/bind/db.hoanghac.org
tượng "@”. Đồng thời, cũng tạo ra một bản ghi (A) tương ứng với ns.hoanghac.org. Nội dung
của file sẽ như sau:
; BIND data file for local loopback interface
;
$TTL 604800
2 ; Serial
@ IN SOA ns.hoanghac.org. root.hoanghac.org. (
604800 ; Refresh
86400 ; Retry
2419200 ; Expire
604800 ) ; Negative Cache TTL
;
@ IN NS ns.hoanghac.org.
@ IN A 192.168.1.10
@ IN AAAA ::1
ns IN A 192.168.1.10
Tiếp theo, bạn khởi động lại dịch vụ BIND9 để những thao tác cấu hình vừa
# /etc/init.d/bind9 restart
Để kiểm tra hoạt động của DNS Server, bạn sử dụng lệnh ping như sau:
# ping ns.hoanghac.org
thực hiện có hiệu lực:
3.2.1.5 Ứng dụng Firewall trong Hệ điều hành Ubuntu Server
Mục đích việc này là đưa ra giải pháp an ninh mạng trong máy cài hệ điều hành
ubuntu server. Ứng dụng firewall có sẵn trung tâm phần mềm của Ubuntu và dễ dàng
cài đặt và một số lệnh cơ bản.
Ubuntu có một tường lửa riêng gọi là ufw (uncomplicated firewall). Ufw là một
giao diện dễ sử dụng cho các lệnh chuẩn trong iptables của Ubuntu. Bạn còn có thể
quản lý ufw thông qua giao diện đồ họa.
Tường lửa trong Ubuntu được xây dựng để đơn giản hóa các tác vụ tường lửa
cơ bản cho người dùng mà không cần học iptables. Mặc dù không mạnh mẽ bằng
Ubuntu
Trang 36
những câu lệnh iptables chuẩn nhưng bù lại, nó ít phức tạp cho người dùng. Ufw cung
cấp một cách thân thiện với người sử dụng để tạo ra một bức tường lửa dựa trên máy
chủ IPv4 hoặc IPv6.
Tường lửa mặc định bị vô hiệu hóa. Để kích hoạt tường lửa, nhập câu lệnh sau
từ cửa sổ lệnh:
sudo ufw enable
- Một số lệnh cần thiết khi sử dụng ufw
+ Quản lý lưu lượng qua một cổng sử dụng một trong số những câu lệnh sau:
sudo ufw allow 22 (Cho phép cả lưu lượng UDP và TCP qua cổng 22)
sudo ufw allow 22/tcp (Chỉ cho phép lưu lượng TCP qua cổng 22)
sudo ufw allow ssh (Kiểm tra trong file /etc/services trên hệ thống để tìm cổng mà SSH
yêu cầu và cho phép nó. Nhiều service phổ biến được liệt kê trong file này)
+ Ufw giả sử người dùng muốn đặt luật cho lưu lượng đến, nhưng ta cũng có
thể quy định hướng lưu lượng. Ví dụ như, để chặn lưu lượng SSH ra mạng, gõ câu lệnh
sau:
sudo ufw reject out ssh
+ Để xem tất cả những luật đã được tạo ra, ta sử dụng câu lệnh sau:
sudo ufw status
+ Để xóa một luật, thêm từ khóa delete trước luật đó. Ví dụ như, để dừng hành
động chặn lưu lượng SSH ra ngoài mạng, sử dụng câu lệnh sau:
sudo ufw delete reject out ssh
+ Ufw cho phép đặt những luật khá phức tạp. Ví dụ như, luật sau đây từ chối
lưu lượng TCP từ địa chỉ IP 12.34.56.78 đến cổng 22 trên máy cục bộ:
sudo ufw deny proto tcp from 12.34.56.78 tp nay port 22
+ Để đặt lại tường lửa về trạng thái mặc định, sử dụng câu lệnh:
sudo ufw reset
+ Để xem thông tin chi tiết về ứng dụng có trên máy cục bộ, sử dụng câu lệnh
Ubuntu
Trang 37
sau:
sudo ufw app list
+ Xem thông tin chi tiết và và những luật kèm theo bằng câu lệnh:
sudo ufw app info Name
+ Cho phép ứng dụng bằng câu lệnh sau:
sudo ufw allow Name
+ Cơ chế lưu (logging) bị vô hiệu hóa mặc định, nhưng nếu muốn, người dùng
vẫn có thể kích hoạt logging để lưu những thông báo của tường lửa vào nhật ký hệ
thống (sys log):
sudo ufw logging on
+ Để tìm hiểu thêm thông tin về ufw, chạy câu lệnh man ufw để đọc trang hướng
dẫn về ufw.
- Ngoài ra, để thuận tiện có thể cài giao diện đồ họa GUFW
GUFW là giao diện đồ họa cho ufw. Ubuntu không có giao diện đồ họa mà gufw
có trong kho dữ liệu phần mềm của Ubuntu. Người dùng có thể cài đặt nó bằng câu
lệnh:
sudo apt-get install gufw
GUFW xuất hiện trong Dash dưới dạng một ứng dụng có tên Firewall
Configuration. Giống như ufw, GUFW cung cấp một giao diện thân thiện và dễ sử
dụng cho người dùng. Bạn có thể dễ dàng kích hoạt hoặc tắt tường lửa, điều khiển
chính sách mặc định cho lưu lượng vào ra và thêm luật.
Ubuntu
Trang 38
Hình 17: Giao diện đồ họa của UFW
Trình biên tập luật có thể được sử dụng để thêm những luật đơn giản hoặc phức tạp.
Hình 18: Chức năng của UFW
Hãy nhớ rằng, bạn không thể làm mọi thứ với ufw. Đối với những tác vụ phức
tạp hơn liên quan đến tường lửa, ta sẽ phải sử dụng iptables.
3.2.2 Đối với phần mềm
3.2.2.1 Ứng dụng phần mềm miễn phí trên nền của HĐH Windowns.
Giải pháp này có thể đáp ứng được tất cả nhu cầu về văn phòng, giải trí, nghe
nhạc, xem phim, lên mạng nếu bạn có khả năng mua được một hệ điều hành bản quyền
trên nền HĐH Windowns tại thời điểm này vì công nghệ thông tin luôn cập nhật và
phát triển.
- Đối với phần mềm văn phòng thì sử dụng: OpenOffice, KingOffice.
Ưu điểm của OpenOffice là bộ công cụ phần mềm văn phòng mã nguồn mở,
miễn phí và tương thích với các định dạng tài liệu của Microsoft Office, chạy trên các
Hệ điều hành Windows và Linux. Tất cả các phiên bản mới được phát hành và cập
nhật trong khoảng thời gian là vài tháng.
Ubuntu
Trang 39
Hình 19: Phần mềm OpenOffice.org
- Phần mềm diệt virut: nhu cầu hiện nay cần những phần mềm có là khả năng
gỡ bỏ mã độc, bảo vệ máy tính khá hiệu quả mà không làm người dùng tốn kém tiền
bạc.
Những phần mềm diệt virut được đánh giá cao và hoàn toàn miễn phí, có đầy đủ
các tính năng của một phần mềm thương mại như:
+ Nhóm phần mềm gỡ mã độc xâm nhập vào máy tính:
Khi lướt web, chơi game hay chat trên Facebook, máy tính có thể là mục tiêu
của các mã độc lấy cắp mật khẩu, dữ liệu. Do đó nhóm phần mềm có khả năng “xóa
sổ” những mã độc đã xâm nhập vào máy tính, theo tạp chí PCMag đề cử Malwarebytes
Anti-Malware 1.70 với chức năng gỡ bỏ virus, Trojan, rootkit và các loại mã độc khác
một cách hiệu quả. Ngoài ra, Comodo Cleaning Essentials 6 cũng là một lựa chọn tốt,
hai phần mềm này đã đứng đầu danh sách năm nay của PCMag khi tạp chí này thử
nghiệm các sản phẩm diệt virus miễn phí trong các tiêu chí cài đặt dễ dàng, chiếm ít bộ
nhớ, khả năng tìm diệt…
+ Nhóm phần mềm bảo vệ máy tính: những phần mềm này được đánh giá cao
về bảo vệ máy tính trên các diễn đàng về Công nghệ thông tin như: AVG Anti-Virus
FREE 2013 và Ad-Aware Free Antivirus+ 10.5, Zone Alarm Free Antivirus + Firewall
2013, Avira free antivirus 2013, Avast free antivirus 2013, BKAV Home Plus…
Trong danh sách thử nghiệm của PCMag, bản AVG Anti-Virus FREE 2013 và
Ad-Aware Free Antivirus+ 10.5 giành được điểm số cao vì bảo vệ máy tính với đầy đủ
các chức năng chặn mã độc.
Ngoài ra, Zone Alarm Free Antivirus + Firewall 2013 là một phần mềm khá tiện
dụng khi có chức năng tường lửa và các tính năng bảo mật khác. Bạn cũng có thể kết
hợp Zone Alarm Free Antivirus + Firewall 2013 và sản phẩm của AVG để phòng
chống hiệu quả những “kẻ xấu” trên mạng.
Phần mềm avast! Free Antivirus, vì là một phần mềm diệt virus hoàn toàn miễn
phí. Mặc dù là một phần mềm miễn phí nhưng những tính năng của avast! Free
Antivirus không thua kém những phần mềm diệt virus mất phí và luôn cập nhật, cải
tiến.... và phần mềm này yêu cầu hệ thống thấp như: bộ vi xử lý: Pentium 3, Ram: 128
Ubuntu
Trang 40
MB, 200 MB ổ cứng trống.
Những tính năng chính là: Thông tin cập nhật về các mối nguy hiểm luôn luôn
được cập nhật hàng ngày.
Tính năng bảo vệ như:
* Software Updater: hiển thị tổng quan tất cả các phần mềm và ứng dụng đã lỗi
thời của bạn.
* Browser Cleanup: loại bỏ những thanh công cụ không mông muốn và plug-in
gây phiền toái.
* Behavior Shield: nâng cao độ chính xác.
Tính năng nâng cao:
* Cải thiện Remote Assistance.
Những tính năng chính trong phiên bản 7.0:
* Engine: Ngăn chặn virus và spyware.
* Remote: Cho phép trợ giúp từ bạn bè.
Hình 20: Giao diện của avast! Free Antivirus
- Đối với nghe nhạc và xem phim video sử dụng nhóm phần mềm miễn phí
được đánh giá cao như: JetAudio, Realplayer, MediaMonkey,Winamp, KMPlayer,
VLC player.
Những phần mềm này tuy miễn phí nhưng có đầy đủ các tính năng đáp ứng cho
nhu cầu của bạn như: JetAudio là bộ phần mềm đa phương tiện, bao gồm nhiều tính
năng như các hiệu ứng âm thanh rộng, tăng bass, âm thanh đa chiều, kiểm soát tốc độ
Trang 41
âm thanh, chuyển bài tiện lợi, cung cấp giao diện cá nhân, hiển thị lời bài hát (karaoke) Ubuntu
cho file MIDI và MP3. Nó không chỉ chơi các file nhạc, video các loại mà bao gồm cả
ghi đĩa, thu âm, chuyển đổi định dạng, ghi âm thanh dưới dạng analog...
Ngoài những đặc tính trên, người dùng có khả năng nghe radio internet của
riêng mình bằng cách sử dụng JetCast. Phần mềm này chơi được hầu hết tất cả các
định dạng multimedia có trên thị trường (WAV, MP3, MP3Pro, OGG, WMA, MPG,
AVI, WMV, MIDI, RM, video, và âm thanh CD).
Hình 21: Giao diện của JetAudio
Ngoài ra phần mềm JetAudio còn có phần mềm MediaMonkey với giao diện
đẹp mắt, dễ sử dụng và chất lượng âm thanh cao. Ngoài chức năng nghe nhạc,
MediaMonkey có nhiều tính năng khác như tạo mới, sửa list nhạc; bổ sung tác giả của
ca khúc, nhạc sĩ trình bày; tạo album hình ảnh ca sĩ; viết lời bài hát; chuyển đổi một số
định dạng files nhạc; ghi nhạc từ đĩa cứng ra đĩa CD. Để dễ dàng hơn cho việc sử dụng
MediaMonkey hỗ trợ ngôn ngữ tiếng Việt.
Ngoài các phần mềm trên thì VLC player cũng phổ biến rộng và được sử dụng
trong cả hệ điều hành Ubuntu, VLC cũng là một công cụ phát các định dạng
mutlimedia phổ biến hiện nay như AVI, Quicktime, OGG, DIVX... Giao diện đơn giản
và dễ dụng.
- Bộ gõ sử dụng phần mềm Unikey, Unikey Công cụ hỗ trợ gõ tiếng Việt trên
Ubuntu
Trang 42
môi trường Windows, miễn phí và hiệu quả. Hỗ trợ nhiều bảng mã tiếng Việt và nhiều
kiểu gõ tiếng Việt khác nhau. Tích hợp công cụ chuyển đổi giữa các bảng mã tiếng
Việt với nhau.
- Phần mềm duyệt web sử dụng các phần mềm của các hãng như Google,
Mozilla…MozillaFirefox là trình duyệt web mã nguồn mở phổ biến và tốt nhất hiện
nay. Hiện tại thì Google Chrome là sự lựa chọn của rất nhiều người dung mạng
internet và là trình duyệt web số 1 thế giới. Chrome có thể dùng thuận tiện trên các hệ
điều hành khác như Mac và Linux cũng như cải thiện các phiên bản trên Windows.
Hình 22: Giao diện của Google Chrome
Chrome có một trong các thư viện lớn nhất về các phần mở rộng, tiện ích và các
ứng dụng nhằm nâng cao khả năng của trình duyệt để làm thuận tiện cho người dùng.
Chrome cũng tự hào có một thư viện lớn các chủ đề HD, những chủ đề từ các đội thể
thao yêu thích của bạn, các bộ phim, game,…
+ Một số tính năng hay của Chrome như:
* Khi truy cập trang web bằng ngôn ngữ khác ngôn ngữ của Thanh công cụ,
Thanh công cụ sẽ hiển thị thanh dịch gần đầu cửa sổ trình duyệt nếu muốn dịch trang
đó thì nhấp vào Dịch để dịch trang hoặc nhấp vào nút Dịch trên Thanh công cụ. Nhấp
vào Hiển thị văn bản gốc hoặc biểu tượng “x” để đóng thanh dịch và xem trang web
gốc. Nếu muốn thay đổi ngôn ngữ dịch, Thanh công cụ sẽ nhớ tùy chọn ngôn ngữ của
Ubuntu
Trang 43
người sử dụng và sử dụng các tùy chọn ngôn ngữ đó khi dịch các trang trong tương lai.
* Task Manager của Chrome, chỉ cần nhấp tắt "Shift + ESC" trong Google
Chrome sẽ cung cấp cho bạn một danh sách của tất cả các tab đã mở, cùng với bộ nhớ,
CPU, mạng và FPS nguồn tài nguyên đang sử dụng. Nếu một tab cụ thể có vấn đề, có
thể đóng nó bằng cách nhấp vào End Process.
* Chế độ Incognito Mode cho phép duyệt web mà không cần lo lắng về lịch sử
trình duyệt, lịch sử tải về hoặc cookie. Tất cả sẽ bị xóa khi đóng trình duyệt, để bắt đầu
bạn có thể click vào biểu tượng chìa khoá và chọn " New Incognito Mode" hoặc phím
tắt là "Ctrl + Shift + N".
* Trong phiên bản 17 Chrome bổ sung thêm tính năng tự tải trước nội dung
website về máy, giúp cho người dùng thấy trang web gần như hiện ra ngay tức thì mỗi
khi truy cập, cải tiến khả năng bảo vệ người dùng khi bấm tải file từ Internet.
3.2.2.2 Ứng dụng một số phần mềm trên nền nguồn mở Linux
Giải pháp này đưa ra một số lựa chọn đối với các phần mềm mà khả năng thay
thế các phần mềm trả phí mà chúng ta cần quan tâm. Tuy không mới nhưng các phần
mềm này điều có khả năng đáp ứng được các nhu cầu cao với các đối tượng như: các
lập trình viên, các kỹ sư chuyên ngành xây dựng, thiết kế web… và đáp ứng một số
phần mềm trong giảng dạy chuyên môn tại các trường.
a) Đối tượng là lập trình viên
Các phần mềm thông dụng để lập trình điều được hỗ trợ trong các hệ điều hành
nguồn mở như Ubuntu có thể vào Software Center để tải về.
- Lập trình dạng mã “code” hay Trình soạn thảo Text editor tương tự như C,
C++, HĐH Ubuntu hỗ trợ các phần mềm như:
+ Nano: trình soạn thảo nhỏ gọn, dễ sử dụng.
+ Vim: trình soạn thảo mạnh mẽ và rất phổ biến.
+ Emacs: trình soạn thảo cho lập trình viên, rất phổ biến.
+ gedit: trình soạn thảo giao diện đồ họa, mặc định trong Ubuntu.
+ Geany: một IDE nhanh,nhẹ hỗ trợ chế độ nhắc lệnh.
Theo đánh giá thì hai phần mềm Vim và Emacs là hai trình soạn thảo mạnh mẽ
nhất dùng chung cho tất cả các ngôn ngữ lập trình, với vô số chức năng có sẵn cực
Ubuntu
Trang 44
mạnh và khả năng tùy biến cực cao.
Emacs là trình soạn thảo văn bản đa chức năng, đây là phần mềm tự do, chạy
được trên nhiều hệ điều hành và có thể mở rộng để thêm vào chức năng mới. Emacs
phổ biến trong giới lập trình máy tính và người dùng máy tính thông thạo kĩ thuật.
Hình 23: Giao diện cua Emacs
Chương trình EMACS được tạo ra từ Editor MACroS, đầu tiên dùng cho trình
soạn thảo TECO (Text Editor and Corrector) được Richard Stallman, Guy Steele và
Dave Moon viết năm vào 1976. Nó dựa trên cặp chương trình soạn thảo TECO-macro
là TECMAC và TMACS được viết bởi Guy Steele, Dave Moon, Richard Greenblatt,
Charles Frankston và một số người khác. Qua thời gian đã xuất hiện nhiều phiên bản
Emacs, nhưng ngày nay 2 phiên bản phổ biến nhất là GNU Emacs do Richard Stallman
bắt đầu viết vào 1984, và XEmacs phân nhánh từ GNU Emacs năm 1991. Cả hai đều
dùng ngôn ngữ Emacs Lisp có khả năng mở rộng mạnh mẽ, cho phép chúng xử lí
nhiều tác vụ khác nhau, từ việc lập trình và biên dịch chương trình máy tính đến duyệt
web.
Emacs có thể chạy trên nhiều hệ điều hành khác nhau như các hệ thống giống
Linux, MS-DOS, Microsoft Windows, OpenVMS và HĐH Mac.
Emacs chạy trên giao diện văn bản và đồ hoạ, Emacs có các tính năng là:
* Soạn thảo trên nhiều cửa sổ (window) và bộ đệm (buffer)
* Tìm kiếm, thay thế, tự sửa lỗi
* Soạn thảo đệ quy (recursive edit): cho phép soạn thảo khi một câu lệnh đang
Ubuntu
Trang 45
thực hiện giữa chừng
* Nhiều chế độ soạn thảo: văn bản thường, các file chương trình (tô màu cú
pháp và thực hiện từng đoạn mã lệnh), ngôn ngữ đánh dấu (HTML), LaTeX, vẽ hình
bằng các kí tự
* Các macro bàn phím
* Sửa đổi theo ý thích cá nhân bằng cách chỉnh sửa các biến của chương trình
* Lập trình bằng ngôn ngữ Emacs Lisp
* Nhiều chương trình phụ trợ như: danh sách thư mục, đọc và soạn e-mail, trò
chơi ...
- Trình biên dịch, hệ điều hành Ubuntu điều hỗ trợ cho lập trình, gồm các phần
mềm như: wxBasic, sdlBasic, PuppyBasic, Ada, Assembly, C, C++, Fortran, Haskell,
Java, Lisp
b) Đối với thiết kế Web
Trình soạn thảo web gồm có các phần mềm có ứng dụng như các phần mềm lập
trình Web như Frontpage, Dreamwear.
- Bluefish - Soạn thảo HTML.
- Screem - Soạn thảo HTML.
- CSSed - Soạn thảo CSS.
- NVU - Thiết kế web trực quan
- Kompozer - thiết kế web trực quan, kế thừa từ NVU
- Quanta - thiết kế web trực quan của KDE
- Trong đó khuyến khích sử dụng phần mềm là phần mềm NUV vì thiết kế trực
quan.
NVU là một môi trường tạo Web mới, dựa trên nền Mozilla và cơ chế Gecko
của nó. Chủ yếu ban đầu là làm cho Linspire và các phiên bản khác của Linux. Tính hỗ
trợ cao các hệ điều hành của nó cho nó trở nên khả thi với mọi hệ điều hành khác. Hiện
nay, NVU đã chạy trên các hệ điều hành : Window, Linux, Mac, FreeBSD.
Ubuntu
Trang 46
Hình 24: icon của phần mềm NUV
NVU dựa trên Gecko, cơ chế trong Mozilla, nó là một cơ chế tiện ích chuẩn, rất
tin cậy, và siêu nhanh, được bảo trì hằng ngày dựa trên sự mở rộng của cộng đồng phát
triển. Nó hỗ trợ mạnh cho XML, CSS, JavaScript. Kiến trúc của nó dựa trên XUL làm
cho nó được mở rộng.
Hình 25: Giao diện của phần mềm NUV
NVU là một phần mềm soạn thảo trang web theo kiểu đồ hoạ WYSIWYG
(What-You-See-Is-What-You-Get), cho phép soạn thảo trang web mà không đòi hỏi
kiến thức về HTML.
NVU có khả năng quản lý cả một web site qua giao thức FTP đã tích hợp. Nó
có chức năng tạo và chỉnh các tờ định dạng (style sheet), mở các tệp trong các trang
thẻ khác nhau… Do đó, nó có tất cả các chức năng của một phần mềm soạn trang web
chuyên nghiệp. NVU có tích hợp duyệt mã HTML nhằm giúp cho việc soạn mã
HTML theo kiểu gọn và nhẹ nhàng nhất.
Một số tính năng chính của "NVU":
+ NVU Soạn thảo trang web theo kiểu WYSIWYG một cách dễ dàng.
+ NVU Tích hợp quản lý tập tin qua giao thức FTP.
+ NVU Tạo ra mã HTML tương thích với tất cả các trình duyệt phổ biến nhất
hiện nay.
+ NVU Chuyển đổi giữa chế độ WYSIWYG Editing và HTML bằng cách sử
Trang 47
dụng các tab. Ubuntu
+ NVU Hỗ trợ 1 số định dạng như: Tạo Form, bảng biểu và Template.
c) Đối phần mềm phát triển
Hệ điều hành Ubuntu có các phần mềm hỗ trợ môi trường phát triển như:
- ApacheMySqlPHP: chỉ dẫn cách cài đặt một môi trường LAMP (Linux
Apache MySQL PHP).
- Eclipse: một IDE mạnh hỗ trợ nhiều ngôn ngữ lập trình sử dụng các phần bổ
xung của người dùng.
- Geany: một IDE nhỏ, nhẹ hỗ trợ đa ngôn ngữ.
- MonoDevelop: IDE cho phát triển ứng dụng .NET trên linux
- Netbeans: một IDE mạnh, và nặng, hỗ trợ cho lập trình JAVA, C++
- PythonCard: Framework xây dựng GUI cho ứng dụng viết bằng Python.
- CodeBlocks: IDE mạnh dùng lập trình C/C++
- JEdit: IDE đa ngôn ngữ
- Boa: phát triển ứng dụng WxWidgets với Python
- Glade: thiết kế giao diện cho Gnome
- NetBeans: là môi trường phát triển mã nguồn mở dành cho lập trình viên
J2ME, được sự hỗ trợ từ các công ty lớn trong giới công nghệ hiện nay là Sun
Microsystems.
+ NetBeans IDE là một môi trường phát triển tích hợp (Integrated Development
Environment) kiểu như Visual Studio của Microsoft, NetBeans IDE hỗ trợ nhiều hệ
điều hành khác nhau như Windows, Mac, Linux, và Solaris. NetBeans bao gồm một
IDE mã nguồn mở và một nền tảng ứng dụng cho phép nhà phát triển nhanh chóng tạo
nên các ứng dụng dành cho web, doanh nghiệp, desktop và thiết bị di động bằng các
ngôn ngữ lập trình Java, C/C++, JavaScript, Ruby, Groovy, và PHP.
+ NetBeans IDE cung cấp nhiều tính năng như: shortcut tìm kiếm trong toàn bộ
IDE gọi là QuickSearch, giao diện thân thiện hơn với người dùng, và tính năng tự động
biên dịch khi lưu (Compile on Save). Ngoài việc hỗ trợ Java mọi phiên bản (Java SE,
Java EE, Java ME), NetBeans IDE còn là công cụ cho việc phát triển phần mềm bằng
các ngôn ngữ PHP, C/C++, Groovy and Grails, Ruby and Rails, AJAX và JavaScript,
hỗ trợ cho web framework (Hibernate, Spring, JSF, JPA), trình ứng dụng máy chủ
Ubuntu
Trang 48
GlassFish và cơ sở dữ liệu.
Hình 26: Giao diện của Netbean
+ NetBeans có một lợi thế mà các sản phẩm thương mại khác không thể có, đó
là chi phí bản quyền. NetBeans là một sản phẩm mã nguồn mở và có thể sử dụng hoàn
toàn miễn phí. Trong bối cảnh Việt Nam phải thực thi luật bản quyền khi gia nhập
WTO thì các dòng sản phẩm mã nguồn mở này chính là một cứu cánh lớn cho giới lập
trình viên Việt Nam và hiện tại là sự lựa chọn của các doanh nghiệp phần mềm.
+ Một số tính năng hỗ trợ lập trình của Netbean: Gói hỗ trợ PHP gồm: Bộ soạn
thảo PHP như tự hoàn thành mã, tô màu cú pháp và ngữ vựng của mã, hỗ trợ chú thích
heredoc và PHTML, Gỡ rối bằng Xdebug, Tự động phát sinh mã cho cơ sở dữ liệu
MySQL; Gói hỗ trợ JavaScript và AJAX gồm: Trình soạn thảo JavaScript và bộ gỡ
rối, trình quản lý thư viện JavaScript, các thư viện: YUI, Woodstock, jQuery, Dojo,
Scriptaculous, Prototype, hoàn thiện trình soạn thảo CSS. Gói hỗ trợ JavaEE và phát
triển Web gồm: Tăng cường hỗ trợ Spring, Hibernate, JSF, tự phát sinh JSF CRUD,
JPA (Java Persistence API), tạo các dịch vụ web RESTful từ các bảng cơ sở dữ liệu
hoặc từ các đối tượng JPA, kéo và thả các dịch vụ SaaS vào các file PHP, cải thiện bộ
soạn thảo SQL (hoàn thành mã, lưu/gọi lại các truy vấn, và nhiều hơn nữa), cải thiện
Ubuntu
Trang 49
việc nhập và đồng bộ hóa các dự án Eclipse, Tự động triển khai khi lưu....
3.2.2.3 Đối với các phần mềm chuyên môn:
Các phần mềm này nếu sẽ hỗ trợ đầy đủ các yêu cầu của một máy tính hoàn
thiện nếu bàn cài đặt, sử dụng hệ điều hành nguồn mở Ubuntu. Cung cấp cho bạn các
lựa chọn trong các công việc, học tập, ... mong các bạn sẽ đóng góp thêm để hệ thống
phần mềm nguồn mở phát triển.
a) Phần mềm giả lập mạng CISCO ROUTER.
Giả lập CISCO thì Ubuntu điều chạy được như phần mềm GNS3 dùng giả lập
CISCO ROUTER.
- GNS3 là một phần mềm giả lập mạng, cho phép mô phỏng lại các hệ thống
mạng máy tính. Giống với VMWare, VirtualBox hay Virtual PC được sử dụng để cạnh
tranh với các hệ điều hành khác nhau trong một môi trường ảo. Các chương trình này
cho phép chạy các hệ điều hành như Windows hoặc Ubuntu trong một môi trường ảo
trên máy tính. Để cung cấp khả năng mô phỏng chính xác, GNS3 liên kết với
Dynamips (giả lập IOS của Cisco), Qemu (một phần mềm mô phỏng và ảo hóa nguồn
mở), VirtualBox (phần mềm ảo hóa miễn phí mạnh mẽ).
Hình 27: Giao diện của GNS3
- GNS3 là một công cụ đắc lực hỗ trợ lab các mô hình thực tế cho các kỹ sư
mạng, các quản trị viên và những người muốn học các chứng chỉ của CISCO như
Ubuntu
Trang 50
CCNA, CCNP, CCIP, CCIE và chứng chỉ của Juniper như JNCIA, JNCIS, JNCIE.
- Một tính năng khác của GNS3 là được dùng để thử nghiệm các tính năng của
IOS CISCO, JunOS Juniper hoặc để kiểm tra cấu hình cần triển khai trên các bộ định
tuyến thực sự.
- Thêm khả năng tương thích với VirtualBox, các kỹ sư mạng, các nhà quản trị
bây giờ cũng có thể sử dụng các tính năng của GNS3 để học hay nghiên cứu về Redhat
(RHCE, RHCT), Microsoft (MCSE, MCSA), Novell (CLP)...
Ngoài ra, GNS3 là một nguồn, chương trình mở miễn phí để bạn có thể sử
dụng. Tuy nhiên, do hạn chế cấp phép, bạn sẽ phải cung cấp IOSs Cisco của riêng bạn
để sử dụng với GNS3. Ngoài ra, GNS3 sẽ cung cấp khoảng 1.000 gói dữ liệu trên
thông thứ hai trong một môi trường ảo. Một router bình thường sẽ cung cấp một trăm
đến một thông lượng lớn hơn hàng ngàn lần. GNS3 không chiếm chỗ của một router
thật, nhưng được hiểu là một công cụ để học tập và thử nghiệm trong một môi trường
phòng thí nghiệm. Sử dụng GNS3 trong bất kỳ cách nào khác sẽ được coi là không phù
hợp.
Bây giờ thời gian của mình để thiết lập GNS3 trên của Windows hoặc Linux bắt
đầu thưởng thức thế giới hấp dẫn của mô phỏng.
b) Đối với phần mềm xử lý hình ảnh:
Hiện tại có rất nhiều phần mềm mã nguồn mở như: PhotoScape, GIMP có khả
năng thay thế Photoshop, Inkscape, GIMPshop chính là GIMP nhưng bố trí giao diện
giống như Photoshop, Krita, PaintMono.
- GIMP với tên gọi đầy đủ là GNU Image Manipulation Program. Đây là
chương trình hoàn toàn miễn phí được thiết kế dành cho những tác vụ như phục chế
ảnh, tạo ra và xử lý các đồ họa mảng, nhưng cũng có hỗ trợ cho đồ họa vector. Với
nhiều tính năng khác nhau, GIMP có thể được sử dụng giống như chương trình vẽ
thông thường, chương trình phục chế hình ảnh chất lượng cao, hệ thống xử lý theo
nhóm trực tuyến, công cụ chuyển đổi định dạng hình ảnh,…
- GIMP được thiết kế để được tăng cường với các plug-in và phần mở rộng
nhằm thực hiện được tất cả các thao tác. Giao diện script tiên tiến cho phép dễ dàng
Ubuntu
Trang 51
script những chu trình từ thao tác hình ảnh đơn giản đến phức tạp nhất.
- GIMP được viết và phát triển theo X11 trên các hệ thống UNIX. Tuy nhiên, về
cơ bản nó vẫn sử dụng mã code tương tự trên MS Windows.
- Mộ số tính năng của GIMP:
Hình 28: Giao diện của phần mềm GIMP
+ Giao diện dễ dàng tùy chỉnh: Mỗi tác vụ sẽ yêu cầu một môi trường khác
nhau, GIMP cho phép tùy chỉnh trình xem và hoạt động theo như ý muốn. Chủ đề
widget cho phép thay đổi màu sắc, kích cỡ biểu tượng để tùy chỉnh các công cụ trong
toolbox. Giao diện module thành dock, cho phép đặt chúng vào trong các tab hoặc mở
chúng trong cửa sổ riêng. Khi nhấn phím tab, chúng sẽ bị làm ẩn.
GIMP còn có chế độ toàn màn hình không những cho phép bạn xem trước tác phẩm
của mình mà còn có thể thực hiện công việc chỉnh sửa một cách dễ dàng.
+ Nâng cao hình ảnh: có thể dễ dàng khắc phục những khiếm khuyết hình ảnh
kỹ thuật số khi sử dụng GIMP như: sửa lỗi góc nhìn bị méo do nghiêng ống kính bằng
cách lựa chọn chế độ điều chỉnh trong các công cụ chuyển đổi. Hoặc loại bỏ tình trạng
hình ảnh bị méo mó thông qua bộ lọc mạnh mẽ nhưng có giao diện rất đơn giản.
+ Phục chế kỹ thuật số: GIMP là giải pháp lý tưởng dành cho các công nghệ
phục chế hình ảnh tiên tiến. Nó có thể giúp bạn loại bỏ những chi tiết thừa thãi khi sử
dụng công cụ sao chép, hoặc xử lý những chi tiết nhỏ một cách dễ dàng với công cụ
Ubuntu
Trang 52
mới.
+ Các định dạng tập tin: GIMP hỗ trợ nhiều định dạng tập tin khác nhau từ
những cái thông dụng như JPEG (JFIF), GIF, PNG, TIFF tới những định dạng đặc biệt
như các tập tin biểu tượng Windows đa độ phân phải và đa chiều sâu màu sắc. Người
sử dụng được phép mở rộng khả năng hỗ trợ định dạng của GIMP với plug-in chuyên
dụng.
Nhờ vào hệ thống tập tin ảo trong suốt, GIMP cho phép tải và lưu trữ các tập tin
tới từ những địa điểm từ xa thông qua việc sử dụng giao thức FTP, HTTP…
Để tiết kiệm khoảng trống ổ đĩa, bất kỳ định dạng nào cũng có thể được lưu trữ với
phần mở rộng như ZIP, GZ hay BZ2 và GIMP sẽ nén tập tin đó mà không yêu cầu bạn
thực hiện thêm bước nào nữa.
+ Ngoài ra còn các tính năng khác như:
* Công cụ vẽ: đầy đủ bộ công cụ vẽ bao gồm Brush, Pencil, Airbrush, Clone,…
Mẫu pixel phụ dành cho tất cả các công cụ vẽ để đạt chất lượng cao hơn. Công cụ pha
trộn và chỉnh sửa gradient cực kỳ mạnh mẽ. Hỗ trợ tùy chỉnh các cọ vẽ và thành phần.
* Hệ thống: Công cụ quản lý bộ nhớ dựa trên tile vì vậy kích cỡ hình ảnh chỉ bị
giới hạn bởi khoảng trống ổ đĩa có sẵn. Không giới hạn số lượng hình ảnh được mở
vào cùng một thời điểm.
* Thao tác nâng cao: Hỗ trợ kênh alpha đầy đủ, có các lớp và kênh, Undo/Redo
(chỉ giới hạn bởi khoảng trống ổ đĩa), có thể chỉnh sửa các lớp văn bản, công cụ
chuyển đổi bao gồm xoay, cắt, lật,… Công cụ lựa chọn bao gồm hình chữ nhật, hình e-
líp, hình mờ,…Công cụ trích xuất nền trước, công cụ đường dẫn nâng cao thực hiện
việc lựa chọn bút chì và đa giác, Quickmask để vẽ một lựa chọn.
* Tính năng mở rộng: Plug-in cho phép dễ dàng thêm các định dạng tập tin và
bộ lọc hiệu ứng mới và có sẵn hơn 100 plug-in.
* Hình ảnh động: tải và lưu trữ các hình ảnh động vào định dạng thuận tiện, hỗ
trợ MNG…
* Hỗ trợ hệ thống: GIMP hỗ trợ các hệ thống như: GNU/Linux (i386, PPC),
Microsoft Windows. Mac OS X, Sun OpenSolaris, FreeBSD.
d) Tạo tệp văn bản định dạng “pdf”:
- PDFCreator là ứng dụng mã nguồn mở cho phép bạn tạo các file PDF từ bất
Ubuntu
Trang 53
cứ 1 chương trình nào có thể in được thông qua máy in của Windows.
Hình 29: Icon của PDFCreator
- PDFCreator có thể tạo các file PDF, Postscript và Encapsulated Postscript, tạo
các file ảnh từ các tài liệu, gộp chung các tài liệu lại với nhau và còn nhiều thứ khác
nữa.
e) Đối với phần mềm hỗ trợ thiết kế
Đối với hỗ trợ vẽ các thiết kế, thì hệ điều hành cũng hỗ trợ không kém gì các
phần mềm trả phí. Tiêu biểu là phần mềm LibreCAD hỗ trợ trong việc vẽ các thiết kế
các công trình xây dựng, nhà,….
LibreCAD là một phần mềm thiết kế và chỉnh sửa các file CAD dành cho
Ubuntu Linux tương tự như AutoCAD trên Windows.LibreCAD là một mã nguồn mở
CAD ứng dụng miễn phí cho Windows, Apple và Linux. Hỗ trợ và tài liệu hướng dẫn
là miễn phí từ lớn từ cộng đồng.
Hình 30: Giao diện của LibreCAD
Để cài đặt bạn thực hiện như sau :
Đối với Ubuntu 10.10 và 11.04
sudo add-apt-repository ppa:showard314/ppa
Ubuntu
Trang 54
sudo apt-get update
sudo apt-get install librecad
Các tính năng của LibreCAD
LibreCAD là một ứng dụng toàn diện 2D CAD ứng dụng tính năng đóng gói và
phát triển LibreCAD là một đầy đủ, có thể tải về và cài đặt miễn phí vì có kèm theo
giấy phép công cộng GPLv2.
Có số lượng người sử dụng và hỗ trợ LibreCAD lớn trên toàn thế giới,
LibreCAD hỗ trợ hơn 20 ngôn ngữ và cho tất cả các hệ điều hành bao gồm: HĐH
Windows, HĐH Mac và HĐH trên nền Linux.
Ngoài ra, phần mềm DRAFTSIGHT cũng là một trong những phần mềm nổi
tiếng thuộc Dassault Systemes, Draftsight là phần mềm tự động hóa. Một hệ thống tọa
độ xác định mỗi điểm của bề mặt vẽ hoặc thực thể một cách rõ ràng. Draftsight sử
dụng hệ thống tọa độ Descartes bao gồm ba trục tọa độ. Các trục được bố trí trực giao
qua tại gốc và tất cả các trục sử dụng cùng một đơn vị đo lường. Cho phép người dùng
CAD chuyên nghiệp xem và chỉnh sửa các tập tin DWG và có thể chạy trên Windows,
Mac và Linux.
Hiện nay AutoCAD là phần mềm phổ biến và chiếm lĩnh thị trường nhưng chưa
có phiên bản nào chạy được trên Linux. Nên sự xuất hiện của DraftSight chạy trên
Ubuntu
Trang 55
Linux là rất tốt, đáp ứng nhu cầu sử dụng trên các máy dùng mã nguồn mở.
KẾT LUẬN VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN
KẾT LUẬN
Không thể phủ nhận việc sử dụng phần mềm mang lại cho chúng ta rất nhiều về
lợi ích như: nghiên cứu, phát triển, sử dụng công nghệ thông tin không vấp phải rào
cản về mặt pháp lý, giải quyết vấn đề về bản quyền nhưng lợi ích rất lớn nhất là về
kinh tế. Các phần mềm nguồn mở ngày càng đa dạng, hoàn thiện, các tính năng đáp
ứng được nhu cầu của người sử dụng máy tính, đặt biệt là có thể chạy trên máy tính có
cấu hình thấp. Nhưng chúng ta cần phải xem xét các khía cạnh khác là phần mềm
nguồn mở (gồm phần mềm và cả hệ điều hành) không đảm bảo an toàn, không ai dám
khẳng định những PMNM là an toàn dễ bị tấn công hơn các phần mềm thương mại. Lý
do các PMNM dễ bị tấn công hơn rất nhiều lần vì “code” thiết kế được cung cấp sẵn
trên mạng và nó cũng không bị ràng buộc về pháp lý do đó không ai chịu trách nhiệm
khi sự cố xảy ra . Mặt khác, Windows hay Apple những sản phẩm của họ do các lập
trình viên giỏi nhất trên thế giới sáng tạo ra thì các PMNM lại do một nhóm các lập
trình viên đủ mọi trình độ từ khắp nơi trên thế giới xây dựng nên. Do đó, về lâu dài
cần phải có chính sách phát triển CNTT đúng đắn, đảm bảo môi trường pháp lý vững
mạnh.
ĐỀ NGHỊ
Tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách, các định mức, tiêu chuẩn nhằm thúc
đẩy việc nghiên cứu, triển khai ứng dụng, tập trung chỉ đạo ứng dụng Phần mềm
nguồn mở trong hệ thống các cơ quan Nhà nước.
Xây dựng chương trình, kế hoạch để sớm đưa việc đào tạo về Phần mềm nguồn
mở trong khâu đào tạo đại học, cao đẳng,… Sử dụng phần mềm văn phòng
OpenOffice trong việc đào tạo tín chỉ tin học(A, B) mục đích tạo nền móng từ ban đầu
trong việc sử dụng mã nguồn mở.
Đề nghị Bộ TT&TT chủ trì việc đào tạo lại cho các đối tượng sử dụng Phần
mềm nguồn mở trong toàn xã hội, đặc biệt là đào tạo cho đội ngũ cán bộ công chức,
viên chức trong các cơ quan Nhà nước.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng,
Ubuntu
Trang 56
nhằm làm cho mọi người thấy rõ những lợi ích về sử dụng Phần mềm nguồn mở, trách
nhiệm của mọi người phải thực hiện nghiêm túc Luật bản quyền, những vấn đề lợi ích
quốc gia trong việc sử dụng Phần mềm nguồn mở.
Tiến hành đàm phán với Công ty Microsoft để có thể mua bản quyền HĐH
Windowns với giá rẻ, còn các phần mềm khác thì sử dụng phần mềm miễn phí. Vì
hiện tại các phần mềm miễn phí được thiết kế chạy trên nền HĐH Windows từ đó ta có
thể giảm được chi phí của cơ quan mà còn không vi phạm pháp luật.
Xây dựng mối quan hệ có tính chất cân bằng cùng có lợi giữa chủ sở hữu và
người tiêu dùng. Cần khuyến khích mở các cuộc thương lượng giữa những người có
nhu cầu sử dụng phần mềm với các chủ sở hữu phần mềm nhằm giảm giá sản phẩm
phần mềm, tăng số lượng phần mềm cung cấp cho xã hội.
Đề xuất với cơ quan thành lập một nhóm tìm hiểu về các phần mềm mã nguồn
mở, miễn phí sau đó làm tài liệu hướng dẫn sử dụng hoặc tập huấn lại cho các nhân
Ubuntu
Trang 57
viên trong cơ quan.
Tài liệu tham khảo
1. Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005
2. TS. Nguyễn Thanh Tuyên, TS. Đặng Thị Việt Đức (2012). Phần mềm mã nguồn mở
trong các CQNN Việt Nam: Hiện trạng ứng dụng và định hướng phát triển, ICTPress.
3. Trần Tùng. Building_Server_Without_Window Linu,. TLOSS Co.,Ltd
4..http://www.gdtd.vn/channel/2741/201003/5-phan-mem-ma%CC%83-nguon-mo-
duoc-yeu-cau-su-dung-trong-day-hoc-1923116/
5. http://www.ubuntu.com/download/desktop/install-desktop-long-term-support
6. http://en.wikipedia.org/wiki/Ubuntu_(operating_system)
7. http://vi.wikipedia.org/wiki/ Giấy_phép_Công_cộng_GNU
8..http://www.quantrimang.com.vn/huong-dan-cau-hinh-dns-server-tren-ubuntu-
Ubuntu
Trang 58
server-11-04-85240
